- HIỆU QUẢ CHI TIÊU CÔNG TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG. - Trong những năm gần đây, hiệu quả chi tiêu công đã và đang nhận được sự quan tâm chú ý đặc biệt, nhất là trong bối cảnh nợ công của nhiều quốc gia tăng cao. - Do đó, phân tích và đánh giá hiệu quả chi tiêu công một cách toàn diện là thật sự cần thiết, đòi hỏi những phương pháp đo lường phù hợp và chính xác. - Trong nghiên cứu này, tác giả sẽ thực hiện phân tích hiệu quả chi tiêu công tại thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn 1997-2012 bằng cách ứng dụng phương pháp phân tích màng bao dữ liệu.. - Nghiên cứu phát hiện rằng chi tiêu công tại Đà Nẵng là chưa thật sự hiệu quả trong giai đoạn 1997- 2012. - Cụ thể, ngân sách chi tiêu trong giai đoạn này chỉ mang lại 2/3 kết quả so với đầu ra hiệu quả mà thành phố có thể đạt được.. - Từ khóa: chi tiêu công. - Đà Nẵng. - hiệu quả chi tiêu công. - Hiệu quả chi tiêu công đã và đang nhận được sự quan tâm chú ý đặc biệt trong những năm gần đây, nhất là trong bối cảnh nợ công của nhiều quốc gia tăng cao và một số quốc gia lâm vào tình trạng vỡ nợ do tình trạng chi tiêu công thiếu hiệu quả dẫn đến thâm hụt ngân sách không thể kiểm soát. - Nhằm sớm đưa Đà Nẵng thành một trong những đô thị hiện đại, phát triển của khu vực miền Trung - Tây Nguyên, Thành phố đã nỗ lực xúc tiến đầu tư, thu hút các nguồn vốn trong và ngoài nước, chi tiêu ngân sách tập trung vào phát triển kết cấu hạ tầng, nâng cấp và chỉnh trang đô thị, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội. - Tuy nhiên, quá trình phát triển những năm qua cũng cho thấy chi tiêu công tại thành phố còn bộc lộ rất nhiều hạn chế như chi tiêu công chưa hợp lí và chưa xuất phát từ tình hình thực tế của địa phương. - Vì vậy, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài « Hiệu quả chi tiêu công tại Đà Nẵng » nhằm phân tích và đánh giá hiệu quả chi tiêu công tại thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn bằng cách ứng dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu DEA.. - Cơ sở lí thuyết và phương pháp nghiên cứu 2.1. - Cơ sở lý thuyết về hiệu quả trong chi tiêu công. - Trong rất nhiều nghiên cứu, hai khái niệm hiệu quả được sử dụng phổ biến là hiệu quả kĩ thuật và hiệu quả phân bổ, được giới thiệu đầu tiên bởi Farrell (1957). - Khái niệm hiệu quả kĩ thuật đo lường mối quan hệ thuần túy giữa chi phí đầu vào và kết quả đầu ra, phản ánh khả năng một đơn vị tối đa hóa đầu ra với một tập hợp đầu vào nhất định được sử dụng (gọi là hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu ra) hay khả năng sử dụng các loại đầu vào ở mức cần thiết tối thiểu để sản xuất ra một tập hợp đầu ra nhất định (gọi là hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu vào). - Trong khi đó, hiệu quả phân bổ phản ánh khả năng sử dụng tối ưu của các yếu tố đầu vào trong sự xem xét chi phí giá cả để đạt được một kết quả đầu ra nhất định (Mandl, Dierx, Ilzkovitz, 2008). - Hai thành phần hiệu quả này được kết hợp để đo lường hiệu quả kinh tế (economic efficiency) hay còn gọi là hiệu quả toàn phần. - Với trường hợp đo lường hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu vào, Farrell đã sử dụng ví dụ đơn giản nhất với 2 biến đầu vào (x1, x2) để tạo ra 1 biến đầu ra (y) với giả thiết hiệu quả không đổi theo quy mô (hình 1).. - Hình 1: Hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu vào. - Nếu DMU sử dụng một lượng đầu vào, biểu diễn bởi điểm P, để sản xuất một lượng đầu ra thì mức độ phi hiệu quả của DMU được biểu diễn bởi đoạn PQ, phản ánh lượng đầu vào mà đơn vị có thế cắt giảm nhưng không làm ảnh hưởng đến lượng đầu ra. - Mức độ phi hiệu quả này thường được thể hiện dưới dạng tỉ số PQ/OP, phản ánh phần trăm có thể giảm được của tất cả các đầu vào và nhận giá trị từ 0 đến 1. - Như vậy, hiệu quả kĩ thuật (TE – Technical efficiency) của DMU được tính bằng tỉ số:. - Như vậy, hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu ra là tỉ lệ: TE O = 0A/0B. - DMU được xem là hiệu quả tối đa khi 0Q/0P = 1, tức là P nằm trên đường đồng lượng đơn vị. - Theo đó, hiệu quả phân bổ AE của DMU tại P được thể hiện qua tỉ số:. - QR là khỏan chi phí sản xuất có thể cắt giảm nếu sản xuất diễn ra tại điểm hiệu quả phân bổ và hiệu quả kĩ thuật (hợp thành hiệu quả kinh tế) Q’ thay vì điểm hiệu quả kĩ thuật Q.. - Như vậy, hiệu quả kinh tế (EE) được xác định như sau:. - Với trường hợp đo lường hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu ra, Farrell xem xét ví dụ gồm 2 đầu ra (y1 và y2) và 1 đầu vào đơn lẻ (x1) và cũng với giả thiết hiệu quả không đổi theo quy mô như được minh họa trong hình 2. - Điểm A đại diện cho một công ty họat động phi hiệu quả và mức độ phi hiệu quả được biểu diễn bởi đoạn AB, hay là phản ánh sản lượng đầu ra có thể được tăng lên mà không đòi hỏi nguồn lực đầu vào thêm vào.. - Nếu chúng ta có thêm thông tin về giá cả, chi phí đầu vào thì có thể xác định được đường doanh thu đồng loại DD’ và hiệu quả phân bổ sẽ bằng:. - Từ đó, ta có hiệu quả kinh tế được xác định như sau:. - Hình 2: Hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu ra. - Phương pháp nghiên cứu. - Tại Việt Nam cũng như trên thế giới, đã có nhiều nghiên cứu được tiến hành nhằm đánh giá hiệu quả chi tiêu công của các quốc gia bằng nhiều phương pháp khác nhau. - (2006) đã kết hợp các phương pháp chỉ số tổng hợp, phân tích bao dữ liệu DEA và phân tích hồi quy Tobit để đo lường hiệu quả chi tiêu công cho 10 thành viên mới của liên minh Châu Âu. - Trong nước, từ số liệu của 34 tỉnh thành Việt Nam trong giai đoạn với phương pháp tiếp cận tham số (dựa trên hàm sản xuất ngẫu nhiên) và phương pháp tiếp cận phi tham số (dựa trên DEA), nghiên cứu của Nguyễn Khắc Minh (2008) đã chỉ ra tính phi hiệu quả tồn tại trong cả chi tiêu công và đầu tư công hàng năm. - Dựa trên dữ liệu thứ cấp được thu thập từ niêm giám thống kê thành phố Đà Nẵng nói riêng và Việt Nam nói chung trong giai đoạn nghiên cứu này được tiến hành thông qua 2 bước:. - (1) Xây dựng chỉ số tổng hợp hiệu quả khu vực công. - Chỉ số tổng hợp hiệu quả khu vực công sẽ là kết quả đầu ra (output) cho mô hình DEA trong nghiên cứu này. - Afonso và cộng sự (2005) đã hiệu chỉnh và xây dựng nên một chỉ số tổng hợp đo lường hiệu quả hoạt động của khu vực công như sau:. - Dựa theo nghiên cứu của Afonso và cộng sự, nghiên cứu này xây dựng chỉ số tổng hợp cho hiệu quả khu vực công tại Đà Nẵng qua các năm (các DMU) từ các nhóm chỉ tiêu thành phần về kinh tế lẫn xã hội (bảng 1).. - Bảng 1: Xây dựng chỉ số tổng hợp hiệu quả khu vực công. - Hiệu quả kinh tế. - các chỉ tiêu thành phần này biến động cùng chiều và đóng góp tích cực vào hiệu quả hoạt động công.. - tỉ lệ chết thô phản ánh tiêu cực, trái chiều hiệu quả hoạt động của khu vực công nên được chuyển hóa. - các chỉ tiêu tỉ lệ chênh lệch giữa nhóm dân cư giàu và dân cư nghèo, tỉ lệ thất nghiệp và chỉ số CPI đóng góp tiêu cực vào hiệu quả khu vực công nên được chuyển hóa thành tích cực bằng tính toán nghịch đảo.. - (2) Ước lượng hiệu quả kĩ thuật bằng phương pháp phân tích bao dữ liệu DEA. - DEA được xây dựng dựa trên khái niệm hiệu quả kĩ thuật (Technical Efficiency) như sau:. - e s : hệ số hiệu quả kĩ thuật. - Hệ số hiệu quả kĩ thuật theo phương pháp DEA bị chặn giữa 0 và 1, trong đó những DMU có hệ số TE bằng 1 là đạt hiệu quả cao nhất. - Hiệu quả kĩ thuật có thể được xác định theo định hướng đầu vào (khả năng sử dụng các loại đầu vào cần thiết ở mức tối thiểu để sản xuất ra một tập hợp đầu ra nhất định) hoặc hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu ra (khả năng một đơn vị tối đa hóa đầu ra với một tập hợp đầu vào nhất định được sử dụng). - Trong trường hợp không có những kết quả khác biệt theo quy mô (constant return to scale – CRS), một DMU thứ s tối đa hóa hiệu quả bằng cách giải quyết vấn đề toán học sau:. - ξs là độ đo hiệu quả kỹ thuật toàn bộ của DMU thứ s.. - Ta có hiệu quả kĩ thuật trong trường hợp hiệu quả thay đổi theo quy mô (variable return to scale – VRS) như sau:. - Dựa theo nghiên cứu của Afonso và cộng sự (2006), nghiên cứu này cũng sử dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu với một đầu vào và một đầu ra. - Biến đầu vào (input) là tỉ trọng chi tiêu ngân sách thành phố Đà Nẵng so với GDP và biến đầu ra (output) là chỉ số tổng hợp PSP của Đà Nẵng để ước lượng hệ số hiệu quả kĩ thuật định hướng đầu ra trong hai trường hợp: hiệu quả không đổi theo quy mô và hiệu quả thay đổi theo quy mô.. - Kết quả nghiên cứu và thảo luận. - Hiệu quả khu vực công theo phương pháp chỉ số tổng hợp Bảng 2: Kết quả chỉ số tổng hợp hiệu quả PSP Năm Hiệu quả kinh. - Sau khi hoàn thành các bước trong việc xây dựng chỉ số tổng hợp hiệu quả khu vực công, hệ số hiệu quả khu vực công tại TP Đà Nẵng giai đoạn được thể hiện trong bảng 2. - Hiệu quả của các hoạt động khu vực công đạt thấp nhất trong giai đoạn tương đối khá trong giai đoạn và tốt nhất trong giai đoạn . - Hiệu quả cao trong giai đoạn nhờ vào sự đóng góp chủ yếu của hệ số các chỉ tiêu thành phần trong lĩnh vực giáo dục, phân phối thu nhập và hệ số của chỉ tiêu thành phần tốc độ tăng bình quân của GDP. - Mặc dù chi tiêu công vào các lĩnh vực này chiếm tỉ trọng không nhiều trong cơ cấu chi ngân sách nhưng hiệu quả hoạt động trong các lĩnh vực này lại cao.. - Điều đáng chú ý là trong giai đoạn chỉ tiêu phân phối thu nhập có hệ số rất cao thể hiện sự chênh lệch thu nhập và phân hóa giàu nghèo thấp ở giai đoạn này. - Nhưng sang đến giai đoạn hệ số của chỉ tiêu ổn định kinh tế và phân phối thu thập lại nhỏ nhất, phản ánh lạm phát cao và cách biệt giàu nghèo gia tăng. - Điều này cho thấy hoạt động của các lĩnh vực trong khu vực công giai đoạn sau này mặc dù mang lại những kết quả tốt về tăng trưởng kinh tế, giáo dục, y tế hơn giai đoạn trước nhưng tăng trưởng còn theo chiều rộng, chưa thực sự bao quát và bền vững.. - Hiệu quả chi tiêu công theo phương pháp DEA. - Sau khi đã đánh giá hiệu quả các hoạt động trong khu vực công tại Đà Nẵng, nghiên cứu tiếp tục ước lượng hiệu quả kĩ thuật bằng phương pháp phân tích bao dữ liệu để đánh giá hiệu quả chi tiêu công tại thành phố với bộ dữ liệu một đầu vào và một đầu ra. - Sử dụng phần mềm MaxDEA 6.1, kết quả nghiên cứu như sau:. - Bảng 3: Kết quả DEA (định hướng đầu ra). - Kết quả DEA cho thấy, nhìn chung, hiệu quả chi tiêu công của thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn là chưa thật sự hiệu quả. - Hệ số hiệu quả kĩ thuật trung bình với mô hình DEA biến đổi theo quy mô (VRS TE) là 0.816 hàm ý với nguồn lực đầu vào giới hạn, ngân sách chi tiêu tại thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn chỉ mang lại 81% kết quả so với đầu ra hiệu quả mà thành phố có thể đạt được. - Con số này giảm xuống chỉ còn 67% với mô hình DEA không đổi theo quy mô (CRS TE), tức là chi tiêu ngân sách thành phố chỉ mới đạt được khoảng 2/3 so với kết quả đầu ra hiệu quả. - Cụ thể, giai đoạn không chỉ đạt được những kết quả tốt nhất trong hiệu quả hoạt động của khu vực công mà còn đạt được hiệu quả kĩ thuật khá cao trong chi tiêu công. - Giai đoạn hiệu quả kĩ thuật của chi tiêu công tại thành phố đạt kết quả tốt nhất với xếp hạng giữa 1 và 5 (ngoại trừ năm 2000 xếp hạng 10) trong trường hợp VRS, và giữa 1 và 7 trong trường hợp CRS. - Trong đó, năm và 2003 có hệ số hiệu quả kĩ thuật cao nhất bằng 1. - Với tỉ lệ chi tiêu ngân sách so với GDP thấp (hình 4), nhưng hiệu quả chi tiêu công giai đoạn có kết quả cao hơn hẳn các năm còn lại cho thấy các khoản chi tiêu công trong giai đoạn được sử dụng hợp lí và hiệu quả. - Trái lại, giai đoạn có hệ số hiệu quả kĩ thuật thấp nhất, xếp hạng giữa 12 và 16, cho thấy mặc dù quy mô chi tiêu công (phản ánh bởi tỉ lệ chi tiêu ngân sách so với GDP) ngày càng tăng lên nhưng những kết quả đạt được trong các hoạt động kinh tế - xã hội của giai đoạn này là chưa tương xứng với nguồn ngân sách chi tiêu mà thành phố bỏ ra để đầu tư và phát triển. - Cụ thể, chi tiêu ngân sách giai đoạn này, trung bình, chiếm trên 35% GDP nhưng nhóm giai đoạn này lại nằm cách xa đường biên giới hạn sản xuất với hệ số hiệu quả kĩ thuật thấp thấp nhất (hình 3). - Điều này cho thấy sự không hiệu quả trong chi tiêu khu vực công giai đoạn này, phản ánh tình trạng chi tiêu ngân sách không hợp lí, dàn trải, thiếu quy hoạch, thiếu đồng bộ.. - Hình 4: Tỉ trọng chi tiêu ngân sách so với GDP tại Đà Nẵng. - Khác với các nghiên cứu trong và ngoài nước trước đây, phân tích bao dữ liệu DEA thường được sử dụng để đánh giá hiệu quả giữa các công ty, các ngân hàng hay các quốc gia khác nhau (country-cross). - Tuy nhiên, cũng có nhiều nghiên cứu ứng dụng DEA đối với chuỗi thời gian đơn lẻ với những quan sát khác nhau của một công ty hoặc một đơn vị (Tulkens and Eeckaut, 1995). - Vì vậy, điểm khác biệt của nghiên cứu này là tác giả nghiên cứu tại phạm vi một tỉnh thành là Đà Nẵng và đánh giá hiệu quả chi tiêu toàn khu vực công qua những năm khác nhau (được xem là các DMUs) trong giai đoạn tương ứng với 16 quan sát (16 DMUs). - Hơn nữa, nghiên cứu này đã ứng dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu để đo lường hiệu quả của chi tiêu công. - Điều này chưa từng được sử dụng trong những nghiên cứu trước đó về lĩnh vực liên quan đến chi tiêu công, đầu tư công ở Việt Nam. - Do đó, nghiên cứu này cùng với những kết quả đạt được mở ra những hướng đi mới và hòan thiện hơn cho những đề tài nghiên cứu tương tự đối với khu vực công tại Việt Nam. - Tuy nhiên, các phương pháp sử dụng trong bài viết này chỉ được nghiên cứu trong phạm vi thành phố Đà Nẵng. - Theo Afonso, Schuknecht, and Tanzi (2005), sự hiệu quả chi tiêu công nên được đánh giá trong sự so sánh: mối quan hệ giữa kết quả lợi ích và chi phí của quốc gia này với quốc gia khác. - Nếu như sự chênh lệch giữa lợi ích và chi phí của quốc gia nào lớn hơn (dương) thì quốc gia đó được xem có chi tiêu công hiệu quả hơn. - Vì vậy, những bài viết trong tương lai nên xem xét ứng dụng các phương pháp này để thực hiện các nghiên cứu giữa các thành phố, vùng miền khác nhau trong một nước hoặc giữa các quốc gia khác nhau để có sự so sánh hệ số, chỉ số giữa các đối tượng nhằm đánh giá hiệu quả chi tiêu công giữa những khu vực này.. - Bài viết đã đánh giá và phân tích hiệu quả hoạt động khu vực công và hiệu quả chi tiêu công tại thành phố Đà Nẵng giai đoạn bằng cách ứng dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu DEA. - Kết quả cho thấy giai đoạn có chi tiêu ngân sách cao với trung bình trên 35%GDP nhưng những kết quả hoạt động khu vực công (phản ánh qua chỉ số PSP) và hệ số hiệu quả kĩ thuật (thông qua phân tích DEA) đạt được lại thấp nhất. - Chi tiêu công không hiệu quả trong giai đoạn này, phản ánh tình trạng chi tiêu ngân sách không hợp lí, dàn trải, thiếu quy hoạch dẫn đến kết quả đạt được không tương xứng với chi tiêu ngân sách bỏ ra. - Cụ thể, ngân sách chi tiêu tại thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn chỉ mang lại 51% kết quả so với đầu ra hiệu quả mà thành phố có thể đạt được. - Con số này là 73% trong cả thời kì nghiên cứu từ 1997 đến 2012.. - Như vậy, những kết luận của nghiên cứu này phần nào giúp các nhà kinh tế, nhà hoạch định chính sách của thành phố, các sở, ban, ngành liên quan có cơ sở để đánh giá lại kết quả hoạt động, đưa ra các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu công trong thời gian tới.
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt