- Soạn bài: Xây dựng đoạn văn trong văn bản. - XÂY DỰNG ĐOẠN VĂN TRONG VĂN BẢN I. - Về khái niệm đoạn văn. - a) Văn bản sau có mấy ý chính? Đó là những ý nào?. - NGÔ TẤT TỐ VÀ TÁC PHẨM “TẮT ĐÈN”. - Ngô Tất Tố quê ở làng Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh, ngoại thành Hà Nội). - Ngô Tất Tố được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 1996). - Tác phẩm chính của ông: các tiểu thuyết Tắt đèn (1939), Lều chõng (1940). - Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố. - Tài năng tiểu thuyết của Ngô Tất Tố được thể hiện rất rõ trong việc khắc hoạ nổi bật các nhân vật tiêu biểu cho các hạng người khác nhau ở nông thôn, tất cả đều chân thực, sinh động.. - (Theo Nguyễn Hoành Khung) Gợi ý: Văn bản có hai ý chính: Khái quát về tác giả Ngô Tất Tố và khái quát giá trị nổi bật của tác phẩm Tắt đèn.. - b) Văn bản trên gồm hai đoạn, làm thế nào để em nhận biết hai đoạn này?. - Gợi ý: Có thể dựa vào dấu hiệu hình thức để nhận diện đoạn văn: Chữ đầu đoạn viết lùi vào đầu dòng, kết đoạn chấm xuống dòng, mỗi đoạn văn thường gồm nhiều câu. - văn bản trên gồm hai đoạn văn.. - c) Hai đoạn văn trong văn bản trên có tương ứng với hai ý chính đã xác định được không?. - Gợi ý: Về mặt nội dung, mỗi đoạn văn thể hiện một ý tương đối trọn vẹn. - Hai đoạn văn trong văn bản trên tương ứng với hai ý.. - c) Từ những đặc điểm về nội dung và hình thức như đã tìm hiểu ở hai đoạn văn trong văn bản trên, hãy cho biết: đoạn văn là gì?. - Gợi ý: Tập hợp các đặc điểm về hình thức và nội dung của đoạn văn đã tìm hiểu ở trên để khái quát thành khái niệm đoạn văn.. - Từ ngữ và câu trong đoạn văn. - a) Thế nào là từ ngữ chủ đề của đoạn văn?. - Trong đoạn văn đầu của văn bản Ngô Tất Tố và tác phẩm “Tắt đèn”, những từ ngữ nào có tác dụng đảm bảo duy trì ý của toàn đoạn.. - Gợi ý: Các từ ngữ đảm bảo duy trì ý của toàn đoạn: “Ngô Tất Tố”, “Ông là. - “Tác phẩm chính của ông”.. - Từ ngữ chủ đề của đoạn văn là gì?. - Gợi ý: Những từ ngữ có tác dụng duy trì ý của đoạn văn chính là những từ ngữ chủ đề.. - Từ ngữ chủ đề là các từ ngữ dùng làm đề mục hoặc các từ ngữ lặp lại nhiều lần nhằm duy trì ý (đối tượng) được biểu đạt.. - b) Thế nào là câu chủ đề của đoạn văn?. - Trong đoạn văn thứ hai của văn bản Ngô Tất Tố và tác phẩm “Tắt đèn”, câu nào là câu khái quát nội dung của toàn đoạn?. - Gợi ý: Câu “Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố.” khái quát nội dung của đoạn văn. - Đây là câu chủ đề (câu then chốt) của đoạn. - Trong trường hợp này, câu chủ đề đứng ở đầu đoạn.. - Câu chủ đề của đoạn văn là gì?. - Câu chủ đề là câu khái quát nội dung của đoạn, có hình thức ngắn gọn và thường đủ hai thành phần chính, có thể đứng ở đầu hoặc cuối câu (trường hợp câu chủ đề đứng ở cuối câu ta sẽ tìm hiểu sau).. - c) Trình bày nội dung của một đoạn văn. - Hãy so sánh và rút ra nhận xét về cách trình bày nội dung ở hai đoạn văn trong văn bản Ngô Tất Tố và tác phẩm “Tắt đèn”.. - Gợi ý: Về mặt hình thức (dấu hiệu nhận biết đoạn), hai đoạn văn trong văn bản trên giống nhau. - Về nội dung, mỗi đoạn văn có cách trình bày nội dung khác nhau:. - Đoạn thứ nhất không có câu chủ đề;. - Đoạn thứ hai có câu chủ đề;. - Tuy nhiên, dù có câu chủ đề hay không thì đoạn văn nhất thiết phải có chủ đề. - Chủ đề trong đoạn văn thứ nhất được đảm bảo duy trì bằng các từ ngữ chủ đề. - Các câu trong đoạn văn triển khai, làm sáng tỏ chủ đề của đoạn. - Chủ đề trong đoạn văn thứ nhất được trình bày theo phép song hành. - Chủ đề của đoạn văn thứ hai được trình bày theo phép diễn dịch (câu chủ đề đứng đầu đoạn).. - Xác định câu chủ đề trong đoạn văn sau:. - Gợi ý: Câu “Như vậy, lá cây có màu xanh là do chất diệp lục chứa trong thành phần tế bào.” là câu chủ đề của đoạn văn.. - Nhận xét về trình tự trình bày nội dung của đoạn văn trên.. - Gợi ý: So sánh về vị trí của câu chủ đề ở đoạn văn thứ hai trong văn bản Ngô Tất Tố và tác phẩm “Tắt đèn” với vị trí của câu chủ đề ở đoạn văn trên.. - Trong trường hợp trên, câu chủ đề đứng ở cuối đoạn. - Đây là cách triển khai chủ đề theo kiểu quy nạp.. - Văn bản sau có mấy đoạn văn?. - (Truyện dân gian Việt Nam) Gợi ý: Văn bản trên gồm hai đoạn văn tương ứng với hai ý chính của văn bản: Thầy đồ chép văn tế của ông thân sinh để tế người khác. - Hãy nhận xét về cách trình bày chủ đề của các đoạn văn sau:. - Ngay từ tác phẩm đầu tay, Nguyên Hồng đã hướng ngòi bút về những người cùng khổ gần gũi mà ông yêu thương thắm thiết. - (Ngữ văn 8, tập một) Gợi ý: Trước hết, hãy xác định từ ngữ chủ đề hoặc câu chủ đề của các đoạn văn. - Sau đó nhận xét về cách triển khai chủ đề của từng đoạn.. - chủ đề được triển khai theo kiểu diễn dịch (đi từ khái quát đến cụ thể).. - Đoạn (c): Không có câu chủ đề, chủ đề được duy trì bằng các từ ngữ chủ đề (Nguyên Hồng. - Với câu chủ đề: “Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của nhân dân ta. - hãy viết một đoạn văn 5 câu theo kiểu diễn dịch.. - Gợi ý: Tham khảo đoạn văn sau:. - Chuyển đoạn văn vừa viết thành đoạn văn theo kiểu quy nạp.. - Chọn một trong ba ý sau để viết thành một đoạn văn, sau đó nói rõ cách trình bày nội dung đoạn văn mà em đã sử dụng.. - Gợi ý: Dù chọn ý nào để viết thì cũng phải chú ý đảm bảo tính thống nhất chủ đề của đoạn. - Nếu chọn cách triển khai nội dung theo kiểu diễn dịch hoặc quy nạp thì phải chú ý đến việc đặt câu chủ đề: câu chủ đề phải bao quát được ý của cả đoạn, diễn đạt ngắn gọn, rõ ràng. - Nếu chọn cách triển khai chủ đề theo kiểu song hành thì phải đảm bảo sự duy trì chủ đề bằng các từ ngữ chủ đề.