Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS trên địa bàn huyện Nậm Pồ, luận văn đề xuất biện pháp quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, Điện Biên góp phần cải thiện và nâng cao hiệu quả dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM BÙI XUÂN HƯNG QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC ĐỊA PHƯƠNG Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM BÙI XUÂN HƯNG QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC ĐỊA PHƯƠNG Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THÀNH KỈNH THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả luận văn Bùi Xuân Hưng i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thành Kỉnh đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Khoa Tâm lí giáo dục đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng GD&ĐT huyện Nậm Pồ, Hiệu trưởng các trường PTDTBT THCS, GV các trường PTDTBT THCS trên địa bàn huyện Nậm Pồ đã quan tâm, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thày, cô giáo để luận văn được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, ngày 12 tháng 11 năm 2018 Tác giả Bùi Xuân Hưng ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU........................................................................ v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích của đề tài .......................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Dự kiến cấu trúc luận văn ................................................................................ 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC ĐỊA PHƯƠNG Ở TRƯỜNG THCS ........................................... 6 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................... 6 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ................................................................. 6 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ............................................................... 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản của luận văn ...................................................... 9 1.2.1. Chương trình dạy học ................................................................................ 9 1.2.2. Chương trình dạy học địa phương ........................................................... 11 1.2.3. Quản lí giáo dục....................................................................................... 11 1.2.4. Quản lý chương trình dạy học địa phương .............................................. 13 1.3. Một số vấn đề cơ bản về chương trình dạy học địa phương các môn KHXH cấp THCS .................................................................................... 13 1.3.1. Vị trí, vai trò của chương trình dạy học địa phương ở trường THCS ..... 13 1.3.2. Khái quát chương trình dạy học địa phương các môn khoa học xã hội ở trường THCS .................................................................................. 15 1.3.3. Xây dựng nội dung chương trình dạy học địa phương các môn KHXH ....... 16 iii
1.4. Lý luận về quản lý chương trình dạy học địa phương các môn KHXH ở trường PTDTBT THCS ........................................................... 16 1.4.1. Mục tiêu quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS ....................................................................................... 16 1.4.2. Nội dung quản lý chương trình dạy học địa phương các môn KHXH ở trường PTDTBT THCS ........................................................................ 17 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chương trình dạy học đại phương các môn KHXH ở trường PTDTBT THCS ............................................. 19 1.5.1. Yếu tố bên ngoài ...................................................................................... 19 1.5.2. Yếu tố bên trong ...................................................................................... 20 Kết luận chương 1.............................................................................................. 21 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC ĐỊA PHƯƠNG Ở TRƯỜNG PTDTBT THCS HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN .............................................................................................. 22 2.1. Khái quát về giáo dục tại các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................................................................................... 22 2.2. Đối tượng, phạm vi, mục tiêu, nội dung khảo sát ................................... 24 2.2.1. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 24 2.2.2. Phạm vi khảo sát ...................................................................................... 24 2.2.3. Mục tiêu, nội dung khảo sát .................................................................... 25 2.3. Thực trạng quản lý chương trình DHĐP ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................................................................ 26 2.3.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của chương trình dạy học địa phương ............................................................................................... 26 2.3.2. Thực trạng quản lý chương trình dạy học địa phương ở các trường PTDTBT THCS ....................................................................................... 27 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến QL thực hiện chương trình địa phương ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ ............................ 39 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý chương trình DHĐP ở huyện Nậm Pồ - tỉnh Điện Biên ......................................................................... 41 2.5.1. Ưu điểm, hạn chế ..................................................................................... 41 2.5.2. Nguyên nhân ............................................................................................ 42 Kết luận chương 2.............................................................................................. 43 iv
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC ĐỊA PHƯƠNG TẠI CÁC TRƯỜNG PTDTBT THCS HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN ............................................................... 44 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................... 44 3.1.1. Đảm bảo tính pháp lý .............................................................................. 44 3.1.2. Đảm bảo tính mục tiêu ............................................................................ 44 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa .............................................................................. 45 3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................ 45 3.1.5. Đảm bảo tính hệ thống ............................................................................ 46 3.1.6. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................... 46 3.2. Các biện pháp quản lí .............................................................................. 47 3.2.1. Biện pháp 1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV về tầm quan trọng của DHĐP ...................................................................................... 47 3.2.2. Biện pháp 2. Bồi dưỡng tổ trưởng, giáo viên năng lực lập Kế hoạch thực hiện nội dung DHĐP ....................................................................... 49 3.2.3. Biện pháp 3. Lựa chọn đội ngũ giáo viên cốt cán cho công tác xây dựng chương trình DHĐP, bồi dưỡng cho giáo viên ở từng bộ môn ...... 49 3.2.4. Biện pháp 4. Huy động lực lượng giáo dục tham gia quản lí chương trình dạy học địa phương......................................................................... 50 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá chương trình DHĐP...... 51 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................................. 53 3.4. Khảo nghiệm các biện pháp .................................................................... 54 Kết luận chương 3.............................................................................................. 58 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 59 1. Kết luận .......................................................................................................... 59 2. Khuyến nghị................................................................................................... 60 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 62 PHỤ LỤC v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nội dung 1 CBQL Cán bộ quản lí 2 CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 CTDHĐP Chương trình dạy học địa phương 5 CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông 6 DHĐP Dạy học địa phương 7 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 8 GV Giáo viên 9 HS Học sinh 10 HT Hiệu trưởng 11 PTDTBT THCS Phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở 12 QLGD Quản lí giáo dục 13 SGK Sách giáo khoa 14 SGV Sách giáo viên 15 T.Ư Trung ương 16 THPT Trung học phổ thông iv
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Nhận thức CBQL, GV về tầm quan trọng của chương trình DHĐP ...... 27 Bảng 2.2. Thực trạng về công tác lập Kế hoạch quản lý chương trình DHĐP ở trường PTDTBT THCS ........................................................................... 28 Bảng 2.3. Thực trạng lập kế hoạch dạy học nội dung địa phương của GV............. 30 Bảng 2.4. Thực trạng tổ chức thực hiện chương trình DHĐP ở trường PTDTBT THCS .... 32 Bảng 2.5. Thực trạng chỉ đạo thực hiện chương trình DHĐP ở trường PTDTBT THCS....................................................................................................... 34 Bảng 2.6. Tự đánh giá công tá quản lý chương trình DH địa phương của CBQL trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ,tỉnh ĐB .............................................36 Bảng 2.7. Thực trạng kiểm tra, đánh giá chương trình DHĐP ở trường PTDTBT THCS.....................................................................................................................38 Bảng 2.8. Đánh giá của Hiệu trưởng về các yếu tố ảnh hưởng đến QL thực hiện chương trình địa phương ................................................................. 40 Bảng 3.1. Kết quả trưng cầu ý kiến khảo nghiệm sự cần thiết các biện pháp quản lí chương trình dạy học địa phương ............................................... 55 Bảng 3.2. Kết quả trưng cầu ý kiến khảo nghiệm về mức độ thực hiện các biện pháp quản lí chương trình dạy học địa phương............................... 56 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” tiếp tục khẳng định vị trí then chốt của giáo dục, đào tạo trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Với quan điểm, định hướng chiến lược được Đảng và Nhà nước đề ra “…Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời…”. Nằm trong lộ trình Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, tháng 4 năm 2017 Bộ GD&ĐT đã đưa ra Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể, trong Dự thảo nêu ra 6 phẩm chất, 10 năng lực học sinh cần đạt được sau khi hoàn thành chương trình phổ thông. Một trong những điểm mới của chương trình dạy học ở trường THCS là tăng cường chương trình dạy học địa phương (DHĐP) được phân bổ lồng ghép ở các môn: Ngữ văn, lịch sử, địa lý và giáo dục công dân. Giúp học sinh không chỉ nắm bắt được kiến thức mang tầm rộng lớn, bao quát của Việt Nam và thế giới mà còn có cái nhìn thực tế và có kiến thức cần thiết về địa phương như những sự kiện, hiện tượng, con người cụ thể hiện hữu ngay trên quê hương các em. Nhìn chung chương trình DHĐP có ỹ nghĩa to lớn trong việc giáo dục học sinh nó góp phần giáo dục hình thành tri thức, nhân cách đạo đức tình cảm 1
cho học sinh. Để hoạt động dạy học trong trường THCS đạt hiệu quả đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị tốt nội dung các tiết dạy đáp ứng yêu cầu đổi mới phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện dạy học.. Tuy nhiên, nhiều năm nay việc thực hiện chương trình DHĐP ở bậc THCS gặp không ít khó khăn thách thức hiệu quả đem lại còn rất nhiều hạn chế. Nội dung kiến thức trong SGK, vở viết còn sơ sài đơn giản chủ yếu đặt ra những tiêu điểm, những vẫn đề và những câu hỏi cần trả lời.. Kiến thức về văn học, lịch sử, địa lí của các tỉnh địa phương còn rất tản mạn. Năng lực phát triển chương trình, khai thác sử dụng kiến thức địa phương của giáo viên còn hạn chế, trong đó vai trò quản lý, năng lực tự quản thúc đẩy chủ thể phát triển chưa hữu hiệu, tài liệu phục vụ cho giảng dạy còn ít, chưa chính thống. Hoạt động, quản lý chương trình DHĐP còn mang tính hình thức chưa đi sâu vào chất lượng. Các giờ hoạt động ngoại khóa chưa được các trường nghiêm túc thực hiện. Đây là vấn đề cấp thiết đòi hỏi các nhà quản lý các cơ sở giáo dục cần đặc biệt quan tâm để chương trình DHĐP ở các trường THCS đạt hiệu quả. Từ những lí do trên, tôi lựa chọn “Quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ Quản lý giáo dục. 2. Mục đích của đề tài Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS trên địa bàn huyện Nậm Pồ, luận văn đề xuất biện pháp quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, Điện Biên góp phần cải thiện và nâng cao hiệu quả dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường phổ thông dân tộc 2
bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quản lý chương trình dạy học ở trường THCS. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS. 4.2. Khảo sát thực trạng quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh ĐB. 4.3. Đề xuất biện pháp quản lý dạy học địa phương ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 5. Giả thuyết khoa học Chương trình dạy học địa phương đã được quy định trong chương trình dạy học nhà trường từ năm học 2008 - 2009 và đã được triển khai huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện còn những hạn chế bất cập. Nếu nghiên cứu, đánh giá được thực trạng, tìm ra nguyên nhân và đề xuất được các hệ thống biện pháp quản lý chương trình dạy học địa phương cho các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ góp phần cải thiện thực tiễn quản lý chương trình dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý chương trình dạy học địa phương các môn khoa học xã hội: Môn Lịch sử, Ngữ văn, Địa lý, Giáo dục công dân. 6.2. Việc khảo sát thực trạng quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS được tiến hành trên 10 trường PTDTBT THCS thuộc huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên; Quá trình khảo sát được tiến hành trên CBQL (hiệu trường và PHT, tổ trưởng chuyên môn) và các GV giảng dạy các môn KHXH tại các trường PTDTBT THCS Nậm Pồ, Điện Biên 3
6.3. Nghiên cứu đề tài được tiến hành trong năm học 2017-2018. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích, khái quát, hệ thống hóa, chuyên gia, tổng kết kinh nghiệm, các văn bản để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. 7.2. Phương pháp nghiên cứ thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bảng hỏi Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (phương pháp anket) là phương pháp sử dụng bảng hỏi được xây dựng theo một cấu trúc và trật tự nhất định để thu thập thông tin phục vụ quá trình làm đề tài. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Đây là một phương pháp thu thập thông tin thông qua quá trình sử dụng phỏng vấn sâu trên cán bộ quản lý là hiệu trưởng và phó hiệu trưởng trường THCS bán trú thu thập thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu của đề tài. 7.2.3. Phương pháp quan sát Quan sát một số hoạt động chuyên môn được diễn ra trong nhà trường. 7.2.4. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu thu thập được trong quá trình nghiên cứu của đề tài và kiểm chứng mức độ tin cậy của đề tài. 8. Dự kiến cấu trúc luận văn Ngoài danh mục chữ viết tắt, phần mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Luận văn dự kiến gồm 03 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường THCS. Chương 2. Thực trạng quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Chương 3. Biện pháp quản lý chương trình dạy học địa phương ở trường 4
PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH DẠY HỌC ĐỊA PHƯƠNG Ở TRƯỜNG THCS 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Bàn về chương trình giáo dục có thừa hưởng kiến thức địa phương nhiều tác giả đã chia sẻ: sự hình thành các dân tộc, đất nước. Sau này người châu Âu nhận ra tính khu biệt của văn hóa vì thế vấn đề nghiên cứu địa phương học và khu vực học rất phát triển. Các thuyết “khuếch tán văn hóa” ở Tây Âu thế kỉ XIX (A.Bradford, Perxisk), trường phái văn hóa lịch sử ở Đức Áo (W.Schmit, F.Rats), trường phái “Age and Area” của Bắc Mĩ, lí thuyết vùng văn hóa của nhân chủng học hoa kì (F.Boas), khu vực lịch sử văn hóa (Xô Viết)… đã tạo nền tảng lí luận cho việc nghiên cứu địa phương học, khu vực học. Qua đó, chương trình giáo dục cũng thừa hưởng thành quả và ý thức được việc tạo dựng nội dung học về địa phương [24]. Tiên phong trong lĩnh vực giáo dục về địa phương học là ngành địa lí. L.Berg (1925) gọi địa phương học là môn địa lí quê hương. Bộ môn địa phương học xem địa lí là trung tâm nhưng rất cần thiết với tất cả các ngành khác, do đó địa phương học được chia ra thành địa phương học của nhà nước, địa phương học nhà trường, địa phương học quần chúng, Trong đó địa phương học nhà trường được hiểu là những hoạt động, nội dung do học sinh tiến hành nghiên cứu dưới sự chỉ đạo của giáo viên [7]. Tác phẩm Cẩm nang quốc tế về nghiên cứu chương trình đã tổng hợp các kết quả nghiên cứu chương trình thế giới và giới thiệu chương trình tiêu biểu của các quốc gia. Nội dung tác phẩm gồm 2 phần: phần 1 giới thiệu về nghiên cứu chương trình thế giới tập trung vào các vấn đề lí luận, hướng tới chương trình và giáo dục toàn cầu. Phần 2 đề cập đến chương trình các quốc gia. Trong đó chương 7 viết về Hướng dẫn Chương trình ở Úc: hướng tới một cây chương 6
trình địa phương của lĩnh vực chương trình. Hướng dẫn chương trình ở Úc được thực hiện từ những năm gần đây. Đầu năm 1980, văn phòng chính phủ đã xây dựng Viện nghiên cứu chương trình (Curruculum Studies Association - ACSA). Trong chương đó, Bill Green (Charles Stuart University) đã tổng thuật các quan niệm về chương trình và chương trình địa phương ở Úc. Ông điểm qua quan điểm của Bernstein (1975), “cho rằng nguyên tắc cao nhất là cố gắng lựa chọn, tổ chức và đánh giá những gì xã hội coi như kiến thức có giá trị. Điều này là bởi những kiến thức đựa chọn, nó được dạy ra sao và đánh giá như thế nào trong nhà trường là vấn đề trọng tâm của cá nhân và xã hội”. Moore (2007) cho rằng “những gì chúng ta biết ảnh hưởng đến chúng ta tồn tại. Vấn đề xung quanh chương trình của Úc có mục tiêu là vấn đề nội dung (lựa chọn dạy cái gì) và hình thức (cách tổ chức giờ dạy, lớp học). Quan niệm truyền thống đến đương đại của các nhà giáo dục Úc đều thống nhất chương trình giáo dục có tính chất địa phương, tính hệ thống và tính quốc gia” [13]. Ở Hàn Quốc, chương trình giáo dục phổ thông đã được thay đổi nhiều lần. Tháng 9/1992 chương trình thứ 6 đã được ban hành, tháng 12/1997 là chương trình thứ 7. Chương trình 2007 xây dựng khung và đến năm 2009, chương trình giáo dục cá nhân, chương trình thử nghiệm 2009, có 4 nội dung: (1) Định hướng cá nhân: sự cân bằng, thể chất, kĩ năng tự chủ động; (2) Sáng tạo cá nhân: kĩ năng cơ bản, suy nghĩ khác nhau về vấn đề, kĩ năng giải thích, kĩ năng quan sát và sáng tạo giá trị mới; (3) Trau dồi cá nhân: văn hóa văn học, hiểu vế giá trị cuộc sống; (4) Cá nhân hướng tới trí tuệ nhân loại: kĩ năng cộng đồng. Chương trình 2009 cho phép các trường tổ chức chương trình, cấu trúc giờ học riêng từ 20-35%. Do đó các trường có thể kéo dài thêm chương trình bằng cách tăng giờ cho âm nhạc, nghệ thuật và giáo dục thể chất hoặc tăng giờ cho những học sinh kém. Họ cũng dành cho âm nhạc, nghệ thuật, dân tộc học 1 giờ /tuần. Phụ huynh và học sinh có thể chọn những môn học thiết kế, sử dụng 7
thời gian tăng cường cho việc học hoặc tham gia các hoạt động động đồng phụ thuộc vào nhu cầu cá nhân [16]. Trong bài viết Sự liên hệ giữa sáng tạo và đổi mới: trường hợp chương trình Hàn Quốc tác giả Kim Jin Sook đã mô tả sự thay đổi chương trình địa phương theo chương trình quốc gia 2009 bằng mô hình vị trí của chương trình quốc gia, địa phương và chương trình nhà trường như sau: Chương trình quốc gia: Bộ giáo dục, khoa học và công nghệ Tổ chức và hướng dẫn bổ sung (17 đơn vị Sở giáo dục Thủ đô và tỉnh, tổ chức điều hành dạy học địa phương) Chương trình cơ bản của nhà trường (11360 trường phổ thông và 8538 trường mầm non) Chương trình quốc gia được quyết định và ban hành bởi Bộ Giáo dục, chương trình giáo dục cấp độ địa phương thiết lập bởi người quản lí, giám sát của dạy học địa phương. Năm 2009 ban hành chương trình quốc gia của Bộ giáo dục. Tuy nhiên điểm thay đổi quan trọng ở chương trình địa phương: Mở rộng khuyến khích chương trình nhà trường. Cách thức tổ chức của Hàn Quốc như sau: Bộ giáo dục có 2 người phụ trách chương trình địa phương. Mỗi Sở giáo dục tỉnh có khoảng 20 cố vấn cho trường trung học, trong đó cố vấn cho chương trình nhà trường có 2 người, từ đó ở cấp phòng cũng sẽ có nhân sự phụ trách như vậy tạo nên một hệ thống từ trên xuống chịu trách nhiệm giám sát chương trình địa phương và chương trình nhà trường. Những sự thay đổi chương trình nhà trường còn đáp ứng nhiều chính sách của quốc gia. Thậm chí họ còn có giải thưởng trường học xuất sắc “Excellent school, diserve curricula”. Trong đó chương trình địa phương tập trung vào các vấn đề: (1) Nhiều hoạt động hơn trong phạm vi chương trình và sau chương trình nhà trường. (2) Nhiều người tham dự hơn sau chương trình nhà trường. 8
(3) Nhiều chương trình giáo dục nghệ nghiệp cho học sinh cấp 2 (Dẫn theo [6]). 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước Nghiên cứu đề xuất xây dựng nội dung chương trình Văn học địa phương ở trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học được tác giả Bùi Thanh Truyền đề cập đến trong bài viết Chương trình Văn học địa phương với định hướng dạy học phát triển năng lực ở trường phổ thông sau năm 2015 [26]. Một vài kinh nghiệm giảng dạy bài “chương trình dạy học địa phương” (phần văn và tập làm văn) của tác giả Trần Thị Trà My [https://text.123doc.org]. Nghiên cứu, xây dựng chương trình địa phương trong chương trình tổng thể môn Ngữ văn của tác giả Nguyễn Việt Hùng [http:nguvan.hnue.edu.vn]; Biện pháp quản lý thực hiện chương trình giáo dục địa phương của Hiệu trưởng trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang tác giả Giáp Thị Khuyên [https://text.123doc.org]. Đổi mới dạy học lịch sử địa phương ở trường THCS tỉnh Hà giang của tác giả Nguyễn Minh Nguyệt, luận án tiến sĩ khoa học giáo dục [http://luanvan.co]. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của luận văn 1.2.1. Chương trình dạy học Chương trình theo tiếng Anh là curriculum - con đường mòn xuất phát từ thời la mã cổ đại) thời nay curriculum được sử dụng trong nhà trường có nhiều các hiểu: Curriculum là những gì được giảng dạy trong nhà trường. Curriculum là những gì xảy ra trong nhà trường bao gồm cả các hoạt động ngoại khóa, quá trình giảng dạy và các mỗi quan hệ giữa các cá nhân với nhau. Chương trình là văn bản do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành trong đó ghi rõ “vị trí môn học, yêu cầu nội dung chi tiết, thời gian thực hiện, hướng dẫn thực hiện chương trình [16, tr.65]. 9
“Chương trình là tổ hợp các kinh nghiệm và hoạt động được tổ chức trong một môi trường sư phạm nhất định nhằm hình thành và phát triển ở học sinh những năng lực trí tuệ, đạo đức, thẩm mĩ, thể lực và lao động. Nó thể hiện mục tiêu giáo dục mà học sinh đạt được trong một khoảng thời gian xác định, đồng thời xác định rõ nội dung dạy học, các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, các hình thức đánh giá kết quả học tập cũng như những điều kiện nhằm đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra”. Chương trình dạy học: Chương trình học được hiểu là tất cả các hoạt động học tập được nhà trường lên kế hoạch và hướng dẫn, cho dù các hoạt động này diễn ra trong các nhóm hay với từng cá nhân, bên trong hay bên ngoài lớp học. Chương trình học phác họa những kỹ năng, thành tích, thái độ, và giá trị mà học sinh-sinh viên được mong đợi là sẽ đạt được từ việc đi học. Nó bao gồm những phát biểu về những kết quả học tập theo như mong đợi, như mô tả tài liệu học tập, và trình tự sẽ được sử dụng để giúp người học đạt được kết quả học tập. Tác giả Nguyễn Ngọc Bảo “Chương trình dạy học là văn kiện do Nhà nước ban hành, trong đó quy định một cách cụ thể: vị trí, mục đích môn học, phạm vi và hệ thống nội dung môn học, số tiết dành cho môn học nói chung cũng như từng phần, từng chương, từng bài nói riêng” [Nguyễn Ngọc Bảo, Trần Kiểm (2005), Lý luận dạy học ở trường THCS, Nxb ĐHSP, 2005] Chương trình học là toàn bộ trải nghiệm học tập do nhà trường cung cấp. Nó bao gồm nội dung các khóa học (đề cương khóa học), phương pháp sử dụng (chiến lược), và những khía cạnh khác, chẳng hạn như những giá trị và chuẩn mực, liên quan đến cách tổ chức nhà trường. Chương trình học là tập hợp những khóa học trong một môi trường học tập. Các khóa học được sắp xếp theo một trình tự nhất định làm cho việc học được thực hiện một cách dễ dàng hơn. 10
Theo cá nhân: Chương trình dạy học là khung chương trình do Bộ GD quy định và định hướng để các cơ sở giáo dục xây dựng chương trình dạy học phù hợp với thực tế ở địa phương. 1.2.2. Chương trình dạy học địa phương Chương trình dạy học địa phương là một phần của chương trình nhà trường, những nội dung dạy học địa phương được lựa chọn nhằm đảm bảo cung cấp cho người học những kiến thức, kỹ năng cơ bản gắn với thực tiễn địa phương, qua đó phát triển nhân cách học sinh. Chương trình dạy học địa là chương trình được thiết kế nhằm bổ sung chương trình dạy học do Bộ ban hành, phần nội dung này là do nhà trường và địa phương lựa chọn để đưa vào nội dung chương trình. Trong đó nội dung chương trình dạy học thể hiện tính thực tiễn gắn bó với cộng đồng địa phương qua đó giúp người học tích cực tham gia các hoạt động học tập, áp dụng kiến thức trong thực tiễn, tạo ra mối liên hệ giữa cá nhân với nhà trường và cộng đồng. 1.2.3. Quản lí giáo dục Trong lịch sử phát triển của xã hội, khoa học quản lý xã hội ra đời muộn hơn khoa học quản lý kinh tế do cách nhìn nhận giáo dục ở góc độ không đồng nhất nên cần đến khái niệm về quản lý giáo dục có nội dung rộng hẹp khác nhau. Có rất nhiều định nghĩa về quản lý giáo dục của các tác giả trong và ngoài nước, sau đây là một số định nghĩa: Tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “QLGD, quản lý trường học có thể hiểu là một chuối tác động quản lý (có mục đích, có hệ thống, có kế hoạch) mang tính tổ chức sư phạm của hệ thống quản lý đến toàn thể giáo viên và học sinh, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động họ cùng hợp tác, phối hợp tham gia vào hoạt động của nhà trường làm cho quá trình này vận hành một cách tối ưu với việc hình thành các mục tiêu dự kiến. Quản lý giáo dục là một bộ phận của quản lý xã hội. QLGD bao gồm toàn bộ các bộ phận là hệ thống giáo 11