Mt s phng php dy v hc t vng ting Anh

7.11.2012

(HVH) - Trong dy v hc ting Anh, t vng l mt trong ba thnh t to thnh h thng kin thc ngn ng v ng vai tr l phng tin, iu kin hnh thnh v pht trin k nng giao tip. Trong bt k mt ngn ng no, vai tr ca t vng cng ht sc quan trng. C th thy mt ngn ng l mt tp hp ca cc t vng. Khng th hiu ngn ng m khng hiu bit t vng, hoc qua cc n v t vng. Nhng iu khng ng ngha vi vic ch hiu cc n v t vng ring l, c lp vi nhau m ch c th nm vng c ngn ng thng qua mi quan h bin chng gia cc n v t vng. Nh vy vic hc t vng v rn luyn k nng s dng t vng l yu t hng u trong vic truyn th v tip thu mt ngn ng ni chung v ting Anh ni ring. V t vng l mt n v ngn ng nn n c th hin di hai hnh thc: Li ni v ch vit. Mun s dng c ngn ng , tc l phi nm vng hnh thc biu t ca t bng li ni v ch vit. Song do c mi lin quan ca t vng vi cc yu t khc trong ngn ng (ng php, ng m, ng iu ...) hoc trong tnh hung giao tip. Nhiu nh nghin cu cho rng xy nn mt bc tng ngn ng th t vng l nhng vin gch cn ng php v cc cu trc cu l nhng mch va gn kt nhng vin gch to nn bc tng ngn ng. Nu khng c mt vn t vng cn thit th ngi hc khng th s dng cc cu trc cu v cc chc nng ngn ng trong giao tip. Tuy nhin, cc quan im dy v hc t vng trong ting Anh khng ngng bin i dn n cc phng php dy v hc t vng cng c nhiu i thay. Lch s dy v hc t vng ting Anh tri qua nhiu phng php khc nhau nh: phng php Ng phpDch, phng php NgheNhn, phng php Nghe - Ni, phng php Giao tip, v.v. 1. Quan im th nht theo trng phi Ng php-Dch : C tn gi Grammar - Translation Method hay cn gi l phng php Truyn thng c p dng mnh m Vit Nam vo nhng nm 1970 cho n tn nhng nm 1990. Phng php ny coi mc ch ch yu ca dy v hc ting Anh l cung cp cho ngi hc h thng t vng ng php ting Anh pht trin k nng c hiu, hc thuc lng t vng, dch vn bn, c cc tc phm vn hc, vit lun ( composition) v phn tch ngn ng (hc nm chc quy tc ngn ng) ch khng tp trung vo k nng giao tip. c hiu cc vn bn bng ting Anh, ngi hc c trang b mt lng t vng v h thng ng php vn bn tng i ln di dng bng lit k km theo ngha bng ting m ca ngi hc. Phng php ny yu cu hc sinh hc bt k t mi no min lm sao hiu v dch c ni dung bi c. Gio vin khuyn khch ngi hc s dng t in khi c vi mc ch nh t. Trn lp, gio vin ng vai tr trung tm. Vic dy t vng ch tp trung vo ngha ca t. Quy trnh thc hin: Cc bi kha ( texts) c bin son v chia ra thnh tng on ngn. Vic ging gii quy tc ngn ng l c bn. kim tra s thng hiu v ni dung bi kha (ni dung vn ha, t nc hc ni chung) v cc quy tc ngn ng, ngi hc bt buc phi dch cc bi kha sang ting m . Ngi hc khng c php mc li ngn ng, nu c phi sa ngay. Phng php Ng php Dch c s dng ph bin nc ta trong mt thi gian kh di v n c nhng u im khng th ph nhn. l: - Ngi hc c rn luyn rt k v ng php v tip thu lng t vng kh ln. - Ngi hc nm c tng i nhiu cc cu trc cu c bn, thuc lng cc on vn hay hoc bi kha mu. - Ngi hc c th c hiu nhanh cc vn bn. Tuy nhin, vi xu hng pht trin ca t nc v thi i, mc ch ca ngi hc ting Anh cng c thay i i hi phng php dy v hc ting Anh ni chung v t vng ni ring cng khng th mi nh c. Ngi ta dn dn nhn ra nhng hn ch ca phng php Ng php-Dch l:

- Khng gip ngi hc giao tip c. Hot ng ch yu trong lp l ngi thy; ngha l ngi thy ging gii, ni nhiu, hc sinh th ng ngi nghe v ghi chp, khng c kin phn hi hoc khng tham gia giao tip (ni) vi thy v bn b. - Hot ng dy hc ch din ra mt chiu ngi hc hon ton b ng, khng c c hi thc hnh giao tip trong lp; kh nng sng to v c bit k nng ni ca ngi hc b hn ch nhiu. 2. Phng php Nghe -Ni (Audiolingual Method or Audio-Oral Method) nhn mnh vo vic dy k nng ni v k nng nghe trc k nng c v k nng vit. Khc vi phng php Ng php Dch, phng php ny p ng ng mc tiu cn t ca ngi hc l hnh thnh v pht trin c bn k nng, nhng u tin pht trin ni, nghe trc c v vit. Vic cung cp kin thc ngn ng (ng m, t vng, ng php) c thc hin xen lng trong qu trnh dy hc. Phng php Nghe-Ni khng cho php vic dng ting m trong lp; khuyn khch ti a dng ting Anh trong qu trnh dy hc. Khi thc hin, ngi ta nhn mnh vic pht trin hai k nng ni v nghe l ch yu. Vic dy hc thng qua thc hnh cu trc cu (structures) v qua cc bi tp ng dng, ngi hc t pht hin v tm hiu nhng im ging nhau (so vi ting m ) v cu trc cu, cch pht ngn v a ra cc qui tc ngn ng. Yu cu ngi hc bt trc mu do ngi dy cung cp, v d: cc bi/mu i thoi mu ( dialogues) c cha cu trc cu hoc hin tng ngn ng cn truyn t. Ngi hc luyn tp mu thc cht l hnh thnh mt thi quen ngn ng theo cc hnh thc nh: hi v tr li v bi i thoi mu, thc hnh thm mt s bi tp cu trc (thay th, b sung, chuyn i ). i khi ngi hc tp trung vo pht trin k nng nghe v ni thng qua cc bi hi thoi c s dng t v cu trc ng php trong giao tip hng ngy. Gio vin dng cc vt tht, hnh v, c ch hay cch gii thch bng chnh ting Anh gii thiu t mi. Phng php ny cng nhn mnh ti pht m chnh xc t vi hi vng ngi hc ni ting Anh nh ngi bn ng. Vic dy t vng trc tip khng qua ting m v ch ch trng vo cc tnh hung giao tip c th l c s gip ngi hc m rng nhanh vn t. Ni tm li, phng php Nghe Ni c nhng u im l: - C hiu qu i vi nhng ngi mi hc, c bit l hc sinh tiu hc hoc hc sinh u cp THCS. Ngi hc cm thy phn khi v t tin khi c nghe v tp bt chc theo gio vin, v d: Ngi hc lm theo lnh ca gio vin hoc ht cc bi ht ting Anh n gin. Tuy nhin phng php ny li c nhng hn ch nh sau: - i vi ngi hc c trnh ngoi ng cao th rt d nhm chn vi phng php ny nu khng c s iu chnh phng thc dy hc cn thit. - Ngi hc p dng nhng g c lnh hi trong lp hc vo thc tin giao tip ngn ng l kh. Ngi hc khng th vn dng cc hnh thc ngn ng (cc mu li ni) c luyn tp trn lp mt cch t nhin v tuy hc sinh c kh nng nghe hiu, nh v bt chc (ni theo) ngay ti ch trong lp hc, song cc em cng rt chng qun v cm thy b tc khi gp tnh hung tng t trong giao tip thc. iu ny ni ln rng mc d ngi hc c th nhc li t mt cch hon ho xong h khng hiu r ngha ca t v khng c kh nng s dng t trong nhng ng cnh khc vi iu c hc; tc l thc t khng din t c nhng g nh ni mc d sau mt thi gian di hc tp. 3. Phng php Giao tip Phng php Giao tip (Communicative Approach) c xem nh phng php dy hc ngoi ng ph bin nht v hiu qu nht hin nay. Hu ht cc gio trnh, sch gio khoa ph thng ting Anh trn th gii v Vit Nam hin nay u c bin son da theo quan im ca phng php ny. Qua , coi mc tiu cui cng ca dy hc ngoi ng l pht trin k nng giao tip/k nng ngn ng ( linguistic skills), nng lc giao tip (communicative competence). giao tip c, phng php ny i hi phi tnh n phng din x hi, vn ha ca ngn ng, cc iu kin x hi ca qu trnh sn sinh ngn ng, v tnh n ngn ng c dng trong cuc sng hng ngy. Ngoi ra, phng php Giao tip cn ch ti

phng din ngha ca ngn ng, hay ni mt cch khc cn lu ti nh giao tip ( intention of communication). Khi nim ny v sau cc nh ngn ng gi l chc nng ngn ng ( language function). Nh vy, theo Phng php Giao tip ngn ng khng ch l phng tin din t t duy m cn l phng tin giao tip. Mc ch cui cng ca ngi hc t vng khng ch bit c cch c, cch vit v ngha ca t m cn phi t c nng lc (kh nng) giao tip; tc l pht trin c tt c 4 k nng ngn ng (nghe, ni, c, vit) v s dng c t vng giao tip. V vy, cc ti liu dy hc hin u hng n gip ngi hc c th thc hin c cc chc nng ngn ng khc nhau . Hn na, giao tip hiu qu, ngi hc cn phi s dng cc t vng thch hp vi tnh hung giao tip ( situations), trong yu cu ngi tham gia giao tip phi th hin c nh giao tip ( intention) thng qua vic thc hin cc nhim v khc nhau (tasks). Vi quan im ly nng lc giao tip ca ngi hc lm trung tm th t vng c coi l mt trong ba thnh t lm thnh cng c hay phng tin hnh thnh v pht trin cc k nng ngn ng. Ni cch khc l t vng c dy lng gp vi ng php v ng m, thng qua v bng luyn tp cc k nng giao tip v theo nhu cu giao tip nghe, ni, c, vit ngha l qu trnh giao tip cn nhng t g v s lng l bao nhiu th dy cho ngi hc tng . y, chng ta cn hiu r mt s khi nim v t vng trong vic dy v hc ting Anh ni chung. Th nht, mi mc t thng c hai mt: ngha ca t v cch s dng. Ngha ca t v cch chng c dng nh th no l hai vn khc nhau.C nhiu trng hp khi tra t in chng ta c th hiu c ngha ca t, song khng phi nh vy l bit cch s dng t . Cch s dng ca mt t ph thuc vo chc nng ca t trong cu, ng cnh, thi quen ca ngi s dng v cc mi quan h ca h vi mi trng vn ha v x hi. Sau y l nhng th thut lm r ngha t: a/ Dng trc quan nh: vt tht trn lp, tranh nh, hnh v phc ho (hnh que), hnh ct dn t tp ch, c ch iu b v.v. b/ Dng ngn ng hc: - nh ngha, miu t; - Dng t ng ngha, tri ngha; - Da vo cc quy tc hnh thnh t, to t; - To tnh hung; - on ngha ca t trong ng cnh c) Dch sang ting m . Th hai, thng thng trong mt bi hc s lun lun c t mi. Song khng phi t mi no cng cn a vo dy nh nhau. Do vic la chn t dy l nhim v quan trng i vi gio vin. Vic la chn t trc ht ph thuc vo tn sut t c s dng trong giao tip, ph thuc vo kh nng t thay th cc t khc hay ph thuc vo nhu cu v mc tiu ca ngi hc. Ngi gio vin phi bit la chn, xc nh t tch cc, ch ng trong qu trnh ging dy v c gng pht huy ht kh nng t hc hi ca hc sinh i vi nhng loi t khng tch cc. Bn cnh gio vin cn phi bit sp xp cc t vng s dy trong bi theo mt trnh t hp l, hoc to cc li dn gi m theo ch im bi hc. Khi la chn t dy, gio vin cn xem xt cc cu hi sau: a) T ch ng hay t b ng?

- T ch ng (active/ productive vocabulary) l nhng t ngi hc hiu, nhn bit v s dng c trong giao tip ni v vit. - T b ng (passive/ receptive vocabulary) l nhng t ngi hc ch hiu v nhn bit c khi nghe v c. Cch dy hai loi t ny c khc nhau. T ch ng lin quan n c 4 k nng nghe, ni, c, vit, cn u t thi gian gii thiu v luyn tp nhiu hn, c bit l cch s dng. Vi t b ng, gio vin c th ch dng li mc nhn bit, khng cn u t thi gian vo cc hot ng ng dng. Gio vin cn xc nh xem s dy t no nh mt t b ng v t no nh mt t ch ng. Vi t b ng, gio vin c th khuyn khch ngi hc t tm hiu ngha t (v d: tra t in), hoc on t qua ng cnh. b) Ngi hc bit t ny cha? Gio vin cn xc nh r t mnh nh dy c thc s l t cn dy hay khng. Vn t ca ngi hc lun lun c m rng bng nhiu con ng, v cng c th b qun bng nhiu l do khc nhau. trnh tnh trng gii thiu nhng t khng cn thit v mt thi gian, gio vin c th dng nhng th thut nhm pht hin xem cc em bit nhng t cha v bit n u. Gio vin c th dng cc th thut nh eliciting; brainstorming; hoc c th hi trc tip hc sinh nhng t no l t mi v kh trong bi. Vic dy v hc t vng theo phng php giao tip c tun theo nhng nguyn tc sau: - Dy v hc t thng qua luyn tp cc k nng giao tip Vic hc t thng qua qua cc k nng giao tip gip ngi hc hiu ngha t d dng hn v cc k nng giao tip lun mang ng cnh giao tip c th v sinh ng. Mt khc vic hc t thng qua cc k nng giao tip kch thch nhu cu s dng t mi nh mt cng c pht trin cc k nng. Ngoi ra, gio vin cn to iu kin cho ngi hc pht trin vn t vng ngu nhin ( incidental learning) thng qua c rng (extensive reading) v nghe rng (extensive listening). iu ny gip ngi hc t mi v cc t ny c t trong ng cnh c th. - Dy v hc t c tn sut s dng cao Ting Anh cng ging bt k ngn ng no u c mt s t c s dng trong nhiu ng cnh khc nhau (high-frequency word), mt s t khc c mc s dng hn ch hn ( low-frequency word). Vic chn cc t c tn sut s dng cao dy s gip vic hc t t hiu qu cao hn v nhng t c ngi hc s dng thng xuyn trong nhiu tnh hung giao tip khc nhau. - Dy v hc t mt cch tng th Chng ta u bit hc t m ch ch n ngha s khng t c mc ch giao tip cao. Do khi dy v hc t cn ch n cc kha cnh khc ca t nh: hnh thi ch vit (spelling), cch pht m ( pronunciation), hnh thi ng ngha (lexical meaning), hnh thi ng php (grammatical form) v cch s dng (use). - Dy v hc t thng qua nhiu th thut khc nhau Nh ni trn, gio vin cn s dng cc th thut khc nhau gii thiu t mi hoc kt hp nhiu th thut gii thiu mt t mi. Vic lm ny gip dy t vng c hiu qu hn v gip ngi hc nh t lu hn. Mt iu cn lu l dch t mi sang ting m l mt th thut dy t c kt qu, song gio vin nn hn ch s dng th thut ny v vic ph thuc qu nhiu vo dch s lm gim kh nng giao tip ca ngi hc.

- Dy v hc t thng qua luyn tp thc hnh Gio vin cn t chc cc hot ng thc hnh v n luyn cng c t thng qua nghe, ni, c v vit tng tri chy khi s dng t. Cc hot ng ny s gip ngi hc tp trung vo vic nhn bit v s dng t hc thnh tho trong tng ng cnh. - Ch trng n vai tr ca ngi hc trong vic dy v hc t vng Gio vin cn khuyn khch ngi hc tham gia tch cc vo vic hc t thng qua mt qu trnh lu di v lin tc. Mc d gio vin c th cung cp cho ngi hc cc thng tin v t vng v h tr ngi hc trong qu trnh hc t. - Dy v hc t thng qua s dng t in Gio vin cn hng dn v khuyn khch ngi hc s dng t in v t in l phng tin tra cu c lc cho vic hc t. Vic hng dn s dng t in s gip ngi hc nng cao kh nng t hc ng thi gp phn lm cho vic dy t t hiu qu cao. Ni tm li, phng php Giao tip c u im hn hn cc phng php khc l n bao trm mi phng din ca qu trnh dy hc ngoi ng: l cc yu t ngn ng, vn ha, x hi, cc yu t ngoi ngn ng nhm rn luyn k nng giao tip hon chnh. c bit Phng php Giao tip coi hnh thnh v pht trin bn k nng giao tip nh nghe, ni, c v vit l mc ch cui cng ca qu trnh dy hc. Cc kin thc ngn ng nh ng m, t vng v ng php l phng tin, iu kin hnh thnh v pht trin cc k nng giao tip. V vy, phng php Giao tip thc s gip cho ngi hc c kh nng s dng c ting Anh giao tip. Tuy nhin vn c mt s hn ch l: Phng php Giao tip nhn mnh vo vic hnh thnh v pht trin 4 k nng ngn ng: nghe, ni, c, vit trong qu trnh dy hc, trong kin thc ngn ng (ng m, t vng v ng php) khng c quan tm mt cch thch ng. Kt qu l mt s ngi hc cm thy kh c th giao tip v h lm sao c th nghe, ni, c, vit c mt khi khng nm chc h thng qui tc ngn ng. Mt khc, theo quan im ca phng php ny, quan h gia nh giao tip (bao gm cc hnh ng li ni hay l cc chc nng ngn ng hc c) v hin thc l qu phc tp, khng r rng. Ni cch khc, ngi ta kh c th la chn cc pht ngn theo chc nng ph hp vi nhu cu giao tip thc t a dng v rt phc tp. Trong qu trnh dy hc, gio vin gi vai tr l ngi hng dn, t chc thc hin; ngi hc ng vai tr ch o trong qu trnh dy hc; tc l phi pht huy cao tnh tch cc ca hc vin trong luyn tp thc hnh. Mun thc hin c, c nhn ngi hc phi tch cc v t gic tham gia thc hnh, khng s mc li, v cn lu rng lu lot/tri chy (fluency) trong giai on ny l rt quan trng. iu kin ti thiu ngi hc thc hnh k nng ngn ng l mi lp hc khng qu ng (khong 35 HS/lp); c y thit b nghe nhn, bng/a CD, tranh tnh hung. Vic kim tra nh gi kt qu hc tp nn nhn mnh vo 4 k nng, v mt phn nh kin thc ngn ng. Kim tra k nng ngn ng lun lun c u tin trong bt k hnh thc no. nc ta hin nay, vic dy v hc ting Anh trong nh trng din ra trong mi trng giao tip ca thy v tr cn c rt nhiu hn ch: Dy hc trong mt tp th ln (thng l n v lp hc c khong 40 hc sinh hoc hn), trnh d nhn thc c nhiu cp khc nhau, phng tin h tr ging dy cha ng b. Nhng iu ny lm phn tn s tp chung ca hc sinh, tc ng rt ln n vic rn luyn k nng cho hc sinh, lm chm qu trnh tip thu kin thc ca hc sinh v s phn b thi gian cho tng phn ni dung bi sao cho ph hp vi tng loi bi ging (thc hnh, k nng) cng l mt tc ng ti vic la chn, nghin cu v p dng k nng dy t vng sao cho thch hp. Kt lun

Mi phng php ra i sau u c coi nh mt c gng k tha nhng thnh tu v khc phc nhc im ca phng php ra i trc n. Nu nh vi phng php dy ting Anh truyn thng (phng php ng php - dch) ch trng nhiu vo vic hc v rn luyn thnh tho cc cu trc ng php, th vi cch tip cn giao tip tc dy ngoi ng theo phng php thc hnh giao tip vic hnh thnh ngi hc nng lc s dng ngn ng thnh tho li l trng tm ca qu trnh dy hc. Khc vi phng php nghe ni (audio-lingual) vi s nhn mnh n vai tr ca luyn tp thun thc cc mu cu trc c sn, cch ging dy theo phng php thc hnh giao tip nhn mnh n kh nng tng tc ca ngi hc trong bi cnh giao tip, trong mi hnh vi ngn ng ca ngi hc s thay i ty thuc vo nhng phn ng v cu tr li trc ca nhng ngi cng tham gia. Theo phng php gio dc truyn thng, hc ngoi ng thng c coi nh mt qu trnh truyn th kin thc t thy sang tr th vi vic s dng phng php thc hnh giao tip, vic dy v hc ngoi ng gi y c nhn nhn nh mt qu trnh khm ph, trong ngi hc dn s dng ngn ng ph hp vi nhng mc ch giao tip c th. y l m hnh dy hc ly ngi hc lm trung tm, trong c thy v tr u cng chia s trch nhim dy v hc. Song song vi vic nhn mnh vo mc tiu pht trin nng lc giao tip ngi hc, vic la chn cc hot ng hc tp sao cho c ch, ph hp vi nhu cu ca ngi hc v phi c t vo trong nhng bi cnh tht m ngi hc c nhiu kh nng s gp phi trong cuc sng hng ngy./. Bi: Nguyn Thanh Huyn - Khoa Ngn ng v vn ha Quc t