intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tập 2 Hà Nội văn hóa

Chia sẻ: Pham Minh Tân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST
Báo xấu
447
lượt xem 114
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung tài liệu giúp bạn đọc hiểu về văn hóa Việt Nam nói chung và những đặc trưng của Văn hóa Hà Nội nói riêng, những đặc sắc của Văn hóa Hà Nội được tổng hợp qua các bài viết về: từ Thăng Long đến Hà Nội, thành phố sông hồ, Hà Nội thuở khai thiên lập địa, Hà Thành thanh lịch, trang phục người Hà Nội, mâm ngũ quả ngày tết, di sản văn hóa Thăng Long,...Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tập 2 Hà Nội văn hóa

  1. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Ban D án Hà N i Tôi Yêu ® HDINVESTMENT.JSC Đ i L 1000 năm Thăng Long – Hà N i T p2 Ch u trách nhi m: Đinh Ti n Hoàng | Biên t p: Nông Th Minh Ng c | Hi u ñính: Bùi Quang Tú 2010 4 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  2. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Hà N i luôn là m t ñ a danh văn hóa, kinh t , chính tr c a c nư c. Tìm hi u các thông tin v kinh t , văn hóa, gi i trí….c a Hà N i luôn là m t nhu c u thi t y u c a nhi u t ng l p nhân dân. Bên c nh ñó, năm 2010 là năm quan tr ng, v i r t nhi u nh ng d p l k ni m l n, ñ c bi t là ñ i l 1000 năm Thăng Long. Đây là m t c t m c văn hóa, l ch s ñư c quan tâm c a c trong và ngoài nư c. Đó chính là lí do chúng tôi l a ch n ch ñ v Hà N i ñ ñ nh hư ng n i dung cho d án chu i website Hà N i. D án chu i website v Hà N i mang tên Hà N i Tôi Yêu ñư c công ty CP ĐT Hoàng Đ t tri n khai th c hi n t tháng 2 năm 2010. V i nh ng n l c, tâm huy t và tình yêu dành cho Hà N i, các thành viên ban d án ñã cho ra nh ng s n ph m văn hóa gây ñư c n tư ng v i ñ c gi yêu Hà N i. Đ i L 1000 năm Thăng Long ñang ñ n r t g n, d án cũng ñang ñi vào giai ño n g p rút hoàn thành ñ hòa chung không khí c a ngày Đ i L . D án là m t b c tranh t ng th , ñi t nh ng s ki n g n v i Đ i L , cũng như nh ng góc sâu trong tâm h n Hà N i, nh ng n p s ng, nh ng c m xúc c a ngư i Hà N i. Bên c nh vi c xây d ng và hoàn thi n chu i website v Hà N i, Ban d án còn cho ra m t nh ng n ph m v Hà N i. Chúng tôi ñã dành nhi u tâm huy t ñ xây d ng T sách Hà N i v i nh ng n ph m ñi n t ñư c t ng mi n phí cho quý b n ñ c. Chúng tôi hi v ng nh ng tâm huy t này s mang l i cho quý b n ñ c yêu Hà N i nh ng ñi u thú v . Tư li u chúng tôi s d ng ñ th c hi n nh ng n ph m này hoàn toàn ñư c sưu t m và biên t p t các ngu n trên Internet nên không tránh ñư c nh ng thi u sót. M t s tư li u do l y các ngu n th c p, nên chúng tôi không th trích d n ngu n ñ y ñ . Chúng tôi mong nh n ñư c s thông c m t các tác gi . Xin chân thành c m ơn và mong nh n ñư c nh ng góp ý t phía b n ñ c! Ban d án 5 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  3. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi M cL c T Thăng Long ñ n Hà N i .................................................................................................4 Thành ph sông h ............................................................................................................11 Hà N i thu khai thiên l p ñ a ...........................................................................................13 Hà Thành thanh l ch...........................................................................................................16 Trang ph c ngư i Hà N i ..................................................................................................18 Ti ng Hà N i: Cho ngày nay, cho ngày mai, cho muôn ñ i sau.......................................22 Khai bút tân xuân và tranh T t ..........................................................................................26 Mâm ngũ qu ngày t t .......................................................................................................28 Di s n văn hóa Thăng Long - Hà N i ngày nay ................................................................30 Thăng Long - Hà N i: "Nơi ñô h i tr ng y u ñ b n phương t h p"...............................34 Ngh “ñ c nh t vô nh ” ñ t Hà Thành ...............................................................................37 Làng c Nghi Tàm, nơi lưu gi nh ng nét văn hóa Thăng Long......................................40 “H n” ch phiên ph th .....................................................................................................43 Đ n T t l i nh bánh t .....................................................................................................46 C Đô - "làng h a sĩ" quê tôi .............................................................................................48 Th y sinh, thú chơi c a ngư i Hà N i...............................................................................50 N a th k ''nuôi'' ñi u tr ng quân ....................................................................................52 V Tân H i nghe hát chèo Tàu..........................................................................................54 Trên con ñư ng ven sông H ng .......................................................................................57 Ngh gi y Bư i..................................................................................................................59 Nét trang nhã trong trang ph c ngư i Hà N i xưa ...........................................................61 T Tiêu, làng c bên sông Đáy..........................................................................................65 Ch i cá ñ t Hà thành - thú chơi có b dày l ch s ............................................................68 Áo dài ph c v n gi v ñ p xưa.....................................................................................71 Đ mãi là “ngư i ñ p Tràng An”........................................................................................73 6 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  4. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi T Thăng Long ñ n Hà N i Sau khi Quang Trung m t, con trai còn nh tu i, nhà Tây Sơn suy y u nhanh chóng vì nhi u nguyên nhân, trong ñó m t ph n chính là do nh ng mâu thu n n i b . Nguy n Ánh, con cháu các chúa Nguy n v n ñã cát c mi n Nam t th i Tr nh- Nguy n phân tranh chia c t ñ t nư c, ñ n giai ño n này, l i d ng tình th , chuy n sang th ph n công, ñánh l i quân Tây Sơn giành l y ñ t nư c t ng ph n m t. Ngày 16/6/1802, v i binh khí và sĩ quan c v n Pháp giúp ñ , hai ñ o th y b tiên phong c a Nguy n Ánh r i Phú Xuân ti n ra B c và ñúng 1 tháng sau, ngày 15/7/1802, quân Nguy n h thành Thăng Long. Sau khi di t nhà Tây Sơn, Nguy n Ánh lên ngôi Vua, tr thành Hoàng ñ Gia Long, ñã thi hành m t chính sách tr thù r t tàn b o, không ch v i anh em nhà Tây Sơn, mà ngay c v i nh ng danh sĩ t ng h p tác v i nhà Tây Sơn ch ng xâm lăng, th ng nh t ñ t nư c, cũng b th ng tay tri t h . Ngô Thì Nh m, m t sĩ phu B c Hà n i ti ng, ngư i có công l n trong cu c kháng chi n ch ng quân Thanh và sau ñó ph trách công vi c ngo i giao, góp ph n quan tr ng lo i b nguy cơ chi n tranh ti p t c, cu i cùng khi Nguy n Ánh lên ngôi, cũng b b t n c ra ñánh nh c nhã gi a sân Văn Mi u, ñ l i ñ n ngày nay hai v câu ñ i. Câu c a Đ ng Tr n Thư ng ng o m n, nh nhen, vênh m t xư ng: “Ai công h u, ai khanh tư ng, trung th n ai, ai ñã bi t ai” 7 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  5. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Hôm y, Ngô Thì Nh m ñã kh ng khái ñ i l i: “Th chi n qu c, th Xuân thu, g p th i th , th th i v n th ” Nhà nho trung dũng ñã b ñánh ñ n ch t khi cáng v quê. Đã bư c lên ngai vàng, nhưng còn s ph n ng c a nhân dân và nh ng nhân sĩ trung thành v i nhà Lê cũ ho c có c m tình v i nhà Tây Sơn m i qua, nên Nguy n Ánh không ñ nh ñô Thăng Long như trư c, mà ch n m t nơi trung ñ xa Hà N i và cũng xa Sài Gòn-Gia Đ nh, ñ l p kinh ñô m i Thu n Hóa ñư c g i b ng cái tên thông d ng là Hu . Tuy không còn là kinh ñô- trung tâm chính tr , quân s , văn hóa, nhưng Thăng Long v i cái tên m i là Hà N i v n là trung tâm văn hóa l n nh t nư c. Bư c ñ u, v Vua nhà Nguy n th nh t chưa dám xóa tên Thăng Long nhưng ñã h l nh không ñư c vi t ch Hán Long là r ng, mà ph i vi t ch Long khác nét, ch có nghĩa là th nh. Cái tên Thăng Long có nghĩa r t t hào là r ng bay, b xóa ñi không dùng, v i cái lý do R ng là tư ng trưng cho Vua, nhưng nay Vua ñã thiên ñô vào Hu , thì ch Long trong t Thăng Long cũng không ñư c vi t là R ng n a. Đ y là quy t ñ nh bư c ñ u c a Vua nhà Nguy n th nh t (Gia Long). Còn ñ n ñ i Vua th hai (Minh M ng), thì tên Thăng Long b xóa h n (t năm 1831), thay b ng tên “Hà N i”, v i cái nghĩa bình thư ng ch là thành ph trong sông. 8 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  6. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Không ch b ng lòng v i vi c xóa b cái tên Thăng Long trên danh hi u, mà ngay năm 1804, hai năm sau khi lên ngôi, vua Gia Long ñã ra l nh phá b Hoàng thành cũ và năm sau, 1805, cho xây ch ng lên thành cũ m t tòa thành m i theo ki u Vauban c a Pháp, v i quy mô nh hơn cho tương x ng v i v trí m t tr n thành không ph i là kinh ñô. Vi c phá thành xưa ñã t o nên n i ng m ngùi c a bà huy n Thanh Quan ñ ng nhìn “l i xưa xe ng a h n thu th o/ N n cũ lâu ñài bóng t ch dương”. Thành Hà N i th i Nguy n hình vuông, m 5 c a: B c, Đông, Tây, Đông Nam, Tây Nam. Ngoài m i c a thành có m t ño n dương mã thành (còn g i là mang cá) là m t lo i công s g m hai b c tư ng xây vuông góc ñ b o v c a thành phía ngoài. M i dương mã thành này l i có m t ngách r ng ch ng 4 m (1 trư ng), ph i qua c a này m i vào ñư c c a chính. T ngoài ñi vào, ph i qua 2 c u (c u Gi y và c u Đông). Bên trong thành, v trí trung tâm là Đi n Kính Thiên. Đi n ch m khi vua t Kinh ñô Hu ra B c khi ng giá B c tu n ho c ti p s th n Trung Qu c sang. Trư c Đi n Kính Thiên có C a Đoan Môn, nhìn th ng ra Kỳ Đài (c t c ) xây năm 1812. C t c cao 60 thư c, b ng g ch g m, g m 3 c p: c p dư i m i b dài 42m, c p trên cùng m i b 15m. Góc Đông B c có l u Tĩnh B c, sau chuy n thành nhà giam. Phía Nam (c nh vư n hoa Chí Linh bây gi ) có chu ng voi và ao t m. Phía Đông là Dinh quan T ng ñ c, Đ ñ c, Tu n ph . Phía Tây là Dinh quan B chánh và các kho vũ khí, lương th c. R i rác trong thành có nhi u nhà tranh dùng làm tr i lính. Do không còn là kinh ñô, nên thành Hà N i th i Nguy n ñã không còn v l ng l y như các tri u vua trư c. Ch có m t xư ng ñúc ti n l n, ñ t t i trung tâm thành ph , g i là l c B o Tuy n, v i cơ s s n xu t chính là m t Tràng, nên g i là Tràng ti n trong ngôn ng dân gian. Khu v c Văn Mi u-Qu c T Giám t trư c v n là nơi t h i, tr h c c a gi i nho sinh. Đ u th i T Đ c, dân s t i l p bên H Văn phía trư c Văn Mi u m t quán tr h c, g i là Quán Anh Đ . Ca dao có câu hát: Y m tr ng vã nư c Văn H / Vã ñi vã l i, anh ñ yêu thương. Dư i th i Nguy n, kinh ñô ñã chuy n vào Phú Xuân (Hu ) nên các kỳ thi ti n sĩ không t ch c Thăng Long n a. Trư ng thi Hà N i ch m cho các kỳ thi tuy n c nhân. 9 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  7. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Trư ng thi Hà N i ñư c l p t th i Minh M ng (1837) có di n tích r ng 20 m u 3 sào 4 thư c 3 t c 5 phân ñ t t i thôn Bích Lưu, huy n Th Xương, nay là khuôn viên Thư vi n Qu c gia thu c qu n Hoàn Ki m- còn có tên g i là Tràng Thi. Kỳ thi cu i cùng vào năm 1879. T năm 1882, sĩ t Hà N i ph i xu ng thi Hương Nam Đ nh, b i Hà N i ñã b tri u ñình ký làm như ng ñ a cho Pháp. Su t m 10 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  8. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Thành ph sông h Nét ñ a lý ñ c trưng t ngàn xưa c a Hà N i là thành ph sông h . Đ t Hà N i là ñ t bãi do phù sa sông H ng b i ñ p mà nên. Nhưng s b i ñ p qua ngàn v n năm y ñã di n ra không ñơn gi n… R ng r m - ñ m l y Theo tài li u c a y ban Nghiên c u dao ñ ng m c nư c ñ i dương th gi i, cách nay b n nghìn năm, nư c bi n cao trên 3,5m so v i m c nư c bi n hi n nay, nhưng ch m t nghìn năm sau, m c nư c l i xu ng th p dư i m c nư c bi n hi n nay 3m. Trong "Tang thương ng u l c", Ph m Đình H và Nguy n Án ñã vi t: "Thương h i bi n vi tang ñi n" - bi n xanh bi n thành bãi dâu xanh. Nư c bi n không gi nguyên m t m c; ñ t có lúc nâng lên, s t xu ng. Bi n lui và sông b i tích phù sa, v nh bi n Hà N i c n d n: xu t hi n nh ng d i ñ t và nh ng ñ m l y. Có ñ m l y nên có cá s u, thu ng lu ng, rùa, gi i... Rùa vàng th i Th c Phán và th i Lê L i. Hi n h Gươm v n còn loài rùa quý. Cá s u còn sót b n sông H ng h i th k XIII, khi n vua Tr n sai Hàn Thuyên so n "Văn t cá s u". Có ñ t nên c cây m c thành r ng r m v i nhi u thú d . Chính s còn chép rành rành: voi r ng v Tây H th i Lý, h r ng v qu n quanh khu v c chùa Diên H u th i Lê. Các cu c khai qu t D c Tú, Tiên H i (Đông Anh), Vĩnh Ninh, Văn Đi n (Thanh Trì) ñã tìm th y nhi u răng voi, nanh h , g c hươu, răng l n lòi... có tu i 3.000 - 4.000 năm. R ng bàng Yên Thái là m t trong "Tây h bát c nh" th i Lê; r ng g t m gi a bán ñ o h Tây; r ng tre ngà vi n m t d i sông Tô và r ng n a ñ n Voi Ph c thì s cũ cũng còn ghi l i. Và nh ng tên ñ t c : B Đ , Gia Lâm (r ng ña), Du Lâm (r ng dâu da), Mai Lâm 11 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  9. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi (r ng mơ, r i c Mai Đ ng, B ch Mai, Hoàng Mai, H ng Mai, Tương Mai), Văn Lâm, Trư ng Lâm, Đông Ngàn... toàn là r ng xanh t t. Ch ng tích rõ nh t c a th i kỳ r ng r m - ñ m l y Hà N i c là nh ng d i than bùn x p l p dư i lòng ñ t. Than bùn D ch V ng (C u Gi y) có ch dày t i 4m, n m ñ cao x p x m c nư c bi n tr xu ng. M than bùn L Khê (Đông Anh) ch y dài t i vài kilômét. Có r ng r m, ñ m l y c ng v i ñ ng ñ t và giông t thì m i có than bùn. Ph lên trên càng nh d n t i ñ t th t. Di tích c a ñ i s ng con ngư i n m l p ñ t này. Thành ph sông h Nét ñ a lý ñ c trưng t ngàn xưa c a Hà N i ñó là thành ph sông h . Đ t Hà N i là ñ t bãi do phù sa sông H ng b i ñ p mà nên. Nhưng s b i ñ p qua ngàn v n năm y ñã di n ra không ñơn gi n: có ñ i s ng du ñãng t nhiên c a nh ng con sông ñ ng b ng - chúng ñ i dòng, và có s can thi p c a con ngư i. Th c Phán ñ p lũy thành C Loa cũng là ñ p ñê phòng l t. Theo c s Trung Hoa thì h i ñ u Công nguyên, huy n Phong Khê (nay g m c ñ t huy n Đông Anh) ñã có ñê. Đê làm cho quá trình b i t t nhiên b ngăn l i t ng ph n. Nh ng l n ñ i dòng c a sông H ng ñã ñ l i nhi u h hình móng ng a hay nh ng d i ñ m k ti p xen k v i nh ng d i cát c a dòng sông cũ. Xem các b n ñ Hà N i t th i xa xưa cho ñ n gi a th k trư c, thì th y lãnh th c a nó là m t vùng ñ m l y, n a ñ t n a nư c. Quy ho ch Hà N i c là tuân theo và thích ng ñ n m c t i ña cái hình th t nhiên sông h ñó. Ph n lãnh th ch y u c a kinh thành xưa là ph n ñ t b i, ñư c bao b c b i sông H ng phía B c và phía Đông, sông Tô L ch, sông Kim Ngưu phía Tây và phía Nam. Lũy b c ngoài là thành mà cũng là ñê, ñư ng giao thông (La Thành). Sông h Hà N i v a là ngu n nư c dùng trong sinh ho t, là h th ng th y l i và giao thông truy n th ng, và cũng là nh ng y u t ñ a lý ñư c dùng làm nguyên lý sơ kh i ch ñ o vi c quy t xóm làng, ph phư ng và thành lũy phòng v . Sông H ng, sông Tô là nh ng tr c ch ñ o; h Tây, h Gươm là nh ng ñi m trung tâm, ñ t ñó t a ra "ph giăng m c c i, ñư ng quanh bàn c ". Su t m 12 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  10. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Hà N i thu khai thiên l p ñ a Hà N i, m t ñ a ñi m phía dư i ngã ba sông H ng và sông Đu ng, ch là tên m i ñ t t năm 1831. Trư c ñó, trong su t th i gian dài hơn 800 năm, mi n Hà N i mang m t tên g i ñ p là Thăng Long. Đ t ñai Hà N i sinh thành g n li n v i s hình thành mi n châu th B c B - quê hương bu i bình minh c a dân t c. S hình thành châu th là c quá trình lâu dài, tr i qua nhi u giai ño n bi n hóa c nh quan khác nhau, t lúc còn là v nh bi n, chuy n qua vùng trũng ñ m l y, r i m i ñ n ñ ng b ng. Mi n võng Hà N i Tam giác châu th B c B có hình cái ph u b ñôi v i b m t nghiêng t Tây - B c xu ng Đông - Nam. M t c t ngang c a nó gi ng như m t chi c võng, vùng tr c gi a th p hơn hai bên rìa. D ng võng này không ch là hình d ng trên b m t, mà còn ph n ánh dáng d p c a c u trúc móng t n 30 - 40 km dư i sâu mà ngành ñ a - v t lý ñã xác ñ nh ñư c. B i v y, ngư i ta g i mi n trũng châu th này là mi n võng Hà N i. Mi n võng Hà N i là m t vùng r t ñ ng v m t ñ a ch t ki n t o, vì nó n m trong vùng xung y u c a v Trái ñ t. V Trái ñ t ñây không nh ng m ng hơn các nơi khác, mà còn b nh ng ñ t gãy sâu chia c t. Hinh dáng nh ng ñư ng ñ t gãy này gi ng như nh ng ñư ng khâu li n, nên gi i chuyên môn g i chúng là ñư ng khâu. Ngoài các ñ t gãy d c, còn có nhi u ñ t gãy ngang chia c t mi n võng Hà N i, nên nó có d ng b c thang - các b c cao n m phía tây - b c và các b c th p n m phía ñông - nam. Do n m ñúng trên tr c c a m t vùng xung y u, cho nên lãnh th Hà N i là vùng có cư ng ñ chuy n ñ ng l n c a v Trái ñ t. T i ñây, các ho t ñ ng ki n t o l n t ng 13 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  11. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi di n ra m nh m trong su t quá trình ñ a ch t t hàng trăm tri u năm v trư c và v n còn ñang ti p di n. Các ñ t gãy sâu sông H ng, sông Ch y c t qua Hà N i là nh ng ñư ng xung y u ñã gây ra nh ng tr n ñ ng ñ t m nh. Biên niên s ñã ghi l i nhi u l n ñ ng ñ t t i Thăng Long: ñ ng ñ t năm 1016; năm 1017, ñi n Càn Nguyên s p ñ ; năm 1284, ñ t Th nh Quang, Xã Đàn n t toác; gi a nh ng năm kháng chi n ch ng Nguyên - Mông (1277, 1278, 1285), có nhi u tr n ñ ng ñ t m nh làm cho núi l , ñ t n t, bia ñá tháp Báo Thiên gãy làm ñôi. Trong th k XX, Hà N i nhi u l n x y ra ñ ng ñ t c p 6 và hai l n ñ ng ñ t c p 7. M t ñ t xu t hi n nh ng khe n t sâu theo hư ng Tây B c - Đông Nam, trùng v i hư ng sông H ng và cũng là hư ng các ñ t gãy sâu trong v Trái ñ t. M t ñi u d nh n th y khi nhìn vào b n ñ d thư ng tr ng l c vùng Hà N i, do các nhà ñ a - v t lý l p, là hình d ng thon, hơi kéo dài và nhô cao c a móng c u trúc sâu mi n võng Hà N i. Chúng gi ng hình nh ng con r ng ñang u n khúc m m m i. Đó là nh ng nơi v Trái ñ t m ng hơn nơi khác, ch dày kho ng 30 - 40 km. M i l n r ng qu y lưng là m t l n ñ ng ñ t. Lưng r ng chính là nh ng ñư ng ñ ng m c khép kín, bi u hi n nh ng d i d thư ng, vì tr ng l c ñá tăng m nh do s xâm nh p c a các v t ch t nóng ch y dư i v Trái ñ t. V nh bi n Hà N i Đ u k Đ tam, cách nay kho ng 50 tri u năm, mi n võng Hà N i, các ñ t gãy sâu l i ho t ñ ng m nh, t o thành m t máng trũng n t trên n n võng trư c ñó. Vì v y, các nhà ñ a ch t g i ñây là máng trũng ch ng g i. Các vùng ñ i núi hai bên thì l i ñư c nâng cao lên và b xói mòn. V t ch t trôi theo nư c ch y l p d n vào ñư ng máng, h t l p này ñ n l p khác, dày t 1.000 ñ n 2.000m. 14 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  12. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Lúc ñ u, do v n ñ ng s t lún m nh m máng ñi ñôi v i v n ñ ng t o sơn hai bên, v t ch t xói mòn m nh g m toàn b cu i s i. Chúng trôi theo dòng nư c xu ng, tích t ñáy máng. V sau, v n ñ ng y u d n, các dòng ch y tr nên êm ñ m hơn, vì v y, các l p tr m tích g m toàn nh ng h t nh m n. Sau n a là th i kỳ tương ñ i bình n, ñi u ki n t t ñ tích t than và d u m . Có nh ng th i kỳ bi n ti n vào ñ ng b ng, nên ngư i ta g i là V nh Hà N i ho c Phá Hà N i. Sang k Đ t , giai ño n s m cách nay kho ng 1 tri u ñ n 30 v n năm, bi n rút kh i ñ ng b ng, ñ c bi t nh ng nơi có kh i nâng lên, trong ñó có vùng Hà N i. Tr m tích l c ñ a thay th tr m tích bi n, ñ ng b ng b i tích hình thành. H th ng sông H ng v n chuy n phù sa b i ñ p lên trên tr m tích bi n. góc gi a g sông H ng và g sông Đu ng, ngư i ta th y vô s v t tích nh ng dòng sông c , ch ng t s phân nhánh r t nhi u c a sông H ng ñ t o nên tam giác châu th B c B . Do ñó, trong các l khoan vùng trũng, ngư i ta th y cu i s i xen v i ñ t ñ ph lên trên tr m tích bi n dày t i 150m n m sâu dư i b m t ñ ng b ng hi n nay kho ng 50m. Ti p ñ n, kho ng 30 v n năm trư c, bi n l i ti n, trùm ph lên ñ ng b ng, ñ l i nh ng t ng sét cao lanh, sét cát m n ch a di tích các sinh v t c a vùng bi n ven b . Trong l khoan Gia Lâm (cách sông H ng 2,5km), trong t ng dày 50m c a tr m tích, ngư i ta th y rõ hai l p: l p dư i tr m tích sét nh hơn. Đi u ñó ch ng t r ng, có hai giai ño n ho t ñ ng c a sông H ng, m i giai ño n ñ u có bư c chuy n ti p t lúc sông ch y nhanh d d i, khi s i cát thô l ng ñ ng, ñ n lúc sông ch y tương ñ i êm ñ m v i s n ph m h t sét m n l ng ñ ng. Còn t i l khoan C u Gi y (trong khu v c Đ i h c Sư ph m) v i ñ sâu 48,9m, ngư i ta th y m t l p cát và bùn dày t i 20m; nói lên khá rõ quá trình hình thành tr m tích giác châu. Xem xét ñ a t ng các l khoan trên, có th th y rõ quy lu t: bao gi cũng có m t t ng s i cát thô n m phía dư i - ñó là lòng sông c ; phía trên là nh ng t ng ñ t có h t nh d n ñ n m n, ch a nhi u ch t h u cơ, ñ c trưng cho tr m tích ñ m h . Trong m t c t ñ a t ng, nh p tr m tích như trên có th l p ñi l p l i, ph thu c vào cư ng ñ ho t ñ ng c a sông H ng m i th i kỳ. T ng tr m tích h t m n ch a sét ph bi n trên b m t các bãi b i nói lên giai ño n bi n ti n cu i cùng cách nay trên 1 v n năm. Su t m 15 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  13. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Hà Thành thanh l ch Ngư i Thăng Long - Hà N i s m hình thành m t tư ch t t t ñ p ñ y ch t lãng m n: yêu nư c ñ n trung kiên, thương ngư i hơn c thương thân, nhân ái bao dung trong c vinh l n suy, tr ng nghĩa tr ng tài, ham h c s m thành danh, nho nhã l nghĩa gia giáo trong ng x , thanh tao trong thư ng ngo n, tinh t trong các sinh ho t t tinh th n ñ n v t ch t: th m thơ văn, th m nh c h a, ñ i m chè rư u, thư ng ngo n c nh ñ p, tinh t trong m th c, tao nhã trong h i h a, trang ph c, ki n trúc... Th t v y, nét thanh l ch c a Thăng Long - Hà N i ñã có t xa xưa, t th i các vua Lý kh i nghi p... Nét thanh l ch y ñã t n t i hàng ngàn năm nay trên nh ng ñ ng d ng mà các cu c kh o c v Hoàng thành Thăng Long tìm ñư c t i khu v c ñ nh xây nhà Qu c h i. "Ch ng thơm cũng th hoa nhài D u không thanh l ch, cũng ngư i Tràng An". Ngư i Tràng An thanh l ch t v t d ng, áo qu n ñ n n p ăn, n p nghĩ, cách ñ i nhân x th . Sau khi có m t cu c thay ñ i "tân th i" v qu n áo, các bà, các ch Hà N i không m c m ba m b y mà thư ng là dùng hai áo dài: áo bên ngoài màu th m b ng nhung, b ng g m, áo bên trong m ng màu nh t hơn ho c màu ph n h ng. Áo dài Hà N i không khiêm như ng màu tím như Hu nhưng ñ ñ l ng l y, kiêu sa c a nhung the, g m vóc ñ t c ñô. 16 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  14. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Con gái Hà N i xưa nói kh , ñi nh . Tuy d , vâng không ng t b ng con gái Hu nhưng v n gi ñ nét e l c a ñ t kinh kỳ b c nh t. Cô gái Hà Thành con nhà lành, gi gìn ý t t dáng ñi, ñi u ng i, n cư i, ánh m t,... Các c ông Hà N i xưa mũ ph t, ba-toong, c t cách con nhà t bư c ñi ch m rãi ñ n dáng ng i ung dung, u ng chè, u ng rư u nh n nha. Ngay c các thư sinh ngư i Hà N i nhi u khi ch là "nh t b ", nhưng luôn tươm t t và không bao gi m t ñi phong thái hào hoa, phong nhã. Chè u ng ñ m, rư u u ng ñ chén, ngư i Thăng Long - Hà N i không quá sa ñà. Cái m c thư c y th t ñ y ñ trong các món ăn ñ c s n Hà Thành. Ph Hà N i không ng t quá, không m n quá. Bánh cu n Thanh Trì v a ñ ñ m ng, ñ d o, ñ giòn v i nư c ch m cà cu ng v a ñ ñ thơm. Ngư i Hà N i ñư c hư ng tinh hoa c a trăm mi n ñ v , c a b n phương ñưa t i. Cái thanh l ch c a chí sĩ B c Hà là còn m t t m áo l a, ra ñư ng còn nho nhã; còn m t ñ ng trong túi là không ñ mâm cơm ñãi khách ph i ñ m b c. Trư c ti n b c, v n may, ngư i Hà N i thư ng ki m ch ñư c nh ng tham v ng có th d làm cho con ngư i m t nhân cách. Ngư i Hà N i không ch phù "th nh" mà phù c "suy". Ho n n n c a b n bè, trong ho n n n c a giang san... bi t bao th h tr trai Th ñô ñã lên ñư ng c u nư c. Ngư i Hà N i coi h c hành là quan tr ng b c nh t. Các tài năng, các nhà khoa h c l n c a Hà N i thư ng chi m t l cao trong các kỳ khoa b ng. Hát ca trù (xưa là hát ñào ph Khâm Thiên) cũng là m t trong nh ng thú vui tao nhã c a nh ng ñ ng mày râu. Hái l c ñ u xuân, th p hương cúng gi , cúng Giao th a, chúc t ng nhau, kiêng k gi gìn trong nh ng ngày l T t, ñi ñ n chùa,... ñ u là nh ng sinh ho t tâm linh ñ y tính thi n c a ngư i Hà N i cũng như c a nhi u t nh, thành trong c nư c./. Su t m 17 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  15. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Trang ph c ngư i Hà N i Trong kho tàng văn hóa dân gian có câu ng n ng "ăn B c, m c Kinh", ñ ch nét ñ p c a ngư i kinh ñô Thăng Long t xưa ñ n nay qua trang ph c mang ñ m d u n Hà thành c kính, thanh l ch. Ch ng c khoa h c cho th y ngư i Hà N i bi t cách ăn m c ñ p t th i Hùng Vương. Nhìn vào nh ng hình trang trí trên tr ng ñ ng C Loa (ñào ñư c trong lòng ñ t C Loa, Đông Anh - Hà N i) ñã có th hình dung ñư c ngư i Hà N i khi ñó trong trang ph c ngày h i: ñ u ñ i mũ có g n lông chim, qu n áo cũng làm b ng long chim. Cũng có th ñó là hình nh ng chi n binh ñang c m vũ khí, trên vũ khí l i ñư c c m lông chim vì chim dư ng như là v t t c a c ng ñ ng ngư i Vi t c khi ñó, hình nh này ñư c miêu t ñáng yêu và ph bi n trên tr ng ñ ng. Cũng có c nh ñôi trai gái giã g o, ngư i con trai ñư c miêu t như m c kh ch không ph i m c áp ngày h i. Hình nh trang ph c còn ñư c th hi n h t s c s ng ñ ng và duyên dáng nơi tư ng ngư i ph n kh c h a trên cán dao găn th i này: m c áo ch n, bó g n lưng ong, váy dài ch m gót, có nhi u hoa văn ñ p trên váy áo, th t lưng ngang hông, ñ u ñ i mũ cao, th t d i ngang trán. Trài qua hàng nghìn năm, cách ăn m c c a ngư i Hà N i cũng có s thay ñ i theo m i th i ñ i, nhưng v n gi ñư c nét thanh l ch. Trong các tri u ñ i phong ki n, có th có s phân bi t gi a t ng l p vua, quan và dân chúng. Nam gi i thu c t ng l p bình dân trong trang ph c lao ñ ng thư ng ngày, có th v n là ñóng kh , phù h p v i s n xu t cũng như th i ti t nóng m. N gi i m c váy cho ñ n th i Minh M ng. Có th nói trang ph c bình dân không có s thay ñ i nhi u su t g n hai ngàn năm. T ng l p quý t c kinh ñô 18 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  16. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Thăng Long - Đông Đô thì trang ph c khá c u kỳ và ñư c ghi chép r t k càng trong s sách, ví d : Vào th i Lý, năm Canh Thìn (1040), vua xu ng chi u phát h t g m vóc trong kho ra ñ may áo ban cho các quan, t ngũ ph m tr lên thì áo bào b ng vóc. (Đ i Vi t S ký toàn thư. B n k , quy n th hai, k nhà Lý). Vào th i Tr n, năm Hưng Long th tám (1300), quy ñ nh ki u mũ áo: Quan văn thì ñ i mũ ch ñinh màu ñen, t ng quan thì ñ i mũ toàn hoa màu xanh v n như quy ch cũ, ng tay áo c a các quan văn võ r ng 9 t c ñ n 1 thư c 2 t c. Các quan văn võ không ñư c m c xiêm, t ng quan không ñư c m c thư ng (mũ toàn hoa xanh có 2 vòng vàng ñính vào hai bên - Đ i Vi t S ký toàn thư, b n k , quy n th năm, k nhà Tr n). T th i Lê v sau, trang ph c quý t c có quy ñ nh ch t ch hơn d a trên ph m hàm: Các quan văn võ t nh t ph m ñ n tam ph m thì áo: xuân, h dùng sa tàu; thu, ñông dùng ño n tàu; ñ u màu huy n; khăn: hàng văn thì hai tao (vòng), hàng võ thì m t tao. Các quan t ph m thì áo ñư c dùng sa và ño n nhưng b ng hàng ta. Các th n i giám khăn binh ñinh, sau ñ i làm khăn l c lăng. Các quan văn võ và n i giám, ñư c sung vào ch p s , khi hành l và làm vi c ñ u m c áo thanh cát và ñ i mũ sa thâm. Quan văn khi vào h u N i các cũng v y. Ngư i Hà N i còn truy n t ng nhau nhi u ca dao, t c ng ñ ng i ca v ñ p con ngư i ñư c qu n áo tôn thêm g p b i. V ñ p c a m t ngư i ph n ph i là: "Khăng nhung v n tóc cho v a Đi giày mõm nhái, ñeo hoa cánh bèo. Qu n thâm lĩnh Bư i c p ñi u H t vàng qu n c ra chi u giàu sang". 19 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  17. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi V ñ p c a các công t con nhà giàu th dân cũng ñã có tiêu chí m t th i: "Th y anh áo lư t xênh xang, Đ ng h qu quít, nh n vàng ñeo tay, Cái ô l c so n c m tay, Cái khăn x p n p, cái dây lưng ñi u". Hay: "Giày ban bóng láng nu t nà, Khăn x p ch nh t, qu n là n p tư". Ngư i Hà N i th i c n ñ i r t chú ý ñ n cách ăn m c. Khâu ñ u tiên là ch n l a ch t li u c a qu n áo. Ch t li u may áo ưa chu ng, lúc ñó là the mà ph i là the d t b ng tơ t m, d t thưa, nhu m thâm, thư ng là the làng La C . Ch t li u may qu n c a n là lĩnh làng Bư i m i là hàng t t nh t, s i m n, m t bóng. Qu n c a nam gi i là l a tr ng làng C Đô. Ngoài ra, m t s ch t li u v i cao c p cũng hay ñư c dùng như: sa, xuy n, băng, là, x i, ñũi, nhi u.... ñ u là s n ph m c a các làng ngh Hà N i hay các t nh lân c n s n xu t. M t s hàng ñ c bi t hơn dành cho vương h u là ño n, g m, vóc,... Th dân các ph ngh , buôn bán, lao ñ ng thì ưa qu n áo màu thâm, tr ng và nâu. Qu n áo nu m b ng c nâu v a b n màu v a b n s i. Phư ng Đ ng Lâm có ngh nhu m v i nâu n i ti ng. Thi u n m i l n thích nhu m màu nâu non ñ tôn thêm v ñ p nư c da tr ng ng n. Các ông bà thì thích nhu m màu ti t dê. Phư ng Hàng Đào l i có ngh nhu m ñi u. Th may Hà thành r t khéo tay, th hi n nh ng ki u áo qu n, áo t thân (4 thân) là m t trong nh ng lo i áo ph n c nh t mà nay ñư c bi t. Khi m c, ngư i ta còn có th t lưng bao xanh duyên dáng kèm theo. M t vài trư ng h p th c d ng hơn, ngư i ta th t m t cái "ru t tư ng: thay cho th t lưng ñ ñ ng ti n và các th l t v t. M t s ngư i còn ñeo bên c nh th t lưng m t chi c xà tích b ng b c ñ ng vôi ăn tr u. Có khi áo t thân còn thêm m t v t ñ cài khuy, thư ng là 5 khuy. Bên trong áo t thân là y m tr ng, y m ñào. Đáng chú ý nh t trong trang ph c ph n là nh ng tà áo dài. Áo dài có t bao gi cũng khó xác ñ nh, có th ñã hơn trăm năm, nhưng ngày nay tr thành trang ph c ñ p nh t, tiêu bi u cho cách ăn m c ñ m ñà tính dân t c c a ph n Vi t Nam. T i nhi u ho t ñ ng ñ i ngo i c a ñ t nư c, áo dài tr thành l ph c không th thi u ñư c. 20 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  18. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Có th chi c áo dài Hu cùng v i chi c nón lá Hu chóp nh n du nh p ra Hà N i t lâu, nhưng ch ñ n n a ñ u th k XX, áo dài m i ñư c ngư i Hà N i ti p nh n và c i ti n nhi u. Áo dài cũng t ñó tr thành trang ph c g n bó v i ph n th ñô. Nam gi i m c áo có 5 thân, cài khuy t t ch hay khuy ñ ng, khuy b c, khuy ng c. Mùa ñông thì c nam và n thư ng dùng áo bông. Hà N i trong n a ñ u th k XX có nh ng ph n i ti ng v bán v i như Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng V i. Các ph may qu n áo n i ti ng là Hàng Tr ng, Hàng Gai. Bên c nh trang ph c, s thanh l ch c a ngư i Hà N i còn th hi n nón mũ ñ i ñ u. Đ p nh t là nón làng Chuông, nhưng b quai thao làm duyên cho nón l i ñư c làng Tri u Khúc d t. Vì th , có câu ca: "Hà N i thì t t quai tua, Có hai con bư m ñ u v a xung quanh". Còn có nón m n gi i, nón tam giang dành cho ông già, nón lá cho con nhà giàu, nón lá sen cho tr con, nón ba t m. Sau này, nhi u lo i mũ cũng theo văn minh phương Tây vào Hà N i. Có mũ cát, mũ lư i trai, mũ ph t, mũ n i,... V mùa ñông, v duyên dáng c a nam thanh n tú còn ñư c tô ñi m thêm các lo i khăn ñ i ñ u hay qu n c . Có khi là khăn nhi u hay khăn nhung có thêm m t ño n ñ n tóc b ng v i ñ v n quanh ñ u. Sau này, các thi u n Hà N i thư ng có chi c khăn san m ng qu n h quanh c ñ làm ñ p nhi u hơn là ñ m. Nam gi i có lo i khăn ñ u rìu hay khăn x p. Bên c nh vi c ñi giày sau này, còn ph bi n hơn c là các lo i gu c tre, gu c g , dép quai ngang, dép mũ cong hình lá ñ . Trong nh ng năm ñ u th k XXI, ngoài nh ng trang ph c ñã tr thành l ph c c a c nư c như áo dài cho ph n , áo vest, sơ mi, qu n Tây cho nam gi i, ngư i Hà N i còn sáng t o ra muôn vàn m t qu n áo m i thích h p v i m i t ng l p nhân dân và cũng ch u nh hư ng c a th i trang qu c t . Hà N i ñã tr thành 1 trong 2 trung tâm thi t k và bi u di n th i trang l n nh t nư c. Su t m 21 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  19. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Ti ng Hà N i - Cho ngày nay, cho ngày mai, cho muôn ñ i sau Chúng ta ñang ti n r t g n t i m c k ni m 1000 năm Thăng Long - Hà N i. Có l có r t ít thành ph l n trên th gi i có l ch s t i m t ngàn tu i như th ñô Hà N i. Và cũng r t ít th ñô có nhi u bư c thăng tr m, n ch a nhi u nét văn hoá ñ c ñáo như thành ph c kính này. Trong ñó, ngôn ng - mà nói c th hơn là l i ăn ti ng nói - c a ngư i Hà N i xưa và nay là m t y u t làm nên văn hoá, tinh hoa ñ c s c c a văn hi n Vi t Nam. V y ti ng Hà N i hôm qua th nào và hôm nay ra sao? Cái c u n i gi a truy n th ng và hi n ñ i có gi ñư c trong câu ca dao c a mi ng ñ t Hà Thành: Ch ng thơm cũng th hoa lài / D u không thanh l ch cũng ngư i Tràng An? Phương ng Hà N i: Có hay không? Phương ng , là bi n th c a ngôn ng toàn dân m t ñ a phương, m t vùng ñ t c th . Qu c gia nào cũng có nhi u phương ng . Vi t Nam, các nhà chuyên môn ñã chia ra 3 vùng chính: Phương ng B c B , phương ng Trung B , phương ng Nam B . V y n u nói phương ng Hà N i là ta ñã ti p t c phân nhánh phương ng B c B , vì Hà N i cũng ch là m t ñ a danh (dù là ñ a danh ñ c bi t) c a B c B mà thôi. Nhưng chính ñi u khác bi t này mà nhi u nhà ngôn ng ch th a nh n ti ng Hà N i là m t “siêu phương ng ” do tính ña d ng, t ng hoà c a nó. Là Th ñô, Thăng Long - Hà N i h i ñ các y u t c a trăm vùng ñ t nư c : con ngư i, phong t c, s thích, ti ng nói... Ph n hoa th nh t Long Thành / Ph giăng m c c i, ñư ng quanh bàn c (ca dao). Cái hay, cái ñ p (và dĩ nhiên c cái d ) muôn nơi ñ u có th tìm th y ñây. 22 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
  20. www.100hanoi.com Vaên hoaù Haø Noäi Đ c trưng c a Kinh thành Thăng Long xưa là ñ c trưng c a m t ñô th thương nghi p và th công nghi p. Mà v thương nghi p, Thăng Long - K Ch là m t trung tâm thương m i s m u t v i “ba mươi sáu ph phư ng”. Ba mươi sáu ph , nhưng có c trăm ph “hàng” l n nh (m t hàng là m t s n ph m ñ c thù): Hàng Bu m, Hàng Cháo, Hàng Chi u, Hàng Khoai, Hàng M m, Hàng Thùng... Và v th công nghi p, hơn m t trăm làng ngh tr i dài t n i ñô ra ngo i ô ñã làm nên b c tranh ña d ng vào lo i b c nh t c a n n s n xu t t c p, t túc: D t v i, tơ l a Nghi Tàm, Bư i; Đúc ñ ng Ngũ Xã; Rèn Mai D ch; Tranh Hàng Tr ng; G m Bát Tràng; Rư u K Mơ; Bánh cu n Thanh Trì; C m Vòng; Trái cây Xuân Đ nh; Đào Nh t Tân; Qu t Nghi Tàm; Hoa Ng c Hà; Rau thơm Láng; v. v. Chính s phong phú c a làng ngh ñã t o nên l p t v ng ña d ng nhi u màu trong giao lưu và thông thương buôn bán, v i ñ a th Kinh thành Thăng Long xưa “trên b n dư i thuy n”. S khác bi t v m t phương ng ñư c căn c vào nhi u y u t : gi ng nói (ng âm), v n t v ng và cách nói năng, ng x trong giao ti p riêng (so v i ngôn ng toàn dân). Mà ng x mu n chu n, mu n hay ph i qua ti p xúc, va ch m. Đ t và ngư i Thăng Long trăm hình nghìn v . Chính th c t ñó ñã ñi u ch nh làm cho ti ng nói c a ngư i x Kinh B c tr thành tiêu bi u, m u m c và r t giàu truy n th ng văn hoá. Hay như ti ng Hà N i R t nhi u du khách th p phương (k c du khách ngo i qu c) ñ u nh n ñ nh : Cùng v i nét ñ p ngo i hình (hình th , trang ph c...), gi ng nói ngư i Hà N i có m t gi ng nói r t quy n rũ. Nghe ti ng nói, ngư i ta c m nh n các thi u n Hà thành nh nhàng, d thương, ñáng yêu hơn. Không ch c n ng như ti ng mi n Trung, cũng không khác bi t quá xa v t ng (ñ n m c khó nghe) như m t vài nơi khác, ti ng Hà N i phát âm “chu n” hơn. C u trúc âm ti t ti ng Hà N i h p v i ti ng Vi t chu n, có ñ y ñ 6 thanh ñi u (không, huy n, s c, h i ngã n ng, ch thi u 3 âm qu t lư i là [r], [s], [tr])) ñã giúp cho m i ngư i các nơi khác ñ n d nghe, d hi u. Nhưng trong cái “d thương” c n có, thì ch t gi ng ch gi m t v trí nh t ñ nh. Cái quan tr ng gây thi n c m nh t ñ i v i ngư i nghe là cách nói năng, ng x h p lí c a ngư i ñ i tho i trong các b i c nh giao ti p khác nhau. Cũng là m t hành vi cám ơn, nhưng lúc nào nói “cho tôi xin”, “tôi cám ơn”, “không dám, anh chu ñáo quá”,... là m t v n ñ c a phong cách. Ngư i Hà N i t xưa ñã r t l ch lãm trong ăn nói, thưa g i. Trong các sách v phong t c Hà N i, ta th y cách nói năng c a m i t ng l p có khác nhau: gia ñình Nho phong gia giáo, gia ñình giàu có t ng l p trên, ñ i tư ng buôn bán... A. G. Haudricourt m t h c gi ngư i Pháp chuyên gia nghiên c u v ti ng Vi t ñã r t chí lí khi nói r ng “N n t ng ngôn ng m t c ng ñ ng hình thành không ph i t m t ñ i mà ph i qua năm b y ñ i m i có ñư c”. 23 www www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
11=>2