Professional Documents
Culture Documents
Về Di Sản Công Giáo Việt Nam - Nguyễn Thế Nam
Về Di Sản Công Giáo Việt Nam - Nguyễn Thế Nam
S 4 - 2015
*
NGUYN TH NAM
1. V vn di sn v di sn vn ha
Vit Nam c nhng cch hiu khc nhau v khi nim di sn: Di
sn l sn nghip ca ngi cht li3; Di sn l nhng cng trnh,
nhng ti sn, nhng th c gi tr (v lch s, vn ha, khoa hc...) ca
ngi xa li cho i sau4; Di sn dng ch nhng g cn lu li t
thi trc. Chng ta thng ni: Di sn vn ha truyn thng, di sn ca
ch qun ch, di sn ca ch ngha thc dn... Nh vy, di sn c th
c hiu theo ngha tt v ngha khng tt5.
D c hiu theo cch no th di sn lun mang trong n nhng m
vn ha nht nh, v trn c s nghin cu di sn, chng ta c th hiu
c nn vn ha to ra nhng di sn . Nhn chung, di sn c hiu l
ti sn tp th ca mt cng ng vn ha. Tuy nhin, khng phi tt c
*
Nghin cu vin, Vin Nghin cu Tn gio, Vin Hn lm Khoa hc x hi Vit Nam.
Nguyn Th Nam. V di sn Cng gio Vit Nam. 75
75
76 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
77
78 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
79
80 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
thi k bt o21; hoc nhng cng trnh kin trc c gi tr ngh thut
c bit22, nhng a danh gn vi cc du mc truyn gio vo Vit
Nam ca Cng gio23...
Ngoi ra, cc sch kinh, bn, sch truyn cc thnh, th t ca gii
gio s ti Vit Nam, bia k... c to ra trong lch s pht trin hng
trm nm ca Cng gio ti Vit Nam cng c ch nghin cu, tp
hp. y c coi l di sn phi vt th nu xt n nhng ni dung bn
trong n, nhng cng c th coi l di sn vt th nu xt n kha
cnh tnh vt cht24. Thnh nhc, np sng o, cch thc thc hnh tn
gio ca Cng gio... l nhng di sn phi vt th ca ngi Cng gio.
Nhiu nh nghin cu Cng gio thng xuyn nhc n khi nim Di
sn c tin Cng gio. Theo chng ti, di sn c tin Cng gio gn lin
vi np sng o ca ngi Cng gio ( y l Cng gio Vit Nam),
n l mt th di sn phi vt th, nhng c th bao cha nhiu yu t vt
th khc. Vi khi nim ny, di sn c hiu l mt th c gi tr truyn
i v mt c tin Cng gio, gn vi i sng tinh thn ca ngi Cng
gio Vit Nam.
3. Phn loi di sn Cng gio Vit Nam
C kh nhiu cch phn loi di sn vn ha, trong c ba cch c
quan tm nhiu ti Vit Nam l: Phn loi theo kh nng tha mn nhu
cu hay theo mc ch s dng ca di sn vn ha; Phn loi di sn vn
ha theo lnh vc hot ng ca con ngi; Phn loi theo hnh thi biu
hin ca di sn vn ha.
i vi di sn Cng gio Vit Nam, c th thy cch phn loi theo
dng thc tn ti ca di sn l ph bin nht. Di sn Cng gio theo
c tip cn cc kha cnh nh: Kin trc Cng gio, Vn hc Cng
gio, Hn Nm Cng gio, Thi ca Cng gio, Nghi l v li sng Cng
gio,... Tuy nhin, phm vi khi qut hn, c th phn loi di sn Cng
gio theo hnh thi biu hin. Theo cch ny, di sn Cng gio gm: Di
sn phi vt th v Di sn vt th, bn cnh cn c mt loi ti sn c
bit na l ngh nhn, danh nhn.
Bn thn di sn vt th (hu hnh) hay di sn phi vt th (v hnh) u
c th c hp thnh t cc b phn nh kin trc, vn th, nghi l
V thnh phn (loi hnh), di sn Cng gio c th gm cc loi: Di tch;
Sch dy gio l, sch gii thch t ng; Giy bng khon (s ghi danh);
81
82 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
Vn chng Cng gio; Ngh thut, cc loi hnh hot ng trnh din;
Trang tr kin trc; Di vt, c vt; Hnh tng mu mc, biu tng...
Vic phn loi di sn Cng gio Vit Nam theo chng ti cn ch
n nhng yu t: Tnh Cng gio ca di sn; S khc bit v quan nim
s hu, cch thc cng nhn, cch thc s dng di sn Cng gio gia
gii Cng gio vi ngi qun l; Yu t nc ngoi (vai tr ca Gio
hi Cng gio Roma) i vi vn di sn Cng gio ti Vit Nam;
Chc nng ca di sn; Thuc tnh ca di sn (trong c thuc tnh con
ngi, tc l n phi chu nh hng t con ngi, hoc c mi lin h
vi cuc sng ca con ngi); Cc tiu ch phn loi di sn cng cn
ch n tnh truyn thng, tnh tn gio hoc yu t a vn ha.
T nhng ch trn, da trn c th ca vn ha Vit Nam, chng ti
cho rng yu t ngh nhn, danh nhn trong di sn Cng gio gn nhiu
n nhng i tng c thnh ha, nh nhng ngi c gii Cng
gio coi l thnh, hoc nhng ngi c v tr c bit trong lch s pht
trin ca Cng gio ti Vit Nam. Ngh nhn, danh nhn cng ha mnh
vo trong nhng nghi l Cng gio, do , chng ti ch chia di sn Cng
gio theo hai dng biu hin l di sn vt th v di sn phi vt th.
3.1. Di sn vt th ca Cng gio Vit Nam
Cc hin vt Cng gio ch yu c su tp v tp trung ti cc nh
th hoc i chng vin. C nhiu ni trng by, gii thiu di sn Cng
gio, trong theo nh gi ca nhng ngi lm cng tc bo tng th
c hai a im ng ch l i Chng vin Thnh Giuse Tp. H Ch
Minh v Bo tng Nh th g Thnh ph Kon Tum.
i chng vin Thnh Giuse rt ch n cc di sn Cng gio, vi
im nhn quan trng trong trng by l biu tng con thuyn v chic
m neo, to nn s lin tng n phng tin a cc nh truyn gio
ti Vit Nam; bn cnh l nhng hin vt lin quan n cc v t v
o, nhng ngi Cng gio b cht trong cc cuc bo hnh vo thi k
cm o25. Bo tng Nh th g Thnh ph Kon Tum trng by nhng
hin vt v lch s truyn gio ln Ty Nguyn v qu trnh hi nhp
Cng gio vi vn ha ca cc tc ngi Ty Nguyn ni chung v
Kon Tum ni ring.
Min Bc cng c mt s ta gim mc v nh th c phng lu
nim hoc phng truyn thng c trng by tng, n phm v hin vt
Nguyn Th Nam. V di sn Cng gio Vit Nam. 83
83
84 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
85
86 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
87
88 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
nhiu thng trm gia Cng gio vi chnh quyn cc thi k khc
nhau trong lch s. Trong khi , ngi qun l khng phi ai cng c
c nhng hiu bit cn thit v Cng gio, dn n vic i khi cn x
l cc s v c th mt cch ty tin, quy chp, nng t tng ch - ta.
Cho n nay qun th nh th Pht Dim l cng trnh duy nht c
cp bng di sn, thp La Vang c gi l chng tch ti c chin
tranh,... nhng ngi Cng gio dng nh khng thy vinh d v
nhng iu , thm ch cn c nhng biu hin chng i chnh quyn.
Nguyn nhn ca tnh trng trn theo chng ti l do s chuyn i
quyn s hu, tc l ngi Cng gio dng nh cm thy mnh b tc
i quyn qun l chi phi i vi ti sn ca mnh. D nhng phn ng
ca ngi Cng gio c th l s vi phm cc quy nh ca php lut
Vit Nam, th nh qun l cng phi nghin cu tm ra u l nguyn
nhn gy ra mu thun v tm cch khc phc ti u nht.
ngi Cng gio pht huy c gi tr ca nhng di sn ca mnh
trong qu trnh pht trin ca t nc, trnh c nhng xung t khng
ng c gia nh qun l vi gii Cng gio Vit Nam, chng ti cho
rng cn da trn nhng nguyn tc:
- Coi di sn Cng gio l mt b phn cu thnh v b sung cho s
phong ph ca vn ha Vit Nam.
- Chp nhn quy lut o thi ci c, theo nhng di tch c nt,
nhng phong tc khng cn ph hp vi i sng hin i, vi t tng
canh tn, i mi ca Gio hi Cng gio th c th lu tr, hoc loi b.
- Khuyn khch lu gi nhng di tch c nhng c gi tr c bit
trong vic th hin tinh thn hi nhp vn ha dn tc. iu ny cng cn
c p dng i vi cc hnh thc thc hnh tn gio mang du n nhn
vn, mang tnh dn tc.
- i vi nhng di sn l cc th tch, c bit l cc th tch c
vit bng ngoi ng, bng ch Hn Nm, cn c nhng ngi dch thut
v gii thiu cho ng o mi ngi c bit, ng thi cn c nhng
cch thc lu gi trnh b mai mt.
- Nghin cu di sn Cng gio cng phi c bit ch n cc hin
vt ti cc bo tng, v trong cc b su tp c nhn.
- Chp nhn nhng l hi Cng gio, vi iu kin phi c ng k
t chc v c m bo v mt an ninh trt t./.
Nguyn Th Nam. V di sn Cng gio Vit Nam. 89
CH THCH:
1 Nhng ghi chp sm nht sm nht v vic truyn b Cng gio vo Vit Nam
c tm thy trong sch Khm nh Vit s Thng gim Cng mc: nm
Nguyn Ha nguyn nin (1533) i L Trang Tng, c mt dng nhn tn l I-
Ni-Khu i ng bin ln vo ging o Gia T lng Ninh Cng, Qun Anh
thuc huyn Nam Chn v lng Tr L thuc huyn Giao Thy. Tuy nhin, hin
nay vn cha tm thy nhng ghi chp ng tin cy v nhn vt lch s k trn.
Nm 1569 c Gim mc Diego Advarte ngi Ty Ban Nha n x ng Ngoi,
c vua L cho php truyn gio, sau vo ng Trong cng c cho php
hot ng t do. Nm 1615 c coi l du mc chnh thc nh du vic truyn
gio vo Vit Nam vi s kin on truyn gio ca Dng Tn do Linh mc F.
Buzomi dn u n Ca Hn (thuc Nng ngy nay), cng i cn c Linh
mc D. Carvalho v 3 tr s A. Dias, Joseph, P. Saito. Cng vic truyn gio
ng Ngoi chnh thc bt u t nm 1627 sau chuyn i kh thnh cng ca
Linh mc Pedro Marques v Linh mc Alexandre de Rhodes n Ca Bng
(Thanh Ha).
2 Theo thng k, tnh n nm 2008 s lng tn Cng gio Vit Nam l hn
6,18 triu ngi, chim t l 7,18% tng dn s. S c s th t ca Cng gio l
trn 6.000 v ang c xu hng tng, nhng vn kh khim tn so vi s lng
hng vn c s th t ca cc tn gio, cc dng thc thc hnh tn gio khc ti
Vit Nam.
3 o Duy Anh (2003), Hn Vit t in, Nxb. Vn ha Thng tin, H Ni: 97.
4 Bu K (2009), T in Hn Vit t nguyn, Nxb. Thun Ha, Hu: 433.
5 V Quang Trng (ch bin, 2010), Bo tn v pht huy gi tr di sn vn ha phi
vt th Thng Long - H Ni, Nxb. H Ni: 27.
6 Nguyn Kim Loan (ch bin, 2014), Bo tn v pht huy di sn vn ha Vit Nam,
Nxb. Vn ha Thng tin, H Ni: 9.
7 iu 1, Chng 1, Lut Di sn vn ha nm 2001 sa i, b sung nm 2009 v
vn bn hng dn thi hnh (Ti bn c b sung), Nxb. Chnh tr Quc gia, H
Ni, 2011.
8 Nguyn Kim Loan (ch bin, 2014), Bo tn v pht huy di sn vn ha Vit
Nam, sd: 21 - 25.
9 Theo , di sn vn ha c chia thnh di sn vn ha vt cht v di sn vn
ha tinh thn. Di sn vn ha vt cht l nhng di sn tha mn nhu cu v vt
cht ca con ngi nh nh , qun o, dng, mn n..., cn di sn vn ha
tinh thn l nhng di sn tha mn cc nhu cu tinh thn ca con ngi nh vn
chng, ngh thut, tri thc...
10 Theo tiu ch ny, di sn vn ha thng thng c chia thnh di sn vn ha
vt th v di sn vn ha phi vt th.
11 Hi ng Gim mc Vit Nam (2007), B Gio lut 1983, Nxb. Tn gio, H
Ni: 577.
89
90 Nghin cu Tn gio. S 4 - 2015
Abstract
91