- KỸ NĂNG TƯ DUY SÁNG TẠO VÀ PHẢN BIỆN. - PHẦN 1 –TƯ DUY SÁNG TẠO. - Tư duy sáng tạo trong công việc và học tập. - Định nghĩa sự sáng tạo. - Ba thành phần của tính sáng tạo cá nhân. - Sơ đồ tư duy – Minmap trong công việc và học tập. - PHẦN 2 – TƯ DUY PHẢN BIỆN. - Khái niệm về tư duy phản biện. - Tầm quan trọng tư duy phản biện. - Những đặc điểm của người tư duy phản biện. - Rèn luyện tư duy phản biện. - Sáu chiếc mũ tư duy (6 thinking hat. - Khái quát về phương pháp “6 chiếc mũ tư duy. - Tư duy sáng tạo trong công việc và học tập 1.1.1. - Sáng tạo là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta, không phải chỉ có những người làm nghệ thuật mới phải thường xuyên sáng tạo mà những người ở những ngành nghề khác nhau cũng s d ng với nó trong cuộc sống hằng ngày Ch ng ta c thể điều khiển suy nghĩ của bộ n o ằng cách nắm bắt và luyện tập, đ là một cách giúp mình có những ý tưởng thật thú vị giúp ích cho cuộc sống cho công việc.. - Trong khi nhiều quốc gia khác vẫn đang tìm cách hệ thống các phương pháp nhằm xây dựng và khai thác tính sáng tạo Ai trong ch ng ta cũng c sự sáng tạo tiềm ẩn bên trong con người, và tin tốt là chúng ta có thể học cách phát huy tiềm năng ộ não bằng cách học sáng tạo. - Cho nên, học nghĩ sáng tạo để não bạn đi xa hơn là hoàn toàn c thể. - Ở Mỹ, nơi lòng say mê sáng tạo đ được coi như kim chỉ nam của mọi thành công, sinh viên luôn phải tự tìm cách nghiên cứu hay giải quyết lấy mọi vấn đề mà học tập đặt ra. - Trái với Mỹ, phương pháp tạo dựng năng lực tư duy sáng tạo cho sinh viên ở Nhật lại khác hẳn. - Sinh viên chỉ sáng tạo sau khi tư duy đ chín muồi. - Nói cách khác, sinh viên Nhật phải tích lũy một khối lượng kiến thức cần thiết trước khi có thể có những sáng tạo một cách đ ng nghĩa Quay trở lại Việt Nam, tư duy sáng tạo chỉ được ch ý và đề cập mới đây Một bạn sinh viên mới ra trường luôn luôn phải vượt qua những kì tuyển d ng IQ test để có thể được nhận vào làm việc. - Bằng việc tư duy c phương pháp, bạn sẽ chuyển những gì phức tạp sang đơn giản. - tài, bạn có thể dùng cách mà Aristotle và Einstein đ dùng để tăng sức mạnh của khối óc sáng tạo và đồng thời tạo dựng một tương lai vững chắc.. - Tư duy sáng tạo là chủ đề của một lĩnh vực nghiên cứu còn mới. - Nó nhằm tìm ra các phương án, iện pháp thích hợp để kích hoạt khả năng tư duy của một cá nhân hay một tập thể cộng đồng làm việc chung về một vấn đề hay lĩnh vực. - Sáng tạo gắn liền với sự thay đổi, đưa ra cái mới, sáng chế, các ý tưởng mới, các phương án lựa chọn mới. - Sự sáng tạo thuộc về năng lực ra quyết định, thuộc về sự kết hợp độc đáo hoặc liên tưởng, phát ra các ý tưởng đạt được kết quả mới và ích lợi. - Mọi người có thể dùng tính sáng tạo của mình để đặt vấn đề một cách bao quát, phát triển các phương án lựa chọn, làm phong phú các khả năng và tưởng tượng các hậu quả có thể nảy sinh.. - Sáng tạo được coi là một khoa học trong thời đại mới ngày nay, có rất nhiều định nghĩa cho sáng tạo tuy nhiên có thể tóm gọn trong khái niệm sau: “Sáng tạo là nhìn vấn đề theo một góc mới, hướng mới nhằm để đưa ra những ý tưởng đột phá để nâng cao hiệu quả công việc hoặc cuộc sống”. - Ngoài ra có những định nghĩa khác khá th vị về sự sáng tạo:. - “Sáng tạo là khả năng suy nghĩ ra ngoài chiếc hộp (thinking out of box) và khả năng sắp xếp những thứ đ c sẵn theo một trật tự mới”. - Theo nhà khoa học Teresa Amabile thì sáng tạo có thể xác định từ “những yếu tố được xác định là nền tảng của tính sáng tạo trỗi dậy trong mỗi cá nhân con người” Ông chỉ ra rằng tính sáng tạo trong mỗi cá nhân có 3 thành phần:. - Khả năng suy nghĩ của tư duy sáng tạo của não bộ - Sự thông thạo kiến thức trong lĩnh vực chuyên môn - Động lực th c đẩy bên trong cá nhân. - Mô hình 3 nhân tố hình thành sự sáng tạo cá nhân. - (Nguồn: Quản lý tính sáng tạo và đổi mới – Tạp chí Business Haverd Review). - Khả năng suy nghĩ của tư duy là khả năng nhạy bén của não bộ trong việc có những ý tưởng khác biệt và đột phá. - Kỹ năng tư duy nhạy bén này quyết định mức linh hoạt của sức tưởng tượng con người khi tiếp cận vấn đề. - Những giải pháp mà những người sáng tạo đề ra có khả năng vượt ra những suy nghĩ tư duy ình thường không. - Vì thế nếu chúng ta có càng nhiều kiến thức về một lĩnh vực nào đ thì khả năng sáng tạo của chúng ta ở lĩnh vực đ càng cao Vì thế có một định nghĩa khác cho sự sáng tạo là “khả năng sắp xếp những thứ đ c sẵn theo một trật tự mới” Những nguyên liệu cho sự sáng tạo là các kiến thức có sẵn và những kiến thức này là nền tảng cho lối tư duy của mỗi người.. - Động lực được hiểu là các yếu tố thôi thúc cá nhân tìm ra những giải pháp sáng tạo Người Việt có câu thành ngữ “cái kh l cái khôn” Câu này mang ý nghĩa khi ch ng ta rơi vào hoàn cảnh kh khăn thì ch ng ta mới c động lực tìm ra những ý. - Các yếu tố ên ngoài cá nhân như sự th c đẩy của môi trường, các phần thưởng hay các hình phạt chế tài là các yếu tố có thể th c đẩy cá nhân phát huy khả năng sáng tạo của mình, các yêu tố này là yếu tố bên ngoài.. - Từ phân tích các yếu tố này chúng ta thấy có thể học được sự sáng tạo từ việc phát triển ba yếu tố trên. - Ví d như ch ng ta hiểu được để sáng tạo trong lĩnh vực gì trước hết chúng ta phải am hiểu rất rõ những kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực đ Sáng tạo là ở chỗ có thể vận d ng kiến thức nhân loại để ph c v cuộc sống một cách nhanh nhất và hiệu quả nhất. - Còn chúng ta không thể sáng tạo với một cái đầu rỗng. - Hãy làm theo những gì thế giới đang làm thành công Hoặc chúng ta cần được tạo động lực hay th c đẩy sự sáng tạo trong môi trường học tập cũng như làm việc.. - Một trong những công c để học tập hiệu quả, đ là Sơ đồ tư duy (Mind Map) do tác giả Tony Buzan, người Anh, tìm ra từ những năm 1970 Nguồn gốc của Sơ đồ tư duy là não phải và não trái và cách kết hợp và phát huy cả hai phần của não bộ.. - Tony Buzan sinh năm 1942 tại Luân Đôn (Anh), là cha đẻ của phương pháp tư duy bằng sơ đồ tư duy Ông cũng là tác giả của 92 đầu sách, được dịch ra trên 30 thứ tiếng, xuất bản tại trên 125 quốc gia. - Họ đ cùng nhau tiếp t c phát triển và tìm cách ứng d ng, để sơ đồ tư duy ngày càng trở thành một công c đặc biệt hữu ích, nhằm:. - Phát triển khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân.... - Với tính ứng d ng thực tế cao, phương pháp ản đồ tư duy được s d ng và hướng dẫn khá phổ biến tại Việt Nam.. - Bản chất của sơ đồ tư duy là ch ng ta tư duy ằng hình ảnh và màu sắc Lâu nay ch ng ta c th i quen ghi chép thông tin ằng các ký tự, đường thẳng, con số Với cách ghi chép này, ch ng ta mới chỉ s d ng một n a của ộ n o là án cầu n o trái, mà chưa vận d ng hết án cầu n o phải, nơi gi p ch ng ta x lý các thông tin về nhịp điệu, màu sắc, không gian và sự mơ mộng. - Hay n i cách khác, ch ng ta mới chỉ đang s d ng 50% khả năng của ộ n o khi ghi nhận thông tin mà thôi Với m c tiêu gi p ch ng ta s d ng tối đa khả năng của ộ n o, Tony Buzan đ đưa ra sơ đồ tư duy để gi p mọi người thực hiện được m c tiêu này. - Ưu điểm của sơ đồ tư duy là gi p ch ng ta nhìn vấn đề một cách toàn diện hơn N i cách khác, sơ đồ tư duy là tư duy hệ thống, gi p ch ng ta không chỉ nhìn thấy cây mà còn thấy cả rừng. - Về cơ ản, sơ đồ tư duy là một kỹ thuật hình họa c đường nét, màu sắc, từ ngữ và hình ảnh, hoạt động dựa trên sự kết nối, liên tưởng giữa các ý tưởng theo kiểu “ý này gợi ý kia” của bộ não. - Do vậy, sơ đồ tư duy gi p ạn ghi chép và ghi nhớ một cách toàn diện, dễ dàng nhận thấy những ý quan trọng, lại vừa tạo ra một cái nhìn hệ thống về tất cả những kiến thức đ học.. - Cách vẽ sơ đồ tư duy. - Trên mỗi nhánh của sơ đồ tư duy thường có từ khóa và hình ảnh đi kèm Các từ khóa ngắn gọn này được viết dọc theo các nhánh, vừa có tác d ng gợi nhớ nhanh chóng, vừa khơi dậy ở bạn những ý tưởng mới, những suy nghĩ mới. - Mỗi khi bạn xem lại sơ đồ tư duy mà mình đ vẽ, não bộ của bạn sẽ được kích thích làm việc để nối kết những kiến thức, thông tin, nâng cao khả năng gợi nhớ và gia tăng trí nhớ của bạn.. - Ví d bạn muốn lập sơ đồ tư duy cho một tuần làm việc của mình. - S d ng sơ đồ tư duy cho phép ạn thoả sức vạch ra các ý tưởng, suy nghĩ đầy đủ hơn so với việc ạn đặt t viết tuần tự từ đầu đến cuối trang giấy Trước tiên, ạn hãy vẽ chủ đề trung tâm “kế hoạch làm việc cho tuần sau” vào giữa trang giấy trắng. - Cứ như vậy bạn sẽ c được trên cùng một trang giấy các công việc bạn định làm trong một tuần và cái hay của sơ đồ tư duy là ở chỗ nó giúp bạn có cái nhìn tổng thể, không bỏ s t các ý tưởng. - Trong thời đại ngày nay, các chuyên gia công nghệ thông tin ngày càng quan tâm đến việc viết ra các phần mềm nhằm hỗ trợ cho quá trình tư duy của con người. - Các phần mềm dùng để vẽ sơ đồ tư duy ngày càng trở nên phổ biến, không ngừng được hoàn thiện và dễ s d ng. - Cho nên, ngoài việc vẽ sơ đồ tư duy trên giấy, bạn cũng c thể s d ng các phần mềm phù hợp để vẽ sơ đồ tư duy trực tiếp trên máy tính của bạn bằng các phần mềm phổ biến như Imindmap, Imanager…. - H y đưa ra càng nhiều ý càng tốt về mọi mặt của vấn đề kể cả những ý kiến không thực tiễn hay ý kiến hoàn toàn lạ lẫm sáng tạo. - Một trong những cách thức để sáng tạo là cách thức đặt câu hỏi theo kỹ thuật SCAMPER SCAMPER là phương pháp tư duy sáng tạo nhằm cải thiện sản phẩm, quy trình, dịch v … đ c hay dự tính phát triển, dựa vào kỹ thuật tập kích não (Brainstorm) để tìm ra nhiều phương án giải đáp hàng loạt câu hỏi. - Điều gì xảy ra nếu kết hợp sản phầm hay dịch vụ khác, kết hợp với mục đích và mục tiêu khác, kết hợp nguồn lực mới để sáng tạo ra sản phẩm mới, dịch vụ mới?. - Giải pháp được xem là tối ưu hình thành trên cơ sở tổng hợp những ý tưởng tốt xuất hiện qua các ước triển khai Cũng như các phương pháp tư duy sáng tạo khác SCAMPER dựa trên nguyên tắc chung là th c đẩy đặt sự việc dưới nhiều góc nhìn khác nhau để hình thành các ý tưởng.. - Có thể thay tên khác?. - Ý tưởng nào tôi có thể hợp nhất?. - Quảng cáo sáng tạo. - C nhiều cách hiểu khác nhau về tư duy phản iện (Critical thinking) Dưới đây là một số định nghĩa tiêu iểu:. - “Tư duy phản biện là khả năng, hành động để thấu hiểu và đánh giá được những dữ liệu thu thập được thông qua quan sát, giao tiếp, truyền thông, và tranh luận”. - “Tư duy phản biện là loại tư duy nỗ lực để đưa ra một phán đoán sau khi đã tìm cách thức đáng tin cậy để đánh giá thực chất về mọi phương diện của các bằng chứng và các luận cứ” (Hatcher).. - “Tư duy phản biện là: (1) thái độ sẵn lòng quan tâm suy nghĩ chu đáo về những vấn đề và chủ đề xuất hiện trong cuộc sống cá nhân. - Tư duy phản biện đòi hỏi sự nỗ lực bền bỉ để khảo sát niềm tin hay giả thuyết bất kỳ có xem xét đến các bằng chứng khẳng định nó và những kết luận xa hơn được nhắm đến”. - “Tư duy phản biện là một quá trình tư duy biện chứng gồm phân tích và đánh giá một thông tin đã có theo các cách nhìn khác cho vấn đề đã đặt ra nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề. - Như vậy, tư duy phản iện không đơn thuần chỉ là những ý kiến “phản iện” như tên gọi Những hoạt động trong quá trình tư duy phản iện thường ao gồm: nêu quan điểm và ảo vệ quan điểm, s d ng những ằng chứng phù hợp, tạo mối liên hệ giữa các ý, đánh giá, phân tích, tổng hợp, phân loại, so sánh, chỉ ra kh khăn và cách khắc ph c Một quá trình tư duy phản iện được coi là tốt khi đạt được những tiêu chí: rõ ràng, mạch lạc, chính xác, thống nhất, ngắn gọn, phù hợp, c những giải thích và lý do phù hợp, khách quan, toàn diện và c chiều sâu.. - Tư duy phản iện liên quan đến nhiều kỹ năng như: khả năng lắng nghe và đọc một cách cẩn thận. - Tư duy phản biện giúp chúng ta nhìn nhận vấn đề theo những g c độ khác nhau, vừa sâu sắc, vừa toàn diện Tư duy phản biện là một quá trình vận d ng tích cực trí tuệ vào việc phân tích, tổng hợp, đánh giá sự việc, ý tưởng, giả thuyết… từ sự quan sát, kinh nghiệm, chứng cứ, thông tin, và lý lẽ nhằm đưa ra nhận định về sự việc, ra quyết định, và hình thành cách ứng x của mỗi cá nhân. - Khả năng tư duy phản biện vô cùng quan trọng, thật ra, cuộc sống của chúng ta ph thuộc vào nó.. - Utermohlen (1995), sinh viên cần “phát triển và vận d ng có hiệu quả các kỹ năng tư duy phản biện vào các nghiên cứu học thuật của mình, vào các vấn đề phức tạp mà họ phải đối mặt, và vào các lựa chọn có phê phán mà họ sẽ buộc phải thực hiện do có sự bùng nổ thông tin và những biến đổi công nghệ nhanh ch ng khác” Vì vậy, một số tác giả cho rằng việc giảng dạy tư duy phản biện có tầm quan trọng đối với chính tình trạng của dân tộc Đặc biệt, để thành công trong một xã hội hiện đại - dân chủ, mọi người phải có khả năng tư duy một cách c phê phán để ra những quyết định c cơ sở về các công việc của bản thân và xã hội.. - Đối với sinh viên, sở hữu khả năng tư duy phản iện thành thạo c nghĩa là ạn đ c một hành trang thiết yếu quan trọng để thành công tại các trường đại học nước ngoài Kỹ năng tư duy phản iện không chỉ gi p ạn hiểu được những ài học sâu và rộng trong sách vở tài liệu mà còn gi p ạn trong khi viết tiểu luận, nghe giảng và cả khi làm ài thi Nếu sinh viên học cách tư duy phản biện có hiệu quả, họ có thể s d ng tư duy tốt như là sách cẩm nang cho đời sống của mình.. - Beyer (1995) nêu các đặc điểm thiết yếu của người c tư duy phản iện, đ là:. - Không có thành kiến: người c tư duy phản iện là người ham tìm hiểu, iết lắng nghe và c thể chấp nhận ý kiến trái ngược với mình, đề cao giá trị công ằng, tôn. - Có khả năng tranh luận: đưa ra các lý lẽ với các ằng chứng hỗ trợ Tư duy phản iện ao gồm cả việc nhận dạng, đánh giá, và xây dựng các lý lẽ. - Có khả năng suy luận: c khả năng r t ra kết luận từ một hoặc nhiều chi tiết Để làm được việc này cần phải nhìn thấy được mối quan hệ logic giữa các dữ liệu - Xem xét vấn đề từ nhiều phương diện khác nhau: người c tư duy phản iện cần. - Áp dụng các thủ thuật tư duy: Tư duy phản iện s d ng nhiều thủ thuật tư duy khác nhau, ao gồm đặt câu hỏi, đưa ra các phán đoán, thiết lập các giả định 2.4. - Rèn luyện tư duy phản iện đòi hỏi ch ng ta phải xây dựng và nuôi dưỡng ý thức tự thay đổi mình, c sự kiên nhẫn khi thực hiện các thao tác tư duy. - Giả s c một niềm tin rằng: “Chỉ c học vấn cao mới là con đường duy nhất dẫn đến thành công” Các ước thao tác tư duy phản iện sẽ là:. - Sáu chiếc mũ tư duy (6 thinking hat). - Khái quát về phương pháp “6 chiếc mũ tư duy”. - Sáu chiếc mũ tư duy là một kỹ thuật được thiết kế nhằm gi p các cá thể c được nhiều cái nhìn về một đối tượng mà những cái nhìn này sẽ khác nhiều so với một người. - Phát triển tư duy phân tích, và ra quyết định.. - Một số câu hỏi có thể s d ng:. - Chiếc nón xanh l c tượng trưng cho sự sinh sôi, sáng tạo Khi đội chiếc nón này, chúng ta sẽ đưa ra các giải pháp, ý tưởng mới cho vấn đề đang thảo luận.. - Mũ xanh dương: Chiếc n n xanh dương sẽ có chức năng giống như nhạc trưởng, nó sẽ tổ chức các chiếc nón khác - tổ chức tư duy: Điều khiển, chi phối quá trình, các ước, tổ chức l nh đạo.. - Phan Dũng, Phương pháp luận tư duy sáng tạo, NXB TP HCM, 1998. - Michael Michalko, Đột phá sức sáng tạo - Bí mật của những thiên tài sáng tạo, NXB. - Huỳnh Văn Sơn và nhiều tác giả, Phương pháp tổ chức giáo d c - Tư duy sáng tạo, Trường Đoàn Lý Tự Trọng, 2004
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt