- PHÂN LẬP VÀ ĐỊNH DANH SƠ BỘ MỘT SỐ LOÀI ASPERGILLUS TRÊN HẠT ĐẬU PHỘNG Ở. - Đậu phộng là một trong những loại hạt có giá trị dinh dưỡng cao và nó là mặt hàng xuất khẩu quan trọng ở nước ta, đem lại nguồn thu ngoại tệ khá lớn. - Tuy nhiên do nước ta có điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm nên rất thuận lợi cho các loài nấm mốc phát triển và gây hại. - Đặc biệt trên đậu phộng thường có loài Aspergillus xâm nhập và gây hư hỏng, chẳng những thế chúng còn tiết ra độc tố gây ung thư cho người khi ăn phải. - Phần nghiên cứu này được tiến hành với mục đích “Phân lập và định danh một số Aspergillus trên hạt đậu phộng ở chợ Xuân Khánh - thành phố Cần Thơ”.. - Từ khóa: Hạt đậu phộng, Aspergillus, phân lập - định danh nấm mốc 1 ĐẶT VẤN ĐỀ. - Hạt đậu phộng có giá trị dinh dưỡng cao, chứa nhiều protein và lipid với hàm lượng khá cao, nó cũng là nguồn cung cấp vitamin E, K, B rất quan trọng và cả nguồn thiamine và niacine là những vitamin có rất ít trong các loại ngũ cốc khác.. - Tuy nhiên, ở nước ta do điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm cộng với điều kiện bảo quản không đảm bảo nên hạt đậu phộng rất dễ bị nấm mốc tấn công, gây hư. - Phần lớn nấm mốc trên đậu phộng thuộc giống Aspergillus, Penicillium, Fusarium và trong số chúng lại sản sinh ra độc tố.. - Sự hiện diện của nấm mốc nhất là Aspergillus sản sinh độc tố gây ra những vụ ngộ độc, gây chết người và gia súc. - Việc biết được sự có mặt của các loài Aspergillus trong đậu phộng có ý nghĩa rất quan trọng, để từ đó có hướng ứng dụng thực tế (vài loài được sử dụng để sản xuất enzyme, sản phẩm lên men. - biết được sự phân bố của giống đa dạng, đồng thời phòng chống sự xâm nhập của chúng vào hạt đậu phộng nói riêng và các loại thực phẩm khô nói chung.. - Phân lập và làm thuần chủng các loài Aspergillus hiện diện trên đậu phộng trong quá trình tồn trữ và sự xâm nhiễm trong quá trình vận chuyển hạt.. - Nguyên liệu: Hạt đậu phộng (Arachis hypogeae) được thu mua tại các sạp hàng khác nhau ở chợ Xuân Khánh - Tp Cần Thơ.. - Nuôi cấy mẫu trên môi trường PGA. - Quan sát khuẩn lạc nấm mốc phát triển trên môi trường nuôi cấy, tách ròng loài nấm mốc nghi ngờ là Aspergillus bằng phương pháp cấy chuyền liên tục. - Tiến hành phân lập trên môi trường Czapek. - Thực hiện tiêu bản nấm mốc quan sát dưới kính hiển vi.. - Phân lập nấm mốc Aspergillus (Bùi Xuân Đồng, 2004). - Nhằm xác định các loài Aspergillus hiện diện trên đậu phộng, tách riêng các loài nấm mốc từ quần thể ban đầu và đưa về dạng thuần chủng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình quan sát hình thái sợi nấm, nhờ đó việc định tên sẽ chính xác hơn.. - Chuẩn bị môi trường nuôi cấy. - Môi trường PGA và Czapek được chuẩn bị, thanh trùng đổ vào các đĩa petri để đặc tự nhiên trên mặt phẳng ngang.. - Mẫu 1: Hạt đậu phộng được rửa sạch bằng nước cất vô trùng để xác định những loài nấm mốc có trong bản thân hạt.. - Mẫu 2: Hạt đậu phộng không được rửa, dùng xác định những loài nấm mốc bám lên hạt trong quá trình vận chuyển.. - Phân lập nấm mốc. - Cho một vài hạt đậu phộng còn nguyên vào đĩa petri chứa sẵn môi trường PGA - Cho đĩa vào tủ ủ ở nhiệt độ phòng. - Tiến hành quan sát sự phát triển của nấm mốc hàng ngày. - Sau khoảng thời gian nuôi cấy từ 5-7 ngày, dùng que cấy vít lấy một ít bào tử nấm mốc nghi ngờ là Aspergillus (dựa trên hình thái và màu sắc bào tử nấm mốc) cấy lên môi trường PGA trong đĩa petri. - Tiến hành ủ ở nhiệt độ phòng, và quan sát sự phát triển của nấm mốc hàng ngày - Thao tác cấy truyền được thực hiện nhiều lần cho đến khi mẫu hoàn toàn thuần. - Tiến hành nhận xét đại thể và vi thể nấm mốc. - Dựa trên kết quả thu nhận được tra khóa phân loại, xác định tên loài nấm mốc tương ứng. - Sau quá trình tiến hành thí nghiệm, chúng tôi quan sát thấy trên hạt đậu phộng xuất hiện thường xuyên một số loài nấm mốc (được phân biệt chủ yếu dựa trên màu sắc) như sau:. - Hình 1: Mẫu hạt đậu phộng có nấm mốc phát triển trên môi trường nuôi cấy PGA sau 3 - 5 ngày, nhiệt độ 27 – 32 o C. - Xuất xứ: Hạt đậu phộng chợ Xuân Khánh Nhiệt độ: 27- 32 0 C Ánh sáng: thường Môi trường : Czapek. - Tuổi nấm khi phân loại: 7 ngày Khuẩn lạc:. - Tốc độ mọc: Trung bình Kích thước cm Dạng khuẩn lạc: Dạng bột rời. - Giọt tiết: Xung quanh rìa khuẩn lạc có giọt tiết màu trắng đục và màu đen, trong. - Màu sắc: Mặt phải: Ban đầu khuẩn lạc có màu vàng nhạt sau chuyển sang màu xanh lục Mặt trái: Không màu. - Sắc tố ra môi trường: Không Giai đoạn vô tính:. - Đầu: Cách sắp xếp: Mọc từ môi trường. - Hình dạng: Hình cầu, toả tia khi non và tạo thành các cột với những chuỗi bào tử rất dài khi già. - Kích thước m. - Cuống: Hình dạng: Bề mặt cuống ráp, có nhiều gai mịn, đều.. - Kích thước x m. - Bọng: Hình dạng: Hình cầu đến gần cầu. - Kích thước m Vùng sinh sản: Khắp mặt bọng. - Thể bình: Cách sắp xếp: Thể bình hai tầng và một tầng. - Có cả hai loại thể bình trên cùng một bông. - Lớp 1: Hình dạng:. - Kích thước:. - (10 - 20) x m Lớp 2: Hình dạng:. - Bào tử: Hình dạng: Hình cầu, bề mặt có vẻ trơn nhẵn (3 - 5) m. - Kích thước. - Hình 2: Aspergillus flavus với những giọt tiết có màu trắng đục xung quanh rìa khuẩn lạc sau 4 – 5 ngày nuôi cấy trên môi trường Czapek. - Xuất xứ: Hạt đậu phộng chợ Xuân Khánh Nhiệt độ C Á.sáng: thường Môi trường : Czapek. - Tốc độ mọc: Trung bình Kích thước cm Dạng khuẩn lạc: Dạng bột rời lấm tấm, tâm khuẩn lạc lồi, rìa là lớp tơ trắng Giọt tiết: Không. - Màu sắc: Mặt phải: Khuẩn lạc có màu đen như than Mặt trái: Không màu. - Hình dạng: Hình cầu, toả tia khi non và xé rách tạo dạng cột khi già. - Cuống: Hình dạng: Bề mặt cuống nhẵn, không màu, có màu nâu gần bọng. - Bọng: Hình dạng: Hình cầu. - Thể bình: Cách sắp xếp: Thể bình hai tầng với đặc trưng là lớp thứ nhất dài gấp đôi lớp thứ hai. - Lớp 1:Hình dạng:. - x m Lớp 2: Hình dạng:. - (5 - 8) x m Bào tử: Hình dạng: Hình cầu, bề mặt có gai xù xì. - m Kích thước. - Hình 12: Cấu tạo hiển vi một thể bình hai tầng, Lớp thứ nhất có hình trụ, lớp thứ hai có hình chai Hình 9: Aspergillus niger sau 3 ngày và sau 5 ngày nuôi cấy. - trên môi trường Czapek, nhiệt độ 27 - 32 0 C. - Hình 11: Bông với thể bình hai tầng và bọng hình cầu. - Xuất xứ: Hạt đậu phộng chợ Xuân Khánh Nhiệt độ C Ánh sáng:. - thường Môi trường : Czapek. - Tốc độ mọc: Trung bình Kích thước: 5 - 6 cm. - Dạng khuẩn lạc: Dạng bột rời lấm tấm, khuẩn lạc tâm lồi, rìa thấp dần, ngoài là lớp tơ trắng Giọt tiết: Không. - Màu sắc: Mặt phải: Khuẩn lạc ban đầu có màu vàng lục sau chuyển thành màu vàng lục nâu. - Mặt trái: Không màu Sắc tố ra môi trường: Không Giai đoạn vô tính:. - Hình dạng: Hình cầu, toả tia khi non và xé rách thành những dãy tua rua với những chuỗi bào tử rất dài khi già Kích thước m.. - Cuống: Hình dạng: Bề mặt cuống có gai mịn. - Kích thước m.. - Thể bình: Cách sắp xếp: Thể bình một tầng là chủ yếu. - Đặc biệt bông lớn hai thể bình, bông nhỏ một thể bình. - Đôi khi có cả hai thể bình trên cùng một bông. - Thể bình một tầng Hình dạng:. - (7 - 8.75) x m Thể bình hai tầng: Lớp 1: Hình dạng:. - Lớp 2: Hình dạng:. - Bào tử: Hình dạng: Hình cầu, bề mặt có gai mịn, có kích thước lớn, màu vàng nâu. - Aspergillus oryzae có màu vàng lục khi non và màu vàng lục nâu khi già. - Xuất xứ: Hạt đậu phộng chợ Xuân Khánh Nhiệt độ C Á.sáng:. - Kích thước: 7 cm. - Dạng khuẩn lạc: Dạng mặt răng cưa, khuẩn lạc là những vòng tròn đồng tâm thấp dần từ trong ra ngoài, rìa là lớp tơ trắng. - Màu sắc: Mặt phải: Khuẩn lạc có màu nâu nhạt đến nâu Sắc tố ra môi trường: Không. - Hình dạng: Hình cầu, toả tia rất đều khi non và xé rách tạo dạng cột khi già. - Cuống: Hình dạng: Bề mặt cuống nhẵn, không màu, có màu nâu gần sát bọng. - Kích thước x m Màu sắc: Không màu, có màu nâu gần sát bọng Bọng: Hình dạng: Hình cầu đến gần cầu, có kích thước lớn. - Thể bình: Cách sắp xếp: Thể bình một tầng với đặc trưng là kích thước rất ngắn. - Bào tử: Hình dạng: Hình cầu đến gần cầu, bề mặt có gai mịn. - Hình 17: Aspergillus ficuum có màu nâu trên môi trường Czapek sau 7 ngày tuổi. - Các loài nấm mốc có mặt trên hạt đậu phộng ở các sạp hàng khác nhau tương đối giống nhau. - Điều này cho thấy hệ nấm mốc tồn tại trên hạt đậu phộng tương đối ổn định trong khu vực chợ Xuân Khánh, Thành Phố Cần Thơ. - Bốn loài này xuất hiện trên hạt đậu phộng với tần số rất cao, trong quá trình phân lập bao giờ cũng bắt gặp sự hiện diện của chúng.. - Nguyên lý phòng chống nấm mốc và mycotoxin. - Phân lập và định danh nấm mốc