NHẬP MÔN

QUAN HỆ QUỐC TẾ

Khoa Quan hệ quốc tế

Trường Đại học KHXH&NV

1
 BÀI 1: BÀI MỞ ĐẦU
1. KHÁI NIỆM VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA
MÔN QHQT
1.1. Khái niệm Quan hệ quốc tế
1.2. Vì sao phải nghiên cứu QHQT
1.3. Sự hình thành và phát triển môn QHQT
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
QHQT
3. MỘT SỐ LÝ THUYẾT QHQT CHỦ YẾU
2
 1. Khái niệm và quá trình…

1.1. Khái niệm QHQT (International Relations)

QHQT là tương tác qua biên giới quốc gia giữa các
chủ thể QHQT

Chủ thể Tương tác

Chủ thể
QHQT QHQT

Biên giới 3
 1. Khái niệm và quá trình…

1.2. Vì sao phải nghiên cứu QHQT?

– QHQT là môi trường chi phối quốc gia và con
người
– QHQT là nơi chứa đựng những lợi ích cơ bản
của quốc gia và con người
– QHQT là hoạt động chức năng của quốc gia và
con người.

4
 1. Khái niệm và quá trình…

1.3. Sự hình thành và phát triển môn QHQT

 Trước thế kỷ XX
 Sau Thế chiến I
 Sau Thế chiến II
 Sau Chiến tranh Lạnh
 Ở Việt Nam

5
 1. Khái niệm và quá trình…

 Trước thế kỷ XX
Chủ nghĩa Hiện thực Chủ nghĩa Tự do
– Thucydides – Fransisco de Victoria
– Nicollo Machiavelli – Hugo Grotius
– Thomas Hobbes – Immanuel Kant
– America de Vatteli –…
– Carl von Clausewitz
–…
6
 1. Khái niệm và quá trình…

– Thucydides (471-401 tr CN)

và tác phẩm Lịch sử chiến tranh
Peloponnese
– Nicollo Machiavelli (1469-1527)
và tác phẩm “The Prince

Chủ nghĩa Hiện thực

7
 1. Khái niệm và quá trình…

– Thomas Hobbes (1588-1679) và tác phẩm Leviathan

– America de Vatteli
(1714-1767)
– Carl von Clausewitz
(1780-1831)
và tác phẩm “On War”
8
 1. Khái niệm và quá trình…

Fransisco de Victoria (1480-1546)

Hugo Grotius (1583-1645)

Immanuel Kant
(1724-1804)

9
 1. Khái niệm và quá trình…

 Sau Thế chiến I

– Phát triển mạnh
– Xu hướng độc lập hơn của môn QHQT
– Đào tạo QHQT được bắt đầu (Aberystwyth 1919)

- Sự nổi lên của Chủ nghĩa Lý tưởng

(Woodrow Wilson và Hội Quốc liên,
các nhà lý luận khác...)
10
 1. Khái niệm và quá trình…

 Sau Thế chiến II

– Sự nổi lên của Chủ nghĩa Hiện thực
– (Carr, Morgenthau, Waltz,...)
– Sự phát triển của Chủ nghĩa Tự do
– (Joseph Nye, Robert Keohan,…)
– Các xu hướng lý luận QHQT khác
– (CN Hành vi, CN Lý trí, Lý thuyết Hệ thống thế giới,
Lý thuyết Phê phán, CN Vị nữ, CN Hậu hiện đại…)
11
 1. Khái niệm và quá trình…

 Sau Chiến tranh Lạnh

– Tiếp tục được bổ sung bằng các lý luận mới
(Chủ nghĩa Kiến tạo, Chủ nghĩa Vị nữ, Chính trị
học sinh thái, Quản trị toàn cầu,…)
– Nghiên cứu và đào tạo phổ biến khắp thế giới

 Ở Việt Nam
– Tình hình nghiên cứu
– Tình hình đào tạo
12
 BÀI MỞ ĐẦU

2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU QHQT
2.1. Đối tượng và phạm vi môn học
• Đối tượng
• Phạm vi
• Cấu trúc môn học
2.2. Phương pháp nghiên cứu QHQT
13
 2. Đối tượng và phương pháp

 Đối tượng
Yếu tố bên trong

Động cơ Hành vi Kết quả

Yếu tố bên ngoài 14

 2. Đối tượng và phương pháp

 Phạm vi môn học

Về chủ thể quan hệ
– Quốc gia Quốc gia
Chủ thể phi quốc gia
Về lĩnh vực quan hệ
– Chính trị Đa lĩnh vực (CT, KT, VH, XH)
Về vấn đề nghiên cứu
– Vấn đề chính trị Đa dạng (vấn đề liên quan)
15
 2. Đối tượng và phương pháp

 Cấu trúc môn học

- Chủ thể QHQT - Chính sách đối ngoại
- Quyền lực trong QHQT - Kinh tế-chính trị quốc tế
- Hệ thống quốc tế - Tổ chức quốc tế
- Công cụ trong QHQT - Luật pháp quốc tế và chuẩn
- Xung đột và chiến tranh mực QHQT
- Hợp tác và hội nhập - Các vấn đề toàn cầu

16
 2. Đối tượng và phương pháp

ĐỘNG CƠ

Lợi ích của Chủ thể

Động cơ là Quyền lực

Điều chỉnh bởi HTQT

17
 2. Đối tượng và phương pháp

HÀNH VI

Chủ thể lựa chọn và thực hiện

Thực hiện bằng Công cụ

Chịu tác động của HTQT

Biểu hiện Xung đột/Hợp tác18

 2. Đối tượng và phương pháp

KẾT QUẢ

Lợi ích của Chủ thể

Quyền lực của Chủ thể

Phản ứng của Chủ thể khác

Phản ứng của HTQT

19
 2. Đối tượng và phương pháp

2.2. Phương pháp nghiên cứu QHQT

 Một số phương pháp
 Cấp độ phân tích

20
 2. Đối tượng và phương pháp

 Một số phương pháp

– Đa ngành
– Liên ngành
– Hệ thống-cấu trúc
– Xã hội học
– Lịch sử
– Chính trị học – Quan sát
– Kinh tế - chính trị – Phân tích tài liệu
– Tâm lý học – Ly thuyết trò chơi
21
 2. Đối tượng và phương pháp

 Cấp độ phân tích (Level of Analysis)

– Cấp độ cá nhân (Individual Level):
đòi hỏi phân tích QHQT
phải tính đến tâm lý,
nhận thức cá nhân,
sự lựa chọn quyết định
và hành động của
những cá nhân tham gia
22
 2. Đối tượng và phương pháp

– Cấp độ trong nước (Domestic Level) đòi hỏi phân tích

QHQT phải tính đến các nhóm hay lực lượng bên trong
quốc gia có ảnh hưởng đến quan hệ đối ngoại của quốc gia
23
 2. Đối tượng và phương pháp

- Cấp độ liên quốc gia (Interstate Level):

đòi hỏi phải tính đến tương
tác giữa các quốc gia trong
quá trình hình thành động cơ,
lựa chọn hành vi và kết quả
của mối QHQT nào đó

24
 2. Đối tượng và phương pháp

– Cấp độ toàn cầu (Global Level) đòi hỏi phải tính

đến các xu thế và những lực lượng toàn cầu trong
QHQT

25
 BÀI MỞ ĐẦU
3. MỘT SỐ LÝ THUYẾT QHQT CHỦ YẾU
3.1. Chủ nghĩa Hiện thực
• Chủ nghĩa Hiện thực (Realism)
• Chủ nghĩa Hiện thực Mới (Neo-Realism)
3.2. Chủ nghĩa Tự do
• Chủ nghĩa Tự do (Liberalism)
• Chủ nghĩa Tự do Mới (Neo-Liberalism)
3.3. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin
• Quan điểm của Mác
• Quan điểm của Lênin 26
 3. Một số lý thuyết chủ yếu

 Chủ nghĩa Hiện thực (Realism)

Quốc gia là chủ Mục đích
thể duy nhất tồn tại
Quyền lực
Môi trường
Tự lực
vô chính phủ

QHQT là đấu tranh quyền lực

27
Xung đột là tuyệt đối trong QHQT
 3. Một số lý thuyết chủ yếu

 Chủ nghĩa Hiện thực Mới (Neo-Realism)

Ra đời nhằm bổ sung cho CNHT
– Bổ sung yếu tố bên ngoài: Nhấn mạnh tác động
của Hệ thống quốc tế
– Bổ sung cơ sở phương pháp luận: Đề nghị phân
tích QHQT trên cấp độ hệ thống

28
 3. Một số lý thuyết chủ yếu

 Chủ nghĩa Tự do (Liberalism)

Quyền tự nhiên con Hoà hợp lợi ích

Người>quyền quốc gia quốc gia và quốc tế

Hợp tác
Hoà bình thế giới
trong QHQT

Khác nhau về phương án hợp tác và hoà bình 29

 3. Một số lý thuyết chủ yếu

 Chủ nghĩa Tự do Mới (Neo-Liberalism)

– Quốc gia không phải là chủ thể duy nhất mà còn có
Chủ thể hỗn hợp (Mix Actors)
– Môi trường vô chính phủ vẫn tồn tại nhưng hợp tác
vẫn có thể phổ biến, hoà bình có thể đạt được
– QHQT là sự hỗn hợp tương tác với nhiều vấn đề
khác nhau. Đó là quá trình phụ thuộc lẫn nhau
– Nhấn mạnh vai trò của dân chủ, kinh tế thị trường và
nhất là thể chế 30
 3. Một số lý thuyết chủ yếu

 Chủ nghĩa Hiện thực: Chủ nghĩa Tự do:

QHQT là QHQT là Cobweb Model
Billiard Ball Model

31
 3. Một số lý thuyết chủ yếu

 Quan điểm của Mác

– CNTB có mục đích lợi nhuận khai thác
thị trường thế giới QHQT phát triển
CNTB vươn ra thống trị thế giới
– CNTB có bản chất bóc lột giai cấp bóc lột
giai cấp vô sản thế giới mâu thuẫn giai cấp
từ quốc gia ra quốc tế

Vô sản toàn thế giới liên hiệp lại

32
 3. Một số lý thuyết chủ yếu

 Quan điểm của Lênin

– Mâu thuẫn đế quốc càng gay gắt Chiến tranh
– Mâu thuẫn giai cấp càng sâu sắc CM vô sản
– CM vô sản không xảy ra trên toàn thế giới mà chỉ
nổ ra ở mắt xích yếu nhất
– Các luận điểm khác về QHQT: quốc gia, dân tộc,…

Vô sản và các dân tộc bị áp bức toàn

thế giới liên hiệp lại 33
 BÀI MỞ ĐẦU
 Các vấn đề chính trong bài 1
– Khái niệm Quan hệ quốc tế
– Vì sao phải nghiên cứu QHQT?
– Vì sao nói QHQT là môn liên ngành và đa ngành?
– Đối tượng nghiên cứu của môn QHQT?
– Những phương pháp nghiên cứu QHQT?
– Các cấp độ phân tích trong nghiên cứu QHQT?

34
– Nội dung cơ bản của Chủ nghĩa Hiện thực?
– Nội dung cơ bản của Chủ nghĩa Tự do?
– Sự khác nhau giữa CNHT và CNTD?
– Quan điểm của CN Mác-Lênin về bản chất QHQT?

35
BÀI MỞ ĐẦU

36