TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG<br />
<br />
Nguyễn Xuân Tế<br />
<br />
KHOA HỌC CHÍNH TRỊ VIỆT NAM TRONG SỰ PHÁT TRIỂN<br />
CỦA ĐẤT NƯỚC THỜI KỲ ĐỔI MỚI VÀ HỘI NHẬP QUỐC TẾ<br />
VIETNAM POLITICAL SCIENCE IN THE COUNTRY DEVELOPMENT IN THE PERIOD<br />
OF INNOVATION AND INTERNATIONAL INTEGRATION<br />
NGUYỄN XUÂN TẾ<br />
<br />
TÓM TẮT: Khoa học Chính trị là một khoa học phức hợp, mà trên các lát cắt của nó có<br />
hình bóng của nhiều môn khoa học xã hội và nhân văn. Nó bao hàm ba bộ phận: Lịch sử<br />
tư tưởng chính trị, khoa học và công nghệ chính trị, chính trị quốc tế. Trong thời kỳ đổi<br />
mới và hội nhập quốc tế, khoa học chính trị tập trung phân tích các mối quan hệ lớn: giữa<br />
đổi mới, ổn định và phát triển; giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị,…, giữa Đảng<br />
lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ,... Khoa học Chính trị phải có bước đột<br />
phá về lý luận và chính sách, đề xuất căn cứ khoa học vững chắc để điều chỉnh, bổ sung,<br />
phát triển đường lối, chủ trương của Đảng giải quyết đúng và trúng những yêu cầu cấp<br />
thiết của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.<br />
Từ khóa: Khoa học Chính trị, thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.<br />
ABSTRACT: Political Science is a complex science, in which all sections are contributed<br />
by many social and humanity sciences. It covers three parts: the history of political<br />
ideology, science and political technology, and international politics. In the period of<br />
innovation and international integration, political science focuses on analyzing the major<br />
relationships: between reform, stability and development; between economic reform and<br />
political reform, etc., between the Communist Party’s leadership, the State’s management,<br />
the People's mastery,... Political science ought to have a breakthrough in theory and<br />
policy, propose a solid scientific base for fine-tuning, supplementing and developing the<br />
Party's policies and guidelines and undertakings to properly settle and meet the urgent<br />
requirements of the national construction and defense.<br />
Key words: Political science, innovation period, international integration.<br />
tiếp thu kinh nghiệm quốc tế phù hợp với<br />
điều kiện nước ta, xây dựng và lãnh đạo<br />
nhân dân ta thực hiện thành công đường lối<br />
đổi mới, đạt được những thành tựu to lớn,<br />
có ý nghĩa lịch sử. Thực tiễn đã khẳng<br />
định, đường lối đổi mới của Đảng hơn ba<br />
thập niên qua là đúng đắn, sáng tạo, từng<br />
<br />
1. CẤU TRÚC CỦA NỀN KHOA HỌC<br />
CHÍNH TRỊ VIỆT NAM<br />
Kể từ năm 1986, sự nghiệp đổi mới do<br />
Đảng ta khởi xướng, lãnh đạo đã trải qua<br />
hơn 30 năm. Trong thời gian đó, Đảng đã<br />
kiên định, sáng tạo vận dụng, phát triển chủ<br />
nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,<br />
<br />
<br />
PGS.TS. Tổng Biên tập Tạp chí, Email:nguyenxuante@yahoo.com<br />
1<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG<br />
<br />
Số 07/2018<br />
<br />
bước được bổ sung, phát triển và phát huy<br />
hiệu quả trong công cuộc xây dựng, bảo vệ<br />
Tổ quốc. Nếu không có đổi mới thì đất<br />
nước không thể có những thành tựu như<br />
hôm nay, và sự thật, trong những bước phát<br />
triển, những thành tựu của đất nước có<br />
phần đóng góp tích cực, quan trọng của<br />
công tác nghiên cứu lý luận của nền Khoa<br />
học Chính trị Việt Nam.<br />
Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân cả<br />
khách quan lẫn chủ quan, công tác nghiên<br />
cứu lý luận, tổng kết thực tiễn của nền<br />
Khoa học Chính trị nước ta cũng còn một<br />
vài hạn chế, bất cập. Đại hội XII của Đảng<br />
đã chỉ rõ: “Công tác tổng kết thực tiễn,<br />
nghiên cứu lý luận còn bất cập, chưa làm<br />
rõ được một số vấn đề đặt ra trong quá<br />
trình đổi mới để định hướng trong thực<br />
tiễn, cung cấp cơ sở khoa học cho hoạch<br />
định đường lối của Đảng, chính sách và<br />
pháp luật của Nhà nước. Lý luận về chủ<br />
nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa<br />
xã hội còn có một số vấn đề cần phải qua<br />
tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận để<br />
tiếp tục làm rõ” [1, tr.192-193].<br />
Như vậy, Khoa học Chính trị Việt Nam<br />
đã từng bước góp phần giải đáp có sức<br />
thuyết phục những vấn đề lý luận và thực<br />
tiễn của cuộc sống đặt ra trong sự nghiệp<br />
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhưng trong<br />
thời gian qua, nhiều khi do thiếu hiểu biết<br />
lý luận, thiếu tri thức cơ bản và hệ thống về<br />
khoa học chính trị, thiếu văn hóa chính trị,<br />
chúng ta có thể phạm những sai lầm đáng<br />
tiếc [2, tr.30].<br />
Trước hết, cần nhận thấy Khoa học<br />
Chính trị là một khoa học phức hợp, mà<br />
trên các lát cắt của nó có hình bóng của<br />
nhiều môn khoa học xã hội và nhân văn.<br />
<br />
Nó bao hàm ba bộ phận: Lịch sử tư tưởng<br />
chính trị; Khoa học và công nghệ chính trị;<br />
Chính trị quốc tế.<br />
Ở bộ phận thứ nhất, lịch sử tư tưởng<br />
chính trị là lịch sử các quan điểm, các học<br />
thuyết chính trị được hình thành và phát<br />
triển trong chiều dài lịch sử phát triển của<br />
nhân loại. Nghiên cứu lịch sử tư tưởng<br />
chính trị là làm cái việc “ôn cố tri tân” với<br />
tinh thần phê phán hợp lý để từ đó rút ra<br />
những tri thức và kinh nghiệm bổ ích cho<br />
hoạt động chính trị của chúng ta hiện nay.<br />
Như nhụy ngọt tinh túy của một đóa hoa,<br />
chất sữa ong chúa trong các loại mật, tư<br />
tưởng chính trị tiến bộ là dấu ấn đọng lại<br />
của các thời đại, là nền tảng vững chắc, để<br />
chắp cánh cho chúng ta đi đến những thành<br />
tựu to lớn, nhờ biết “đứng trên đôi vai của<br />
những người khổng lồ” của lớp lớp các bậc<br />
tiền nhân.<br />
Ở bộ phận thứ hai, chính trị với tư<br />
cách là một khoa học, nghiên cứu các quy<br />
luật và tính quy luật trong sự hình thành,<br />
phát triển của chính trị, của quyền lực<br />
chính trị cùng những cơ chế, phương thức,<br />
thủ đoạn sử dụng các quy luật đó trong xã<br />
hội được tổ chức thành nhà nước. Ở đây, nó<br />
vừa là cơ sở lý luận, lại vừa là phương pháp<br />
để nhà cầm quyền trị nước, an dân.<br />
Ở bộ phận thứ ba, chính trị quốc tế là<br />
một bộ phận không thể thiếu của khoa học<br />
chính trị hiện đại, nhất là trong xu thế<br />
khách quan của toàn cầu hóa và thời đại<br />
kinh tế tri thức.<br />
Bằng việc nghiên cứu có kết quả<br />
những vấn đề trên đây, Khoa học Chính trị<br />
góp phần phản ánh đúng đắn những tính<br />
quy luật và quy luật cơ bản nhất của đời<br />
sống chính trị trong khuôn khổ một nước<br />
2<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG<br />
<br />
Nguyễn Xuân Tế<br />
<br />
cũng như quy mô thế giới. Dựa trên đó, sẽ<br />
hình thành mô hình lý luận về cơ chế vận<br />
dụng các quy luật chính trị, đề xuất những<br />
công nghệ chính trị được luận chứng một<br />
cách khoa học. Góp phần hình thành cơ sở<br />
khoa học cho các quyết sách chính trị của<br />
Đảng và Nhà nước. Nghiên cứu phương<br />
pháp, phương tiện và những thủ thuật chính<br />
trị để các quyết sách chính trị trở thành<br />
hiện thực. Thẩm định các quyết sách chính<br />
trị, từng bước hoàn thiện các quyết sách đó.<br />
Đồng thời Khoa học Chính trị cũng<br />
góp phần hình thành các nhà chính trị<br />
chuyên nghiệp phấn đấu cho sự nghiệp giải<br />
phóng con người và vì hạnh phúc con<br />
người ở nước ta. Trang bị mặt bằng kiến<br />
thức Khoa học Chính trị cho các tầng lớp,<br />
các thành phần xã hội để có nguồn nhân lực<br />
đủ bản lĩnh chính trị và văn hóa chính trị,<br />
thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới và<br />
hội nhập quốc tế.<br />
Tóm lại, xây dựng và phát triển ngành<br />
Khoa học Chính trị Việt Nam thực sự là<br />
bước đi thích hợp trong điều kiện đất nước<br />
đẩy mạnh công cuộc đổi mới, tích cực và<br />
chủ động hội nhập quốc tế.<br />
2. NHỮNG NHIỆM VỤ CẤP BÁCH<br />
CỦA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ VIỆT<br />
NAM THỜI KỲ ĐẨY MẠNH CÔNG<br />
CUỘC ĐỔI MỚI, TÍCH CỰC, CHỦ<br />
ĐỘNG HỘI NHẬP QUỐC TẾ<br />
Đại hội lần thứ XII của Đảng đã khái<br />
quát, dự báo tình hình quốc tế và trong<br />
nước trong thời gian tới: “Tình hình thế<br />
giới và trong nước có cả thuận lợi, thời cơ<br />
và khó khăn, thách thức đan xen; đặt ra<br />
nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới to lớn, phức<br />
tạp hơn đối với sự nghiệp đổi mới, phát<br />
triển đất nước và bảo vệ độc lập, chủ<br />
<br />
quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của<br />
Tổ quốc” [1, tr.75]. Khoa học Chính trị ở<br />
nước ta phải luôn trung thành với chủ nghĩa<br />
Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm<br />
nền tảng, với cốt lõi là: phải luôn lấy quyền<br />
lợi của đất nước, của dân tộc làm cái bất<br />
biến, để ứng phó với cái vạn biến của thế<br />
giới đương đại, nhằm tìm ra hệ thống giải<br />
pháp tối ưu cho sự nghiệp xây dựng và bảo<br />
vệ Tổ quốc, cho sự phát triển toàn diện của<br />
con người.<br />
Với tư cách là một khoa học phức<br />
hợp, Khoa học Chính trị phải tập trung<br />
phân tích các mối quan hệ lớn: giữa đổi<br />
mới, ổn định và phát triển; giữa đổi mới<br />
kinh tế và đổi mới chính trị; giữa tuân theo<br />
các quy luật thị trường và đảm bảo định<br />
hướng xã hội chủ nghĩa; giữa phát triển<br />
lực lượng và xây dựng, hoàn thiện quan hệ<br />
sản xuất xã hội chủ nghĩa; giữa Nhà nước<br />
và thị trường; giữa tăng trưởng kinh tế và<br />
phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ và<br />
công bằng xã hội; giữa xây dựng chủ<br />
nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ<br />
nghĩa; giữa độc lập, tự chủ và hội nhập<br />
quốc tế; giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước<br />
quản lý, nhân dân làm chủ,…<br />
Khoa học Chính trị cũng tập trung<br />
nghiên cứu những điểm mới, then chốt<br />
trong công tác xây dựng Đảng. Trong Văn<br />
kiện Đại hội Đảng lần thứ XII, lần đầu tiên<br />
nội dung xây dựng Đảng được mở rộng<br />
trên mọi lĩnh vực. Yếu tố đạo đức được bổ<br />
sung vào nội dung, nhiệm vụ mới của công<br />
tác xây dựng Đảng, khẳng định xây dựng<br />
Đảng về đạo đức là một nội dung không thể<br />
thiếu trong xây dựng Đảng, là điểm mấu<br />
chốt, cốt lõi làm cho Đảng trong sạch, vững<br />
mạnh, ngang tầm nhiệm vụ, tập trung thực<br />
3<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG<br />
<br />
Số 07/2018<br />
<br />
hiện mục tiêu: Xây dựng Đảng trong sạch,<br />
vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức<br />
và đạo đức, xứng đáng là Đảng lãnh đạo và<br />
cầm quyền.<br />
V.I. Lênin luôn nhấn mạnh Nhà nước<br />
là vấn đề trọng tâm, nhưng cũng là vấn đề<br />
rất khó của chính trị. Một trong những<br />
nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống<br />
chính trị mà Khoa học Chính trị nước ta<br />
cần tập trung lý giải là tiếp tục hoàn thiện<br />
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do<br />
Đảng lãnh đạo. Muốn thế, hoạt động của<br />
Nhà nước phải tuân theo hiến pháp và pháp<br />
luật, Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp<br />
luật. Tổ chức và hoạt động của Nhà nước<br />
phải dân chủ, tuân thủ các nguyên tắc pháp<br />
quyền, nghĩa là phải đảm bảo quyền làm<br />
chủ của nhân dân, quyền lực nhà nước<br />
thuộc về nhân dân, bảo đảm tính tối thượng<br />
của hiến pháp và pháp luật trong hoạt động<br />
của Nhà nước. Xây dựng Nhà nước pháp<br />
quyền phải được tiến hành đồng bộ cả về<br />
lập pháp, hành pháp, tư pháp và gắn với đổi<br />
mới hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn,<br />
hiệu lực, hiệu quả, gắn với phát triển kinh<br />
tế, văn hóa, xã hội. Xác định cơ chế phân<br />
công, phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa<br />
các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện<br />
các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp,…<br />
Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo<br />
đảm thực hiện quyền làm chủ của nhân dân<br />
cũng là một hướng nghiên cứu vừa có tính<br />
lâu dài lại cũng vừa mang tính cấp bách của<br />
khoa học chính trị nước ta. Ở lĩnh vực này,<br />
hướng nghiên cứu tập trung làm sáng tỏ<br />
quan hệ giữa dân chủ với đổi mới và phát<br />
triển và đặc biệt là cơ chế phát huy dân chủ<br />
xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh phát triển<br />
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ<br />
<br />
nghĩa và đẩy mạnh hội nhập quốc tế. Khoa<br />
học Chính trị cũng tập trung làm nổi bật<br />
quan điểm của Đảng về xây dựng nền dân<br />
chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm thực hiện<br />
quyền làm chủ của nhân dân; khẳng định<br />
tinh thần rất mới trong Văn kiện Đại hội<br />
Đảng lần thứ XII là vai trò của dân chủ<br />
trong tạo động lực cho phát triển nhanh và<br />
bền vững của nước ta. Dân chủ phải được<br />
thực hiện đầy đủ, nghiêm túc trên tất cả các<br />
lĩnh vực của đời sống xã hội: dân chủ trong<br />
thực hiện quyền làm chủ của người dân,<br />
dân chủ trong phân bổ nguồn lực, dân chủ<br />
trong khai thác cơ hội để phát triển; dân<br />
chủ, tôn trọng và phát huy tự do tư tưởng<br />
trong hoạt động nghiên cứu, sáng tạo, tư<br />
vấn, phản biện của các nhà khoa học. Xác<br />
định, dân chủ trong Đảng là hạt nhân để<br />
phát huy đầy đủ dân chủ trong xã hội; gắn<br />
văn hóa với dân chủ; khẳng định, dân chủ<br />
là một giá trị cơ bản mà con người hướng<br />
tới, bước đầu hình thành những giá trị mới<br />
về con người với các phẩm chất về trách<br />
nhiệm xã hội, ý thức công dân, dân chủ,<br />
chủ động, sáng tạo, khát vọng vươn lên,…<br />
Nhiệm vụ của nền Khoa học Chính trị<br />
Việt Nam trong sự phát triển của đất nước<br />
hết sức to lớn và vẻ vang. Để làm tròn được<br />
sứ mệnh cao cả đó, định hướng phát triển<br />
của nền khoa học này nói riêng, cũng như<br />
toàn bộ công tác nghiên cứu lý luận ở nước<br />
ta nói chung, cần quán triệt sâu sắc và có<br />
chương trình, kế hoạch cụ thể để thực hiện<br />
nghiêm túc những nội dung được xác định<br />
trong Văn kiện Đại hội XII của Đảng:<br />
“Tiếp tục đổi mới tư duy lý luận, làm rõ cơ<br />
sở thực tiễn, hoàn thiện các quan điểm về<br />
chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ<br />
nghĩa xã hội ở Việt Nam, đẩy mạnh công<br />
4<br />
<br />
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG<br />
<br />
Nguyễn Xuân Tế<br />
<br />
tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận,<br />
cung cấp các luận cứ khoa học, lý luận cho<br />
việc hoạch định, phát triển đường lối, chủ<br />
trương của Đảng, chính sách, pháp luật<br />
của Nhà nước. Đổi mới mô hình tổ chức,<br />
phương thức hoạt động, nâng cao chất<br />
lượng, hiệu quả hoạt động của các cơ quan<br />
<br />
nghiên cứu lý luận của Đảng; đầu tư thích<br />
đáng cho việc xây dựng, phát triển đội ngũ<br />
cán bộ lý luận, nhất là những chuyên gia<br />
đầu ngành; nâng cao chất lượng tổng kết<br />
thực tiễn, nghiên cứu lý luận, đáp ứng yêu<br />
cầu mới” [1, tr.201].<br />
<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII,<br />
Hà Nội.<br />
2. Nguyễn Xuân Tế (2002), Xây dựng và phát triển Khoa học Chính trị Việt Nam – nhìn từ<br />
Thành phố Hồ Chí Minh, Tạp chí Cộng sản, số 27.<br />
3. Nhiều tác giả (2016), Hội thảo Khoa học - Thực tiễn: Văn kiện Đại hội XII của Đảng:<br />
Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Tạp chí Cộng sản, số 8.<br />
4. Phùng Hữu Phú (2016), Đổi mới căn bản công tác nghiên cứu lý luận đáp ứng yêu cầu<br />
xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Tạp chí Cộng sản, số 4.<br />
Ngày nhận bài: 20/11/2017. Ngày biên tập xong: 30/11/2017. Duyệt đăng: 02/01/2018<br />
<br />
5<br />
<br />