Liên kết hộ nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây Nguyên

Vietnam J. Agri. Sci. 2016, Vol. 14, No. 11: 1835-1845<br /> <br /> Tạp chí KH Nông nghiệp Việt Nam 2016, tập 14, số 11: 1835-1845<br /> www.vnua.edu.vn<br /> <br /> LIÊN KẾT HỘ NÔNG DÂN VÀ DOANH NGHIỆP<br /> TRONG SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CÀ PHÊ Ở TÂY NGUYÊN<br /> Đỗ Thị Nga*, Lê Đức Niêm<br /> Khoa Kinh tế, Trường Đại học Tây Nguyên<br /> Email*: dothingadhtn@yahoo.com<br /> Ngày gửi bài: 10.08.2016<br /> <br /> Ngày chấp nhận: 17.11.2016<br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Bài viết sử dụng nguồn số liệu thu thập từ hộ nông dân và doanh nghiệp để đánh giá thực trạng và hiệu quả<br /> kinh tế mô hình liên kết giữa hộ nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây Nguyên, trên cơ<br /> sở đó đề xuất giải pháp thúc đẩy phát triển liên kết bền vững hộ nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ<br /> cà phê ở địa bàn nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng liên kết giúp nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất cà<br /> phê ở các nông hộ (nhờ tăng năng suất, tăng giá bán và tiết kiệm chi phí sản xuất) và cải thiện lợi thế cạnh tranh của<br /> doanh nghiệp (nhờ có vùng nguyên liệu ổn định và nguồn cà phê xuất khẩu chất lượng cao). Tuy nhiên, việc duy trì<br /> và phát triển liên kết giữa hộ nông dân và doanh nghiệp còn nhiều hạn chế và thách thức, đặc biệt là việc tuân thủ<br /> quy trình sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và tiếp cận chính sách hỗ trợ. Để thúc đẩy liên kết bền vững hộ nông dân và<br /> doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê cần nâng cao năng lực của hộ nông dân, tăng cường hỗ trợ từ phía<br /> doanh nghiệp đối với hộ nông dân, cải thiện năng lực nghiên cứu phát triển thị trường cho doanh nghiệp và tăng<br /> cường sự hỗ trợ của Nhà nước.<br /> Từ khóa: Liên kết, sản xuất, tiêu thụ, cà phê.<br /> <br /> The Linkages between Farmers and Enterprises<br /> in the Production and Consumption of Coffee in the Central Highlands<br /> AbSTRACT<br /> In this article, secondary data as well as primary data collected from households and businesses were used to<br /> evaluate real status and effectiveness of cooperation models between farmers and business enterprises in<br /> production and trading of coffee in the Central Highlands. Based on the analysis, we proposed measures to enhance<br /> sustainable linkages between the two actors in production and trading of coffee in the investigated region. The<br /> research findings indicated that these linkages help improve economic efficiency in households’ coffee production<br /> thanks to increased productivity, higher price, and manufacturing cost savings and improve the competitiveness of<br /> businesses (thanks to the stability of raw materials, and a source high quality coffee for exportation). However, there<br /> are many limitations and challenges to maintain or develop these current linkages, particularly in the production<br /> process, product sales, or access to supportive policies. Thus, in order to promote sustainable linkages between<br /> farmers and businesses in the production and trading of coffee, it is suggested to enhance the capabilities of farmers,<br /> encourage support for farmers from businesses, improve market development activities in business, and suitable<br /> subsidies from the Goverment.<br /> Keywords: Linkages, production, trading, coffee.<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tây Nguyên là vùng sản xuất cà phê chủ<br /> lực của Việt Nam. Niên vụ 2014 - 2015, diện<br /> tích sản xuất cà phê của toàn vùng là hơn 550<br /> <br /> nghìn ha, chiếm 90% diện tích sản xuất cà phê<br /> của cả nước, trong đó trên 80% diện tích canh<br /> tác cà phê là do hộ nông dân quản lý (Bộ Nông<br /> nghiệp và Phát triển nông thôn, 2015). Trong<br /> những năm qua, việc hình thành và phát triển<br /> <br /> 1835<br /> <br /> Liên kết hộ nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây Nguyên<br /> <br /> một số mô hình liên kết giữa hộ nông dân với<br /> doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê<br /> đã bước đầu có tác động tích cực đối với sự phát<br /> triển bền vững của ngành hàng. Những tác động<br /> tích cực thể hiện trên các khía cạnh: i) Tăng<br /> năng lực quản lý của hộ nông dân trong việc<br /> kiểm soát chất lượng sản phẩm và chi phí sản<br /> xuất, góp phần khai thác hiệu quả các nguồn lực<br /> (Nguyễn Thanh Liêm, 2003); ii) Cải thiện năng<br /> lực cạnh tranh của doanh nghiệp nói riêng và<br /> toàn bộ ngành hàng nói chung (Đỗ Thị Nga,<br /> 2012); iii) Xây dựng vùng nguyên liệu ổn định,<br /> tạo nguồn cà phê xuất khẩu chất lượng cao và có<br /> thương hiệu (Nguyễn Thanh Trúc, 2013).<br /> Tuy vậy, việc phát triển các mô hình liên<br /> kết hộ nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất<br /> và tiêu thụ cà phê còn tồn tại một số hạn chế.<br /> Một là, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún làm<br /> cản trở việc hình thành và phát triển các mô<br /> hình liên kết (Từ Thái Giang, 2012). Hai là, mức<br /> độ liên kết giữa doanh nghiệp và hộ nông dân<br /> còn "lỏng lẻo" và chưa xác định hài hòa lợi ích<br /> giữa các bên (Nguyễn Thanh Trúc, 2013). Ba là,<br /> chưa có cơ chế chính sách đầy đủ, đồng bộ để<br /> thực hiện các liên kết, tình trạng vi phạm hợp<br /> đồng và "vỡ cam kết" vẫn thường xuyên xảy ra<br /> (Trương Hồng, 2011).<br /> Chính vì vậy, việc đánh giá thực trạng liên<br /> kết hộ nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất<br /> và tiêu thụ cà phê ở Tây Nguyên, tạo cơ sở đề<br /> xuất giải pháp và chính sách phù hợp với điều<br /> kiện thực tiễn nhằm hoàn thiện và phát triển<br /> mô hình liên kết bền vững giữa hộ nông dân và<br /> doanh nghiệp là hết sức cần thiết trong bối cảnh<br /> hội nhập kinh tế quốc tế.<br /> Mục tiêu nghiên cứu của bài viết là i) phân<br /> tích thực trạng liên kết hộ nông dân và doanh<br /> nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây<br /> Nguyên, ii) đề xuất giải pháp nhằm phát triển<br /> liên kết bền vững hộ nông dân và doanh nghiệp<br /> trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở địa bàn<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Số liệu thứ cấp về sản xuất và tiêu thụ cà<br /> phê được thu thập từ Bộ Nông nghiệp và Phát<br /> triển nông thôn, Sở Nông nghiệp và Phát triển<br /> <br /> 1836<br /> <br /> nông thôn các tỉnh Tây Nguyên và các công ty<br /> sản xuất, kinh doanh cà phê. Nghiên cứu thực<br /> trạng liên kết hộ nông dân và doanh nghiệp<br /> trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây Nguyên,<br /> bên cạnh bộ số liệu thứ cấp được thu thập từ tất<br /> cả các tỉnh Tây Nguyên, đề tài tập trung điều<br /> tra các mô hình liên kết cà phê ở tỉnh Đắk Lắk<br /> (nơi có quy mô sản xuất cà phê nói chung và quy<br /> mô sản xuất cà phê liên kết lớn nhất, cũng là<br /> nơi tập trung các mô hình liên kết điển hình).<br /> Số liệu sơ cấp được thu thập từ các mẫu đại diện<br /> của hộ nông dân trồng cà phê ở 3 huyện (Cư<br /> Mgar, Krông Pắc, Krông Năng) và các doanh<br /> nghiệp sản xuất, kinh doanh cà phê nhân trên<br /> địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Tiêu chí chọn điểm và<br /> chọn mẫu nghiên cứu là quy mô sản xuất, kinh<br /> doanh cà phê và bảo đảm tính đại diện cho các<br /> mô hình liên kết. Các số liệu sơ cấp được thu<br /> thập thông qua mẫu phiếu phỏng vấn. Quy mô<br /> mẫu khảo sát bao gồm 321 hộ nông dân (trong<br /> đó 188 hộ liên kết với doanh nghiệp, 133 hộ sản<br /> xuất độc lập) và 11 doanh nghiệp. Ngoài ra, để<br /> làm rõ vai trò của đối tác trung gian trong mô<br /> hình liên kết, nghiên cứu này đã khảo sát 4 hợp<br /> tác xã trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.<br /> Phương pháp phân tích được sử dụng chủ<br /> yếu trong nghiên cứu là phương pháp thống kê<br /> mô tả, thống kê so sánh và phân tổ thống kê.<br /> Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng phương pháp<br /> phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm<br /> yếu, cơ hội và thách thức đối với phát triển mô<br /> hình liên kết hộ nông dân và doanh nghiệp<br /> trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây Nguyên.<br /> Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất cà<br /> phê liên kết bao gồm năng suất, thu nhập, lợi<br /> nhuận kinh tế trung bình trên một hecta cà phê,<br /> tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư. Chi phí sản<br /> xuất cà phê được hạch toán bao gồm chi phí<br /> trung gian (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật,<br /> nhiên liệu, các khoản chi phí dịch vụ như thuê<br /> máy móc, thuê nhân công, thủy lợi phí, lãi vay<br /> sản xuất cà phê và chi phí khác), khấu hao (máy<br /> móc và vườn cây) và chi phí cơ hội của lao động<br /> gia đình. Phương pháp tính khấu hao vườn cây<br /> và chi phí cơ hội công lao động gia đình như sau:<br /> Khấu hao vườn cây = (chi phí thời kỳ kiến<br /> thiết cơ bản - giá trị thu bói cà phê thời kỳ kiến<br /> <br /> Đỗ Thị Nga, Lê Đức Niêm<br /> <br /> thiết cơ bản)/số năm kinh doanh cà phê; trong<br /> đó chi phí thời kỳ kiến thiết cơ bản và giá trị thu<br /> bói cà phê được quy đổi về giá trị hiện tại năm<br /> nghiên cứu, dựa vào tuổi bình quân vườn cà phê<br /> và mức lãi suất bình quân trong thời kỳ.<br /> <br /> gồm hợp đồng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm<br /> (hợp đồng đầu vụ), hợp đồng đầu tư, hợp đồng<br /> giao nhận khoán, hợp đồng mua bán và ký gửi<br /> sản phẩm. Liên kết kinh tế giữa hộ nông dân với<br /> doanh nghiệp tập trung vào các lĩnh vực tiêu thụ<br /> sản phẩm, hỗ trợ kỹ thuật, hỗ trợ vật tư, phân<br /> bón, máy móc và chia sẻ thông tin (Biểu đồ 1).<br /> <br /> Chi phí cơ hội của lao động = giá thuê lao<br /> động bình quân x (100% - tỷ lệ thất nghiệp<br /> trong vùng). Do các hộ thuê lao động tập trung<br /> chủ yếu vào thời kỳ thu hoạch cà phê với cầu về<br /> lao động thuê mướn cao nên có thể coi tỷ lệ thất<br /> nghiệp trong vùng ở thời kỳ này bằng không và<br /> chi phí cơ hội công lao động gia đình bằng giá<br /> thuê lao động bình quân.<br /> <br /> 3.1.2. Cấu trúc tổ chức<br /> Bốn hình thức cấu trúc tổ chức điển hình<br /> trong liên kết kinh tế giữa doanh nghiệp và hộ<br /> nông dân sản xuất cà phê ở Tây Nguyên bao<br /> gồm tập trung trực tiếp, hạt nhân trung tâm,<br /> trung gian và phi chính thức.<br /> - Tập trung trực tiếp: Doanh nghiệp trực<br /> tiếp ký hợp đồng với từng hộ nông dân mà<br /> không qua bất kỳ trung gian nào. Ưu điểm của<br /> hình thức cấu trúc này là tính chặt chẽ và<br /> doanh nghiệp quản lý được diện tích sản xuất<br /> thực tế, kỹ thuật sản xuất và chất lượng sản<br /> phẩm. Thực tiễn, do áp lực về trách nhiệm xã<br /> hội và khó khăn trong thương thảo và thực thi<br /> hợp đồng với nông dân nên các doanh nghiệp chỉ<br /> ký hợp đồng kinh tế với nông dân trong trường<br /> hợp có đầu tư vật tư đầu vào. Trường hợp không<br /> có đầu tư, hai bên chỉ ký Bản cam kết (Công ty<br /> Simeco Đắk Lắk, Công ty TNHH Anh Minh)<br /> hoặc Bản thỏa thuận (Công ty Armajaro). Loại<br /> văn bản này mặc dù đã nêu rõ những cam kết<br /> từ mỗi bên song giá trị pháp lý không cao.<br /> <br /> 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> 3.1. Thực trạng liên kết hộ nông dân và<br /> doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà<br /> phê ở Tây Nguyên<br /> Theo Hồ Quế Hậu (2012), liên kết kinh tế<br /> giữa hộ nông dân và doanh nghiệp chế biến nông<br /> sản được thể hiện qua bốn khía cạnh: i) Lĩnh vực<br /> liên kết, ii) Cấu trúc tổ chức, iii) Quy tắc ràng buộc<br /> và iv) Quản trị thực hiện. Các khía cạnh này được<br /> vận dụng vào phân tích thực trạng liên kết hộ<br /> nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu<br /> thụ cà phê ở Tây Nguyên.<br /> 3.1.1. Lĩnh vực và hình thức liên kết<br /> Các hình thức liên kết kinh tế phổ biến giữa<br /> doanh nghiệp với hộ nông dân trồng cà phê bao<br /> <br /> DN cung cấp thông tin<br /> <br /> 14,89<br /> 98,94<br /> <br /> DN hỗ trợ kỹ thuật<br /> 35,51<br /> <br /> DN hỗ trợ vật tư phân bón<br /> Tiêu thụ sản phẩm<br /> <br /> 100<br /> 0<br /> <br /> 20<br /> <br /> 40<br /> <br /> 60<br /> <br /> 80<br /> <br /> 100<br /> <br /> 120<br /> <br /> % số hộ<br /> Biểu đồ 1. Lĩnh vực liên kết giữa hộ nông dân và doanh nghiệp<br /> trong sản xuất và tiêu thụ cà phê<br /> Nguồn: Kết quả phỏng vấn hộ nông dân, 2016<br /> <br /> 1837<br /> <br /> Liên kết hộ nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây Nguyên<br /> <br /> - Hạt nhân trung tâm: Doanh nghiệp người nắm quyền sở hữu đất đai, vườn cây - ký<br /> hợp đồng kinh tế với nông dân dưới hình thức<br /> giao nhận khoán chăm sóc vườn cà phê và thu<br /> mua sản phẩm từ hộ nông dân. Hình thức cấu<br /> trúc này có ưu điểm là rất chặt chẽ và doanh<br /> nghiệp kiểm soát được hầu hết các khâu của<br /> quá trình sản xuất. Tuy nhiên, xung đột cũng dễ<br /> dàng xảy ra khi chính sách của doanh nghiệp<br /> không thỏa đáng, bởi vì hộ sản xuất phụ thuộc<br /> hoàn toàn vào chính sách của doanh nghiệp.<br /> Hình thức hạt nhân trung tâm hiện đang chiếm<br /> khoảng 15% diện tích trồng cà phê của vùng,<br /> bao gồm các doanh nghiệp lớn như Công ty<br /> TNHH MTV cà phê Thắng Lợi, Công ty TNHH<br /> MTV cà phê Phước An và các công ty cà phê<br /> thuộc sở hữu nhà nước khác.<br /> - Trung gian: Doanh nghiệp ký hợp đồng<br /> mua sản phẩm của nông dân thông qua các đầu<br /> mối trung gian như hợp tác xã (HTX), đại lý hay<br /> một doanh nghiệp trung gian khác, trong đó loại<br /> hình HTX trung gian là mô hình liên kết điển<br /> hình của hình thức cấu trúc này. Ưu điểm của<br /> hình thức cấu trúc này là doanh nghiệp tránh<br /> phải thương lượng trực tiếp với hàng ngàn hộ<br /> nông dân quy mô nhỏ và mọi chính sách được<br /> thực thi thông qua người trung gian. Bên cạnh<br /> đó, các thành viên tham gia HTX tạo cũng tạo<br /> được sức mạnh lớn hơn với doanh nghiệp. Tuy<br /> vậy, doanh nghiệp phải chi trả hay có chính sách<br /> đặc thù cho đối tác trung gian. Hình thức cấu<br /> trúc này được áp dụng chủ yếu ở Công ty Đắk<br /> Man. Đến đầu năm 2016, công ty liên kết với 10<br /> HTX (tổng số thành viên 668 hộ, diện tích 1.241<br /> ha, sản lượng 4.862 nghìn tấn cà phê nhân).<br /> - Phi chính thức: Diễn ra chủ yếu giữa hộ<br /> nông dân với các đại lý và với một số doanh<br /> nghiệp thu mua cà phê tư nhân nhỏ tại địa bàn<br /> sản xuất cà phê nhưng chủ yếu thông qua thỏa<br /> thuận miệng giữa hai bên (thỏa thuận mua bán<br /> và ký gửi sản phẩm). Hình thức cấu trúc này dễ<br /> xảy ra xung đột về lợi ích kinh tế và là hình<br /> thức liên kết kém bền vững nhất.<br /> 3.1.3. Quy tắc ràng buộc<br /> Quy tắc ràng buộc được thể hiện trong các<br /> điều khoản của hợp đồng liên kết. Nó quy định<br /> <br /> 1838<br /> <br /> ràng buộc trách nhiệm và quyền lợi giữa hai bên<br /> liên kết, là cơ sở để liên kết được thực thi có hiệu<br /> quả và bền vững. Các quy tắc ràng buộc bao<br /> gồm thời gian, số lượng sản phẩm, chất lượng<br /> sản phẩm, giá cả, phương thức giao nhận và<br /> thanh toán, xử lý rủi ro và tranh chấp.<br /> Về thời gian, hợp đồng giao nhận khoán<br /> giữa doanh nghiệp với hộ nông dân (hình thức<br /> hạt nhân trung tâm) được ký dài hạn (theo chu<br /> kỳ sản xuất cà phê) và trung hạn (từ 5 đến 7<br /> năm). Với loại hình liên kết trực tiếp, ràng buộc<br /> về thời gian không chặt chẽ, nông dân và doanh<br /> nghiệp ký cam kết (hoặc thỏa thuận) tham gia<br /> tối thiểu 1 năm, nếu một trong hai bên không<br /> tiếp tục tham gia thì phải thông báo với đối tác.<br /> Đối với loại hình trung gian, nông dân tham gia<br /> vào hợp tác xã với tư cách là thành viên, không<br /> giới hạn về thời gian, tuy nhiên, khi nông dân<br /> không có nhu cầu sử dụng dịch vụ của hợp tác<br /> xã thì có thể xin ra khỏi hợp tác xã. Trong khi<br /> đó, doanh nghiệp ký hợp đồng với hợp tác xã<br /> tiêu thụ sản phẩm cho nông dân theo thời vụ.<br /> Về khối lượng sản phẩm, hầu hết các hợp<br /> đồng giao nhận khoán và hợp đồng liên kết có<br /> đầu tư của doanh nghiệp đều quy định rõ chỉ<br /> tiêu sản lượng mà hộ nông dân bán cho doanh<br /> nghiệp. Các hình thức liên kết khác, doanh<br /> nghiệp không quy định số lượng sản phẩm giao<br /> dịch, nông dân có quyền lựa chọn đối tác tiêu<br /> thụ sản phẩm hoặc tự nguyện bán cho doanh<br /> nghiệp. Kết quả khảo sát nông hộ, các hình thức<br /> ràng buộc về khối lượng sản phẩm tiêu thụ giữa<br /> doanh nghiệp và hộ nông dân bao gồm bao tiêu<br /> sản phẩm (32% số hộ), cố định sản lượng hoặc<br /> quy định số lượng sản phẩm tối thiểu cung ứng<br /> cho doanh nghiệp (41% số hộ) và không ràng<br /> buộc về khối lượng sản phẩm (26% số hộ).<br /> Về chất lượng sản phẩm, mức độ ràng buộc<br /> về chất lượng sản phẩm tùy thuộc vào độ sâu<br /> của liên kết và ràng buộc về khối lượng sản<br /> phẩm. Các hợp đồng giao nhận khoán và hợp<br /> đồng liên kết có đầu tư của doanh nghiệp quy<br /> định rõ tỷ lệ quả chín khi thu hái, trong khi các<br /> hợp đồng được ký dưới dạng “bản cam kết” hay<br /> “bản thỏa thuận” chỉ quy định chung chung là<br /> hộ nông dân thực hành nông nghiệp tốt trong<br /> quá trình chăm sóc cà phê. Thực tiễn, 74,47% số<br /> <br /> Đỗ Thị Nga, Lê Đức Niêm<br /> <br /> hộ khảo sát ký hợp đồng có quy định tỷ lệ quả<br /> chín khi thu hoạch.<br /> Về giá cả và địa điểm giao nhận sản phẩm,<br /> thanh toán: Toàn bộ hợp đồng liên kết được thực<br /> hiện theo giá thời điểm (mức giá giao dịch bằng<br /> giá thị trường cộng thêm mức thưởng, tùy thuộc<br /> vào loại chứng nhận cà phê bền vững mà hộ<br /> nông dân tham gia, mức thưởng từ 200 đồng<br /> đến 2.000 đồng/kg cà phê nhân). Sản phẩm được<br /> giao, nhận tại điểm thu mua tập trung của<br /> doanh nghiệp hoặc đại lý do doanh nghiệp chỉ<br /> định (76,60% số hộ) hoặc tại nhà của hộ nông<br /> dân (23,40% số hộ). Nông dân có thể gửi sản<br /> phẩm vào kho của doanh nghiệp và nhận tiền<br /> thanh toán vào thời điểm chốt giá, trường hợp<br /> này, nông dân phải chi trả phí lưu kho cho<br /> doanh nghiệp (căn cứ vào giá trị hàng hóa, ví dụ<br /> Công ty Đăk Man tính mức phí lưu kho là<br /> 0,06%/tháng).<br /> Về xử lý rủi ro và tranh chấp: Các rủi ro<br /> do điều kiện khách quan (như thiên tai, hạn<br /> hán, dịch bệnh, biến động giá cả) ảnh hưởng<br /> nghiêm trọng thì cả hai bên cùng nhau bàn<br /> bạc tìm giải pháp thực hiện. Các tranh chấp,<br /> nếu hai bên không tự giải quyết được thì Tòa<br /> án kinh tế cấp tỉnh là nơi phán quyết cuối<br /> cùng (trường hợp có hợp đồng kinh tế). Đối với<br /> các hợp đồng dưới dạng cam kết hoặc thỏa<br /> thuận thì hộ nông dân sẽ bị đối tác loại bỏ nếu<br /> không thực hiện cam kết.<br /> 3.1.4. Quản trị thực hiện<br /> Quy hoạch vùng liên kết: Khu vực có vùng<br /> nguyên liệu tập trung là tiêu chí ưu tiên của<br /> doanh nghiệp khi lựa chọn quy hoạch vùng liên<br /> kết (82% số doanh nghiệp quan tâm), tiếp đến là<br /> điều kiện cơ sở hạ tầng thuận lợi (55%) và chất<br /> lượng nguồn nhân lực tốt (18%). Bên cạnh đó,<br /> khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng nghèo, thị<br /> trường tín dụng, vật tư, khoa học kỹ thuật thiếu<br /> hụt cũng là tiêu chí để doanh nghiệp lựa chọn<br /> (18% số doanh nghiệp).<br /> Lựa chọn đối tác liên kết: Các doanh nghiệp<br /> lựa chọn đối tác liên kết quan tâm lớn nhất đến<br /> kỹ thuật sản xuất của hộ nông dân (73% số<br /> doanh nghiệp lựa chọn) và quy mô sản xuất cà<br /> <br /> phê của hộ (36%); trong khi đó, mức độ giàu,<br /> nghèo của hộ tác động rất ít đến quyết định lựa<br /> chọn đối tác của doanh nghiệp (9% số doanh<br /> nghiệp quan tâm). Với nông dân, việc lựa chọn<br /> đối tác liên kết chủ yếu căn cứ vào uy tín của<br /> doanh nghiệp (86% số hộ lựa chọn), chính sách<br /> của doanh nghiệp (44%), đội ngũ cán bộ hỗ trợ<br /> từ phía doanh nghiệp (18%) và năng lực tài<br /> chính của doanh nghiệp (12%).<br /> Đàm phán, soạn thảo và ký kết hợp đồng:<br /> Việc đàm phán, soạn thảo và ký kết hợp đồng<br /> liên kết về cơ bản tuân theo nguyên tắc bình<br /> đẳng, dân chủ và tuân thủ đúng pháp luật. Để<br /> bảo đảm tính chặt chẽ, phần lớn các doanh<br /> nghiệp đều thuê chuyên gia luật soạn thảo, sau<br /> đó lấy ý kiến của nông hộ để hoàn thiện hợp<br /> đồng. Tuy vậy, do trình độ dân trí của nông dân<br /> thấp nên khả năng đàm phán, thương thảo yếu<br /> và việc ra quyết định cuối cùng vẫn nghiêng về<br /> phía doanh nghiệp.<br /> Tổ chức thực hiện: Sự thành công và bền<br /> vững của các hợp đồng liên kết tùy thuộc nhiều<br /> vào khâu tổ chức thực hiện. 63,64% số doanh<br /> nghiệp có bố trí hệ thống đại lý thu mua tại<br /> vùng nguyên liệu, 100% số doanh nghiệp cử cán<br /> bộ giám sát kỹ thuật tại các khu vực sản xuất<br /> và tổ chức các lớp tập huấn cho nông dân. Mỗi<br /> hộ nông dân được tham gia tập huấn kỹ thuật<br /> tối thiểu 1 lần/năm và được hướng dẫn ghi nhật<br /> ký nông hộ để minh bạch các hoạt động sử dụng<br /> phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nước tưới, thu<br /> hoạch và chế biến.<br /> 3.2. Kết quả và hiệu quả sản xuất cà phê<br /> liên kết<br /> Quy mô liên kết hộ nông dân và doanh<br /> nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ cà phê ở Tây<br /> Nguyên được mô tả ở bảng 1. Số lượng hộ nông<br /> dân, diện tích và sản lượng cà phê liên kết có sự<br /> khác biệt đáng kể, phụ thuộc vào quy mô và<br /> trình độ sản xuất cà phê của mỗi tỉnh. Đắk Lắk<br /> là tỉnh có quy mô liên kết lớn nhất với hơn 59<br /> nghìn hộ nông dân, diện tích 86.780 ha (chiếm<br /> 43% tổng diện tích sản xuất cà phê của tỉnh) và<br /> sản lượng hơn 227 nghìn tấn (chiếm 62% tổng<br /> sản lượng cà phê của tỉnh).<br /> <br /> 1839<br /> <br />