intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:166

Thêm vào BST
Báo xấu
12
lượt xem 3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên thực tiễn làm sáng tỏ cơ sở khoa học của việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học, đề tài đề xuất quy trình, điều kiện và thực nghiệm việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học Thái nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái nguyên

  1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN HUY HOÀNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN QUỐC PHÒNG, AN NINH TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
  2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN HUY HOÀNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN QUỐC PHÒNG, AN NINH TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Ngành: LL&PPDH bộ môn Lý luận Chính trị Mã số: 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Lan THÁI NGUYÊN - 2020
  3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Trần Thị Lan - Giảng viên Khoa Giáo duc ̣ Chính trị - Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Mọi thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2020 Tác giả Nguyễn Huy Hoàng i
  4. LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy, cô giáo khoa Giáo dục Chính trị, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã truyền đạt những tri thức quý báu và dìu dắt, giúp đỡ tôi trong suốt khóa học. Đặc biệt, xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới TS. Trần Thị Lan đã tận tình giúp đỡ trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hướng dẫn, đóng góp ý kiến quý báu để tôi hoàn thành luận văn thạc sĩ này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, các quý thầy, cô của Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi có thế thực nghiệm đề tài này. Xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình tôi theo học chương trình sau đại học. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2020 Tác giả Nguyễn Huy Hoàng ii
  5. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ............................................................... vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ...................................................... 4 6. Đóng góp của đề tài ......................................................................................... 5 7. Kết cấu của đề tài............................................................................................. 5 NỘI DUNG ......................................................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC HỌC PHẦN CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG, AN NINH Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ........................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 6 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về phương pháp nêu vấn đề ........................... 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ......................................................... 13 1.2. Lý luận chung về phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ........................................................................... 16 1.2.1. Quan niệm về phương pháp dạy học và phương pháp dạy học nêu vấn đề ............................................................................................................. 16 1.2.2. Quan niệm về phương pháp dạy học nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ........................................................ 21 1.2.3. Cấu trúc và nội dung chương trình môn Công tác quốc phòng, an ninh .... 26 1.2.4. Vai trò của phương pháp dạy học nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ................................................................. 30 iii
  6. 1.2.5. Yêu cầu vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ............................................................... 35 Kết luận chương 1.............................................................................................. 38 Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ QUY TRÌNH VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG, AN NINH TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .............................................................. 40 2.1. Khái quát chung về Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ..................................................................................... 40 2.2. Thực trạng hiện nay sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm. ......................... 43 2.2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 43 2.2.2. Thực trạng nhận thức của giảng viên và sinh viên về sự cần thiết sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ..................................................................................................... 46 2.2.3. Thực trạng về mức độ sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh của giảng viên ................................ 48 2.2.4. Thực trạng về hiệu quả vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh........................................... 50 2.2.5. Một số vấn đề đặt ra từ thực trạng sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ....................... 53 2.3. Quy trình và điều kiện vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ............................................... 56 2.3.1. Các nguyên tắc xây dựng quy trình ......................................................... 56 2.3.2. Quy trình vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ............................................................................ 60 iv
  7. 2.3.3. Điều kiện vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ............................................................................ 66 Kết luận chương 2.............................................................................................. 72 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG, AN NINH TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ............................................................................. 73 3.1. Thực nghiệm sư phạm vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên .......................................................... 73 3.1.1. Kế hoạch thực nghiệm ............................................................................. 73 3.1.2. Nội dung thực nghiệm ............................................................................. 75 3.1.3. Kết quả thực nghiệm................................................................................ 78 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên....................................... 90 Kết luận chương 3.............................................................................................. 93 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 94 1. Kết luận .......................................................................................................... 94 2. Khuyến nghị................................................................................................... 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 97 PHỤ LỤC v
  8. DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng: Bảng 2.1. Quy mô sinh viên ở Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên .................................................................. 42 Bảng 2.2. Cơ cấu giảng viên giảng dạy học phần Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm tính tại thời điểm năm học 2019 - 2020 ......... 42 Bảng 2.3. Nhận thức của giảng viên về sự cần thiết sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ..... 46 Bảng 2.4. Nhận thức của sinh viên về sự cần thiết sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ..... 48 Bảng 2.5. Đánh giá của giảng viên về mức độ sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ............ 49 Bảng 2.6. Đánh giá của sinh viên về mức độ sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh của giảng viên ...................................................................................... 49 Bảng 2.7. Hiệu quả vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh của giảng viên .............................. 52 Bảng 3.1. Mức độ hứng thú học tập của sinh viên ........................................ 79 Bảng 3.2. Kết quả vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ở lớp thực nghiệm ........................ 81 Bảng 3.3. Đánh giá của sinh viên lớp thực nghiệm về ý nghĩa của phương pháp nêu vấn đề trong môn Công tác quốc phòng, an ninh .............. 82 Bảng 3.4. Kết quả kiểm tra môn Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm sau thực nghiệm ................................................................................... 84 Bảng 3.5. Đánh giá của giảng viên về khó khăn, trở ngại khi vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ............................................................................... 86 Biểu đồ: Biểu đồ 3.1. So sánh mức độ hứng thú học tập của sinh viên lớp thực nghiệm và đối chứng .................................................................................................... 80 Biểu đồ 3.2. Kết quả kiểm tra điểm điều kiện môn Công tác quốc phòng, an ninh của lớp thực nghiệm ................................................................ 84 Biểu đồ 3.3. Kết quả kiểm tra điểm điều kiện môn Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm của lớp thực nghiệm và đối chứng ................... 85 vi
  9. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh quốc tế được đặc trưng bởi xã hội tri thức và toàn cầu hoá đã và đang đặt ra những yêu cầu đối với người lao động, đồng thời cũng đặt ra yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực. Giáo dục cần đào tạo đội ngũ nhân lực có khả năng đáp ứng được những đòi hỏi mới của xã hội và thị trường lao động, đặc biệt là năng lực hành động, tính tích cực, chủ động, sáng tạo, năng lực giải quyết những vấn đề đặt ra trong thực tiễn xã hội. Để đáp ứng được những yêu cầu đó, đòi hỏi các cấp học, các ngành học phải đổi mới về nội dung chương trình, mục tiêu và phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực cả người học. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế khẳng định: "Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học". Giáo dục Quốc phòng, an ninh là một trong những nhiệm vụ vô cùng quan trọng của nền giáo dục quốc dân, là nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. Môn học quốc phòng, an ninh không chỉ trang bị cho người học quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước về công tác quốc phòng, an ninh mà còn trực tiếp giáo dục, phát triển năng lực nhận diện, đấu tranh, phê phán quan điểm sai trái, thù địch của các thế lực phản động về vấn đề dân tộc, tôn giáo, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội... Qua đó, bồi dưỡng niềm tự hào và hình thành niềm tin của sinh viên đối với lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam, đồng thời giúp sinh viên có ý thức cảnh giác trước âm mưu, thủ đoạn chống phá cách mạng của các thế lực phản động, thù địch, khơi dậy lòng yêu nước, ý thức trách nhiệm xây dựng và bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ 1
  10. chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia của đất nước nhất là chủ quyền về biển đảo quê hương. Môn học quốc phòng, an ninh là một trong những bộ môn thiên hướng về chính trị, có tính trừu tượng và khái quát hóa cao. Bài giảng sẽ rất dễ trở nên khô khan, giáo điều, kinh viện nếu giảng viên không biến quá trình cung cấp tri thức thành quá trình thu hút người học tự giác tham gia quá trình chiếm lĩnh tri thức, hình thành và phát triển năng lực tương ứng của người học. Đặc thù môn học quốc phòng, an ninh và yêu cầu đổi mới mục tiêu, phương pháp, hình thức dạy học đã khách quan hóa tính cần thiết phải vận dụng hiệu quả các phương pháp dạy học tích cực, trong đó có phương pháp nêu vấn đề để tăng cường tính tích hợp, liên hệ nội dung môn học với thực tiễn cuộc sống, đồng thời hình thành và phát triển năng lực của người học. Trong một số năm qua, việc giảng dạy môn học quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên đã có nhiều chuyến biến tích cực góp phần không nhỏ trong việc phổ biến tuyên truyền, trang bị những kiến thức chính trị, giáo dục lập trường tư tưởng cho thanh niên, sinh viên. Tuy nhiên cần thẳng thắn thừa nhận việc dạy học môn học này còn bộc lộ những hạn chế. Nhiều giảng viên chưa chủ động, sáng tạo trong việc tìm tòi, vận dụng các phương pháp dạy học tích cực, nội dung bài giảng còn đơn điệu, nặng về lý thuyết, ít liên hệ thực tiễn, phương pháp dạy học chủ yếu là thuyết trình. Phương pháp nêu vấn đề đã được vận dụng nhưng tính khoa học và hiệu quả vẫn chưa cao, việc sử dụng phương pháp này nhiều khi chỉ thể hiện dưới những câu hỏi đặt ra cho sinh viên, chưa thật sự đưa người học vào tình huống thực tiễn có tính vấn đề, chứa đựng những mâu thuẫn để tạo hứng khởi tìm tòi, nghiên cứu cho sinh viên. Thái độ học thụ động, thiếu tính tích cực khiến tư duy, năng lực sáng tạo trong giải quyết các vấn đề nảy sinh từ thực tiễn của sinh viên kéo theo cũng bị hạn chế. Việc giáo dục thái độ, hành vi, kỹ năng thích ứng cũng như việc xác định trách nhiệm của bản thân sinh viên trước những yêu cầu đặt ra từ công tác quốc phòng, 2
  11. an ninh của địa phương, của đất nước chưa được hiện thực hóa trong từng bài học. Điều đó hoàn toàn xa lạ với quan điểm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay nên cần thiết phải tìm kiếm biện pháp để nâng cao hiệu quả dạy học lĩnh vực rất quan trọng này. Thực tiễn nêu trên đã đặt ra nhiều yêu cầu cấp thiết là đội ngũ giảng viên dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm cần tích cực đổi mới phương pháp nêu vấn đề. Mỗi giảng viên cần xác định được tính hướng đích của đổi mới phương pháp là tạo lập sự hứng thú yêu thích học tập, phát triển năng lực phản biện xã hội và tính sáng tạo của sinh viên. Ở đó, sinh viên phải chủ động tìm tòi kiến thức, giải quyết một cách sáng tạo hiệu quá những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn dưới sự định hướng từ giảng viên. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi chọn vấn đề: “Vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái nguyên” làm đề tài luận văn thạc sỹ. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên thực tiễn làm sáng tỏ cơ sở khoa học của việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học, đề tài đề xuất quy trình, điều kiện và thực nghiệm việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học Thái nguyên. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh. - Khảo sát, đánh giá thực trạng và đề xuất quy trình sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm. - Tiến hành thực nghiệm vận dụng phương pháp nêu vấn đề vào dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và An ninh - Đại học Thái nguyên. 3
  12. - Kiến nghị một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp nêu vấn đề vào dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học Thái nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề vào dạy học học phần quốc phòng, an ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học Thái Nguyên, môn giáo dục quốc phòng, an ninh bao gồm 3 học phần, mỗi phần là một học phần: Phần 1. Đường lối quân sự của Đảng Cộng sản Việt Nam Phần 2. Công tác quốc phòng, an ninh Phần 3. Quân sự chung, kỹ thuật bắn súng tiểu liên AK (CKC) và Chiến thuật. Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn (phần 2) Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Phương pháp nêu vấn đề nếu được vận dụng hiệu quả trong dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học Thái Nguyên sẽ phát huy được tính tự giác, chủ động, sáng tạo của sinh viên trong hoạt động nhận thức, hình thành và phát triển năng lực của người học, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn học trên địa bàn nghiên cứu. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài dựa trên những cơ sở lý luận sau: - Các văn bản chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học từ Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Nội dung chương trình học phần Công tác quốc phòng , an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học Thái nguyên. - Những công trình nghiên cứu của các tác giả liên quan đến nội dung đề tài. 4
  13. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài được sử dụng phương pháp luận chung của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Một số phương pháp nghiên cứu lý luận: Như phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp logic - lịch sử… Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp quan sát, phương pháp thực nghiệm sư phạm… 6. Đóng góp của đề tài - Qua nghiên cứu làm rõ lý luận, đánh giá thực trạng, đề tài xây dựng được quy trình và thực nghiệm vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái nguyên. - Sau khi hoàn thiện, đề tài còn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc dạy và học môn Công tác quốc phòng, an ninh. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương, 7 tiết. 5
  14. NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC HỌC PHẦN CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG, AN NINH Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về phương pháp nêu vấn đề Một là, những công trình nghiên cứu về lý luận dạy học nêu vấn đề Các công trình nghiên cứu nước ngoài Trong xu hướng đổi mới giáo dục những năm gần đây, phương pháp dạy học nêu vấn đề là một trong những phương pháp đã thu hút nhiều nhà khoa học nghiên cứu, luận bàn ở nhiều phương diện tiếp cận khác nhau. Có thể kể đến các góc độ tiếp cận cơ bản dưới đây: Thời cổ đại, ở phương Tây, tư tưởng dạy học nêu vấn đề đã được nhà triết học cổ đại Xôcrat - nhà triết học Hy Lạp (469-390 TCN) bước đầu luận giải khi chủ trương xây dựng một phương pháp bác bỏ bằng lôgic. Theo Xôcrat để phát hiện “chân lý” cần thiết phải bắt đầu bằng cách đặt câu hỏi để gợi cho người nghe dần dần tìm ra kết luận mà ông muốn dẫn người ta tới. Ông gọi phương pháp này là phương pháp “đỡ đẻ” [Dẫn theo 1, tr.59]. Với mục đích kiểm nghiệm các khái niệm về đạo đức, Xôcrat cho rằng cần phải vận dụng phương pháp nêu và giải quyết vấn đề để khẳng định tính đúng đắn hay bác bỏ tính sai lầm hoặc tính thiếu toàn diện của các khái niệm về đạo đức theo cách tư duy của lôgic. Từ chỗ thừa nhận ưu điểm của phương pháp nêu vấn đề, Platon cũng khẳng định “để giải quyết một vấn đề, người ta chia nhỏ nó thành một hệ thống các câu hỏi, các câu trả lời sẽ dần dần kết tinh ra lời giải mà ta tìm kiếm”. Ở phương Đông, Khổng Tử (551-479 TCN) rất chú ý giảng dạy theo đối 6
  15. tượng và chú ý kích thích sự suy nghĩ của người học. Ông nói: “Không tức giận vì không muốn biết thì không gợi mở cho, không bực vì không rõ được thì không bày vẽ cho. Vật có bốn góc, bảo cho biết một góc mà không suy ra ba góc khác thì không dạy nữa” (Bất phẫn bất khải, bất phi bất phát. Cử bất ngung, bất dĩ tam ngung phản, tắc bất phục dã) [Dẫn theo 2, tr 478]. Có thể xem đây là cách tiếp cận rất gần với phương pháp sử dụng tình huống theo hướng nêu vấn đề. Cùng với sự phát triển của lý luận dạy học hiện đại vào thế kỷ XX, giáo dục nhà trường đòi hỏi phải phát triển và đổi mới mạnh mẽ trước những thách thức mới về chất lượng đào tạo. Theo đó, phát triển năng lực người học là mục tiêu căn bản cần quan tâm và hướng đến trong việc lựa chọn, sử dụng phương pháp, hình thức dạy học. Xuất phát từ yêu cầu đòi hỏi thực tiễn này, phương pháp “dạy học nêu vấn đề” hay còn gọi là “dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề” được quan tâm nghiên cứu ở nhiều phương diện, từ khái niệm, bản chất, vai trò đến ưu thế và những điều kiện cần thiết để vận dụng hiệu quả phương pháp dạy học này trong thực tiễn . Vào những thập niên 70 của thế kỷ XIX, với yêu cầu cần tìm tòi nghiên cứu về cách thức nhận diện, hình thành và phát huy năng lực nhận thức cho người học, các đại biểu của nền giáo dục mới như M.M Xtaxiulevct, N.A Rôgiơcôp, M.A Rƣpnicova, B.E Raicôp, H.E Amxtơrong, A.IA Giecđơ, X.P Bantalon,… đã luận bàn về ý nghĩa của phương pháp dạy học nêu vấn đề đối với việc tìm tòi phát kiến trong dạy học. Với những nghiên cứu lý luận về dạy học, các tác giả đều có chung quan điểm khi thừa nhận dạy học cần thiết phải thu hút sinh viên tự giác tham vào quá trình tìm kiếm tri thức, phân tích các hiện tượng, giải quyết các vấn đề chứa đựng mâu thuẫn. Tuy các tác giả chưa đưa ra một quan niệm đầy đủ, toàn diện về phương pháp dạy học nêu vấn đề nhưng rõ ràng có thể xem đây là những cơ sở của dạy học nêu vấn đề. Năm 1976, V.Ôkôn - nhà giáo dục học Ba Lan trong cuốn sách Những cơ sở của việc dạy học nêu vấn đề, Nxb Giáo dục Hà Nội, đã làm sáng tỏ quan niệm 7
  16. về phương pháp dạy học nêu vấn đề, vai trò và những cơ sở khoa học của việc giảng dạy thông qua nêu vấn đề. Trong tác phẩm này, từ việc đúc kết chương trình thực nghiệm dạy học nêu vấn đề, ông đã nghiên cứu các điều kiện để xuất hiện các tình huống có vấn đề trong dạy học V.Ôkôn đã đưa ra các khái niệm “vấn đề”, “tình huống có vấn đề” “giải quyết vấn đề”... và cho rằng một “Vấn đề” bao giờ cũng bao gồm hai mặt: Cái đã biết và cái chưa biết, trong đó cái đã biết là điều kiện để đi đến cái chưa biết, cần tìm. “Vấn đề” và “Tình huống có vấn đề” là cơ sở cốt lõi của dạy học nêu và giải quyết vấn đề [26, tr.28]. I.Ia.Lecne, nhà giáo dục Xô viết với cuốn sách: Dạy học nêu vấn đề, nhà xuất bản Giáo dục Hà Nội, 1977. Tác giả đã đưa ra quan niệm về phương pháp nêu vấn đề với các yêu cầu cơ bản: Xây dựng tình huống có vấn đề, trao đổi tìm kiếm cách giải quyết tình huống. Năm 1909, John Dewey - nhà giáo dục nổi tiếng của Hoa kỳ đã trình bày quan điểm dạy học giải quyết vấn đề trong cuốn: “Chúng ta suy nghĩ như thế nào” [8, tr,36]. Mặc dù, chưa trực tiếp làm rõ lý luận của dạy học nêu vấn đề nhưng J.Dewey cho rằng “dạy học nêu vấn đề rất có hiệu quả trong việc tạo cho học sinh khả năng làm việc độc lập trong giờ học” Có thể nói những lý luận chung về phương pháp dạy học nêu vấn đề của các nhà nghiên cứu trên thế giới được coi là bài học quý giá cho các nhà nghiên cứu và những chủ thể của nền giáo dục Việt Nam trong quá trình tìm tòi, khảo nghiệm những phương pháp, hình thức dạy học hướng đến mục tiêu phát triển năng lực người học. Các công trình nghiên cứu ở trong nước Ở trong nước, cùng với xu hướng đổi mới toàn diện giáo dục, phương pháp dạy học nêu vấn đề cũng được nhiều nhà khoa học quan tâm và luận giải. Trong đó, đáng chú ý là những công trình nghiên cứu, thực nghiệm vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề vào các môn, các học phần và đơn vị kiến thức khác nhau của nhiều chương trình đào tạo, nhiều cơ sở giáo dục trên địa bàn của cả nước. 8
  17. Trên cơ sở bàn luận trực tiếp về lý luận dạy học nêu vấn đề, nhà khoa học Nguyễn Ngọc Bảo trong cuốn “Phát huy tính tích cực, tính tự lực của học sinh trong quá trình dạy học” cho rằng: “Dạy học nêu vấn đề là hình thức dạy học dựa trên những quy luật của sự lĩnh hội tri thức và cách thức hoạt động một cách sáng tạo, bao gồm sự kết hợp các phương pháp dạy và học có những nét cơ bản của sự tìm tòi khoa học. Nhờ vậy, nó đảm bảo cho học sinh lĩnh hội vững chắc những cơ sở khoa học, phát triển tính tích cực, tính tự lực và năng lực sáng tạo và hình thành cơ sở thế giới quan cho họ” [2, tr.41]. Tác giả cũng nhận định “dạy học giải quyết vấn đề là một phương tiện tích cực hóa hoạt động học tập của người học” giới thiệu những cách thức mới tạo nên tình huống có vấn đề trong dạy học; quá trình đặt vấn đề, giải quyết vấn đề và những mức độ của dạy học giải quyết vấn đề. Với công trình nghiên cứu “Lý luận dạy học đại cương”, tập 1,2, Trường cán bộ, quản lý giáo dục Trung ương, tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng, dạy học giải quyết vấn đề là quá trình dạy - học được tổ chức bằng cách tạo ra và giải quyết tình huống có vấn đề. Tạo ra ở người học nhu cầu tự phát hiện và giải quyết các nhiệm vụ học tập để tiếp thu tri thức, rèn luyện kỹ năng và hình thành tư tưởng, thái độ là mục đích cuối cùng của dạy học nêu vấn đề. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang đã xem phương pháp dạy học nêu vấn đề là một hệ phương pháp phức hợp. Đây là cách tiếp cận phương pháp dạy học nêu vấn đề từ quan điểm hệ thống, điều này rất phù hợp với việc dạy học các học phần, các vấn đề lý luận vốn có tính khái quát hóa và tính trừu tượng như học phần Công tác quốc phòng - an ninh. Nhóm tác giả Trần Văn Hà, Đặng Quốc Bảo.. với công trình: “Dạy học giải quyết vấn đề - một hướng đổi mới trong công tác giáo dục, đào tạo, huấn luyện”. Là người sớm có những nghiên cứu lý luận về phương pháp dạy học nêu vấn đề, tác giả Trần Bá Hoành quan niệm “dạy học sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể, thay vì tham nhồi nhét cho học sinh nhiều kiến thức lí thuyết đủ 9
  18. loại, dạy học giải quyết vấn đề chú trọng tập dượt cho học sinh vận dụng các kiến thức kĩ năng vào giải quyết các tình huống thực tế” [15, tr.16-18]. Tác giả Phạm Viết Vượng trong cuốn giáo trình “Giáo dục đại cương” Nxb Quốc gia Hà Nội, 2000, đã khẳng định phương pháp dạy học nêu vấn đề có vai trò to lớn trong việc phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong việc hình thành tri thức mới, rút ra kết luận thực tế từ tài liệu có sẵn. Tác giả nhấn mạnh: “Phương pháp dạy học nêu vấn đề là tạo ra một chuỗi những tình huống có vấn đề và điều khiển học sinh giải quyết các tình huống có vấn đề đó. Nhờ vậy đảm bảo cho học sinh lĩnh hội kiến thức vững chắc từ thực tiễn và hình thành năng lực tư duy, sáng tạo” [33, tr.57]. Tác giả Thái Duy Tuyên với chương trình nghiên cứu: Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới, nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội và tác giả Phan Trọng Ngọ với công trình nghiên cứu “Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường”, Tác giả Phùng Văn Bộ với cuốn sách “Một số vấn đề về phương pháp giảng dạy và nghiên cứu triết học”, Nhà xuất bản Giáo dục, 2005 đã đưa ra quan niệm cá nhân về phương pháp dạy học nêu vấn đề khi cho rằng, đó là phương pháp hướng học sinh vào tình huống có vấn đề và tạo ra những điều kiện cần thiết để giải quyết vấn đề” [3, tr.91]. Tác giả Nguyễn Phúc Chỉnh và Nguyễn Thị Hằng với bài viết “Một số vấn đề chung về dạy học theo vấn đề”, Tạp chí Giáo dục, năm 2013 số 309, đã xác định “đặc trưng cơ bản của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là “tình huống gợi vấn đề” [5, tr.32,33]. Có thể nói các công trình nghiên cứu nêu trên đã gợi mở và cung cấp cho tác giả luận văn nhiều cách tiếp cận khác nhau về phương pháp dạy học nêu vấn đề để tác giả làm rõ cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp này trong quá trình dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh Đại học Thái Nguyên. Hai là, những công trình nghiên cứu về việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề vào dạy học 10
  19. Nhà khoa học Lê Văn Năm đã bảo vệ thành công Luận án tiến sĩ “Sử dụng dạy học nêu vấn đề - ơrixtic để nâng cao hiệu quả dạy học chương trình hóa đại cương và hóa vô cơ ở trường trung học phổ thông” năm 2001. Từ việc làm sáng tỏ lý luận chung về phương pháp nêu vấn đề, tác giả đã khái quát hóa được ưu điểm của phương pháp dạy học nêu vấn đề - ơrixtic nói chung, đặc biệt là trong dạy học chương trình hóa học đại cương và hóa học vô cơ ở trường THPT để phát huy tính sáng tạo của người học. Từ sự phân tích quá trình dạy học, trong cuốn “Phương pháp dạy học nêu vấn đề môn toán học” Nxb Giáo dục, 2001, tác giả Nguyễn Bá Kim đã chỉ ra sự kết hợp các phương pháp dạy học tích cực, trong đó đặc biệt quan tâm đến phương pháp nêu và giải quyết vấn đề. Tác giả đã công phu nghiên cứu xây dựng các mẫu bài tập theo giả thuyết có vấn đề từ các bài học cụ thể có chiều sâu để giúp người học phát huy được khả năng tư duy độc lập, sáng tạo. Trần Thị Mai Phương, Dạy học giáo dục công dân theo phương pháp dạy học tích cực, Hà Nội, 2007; Hồ Thanh Diện, Vũ Xuân Vinh, Bài tập tình huống Giáo dục công dân 10, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2007. Cả hai công trình nghiên cứu đều tiếp cận phương pháp nêu vấn đề trong dạy học giáo dục công dân theo hướng tích cực hóa tính chủ động, sáng tạo của học sinh. Theo hai tác giả, đó là cách thức để đổi mới phương pháp dạy học giáo dục công dân hiện thời. Đinh Thị Minh Nghĩa, Vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong dạy học phần “Công dân với đạo đức” môn GDCD ở trường THPT Kim sơn B- Ninh Bình, Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục, Hà Nội, 2010. Đây được xem là công trình nghiên cứu trực tiếp bàn luận khá chỉnh chu toàn diện về cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học giáo dục công dân chương trình lớp 10. Nhà khoa học đã công phu tổng thuật được nhiều quan niệm về phương pháp dạy học nêu vấn đề trong và ngoài nước; luận giải một cách cụ thể và tiến trình dạy học nêu vấn đề, vai trò của phương pháp dạy học nêu vấn đề trong dạy học môn giáo dục công dân ở trường Trung học phổ 11
  20. thông hiện nay. Trên cơ sở đó, nhà khoa học cũng đánh giá được thực trạng của việc vận dụng phương pháp này trong dạy học giáo dục công dân ở trường Trung học phổ thông Kim Sơn B - Ninh Bình. Và cũng thông qua việc thực nghiệm phương pháp dạy học nêu vấn đề trên địa bàn đang nghiên cứu, nhà khoa học đã rút ra được quy trình và điều kiện để vận dụng phương pháp nêu vấn đề một cách có hiệu quả trong dạy học giáo dục công dân phần công dân với đạo đức ở trường Trung học phổ thông Kim Sơn B - Ninh Bình. Hai tác giả Đinh Văn Đức và Dương Thị Thuý Nga, Phương pháp dạy học giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông, nhà xuất bản Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2011. Trên cơ sở khái quát hóa được về các phương pháp dạy học giáo dục công dân, nhà khoa học của công trình nghiên cứu đã đưa ra được khái niệm về phương pháp nêu vấn đề và qua đó đã phân tích ưu thế, hạn chế và những yêu cầu cần đảm bảo khi vận dụng phương pháp này vào dạy học giáo dục công dân. Đánh giá vai trò của phương pháp dạy học nêu vấn đề, nhà khoa học Chu Thị Lượng với công trình nghiên cứu “Vận dụng nguyên tắc nêu vấn đề trong dạy học phần lịch sử Việt Nam từ 1858 đến 1918, lớp 11 - Trung học phổ thông” cho rằng: “Dạy học nêu vấn đề là biện pháp hữu hiệu để phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh. Vận dụng sáng tạo và có hiệu quả phương pháp dạy học nêu vấn đề là một trong những con đường mới mẻ nhưng rất hiệu quả để đạt được mục đích trên” [19, tr.22]. Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá khái quát ưu, nhược điểm của các phương pháp giảng dạy ở các trường đại học, cao đẳng, tác giả Vũ Quang Hiển trong bài viết “Phương pháp nêu vấn đề trong dạy và học lịch sử Đảng”, Tạp chí Lịch sử Đảng, năm 2007, Số 1, tr.64 - 68 và tác giả Khuất Thị Thanh Vân với bài viết: “Vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề trong quá trình dạy học bộ môn những nguyên lí cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênnin ở các trường đại học, cao đẳng”, Tạp chí Giáo dục, năm 2013, Số 311 đã khẳng định sự cần thiết phải vận dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học môn Lịch sử Đảng và môn Những 12
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2398 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
58=>1