- ĐỀ BÀI: PHÂN TÍCH BÀI THƠ CHIỀU TỐI (MỘ) TRONG TẬP NHẬT KÍ TRONG TÙ ĐỂ LÀM RÕ SỰ HÀI HÒA, ĐỘC ĐÁO GIỮA BÚT PHÁP CỔ ĐIỂN VÀ BÚT PHÁP HIỆN ĐẠI CỦA THƠ. - HỒ CHÍ MINH.. - Người đã để lại một di sản văn học phong phú, đa dạng, trong đó có tập thơ Nhật kí trong tù với nhiều bài thơ rất đặc sắc cả về nội dung lẫn nghệ thuật.. - Tác phẩm: Bài thơ là một trong số 134 bài thơ trong tập Nhật kí trong tù, thể hiện sâu sắc phong cách thơ của Hồ Chí Minh: Đó là sự kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại.. - Cảm nhận về màu sắc cổ điển:. - Đề tài: Bài thơ là bức tranh thiên nhiên và bức tranh cuộc sống của con người lúc chiều tối. - Hình ảnh thơ: tác phẩm sử dụng những thi liệu quen thuộc trong thơ ca cổ với ý nghĩa tượng trưng tạo nên tính chất hàm súc cho bài thơ.. - Hình ảnh cánh chim: biểu tượng cho không gian lẫn thời gian, là tín hiệu cho buổi hoàng hôn.. - Hình ảnh chòm mây: biểu tượng cho không gian cao rộng của bầu trời.. - Hình ảnh đơn giản mà vẽ nên được không gian rừng núi lúc chiều tối âm u, vắng lặng, chứa đựng trong đó bao nỗi niềm của người tù trên đất khách quê người: nỗi cô đơn, niềm khao khát một mái nhà, một tổ ấm. - Tinh thần hiện đại:. - Hình ảnh thơ: cánh chim, chòm mây, người con gái xay ngô là những hình ảnh của hiện thực.. - Cánh chim mỏi: chữ “mỏi” thể hiện sự cảm nhận rất sâu cái bên trong của sự vật.. - Đó là cánh chim bay theo cái nhịp điệu bất tận của cuộc sống: sáng: bay đi kiếm ăn, tối: bay về tìm chốn ngủ. - Đó là cánh chim của tự do, của ước mơ sum họp. - Đấy cüng là niềm khao khát của người tù.. - Chòm mây cô đơn trôi chậm chạp giữa bầu trời là hình ảnh ẩn dụ về người tù đang bị giải đi trên đường xa vạn dặm chưa biết đâu là điểm dừng. - Thế nhưng phong thái của người tù vẫn rất ung dung, tự tại, phong thái của một chiến sĩ cách mạng kiên cường, luôn làm chủ hoàn cảnh.. - Hình ảnh người con gái xóm núi xay ngô tối là hình ảnh của con người lao động, hiện lên sinh động, khỏe khoắn, tích cực, là trung tâm của bức tranh “Chiều tối”.. - Cùng với nhịp quay của cối xay ngô và sự rực hồng của bếp lửa, hình ảnh này đã xua tan đi bóng tối, giá rét, mang đến cho người tù niềm vui của sự sống, của hơi ấm.. - Hình ảnh thơ giản dị mà chứa đựng được những tình cảm rất đỗi đời thường và một. - nghị lực phi thường của người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh.. - Từ đó thể hiện được tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường của Bác.. - Đồng cảm, chia sẻ với muôn loài, đặc biệt là nỗi vất vả của những con người lao động. - Đó là một tâm hồn nghệ sĩ mà rất chiến sĩ.. - Bài thơ thông qua bức tranh tả cảnh đã làm toát lên hình tượng nhân vật trữ tình:. - hình ảnh người tù Hồ Chí Minh với lòng yêu thương rộng lớn, luôn nâng niu, trân trọng mọi sự sống trên đời. - Nội dung ấy được thể hiện bằng một hình thức nghệ thuật vừa đậm đà màu sắc cổ điển, vừa phơi phới tinh thần hiện đại, tạo nên vẻ đẹp đặc sắc cho bài thơ.. - Đề bài: Phân tích bài thơ Chiều tối (mộ) trong tập Nhật kí trong tù để làm rõ sự hài hòa, độc đáo giữa bút pháp cổ điển và bút pháp hiện đại của thơ Hồ Chí Minh.. - Chiều tối là bài thơ được viết trong thời điểm gần kết thúc của một chuyến chuyển lao. - Bài thơ là một bức tranh vẽ cảnh chiều tối nơi núi rừng- cảnh đẹp bởi nó ánh lên sự sống ấm áp của con người. - Hay nói đúng hơn đây là một thực thể của sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại. - Cảnh chiều tối là một đề tài quen thuộc của văn chương. - Ơû đây bằng vài nét chấm phá của bút pháp ước lệ tượng trưng tác giả đã dựng nên bức phông lớn làm nền cho cảnh chiều.. - “Cánh chim” và “chòm mây” là hai hình ảnh quen thuộc thường xuất hiện trong thơ chiều xưa và nay. - Cho nên, đó chỉ là hai hình ảnh của không gian mà đã mang theo ý nghĩa của thời gian. - Cánh chim ở đây được lấy từ thế giới nghệ thuật cổ phương Đông. - Trong thế giới thẩm mỹ ấy, hình ảnh cánh chim bay về rừng đã ít nhiều có ý nghĩa biểu tượng ước lệ diễn tả cảnh chiều: “Phi yến thu lâm”. - “Quyện điểu quy lâm” là những nhóm từ thường thấy trong thơ chữ Hán. - Trong “Truyện Kiều”, khi miêu tả cảnh chiều, Nguyễn Du đã điểm vào bức tranh hình ảnh cánh chim bay về rừng: “Chim hôm thoi thót về rừng”. - Trong thơ Bà Huyện Thanh Quan cüng thế: “Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi” và Huy Cận lại cảm thấy bóng chiều như đang sà xuống từ cánh chim đang nghiêng dần về cuối chân trời: “Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa”. - Hình như trong cảm nhận của các thi nhân xưa thì khi miêu tả cảnh chiều mà không có hình ảnh cánh chim thì bóng chiều chưa rõ.. - Cánh chim trong thơ xưa thường chỉ là một chi tiết nghệ thuật thuần tuý để gợi tả cảnh chiều thế thôi và thường gợi nên cảm giác về sự xa xăm, phiêu bạt, chia lìa:. - Chúng ta đều nhận thấy cánh chim trong thơ của Lí Bạch và Liễu Tông Nguyên đều. - Còn cánh chim trong bài thơ “Chiều tối”. - của Bác lại có phương hướng, điểm dừng, mục đích bay rõ ràng:. - Như vậy Bác đã đưa cánh chim từ thế giới siêu hình trở về với thế giới hiện thực. - Ta nhận thấy trong cách nhìn của Bác là một cách nhìn đầy yêu thương, trìu mến trước biểu hiện nhỏ nhoi của sự sống. - Nhìn cánh chim đang bay, Bác cảm nhận được sự mệt mỏi của đôi cánh sau một ngày đường hoạt động. - Trong chiều sâu tâm hồn của Bác chính là lòng yêu thương sự sống, cảm quan của Bác chính là cảm quan nhân đạo.. - Nó rất gần với câu thơ: “Cô vân độc khứ nhàn” của Lí Bạch. - Hình ảnh chòm mây cô độc trôi giữa bầu trời đã trở thành một mô tuýp quen thuộc trong thơ xưa, nó thường gợi lên cái cô độc thanh cao, sự phiêu diêu, thốt tục và nỗi khắc khoải của con người trước cõi hư không. - Còn trong bài “Chiều tối” của Bác, hình ảnh chòm mây cô độc trôi nhè nhẹ qua bầu trời chỉ là một nét vẽ tạo nên cái không gian cao rộng của cảnh trời chiều nơi miền rừng núi. - Bầu trời hôm ấy phải thật cao, thật trong xanh ta mới thấy được hình ảnh chòm mây cô độc ấy gợi nên hình ảnh cô độc nơi đất khách, quê người của Bác. - Mỗi một chi tiết của cảnh chiều đều nhuốm màu tâm trạng. - Cánh chim mỏi tìm về tổ ấm, còn người tù thì mệt mỏi sau một ngày đường mà vẫn chưa có được chỗ dừng chân. - Chòm mây lẻ loi trôi lững lờ trên tầng không, còn người tù thì cô đơn giữa một buổi chiều nơi đất khách. - Từ đó ta thấy được một nghị lực phi thường và đó cüng chính là chất thép trong thơ của Bác.. - Nếu như ở hai câu thơ đầu bằng bút pháp cổ điển Bác đã dựng nên bức phông lớn làm nền cho bức tranh, thì trong hai câu thơ sau, Bác tập trung làm nổi bật hình tượng trung tâm của bức tranh. - Từ bút pháp cổ điển Bác chuyển hẳn sang bút pháp hiện đại.. - “Xóm núi” là hình ảnh giản dị biểu tượng cho sự sống bình yên của con người. - Xóm núi như đẹp hơn, ấm áp hơn với hình ảnh người thiếu nữ. - Vẻ đẹp trẻ trung đầy sức sống của người thiếu nữ với tư thế lao động (xay ngô) trở thành tâm điểm của bức tranh thiên nhiên buổi chiều. - Điều đáng lưu ý ở đây là hình tượng người thiếu nữ trong thơ Bác hồn tồn khác với hình tượng người thiếu nữ trong thơ xưa. - Người phụ nữ trong thơ xưa thì thường được. - Còn người thiếu nữ trong thơ Bác thì gắn liền với công việc lao động bình dị, đời thường, khỏe khoắn đầy sức sống. - Phải chăng chính cái sức sống ấy của người thiếụ nữ đã làm nên vẻ đẹp lung linh cho bức tranh.. - Trong thơ xưa, những bức tranh vẻ cảnh chiều đều có bóng dáng con người nhưng sao lẻ loi, cô độc và hiu hắt quá. - Con người ở đây mang nặng một nỗi niềm hồi cổ, một nỗi sầu muộn:. - Còn con người trong thơ Bác, lại là con người lao động đầy sức sống. - “thiếu nữ” đã làm bừng lên sức sống của bức tranh. - Hình ảnh “lò than đã rực hồng” hiện lên trong đêm tối càng làm nổi bật hình ảnh người thiếu nữ. - Cüng vì thế hình ảnh lò than rực hồng có sức lôi cuốn đặc biệt. - Bài thơ kết thúc bằng chữ. - “hồng”, có thể nói đó chính là chỗ đẹp nhất của bài thơ. - đặt ở cuối bài thơ soi rõ vẻ đẹp của người thiếu nữ, toả ánh sáng và hơi ấm xua đi cái buồn vắng của bức tranh chiều tối nơi rừng núi.. - Hai câu thơ đã cho ta thấy được cái nhìn ấm áp đầy yêu thương, trân trọng của Bác đối với con người lao động. - Buổi “Chiều tối” nơi miền rừng núi quạnh hiu, hoang vắng, lẽ ra rất đỗi buồn bã, thê lương trước mắt người tù bị xiềng xích, bị giải đi với biết bao nỗi gian lao vất vả, nhưng trái lại đó là tiếng reo vui. - Chữ “hồng” ở cuối bài đã làm nên tiếng reo vui ấy, tạo cho bài thơ âm hưởng nồng ấm, dạt dào.. - “Chiều tối” là một tác phẩm đậm đà màu sắc cổ điển mà cüng rất hiện đại, thể hiện. - một cách tự nhiên và phong phú vẻ đẹp của hình ảnh người tù – thi sĩ, người chiến sĩ cộng sản Hồ Chí Minh. - Bài thơ đã thể hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết của Bác. - Điều đặc biệt ở đây là cảm quan thiên nhiên của Bác gắn liền với cảm quan nhân đạo, cảm quan về sự sống.