Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN, đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ THỊ BÍCH NGỌC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ THỊ BÍCH NGỌC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. DƯƠNG THỊ NGA THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận văn Lê Thị Bích Ngọc i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thiện luận văn: “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên” trước hết tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Dương Thị Nga, người đã tận tình hướng dẫn tạo điều kiện cho tôi nghiên cứu hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy cô giáo trong Khoa Tâm lý Giáo dục, Phòng Sau Đại học và đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Chủ nhiệm Khoa Ngoại ngữ, Tổ TT- KT&KĐCLĐT, Tổ Khoa học và Hợp tác quốc tế Khoa Ngoại ngữ đã giúp đỡ, tạo điều kiện về thời gian để tôi hoàn thành khóa học và luận văn. Tôi xin cảm ơn gia đình, anh em, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, ngày 18 tháng 7 năm 2018 Tác giả Lê Thị Bích Ngọc ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ iv DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... v DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................ vi MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 7. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 8. Kết cấu luận văn .............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ..................................... 6 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .................................................................. 6 1.1.1. Những nghiên cứu nước ngoài .................................................................. 6 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước .................................................................... 7 1.2. Những khái niệm cơ bản............................................................................... 8 1.2.1. Khoa học .................................................................................................... 9 1.2.2. Nghiên cứu khoa học ................................................................................. 9 1.2.3. Hoạt động nghiên cứu khoa học .............................................................. 10 1.2.4. Quản lý..................................................................................................... 10 1.2.5. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ................................................. 11 1.3. Hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Đại học ........................... 13 iii
1.3.1. Bản chất hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên ....................... 13 1.3.2. Mục tiêu hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường đại học ... 13 1.3.3. Nội dung hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường đại học ...... 14 1.3.4. Tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường đại học ...... 16 1.4. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường đại học ..... 17 1.4.1. Bản chất hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên ....................... 17 1.4.2. Chủ thể quản lý ........................................................................................ 17 1.4.3. Mục tiêu của quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ở trường Đại học.... 18 1.4.4. Nội dung quản lý hoạt động NCKH của giảng viên................................ 21 1.4.5. Phương pháp quản lý hoạt động NCKH của giảng viên ......................... 30 1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường đại học ........................................................................ 32 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..................................................................................... 36 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ... 37 2.1. Giới thiệu về Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên ............................. 37 2.1.1. Sứ mệnh, tầm nhìn ................................................................................... 37 2.1.2. Quy mô, ngành nghề đào tạo ................................................................... 38 2.1.3. Cơ cấu tổ chức, đội ngũ giảng viên và cán bộ nhân viên ........................ 38 2.2. Phân cấp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ở Khoa Ngoại ngữ ...... 40 2.2.1. Trách nhiệm của Trưởng Khoa................................................................ 40 2.2.2. Hội đồng Khoa học và Đào tạo Khoa ...................................................... 40 2.2.3. Trách nhiệm của các đơn vị trong Khoa.................................................. 40 2.3. Những vấn đề chung về nghiên cứu thực trạng .......................................... 43 2.4. Thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên ..................................................................... 44 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN .................................................................................. 50 iv
2.5.1. Thực trạng quản lý nguồn nhân lực khoa học ......................................... 50 2.5.2. Thực trạng quản lý sơ sở vật chất phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học ........................................................................................................... 52 2.5.3. Thực trạng quản lý nguồn kinh phí đầu tư cho hoạt động nghiên cứu khoa học................................................................................................... 55 2.5.4. Thực trạng quản lý hệ thống đề tài nghiên cứu khoa học ....................... 57 2.5.5. Thực trạng quản lý thực hiện quy chế nghiên cứu khoa học của giảng viên ... 59 2.6. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ..................................................................... 61 2.6.1. Ưu điểm ................................................................................................... 61 2.6.2. Nhược điểm ............................................................................................. 61 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 63 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ............. 64 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 64 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .......................................................... 64 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 64 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 65 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 65 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên .......................................................... 65 3.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng môi trường nghiên cứu khoa học, khuyến khích, tạo động lực để giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái nguyên nghiên cứu khoa học ................................................................... 66 3.2.2. Biện pháp 2: Quản lý tăng cường các nguồn lực cơ sở vật chất, kinh phí phục vụ nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên............................................................................... 68 3.2.3. Biện pháp 3: Hoàn thiện quy định về quản lý và các chính sách đối với hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên ..................................................................................... 69 v
3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới công tác kiểm tra đánh giá, nghiệm thu đề tài nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên........... 71 3.2.5. Biện pháp 5: Quản lý tăng cường hợp tác quốc tế trong hoạt động NCKH .. 73 3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường quản lý, giám sát chất lượng của các công trình NCKH ............................................................................................. 76 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 78 3.4. Khảo sát sự cần thiết và khả thi của các biện pháp .................................... 78 3.4.1. Khái quát chung về khảo sát .................................................................... 78 3.4.2. Kết quả khảo sát ...................................................................................... 79 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 84 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................ 85 1. Kết luận .......................................................................................................... 85 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 89 PHỤ LỤC ............................................................................................................... vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Đầy đủ tiếng Việt CB Cán bộ CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng CGCN Chuyển giao công nghệ CNH Công nghiệp hóa CSVC Cơ sở vật chất ĐH Đại học ĐHTN Đại học Thái Nguyên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GV Giảng viên HĐH Hiện đại hóa KH&CN Khoa học và công nghệ KH&HTQT Khoa học và hợp tác quốc tế NCKH Nghiên cứu khoa học NXB Nhà xuất bản iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Bảng thống kê, phân loại giảng viên cơ hữu tại Khoa Ngoại ngữ -ĐHTN........................................................................................... 39 Bảng 2.2: Bảng tổng hợp các công trình nghiên cứu khoa học tại Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên (2009 - 2017) ......................... 45 Bảng 2.3: Bảng tổng hợp loại hình đề tài của Giảng viên Khoa Ngoại ngữ, Đại học Thái Nguyên ( 2009-2017) .............................................. 46 Bảng 2.4: Lĩnh vực đề tài nghiên cứu các cấp của Giảng viên Khoa Ngoại ngữ, Đại học Thái Nguyên (2009 - 2017) ..................................... 47 Bảng 2.5: Bảng tổng hợp công trình Khoa học của Giảng viên Khoa Ngoại ngữ, Đại học Thái Nguyên (2009 - 2017) ..................................... 49 Bảng 2.6: Thực trạng quản lý nguồn nhân lực khoa học của Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN .................................................................................. 51 Bảng 2.7: Thực trạng quản lý CSVC phục vụ hoạt động NCKH .................. 53 Bảng 2.8: Thực trạng quản lý kinh phí phục vụ hoạt động NCKH ............... 55 Bảng 2.9: Thực trạng quản lý hệ thống đề tài NCKH ................................... 57 Bảng 2.10: Thực trạng quản lý thực hiện quy chế Nghiên cứu khoa học của Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN .............................................................. 60 Bảng 3.1: Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động NCKH của GV tại Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN .............. 79 Bảng 3.2: Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động NCKH của GV tại Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ...................... 81 v
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Bản chất hoạt động quản lý .............................................................. 12 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tổ chức Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên .................. 38 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ không chỉ là nhiệm vụ mà còn là quyền lợi của mỗi giảng viên đại học. Có thể khẳng định, hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao trình độ khoa học của giảng viên, nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời khẳng định vị thế và uy tín của cơ sở giáo dục với xã hội. Kết quả của các đề tài cấp nhà nước, cấp bộ... đã góp phần giải quyết nhiều vấn đề đặt ra của xã hội. Từ nhiều nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, mối quan hệ giữa cơ sở giáo dục và các đơn vị sản xuất đã được gắn kết, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội to lớn. Nhiều đề tài còn trở thành tiền đề cho quá trình đào tạo sau đại học rất hiệu quả. Khoa Ngoại ngữ được thành lập theo Quyết định số 976/QĐ-TCCB, ngày 31 tháng 12 năm 2007 của Giám đốc Đại học Thái Nguyên. Khoa là đơn vị đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực về ngoại ngữ; Là trung tâm nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa nước ngoài, giới thiệu và quảng bá ngôn ngữ cũng như văn hóa Việt Nam ra thế giới, nhằm kịp thời đáp ứng những đòi hỏi, cũng như những nhu cầu ngày càng cao, cùng những quan hệ hợp tác ngày càng đa dạng của xã hội trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay; Góp phần đắc lực cho chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục của đất nước, đặc biệt là khu vực nông thôn, trung du, miền núi phía Bắc Việt Nam. Đối với công tác nghiên cứu khoa học, tự bồi dưỡng, Khoa đã triển khai nhiều đề tài các cấp được đánh giá cao tại các hội nghị Khoa học trong và ngoài nước. Hiện tại, Khoa có hơn 100 Thạc sỹ, 16 Tiến sỹ. Bên cạnh đó, Khoa còn có đội ngũ chuyên gia nước ngoài đến từ Mĩ, Pháp, Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc với trung bình 8 chuyên gia mỗi năm, tham gia giảng dạy. 1
Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động NCKH và quản lý hoạt động NCKH, Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN đã luôn quan tâm và coi đây là một nội dung trọng điểm để tiếp tục xây dựng Khoa trở thành cơ sở đào tạo chất lượng cao. Công tác quản lý hoạt động NCKH cũng đã được triển khai theo quy định, hướng dẫn của các cấp có thẩm quyền. Tuy nhiên hoạt động NCKH của giảng viên trong Khoa chưa phát huy hết tiềm năng cũng như lợi thế, tồn tại nhiều hạn chế và bất cập, nguồn lực cho NCKH còn thiếu. Một số cán bộ, giảng viên tham gia NCKH chưa nhận thức được đầy đủ về lý luận NCKH, chưa thực sự phát huy năng lực nghiên cứu của mỗi giảng viên. Đặc biệt, công tác quản lý hoạt động NCKH chưa hiệu quả, chưa khoa học, thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng được sự phát triển chung, việc quản lý còn mang nặng tính hình thức, cơ sở vật chất phục vụ cho nghiên cứu còn yếu và thiếu đã làm ảnh hưởng, hạn chế đến hiệu quả, chất lượng hoạt động NCKH của giảng viên. Để quản lý hoạt động NCKH của giảng viên có hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng GD&ĐT của Khoa, việc nghiên cứu lý luận, khảo sát đánh giá đúng thực trạng và chỉ ra nguyên nhân của thực trạng quản lý hoạt động NCKH của giảng viên trong Khoa hiện nay, trên cơ sở đó đề xuất những biện pháp quản lý phù hợp để từng bước đưa công tác quản lý hoạt động NCKH của giảng viên đi vào nề nếp quy củ, tạo nên sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý hoạt động NCKH là vô cùng cần thiết. Do vậy, tôi chọn vấn đề “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên” làm đề tài luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN, đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao 2
hiệu quả quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, công tác NCKH và quản lý hoạt động NCKH của giảng viên khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên còn có nhiều hạn chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý phù hợp, sẽ tạo sự chuyển biến tích cực, nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên, từ đó nâng cao chất lượng NCKH trong khoa Ngoại ngữ nói riêng và Đại học Thái Nguyên nói chung. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Đại học. 5.2. Nghiên cứu thực trạng về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 5.3. Đề xuất các biện pháp để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: - Phương pháp phân tích- tổng hợp tài liệu: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý thuyết, các văn bản của Đảng; chỉ thị của Thủ tướng Chính 3
phủ; thông tư, qui chế của Bộ GD&ĐT và các Bộ liên quan; văn bản qui định quản lý hoạt động NCKH nhằm tìm ra cơ sở lý luận để khảo sát và đề xuất một số biện pháp để nâng cao chất lượng hoạt động. 6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: - Phương pháp thu thập số liệu: số lượng các công trình nghiên cứu khoa học của giảng viên, các loại hình, lĩnh vực của đề tài nghiên cứu khoa học... Thu thập số liệu thống kê có liên quan như: - Phương pháp điều tra: + Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng bảng hỏi để điều tra về nhận thức, cán bộ quản lý và GV Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN đánh giá thực trạng quản lý hoạt động NCKH của GV trong Khoa. Từ đó đề xuất các biện pháp cho công tác quản lý hoạt động NCKH của GV Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN đạt hiệu quả. + Phiếu điều tra có 02 loại • Phiếu điều tra dành cho CBQL trong Khoa • Phiếu điều tra dành cho GV trong Khoa - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Tổ chức phỏng vấn lấy ý kiến các chuyên gia, các nhà quản lý về những nhận định và đánh giá những biện pháp cụ thể. 6.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các phần mềm để xử lý số liệu thu được. 7. Phạm vi nghiên cứu Khảo sát thực trạng các hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ, Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn 2015-2017. Đề xuất các biện 4
pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý hoạt động này trong giai đoạn 2018- 2020. 8. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên trường Đại học. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. Chương 3: Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Những nghiên cứu nước ngoài Quản lý hoạt động NCKH là một trong những nhân tố then chốt bảo đảm cho sự thành công của các hoạt động GD&ĐT. Nói đến quản lý NCKH các học giả trên thế giới đều rất quan tâm, mỗi người đều có quan điểm riêng. Năm 1990 tác giả Gary Anderson (Hoa Kỳ), biên soạn "Fundamentals of educational Research” , nội dung tài liệu tập trung hướng dẫn cho người nghiên cứu cách xây dựng kế hoạch, phương pháp cũng như dụng công cụ, kỹ thuật cần thiết khi nghiên cứu khoa học giáo dục [34]. Tác giả K.Bexle, E.deisen, Xlasinxki (1993) trong cuốn “Quản lý công tác NCKH”, do Nguyễn Văn Lân dịch từ bản tiếng Nga, Nguyễn Xuân Khoa hiệu đính, bản viết tay, đã phản ánh những vấn đề lý luận về quản lý xã hội chủ nghĩa của thời kỳ Liên Xô (cũ) và hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa đang phát triển. Dù có điểm chưa phù hợp với giai đoạn hiện nay, nhưng nhiều vấn đề lý luận vẫn còn giá trị; như các tác giả đã đề cao vị trí, vai trò của NCKH trong sự phát triển xã hội và chỉ ra điểm đặc thù của công tác quản lý hoạt động NCKH so với các lĩnh vực khác, nhất là việc xây dựng các chính sách ưu tiên về điều kiện làm việc và chế độ đãi ngộ để động viên các nhà khoa học toàn tâm toàn ý cho nhà nghiên cứu [36]. Luật giáo dục Cao đẳng của nước Cộng hoà nhân dân Trung hoa, trong Chương I, điều 10 có ghi: “Nhà nước bảo đảm quyền tự do NCKH, sáng tác văn học nghệ thuật và các hoạt động văn hoá khác trong các trường cao đẳng theo đúng luật...”, trong đó có quyền và nghĩa vụ NCKH của giảng viên, coi đây là một biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo. 6
Trong nghiên cứu của Parker (2008) đã phân tích về hoạt động NCKH và giảng dạy của GV cũng như là những động lực thúc đẩy sự phát triển sự nghiệp giáo dục ĐH của nước Anh. Điều đó cho thấy kết quả là phần lớn các GV đã đáp ứng được yêu cầu cân bằng về giảng dạy và NCKH trong các trường ĐH của nước Anh [37]. Khi bàn về điều kiện để trở thành một trường ĐH nghiên cứu tốt, tiến lên một trường ĐH đẳng cấp thế giới thì Jamil Salmi cũng như nhiều nhà nghiên cứu thường đưa ra 3 nhóm tiêu chí chính: tập trung nhiều tài năng; dồi dào về nguồn lực; cơ chế quản trị hiệu quả. Trong 3 tiêu chí này thì 2 tiêu chí đầu chỉ là điều kiện cần, tiêu chí thứ 3 là quan trọng nhất. Tiêu chí này bao gồm cả hai nguyên lý quản trị ĐH là quyền tự chủ ĐH và quyền tự do học thuật [35]. 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước Trong thời gian qua một số công trình nghiên cứu đã đề cập đến quản lý NCKH, đặc biệt là công tác quản lý hoạt động NCKH trong các trường đại học, cao đẳng. Một số tác giả đã đề cập đến vai trò của NCKH trong việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo dục đại học, như tác giả Đỗ Thị Châu (2004), Nghiên cứu khoa học góp phần đổi mới phương pháp dạy học nhằm năng cao chất lượng đào tạo Đại học [6]; tác giả Lê Thị Hoài Châu (2013), Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học: Một biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo” [4]. Tác giả Vũ Cao Đàm (2002) với đề tài “Đánh giá hiệu quả hoạt động NCKH trong các trường ĐH giai đoạn 1996-2000 (cơ sở lý luận và thực tiễn)”, đã xây dựng cơ sở lý luận của việc đánh giá kết quả, hiệu quả NCKH và nguyên tắc đánh giá các yếu tố đầu vào đầu ra của NCKH [10]. Trong đề tài cấp Bộ “Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động NCKH tại các trường cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo”, do tác giả Nguyễn Phúc Châu (2006) làm chủ nhiệm, với cách tiếp cận theo mục đích, nhóm tác giả 7
đưa ra đặc trưng riêng về mục tiêu, nội dung, nhiệm vụ của hoạt động khoa học & công nghệ và tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động NCKH của các trường cán bộ quản lý giáo dục [5]. Bên cạnh đó có rất nhiều công trình thông qua thực trạng tình hình quản lý hoạt dộng NCKH của trường đại học, cao đẳng, tìm ra những khó khăn, hạn chế trong công tác quản lý, đề xuất những giải pháp quản lý nhằm cải thiện, nâng cao chất lượng nghiên cứu, đào tạo phục vụ thực tiễn xã hội. Cụ thể như sau: Tác giả Lê Thị Thanh Chung (2006) với đề tài Luận án Tiến sĩ “Biện pháp nâng cao chất lượng NCKH giáo dục của sinh viên ĐHSP” [7]. Tác giả Nguyễn Thị Thanh Nga (2007) với đề tài Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục “Quản lý hoạt động giảng dạy và nghiên cứu khoa học của giảng viên trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM” [21]. Vũ Thị Lan Anh (2008) với đề tài Luận văn Thạc sĩ “Biện pháp tăng cường quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ở trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn” [1]. Tác giả Hoàng Thị Nhị Hà (2009) với đề tài luận án tiến sĩ “Quản lý NCKH ở các trường Đại học Sư phạm”[13]... Các tài liệu đã có cho thấy các đề tài chủ yếu là các trường đại học, cao đẳng chuyên ngành sư phạm, các tác giả đã đưa ra những giải pháp quản lý NCKH về: nâng cao hiệu quả nghiên cứu, nguồn lực, đổi mới quản lý, kết hợp đào tạo và NCKH, chuyên môn, xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá NCKH. Tuy nhiên, theo thống kê của tác giả thì hiện chưa có đề tài nào đối tượng nghiên cứu thuộc lĩnh vực ngoại ngữ, là lĩnh vực có tiềm năng NCKH rất lớn trong thời kỳ đổi mới và hội nhập. Do đó, để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hội nhập với khu vực và thế giới, thì việc nghiên cứu các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động NCKH của giảng viên ở Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, gắn NCKH với yêu cầu thực tiễn và xu hướng phát triển giáo dục của nước ta hiện nay. 1.2. Những khái niệm cơ bản 8
1.2.1. Khoa học Khái niệm hay thuật ngữ khoa học đã được biết đến từ khá lâu và từ “khoa học” xuất phát từ tiếng Latin “Scienta”, nghĩa là tri thức. Theo Webter’s New Collegiste Dictionary, “Khoa học” được định nghĩa là “những tri thức đạt được qua kinh nghiệm thực tế và nghiên cứu”. Theo Từ điển Triết học (1986), khoa học được định nghĩa là “lĩnh vực hoạt động nghiên cứu nhằm mục đích sản xuất ra những tri thức mới về tự nhiên, xã hội, tư duy và bao gồm tất cả những điều kiện, những yếu tố của sự sản xuất này: nhà khoa học, cơ quan khoa học, phương pháp, thông tin khoa học” [32]. Theo Pierre Auger, khoa học được hiểu là “hệ thống tri thức về mọi loại quy luật của vật chất và sự vận động của vật chất, những quy luật của tự nhiên, xã hội, tư duy” [38]. Theo Khoản 1 Điều 2 Luật khoa học và công nghệ: Khoa học là hệ thống tri thức về các hiện tượng, quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy [18]. Thông thường người ta hiểu: Khoa học là hệ thống tri thức về tự nhiên, về xã hội và tư duy, về những quy luật phát triển khách quan của tự nhiên, xã hội và tư duy, hệ thống tri thức này được hình thành trong lịch sử và không ngừng phát triển trên cơ sở thực tiễn xã hội. Nói cách khác khoa học là một khái niệm thể hiện tính chặt chẽ, logic, đúng đắn, đạt đến chân lý. Theo từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học, xuất bản năm 2001, “Khoa học là hệ thống tri thức tích lũy trong quá trình lịch sử và được thực tiễn chứng minh, phản ánh những quy luật khách quan của thế giới bên ngoài cũng như những hoạt động tinh thần của con người, giúp con người có khả năng cải tạo thế giới tự nhiên” [23]. 1.2.2. Nghiên cứu khoa học Nghiên cứu khoa học là hoạt động phát hiện, tìm hiểu các hiện tượng, sự vật, quy luật tự nhiên, xã hội và tư duy, sáng tạo các giải pháp nhằm ứng dụng vào thực tiễn. 9