B GIO DC V O TO

TRNG I HC LT
---***---

H TH MAI
(Bin son)
GIO TRNH

GIO DC HC I CNG

(Lu hnh ni b)

Lt, 12 - 2013

MC LC
Trang
M u 03

Chng 1. GIO DC HC L MT KHOA HC ... 04

I. Gio dc l mt hin tng x hi ............04
II. Khi qut v lch s pht trin ca gio dc .04
III. i tng, nhim v v phng php nghin cu ca Gio dc hc...10
IV. Nhng khi nim c bn ca Gio dc hc..11

Chng 2. GIO DC V S PHT TRIN NHN CCH ..14

I. S pht trin nhn cch ca con ngi . 14
II. Cc yu t tc ng n s pht trin nhn cch . 15

Chng 3. MC CH, NHIM V GIO DC 20

I. Mc ch gio dc ..20
II. Nhim v gio dc ca nh trng 22

Chng 4. KHI QUT V CC CON NG GIO DC..30

I. Khi nim con ng gio dc ..30
II. Cc con ng gio dc 30
III. Cc phng php gio dc 33

Chng 5. L LUN V QUN L GIO DC ..37

I. H thng gio dc quc dn Vit Nam .37
II. Qun l gio dc ...40

Chng 6. NH TRNG V NGI GIO VIN 45

A. MT S VN C BN V NH TRNG. 45
I. Nh trng .45
II. Nhim v v quyn hn ca nh trng 46
III. T chc v hot ng ca nh trng 46
B. NGI GIO VIN V NGH DY HC . 48
I. Ngh v ngh dy hc 48
II. Vai tr, nhim v ca nh gio Vit Nam .. 49
III. c im lao ng s phm ca nh gio .. 50
IV. Nhng yu cu i vi nh gio Vit Nam hin nay .. 52
V. Ngh thut s phm 54
C. NGI GIO VIN CH NHIM LP .. 55
I. Chc nng, nhim v ca gio vin ch nhim lp . 55
II. Ni dung v phng php cng tc ca gio vin ch nhim lp .. 58

Ti liu tham kho . .62

M U
mi thi i, gio dc lun c ngha quyt nh i vi s pht trin ca x hi. Trong
giai on hin nay hn bao gi ht, gio dc o to cng c ngha quyt nh khng ch i
vi s pht trin kinh t - x hi m c i vi cng cuc bo v c lp, ch quyn ca t nc.
Gio dc c mc ch rt c th, khoa hc v thit thc. Mc ch ca gio dc ph hp
vi s pht trin ca c nhn, v s tin b ca x hi. Cc c cu x hi nh cc c s sn xut
cng nghip, nng nghip, cc c quan nh nc cc cp; cc on th qun chng u c chc
nng gio dc cc thnh vin ca mnh theo phng hng con ngi pht trin ton din, bi
u c con ngi th u cn c s qun l, t chc, gio dc con ngi.
Vn t ra y l vic gio dc con ngi khng th hon ton tin hnh theo kiu
kinh nghim ch ngha, ch quan, tu tin hoc l nhng li h ho ku gi chung chung m n
va l khoa hc va l ngh thut. Do , vic nghin cu Gio dc hc s gip cho cc nh qun
l, cc c quan nh nc cc cp v cc ngnh tin hnh t chc, qun l, gio dc con ngi ph
hp vi nhng quan im khoa hc, ph hp vi mc tiu kinh t, vn ho, x hi nc ta.
c bit nghin cu gio dc, nm bt cc quy lut ca gio dc l mt yu cu c tnh tt
yu i vi tt c nhng ngi lm cng tc gio dc (Gio dc trong nh trng, gio dc x
hi, gio dc gia nh).
Hot ng gio dc l mt b phn ca i sng x hi. T khi x hi loi ngi xut
hin, cc th h loi ngi gn b, kt hp vi nhau trong tt c cc lnh vc hot ng sng
to : trong kinh t, vn ho, chnh tr v gio dcHot ng gio dc (dy hc v gio dc) lun
lun pht trin v khng ngng i mi, nng cao dn cng vi s pht trin v tin b ca x hi
loi ngi. Theo tng kt ca UNESCO, trong hn 50 nm qua gio dc c th tr thnh
nhn t then cht ca pht trin bng cch thc hin ba chc nng kinh t, khoa hc v vn ho
m c th l o to i ng lao ng lnh ngh, i ng cc nh tr thc tham gia c hiu qu vo
cuc cch mng tr tu ng lc ca cc ngnh kinh t; o to nn cc th h cng dn bt
r trong chnh nn vn ho ca h v c thc hi nhp vi cc nn vn ho khc v s tin b
ca x hi ni chung.
Mt khc, gio dc lun khng ngng thch nghi vi nhng thay i ca x hi; ng thi
thc hin s mnh chuyn giao nhng thnh tu vn ho ca x hi loi ngi t th h ny n
th h khc, t th h trc n th h sau.
T nhn thc trn, hc phn Gio dc hc i cng nhm :
- Cung cp cho ngi hc nhng kin thc c bn nht ca Gio dc hc vi t cch l
mt khoa hc.
- Phn nh c nhng thnh tu khoa hc gio dc mi ca th gii cng nh Vit Nam,
nhng xu hng pht trin ca gio dc.
- Bi dng cho hc vin thc, lng yu ngh dy hc trn c s tri thc, k nng dy
hc v gio dc.
THI GIAN V K HOCH HC TP
GIO DC HC I CNG c xy dng gm 2 tn ch. Mi tn ch tng ng
15 tit. Hc phn bo m s cn i gia l thuyt khoa hc v thc hnh nhm nu cao tnh t
ch trong hc tp ca hc vin v tnh linh hot trong ging dy ca ging vin.
- Sau mi chng l thuyt c ging vin hng dn trn lp s c cu hi hc vin
n tp, tho lun, xut kin v lm bi tp thc hnh nh.
- Yu cu t ra vi hc vin : Ngoi vic nghe ging, ghi chp ni dung c bn trn lp,
nht thit bt buc hc vin phi c ti liu tham kho v thu lm t liu qua thc tin gio
dc, qua h thng thng tin i chng m rng, nng cao kin thc. T t trau di tri
thc ngh nghip, lng tin vo con ngi, vo s nghip Gio dc o to ca t nc.

CHNG 1.

GIO DC HC L MT KHOA HC

I. GIO DC L MT HIN TNG X HI.

1. Ngun gc pht sinh ca hin tng gio dc.
Ngay t khi xut hin trn tri t tn ti v pht trin con ngi phi lao ng. Trong
lao ng v trong cuc sng hng ngy, con ngi mt mt va sn xut ra ca ci vt cht v
tinh thn, mt khc va nhn thc th gii xung quanh. Trong qu trnh nhn thc , con ngi
dn dn tch lu c nhiu kinh nghim bao gm kinh nghim sng, kinh nghim lao ng, kinh
nghim chinh phc t nhin. Kinh nghim cng ngy cng di do, t con ngi ny sinh nhu
cu truyn t nhng hiu bit, nhng kinh nghim y cho nhau. chnh l ngun gc pht
sinh ca hin tng gio dc.
Lc u, gio dc xut hin nh mt hin tng t pht, din ra n gin theo li quan st
bt chc. V sau gio dc tr thnh mt hot ng c thc. Con ngi dn dn bit xc nh
mc ch, hon thin v ni dung v tm ra cc phng thc qun l gio dc c hiu qu.
Ngy nay, gio dc tr thnh mt hot ng c t chc c bit, t ti trnh cao, c
chng trnh k hoch, c ni dung phng php hin i, din ra theo mt nhp khn trng
v tr thnh ng lc thc y s pht trin nhanh chng ca x hi loi ngi.
2.Tnh cht ca gio dc.
Gio dc c 5 tnh cht sau y :
2.1. Gio dc l mt hin tng c bit ch c x hi loi ngi. Gio dc xut hin,
pht trin gn b cng loi ngi. u c con ngi, c gio dc gio dc mang tnh ph
bin. Khi no cn loi ngi lc cn gio dc gio dc mang tnh vnh hng.
2.2. Gio dc l mt hnh thi thc x hi, l hin tng vn minh ca x hi loi ngi.
V bn cht, gio dc l s truyn t v tip thu kinh nghim lch s x hi ca cc th h
loi ngi;
V mc ch, gio dc l s nh hng ca th h trc cho th h sau;
V phng thc, gio dc l c hi gip mi c nhn t ti hnh phc v l c s m
bo cho s k tha, tip ni v pht trin nhng thnh qu vn ho ca x hi loi ngui.
2.3. Gio dc l hin tng c tnh lch s : Gio dc ra i theo nhu cu ca lch s x
hi, mt mt n phn nh trnh pht trin ca lch s, b qui nh bi trnh pht trin ca
lch s, mt khc n li tc ng tch cc vo s pht trin ca lch s.
2.4. Gio dc c tnh giai cp: Trong x hi c giai cp, gio dc c s dng nh cng
c ca giai cp cm quyn nhm duy tr quyn li ca mnh thng qua mc ch, ni dung v
phng php gio dc.
2.5. Gio dc c tnh dn tc: Mi quc gia u c mt truyn thng lch s, c nn vn
ho ring, cho nn gio dc mi nc cng c nhng nt c o, nhng sc thi c trng.
Tnh dn tc ca gio dc c th hin trong mc ch ni dung, phng php v sn phm gio
dc ca mnh.
T vic phn tch cc tnh cht c bn nu trn, ta c th rt ra kt lun :
Gio dc l mt hin tng x hi c bit, bn cht ca gio dc l s truyn t v lnh
hi kinh nghim lch s x hi ca cc th h loi ngi, nh c gio dc m cc th h ni tip
nhau pht trin, tinh hoa vn ho nhn loi v dn tc c k tha, b sung v trn c s m
x hi loi ngi khng ngng tin ln.
II. KHI QUT V LCH S PHT TRIN CA GIO DC
Mun pht trin mt cch sng to nhng t tng gio dc trong qu kh, tip cn vi
cc t tng gio dc hin i, chng ta cn k tha cc thnh tu v kinh nghim gio dc trong
lch s pht trin gio dc ca nhn loi.
4

1. Thi k cng x nguyn thu.

Nh trn trnh by, gio dc l mt hin tng x hi ny sinh chnh trong cuc
sng ca cng x nguyn thu. Cuc sng lao ng v sinh hot ca ngi nguyn thu trong
cng x sn xut nui sng mnh v bo v c con ngi trc s e do ca t nhin v
th d ny sinh tri thc v tri thc ny c truyn t th h trc cho th h sau bng con
ng gio dc. Gio dc thi k ny c gi l gio dc nguyn thu hay gio dc t
nhin.
Gio dc thi k Cng x nguyn thu c nhng c im sau:
V ni dung gio dc: Ngi nguyn thu gio dc cho th h tr nhng g cn thit h
sng, tn ti v pht trin. l nhng kinh nghim sn xut, chng chi vi thin nhin, th
d bo v con ngi v nhng phong tc tp qun, l nghi tn gio, lut l cng x cho
mi ngi bit sng yn n trong cng x..
V hnh thc gio dc: Gio dc trong thi k cng x nguyn thu mang tnh bnh ng,
t nhin, khng phn bit gii tnh, v tr x hi. Ngi ln truyn th nhng kinh nghim ca
mnh cho tr em mt cch trc tip ngay trong qu trnh sng chung, trong lao ng sn bt
hi lm v sinh hot hng ngy ngay trong cng ng th tc, b lc.
V phng php gio dc: Phng php gio dc ch yu thi k ny l dng li ni, trc
quan v hot ng thc tin.

2. Thi k c i hay l thi k chim hu n l.

Thi k c i gio dc c xem l mt trong nhng lnh vc hot ng x hi gn lin vi
cc qu trnh kinh t, vn ho, x hi. phng ng, ngay t trc Cng nguyn, gio dc
Trung Hoa c i, n c i rt pht trin. Ngay c vng ven a Trung hi, cc thnh
bang Spact, Aten, t cc th k VI,V (trCN) gio dc cng pht trin m cc di sn vn ho,
gio dc thi k y n nay vn c k tha mt cch trn trng.

X-c-rt ( 469-339 trCN ).

X-c-rt l nh trit hc v ng thi l nh t tng, nh gio dc kit xut thi c i
thnh bang Aten. ng sng trong thi i ca Priclt
(Priclt mt chnh khch ni ting cm quyn Aten vo th k th V trCN).
X-c-rt l nh gio dc thc hnh. Mi iu ng truyn th c lu truyn li l do cc
hc tr ca ng ghi chp nh Xnphng, Arixtt, Platon
Trong lnh vc gio dc, X-c-rt c quan nim rt ni ting : Gio dc phi gip con
ngi tm thy s khng nh chnh bn thn mnh, v th mang gi tr nhn vn rt cao.
Trong 40 nm hot ng, ng nu cao tm gng c hnh ca mnh, tnh yu chn l
v s can m trong vic bo v chn l.

Platon ( 429 -347 trCN).

L hc tr ca Xcrat, Platon c cng ghi chp v xut bn phn ln cc tc phm m
trong trnh by lp trng quan im trit hc, quan im gio dc thng qua cc cuc i
thoi gia Platon v Xcrat, nh vy m cc quan im ny lu truyn n tn ngy nay.
Platon l ngi u tin xy dng c mt nn gio dc c h thng di s ch o ca
mt t tng trit hc nht qun v c nh hng ti nn gio dc phng Ty trong sut 24 th
k qua v c l cn nh hng ti nn gio dc loi ngi trong nhiu th k ti. cng c nh
nc n l ang ht sc hn lon thi , Pla ton ngh xy dng mt x hi n nh, c k
cng v thng nht, trong nhng ngi c hc vn cao s cm quyn.
Quan im gio dc ca Platon th hin tp trung trong cc tc phm chnh nh Lut
php v Nn Cng ho. Platon cho rng, x hi gm hai loi ngi: t do v n l. Nhng
ngi t do c o to theo h thng gio dc nh sau:
- Trc 7 tui gio dc trong gia nh do ngi m m nhn, gi l mu gio.
- T 7 17 tui: hc c, hc vit, tnh ton, thin vn, a l, th dc, m nhc. Nhng
em hc km b loi i lao ng vi gii cng thng.
5

- T 17 20 tui: tip tc hc vn ho, th dc, qun s, trit hc. Nhng em hc km b

loi rn luyn tr thnh qun nhn.
- T 20 30 tui: tip tc hc vn, ton, thin vn, l lun m nhc, lut php, trit hc
chun b lp quan li lm vic trong b my chnh quyn ca nh nc ch n.
- Nhng ngi thng minh c bit c o to tip t 30 35 tui bng vic nghin
cu su v trit hc t trnh cao siu v chn, thin, m. Trong s ny s chn ra
nhng ngi xut sc nht iu hnh nh nc ch n. S ngi ny ch lm vic lnh
o nh nc t 35 n 50 tui; sau 50 tui s thi cng vic qun l nghin cu khoa
hc v vit sch.
Nh vy, Platon dng mt chng trnh hc tp i hi cao v tr tu o thi, sng
lc, phn loi ngi hc trong nhng giai on khc nhau ca qu trnh hc tp t phn chia
cc nhm dn c trong x hi mt cch hp php. M hnh ny c cc nc phng Ty tha
nhn v p dng qua nhiu th k.
Cng trong hai tc phm nu trn, Platon cng nu r vic gio dc trc ht lin quan
vi o c, tm l v x hi.
i vi ng, sng c o c trc ht l sng cng bng. C nhn c xem l cng
bng khi ni tm bo m c s cn bng ca 3 yu t : dc vng, s can m v l tr.
Theo ng, tt c u cn thit cho cuc sng nhng hnh ng ca con ngi ch hp l
nu ci bng v tri tim chu phc tng ci u. Nh vy, tm hn con ngi s gi mi c s
thng bng v s sng vi thi cng bng.
c bit theo ng, con ngi v x hi ch c th t ti hnh phc bi mt nn gio dc
quc gia. Qua qu trnh gio dc v pht trin s sng lc nhng tr t nng khiu s lm th,
nhng tr hc tt s tip tc hc tr thnh nh thng thi, nu khng pht trin c s ra lm
chin s, cn nhng tr tip tc hc ln, s hc trit hc t nhng ngi xut sc tr thnh
quan chc nh nu trn v h hnh x theo quan im CHN, THIN, M.
Ngy nay, trong nhiu h thng gio dc vn ang chn lc cc yu t hp l ca Platon
k tha v pht trin cao hn cho ph hp vi x hi hin i.

Khng T (551 479 trCN).

T thi c i, phng ng ng gp cho loi ngi nhiu nh trit hc ni ting
nh: Khng t, Pht thch Ca Mu Ni, Mc T, Mnh T, Php Gia, Hn Phi T, ng Trng
Th
Khng T (551 479 trCN) tn Khu, t l Trng Ni, ngi nc L, nay l tnh Sn
ng, Trung Quc. Cha l Thc Lng Ngt, mt v quan nc L, ni ting v sc kho v
lng dng cm. Nm Khng T ln 3 tui th mt b, 19 tui ly v. Khng T ni ting l ngi
thng minh, sing nng, lim khit. ng c vua nc L trng dng. Nm 51 tui, vua mi ng
ra lm quan, lm n chc ngang vi t tng. S sch Trung Quc ghi chp li: ng lm quan
c 3 thng th vic chnh tr trong nc c tt p, trai th trung tn, gi th trinh thun; trt t
trn di u phn minh, nc th thi bnh thnh tr. Sau thy vua chi bi, b tr vic nc nn
ng xin t chc, b sang nc V, nc Tn, nc Thi, nc Dip.
Nm 68 tui, nc L mi ng tr v. ng khng ra lm quan m nh dy hc. Hc tr
ca Khng T c lc ng n ba ngn ngi. ng mt nm 479 trCN, th 71 tui.
Khng T l nh gio v i ca Trung Hoa c i v ca nhn loi sng vo thi Xun
Thu Chin Quc. Khng T m trng t kh quy m dy hc, truyn ci o ca
mnh. Hc tr ca ng c nhiu ngi ni ting c i sau knh trng nh Nhan Hi, Trng
Cung, Tng Sm, T L
ng quan nim gio dc con ngi phi o to nn nhng con ngi c nhn ngha,
phm hnh, l con ngi qun t m ch NHN l phm cht cao nht trong ci c ca o lm
ngi.
Cch dy d ca Khng T, trc ht l dng thi, th ri ly hiu, m hng dn, ly
nhn ngha m ging, ly l nhc m khin ngi ta nhn xt, sau cng mi ly vn chng,
o c m dng nn ngi.
6

Mc ch dy hc ca Khng T: l xy dng mt x hi n nh v ho mc; con

ngi phi c phm cht p l: nhn, l v lun t rn luyn. Phm cht ny l ct li ca
ngi qun t. Nhn khng ch c yu m cn c ght. L c th hiu l gi ng v tr, tn ti,
php tc, k cng
Nguyn l gio dc ca Khng T l tu thn, th hin ci o trung, th.
- Trung l lm ht sc mnh, theo mong mun ca mnh.
- Th l iu mnh mun cho mnh th lm iu y cho ngi khc, iu g mnh khng
mun cho mnh th ng lm cho ngi khc.
Phng php tip cn nhn thc v ci to th gii: l Cch vt, tr tri, thnh ,
chnh tm, tu thn, t gia, tr quc, bnh thin h (Cch vt l tip cn s vt, n vi s vt
bng gic quan; tr tri l suy ngh).
Ni dung gio dc ca Khng T c th hin trong 6 b sch gi l lc kinh: Kinh Dch,
Kinh Th, Kinh Thi, Kinh L, Kinh Nhc, Kinh Xun Thu.
Kinh Th l b sch ghi chp nhng li vua ti dy bo, khuyn rn nhau.
Kinh Thi l b sch ghi chp nhng bi ca, bi ng dao t thi thng c, vi ba trm
bi, bao trm ni dung l khng ngh by.
Kinh L l b sch chp nhng quy tc, l nghi nui dng tnh cm tt ca con ngi,
gi cho trt t x hi c phn minh, hn ch ci dc vng bt chnh.
Kinh Nhc: Nhc v lng ngi cm ho ln nhau, nhc c kh nng gio dc con ngi.
Kinh Xun Thu l b sch m th hin quan im chnh tr ca Khng T. Chng
hn nh dng c tr, ci thin i sng nhn dn, coi trng gio dc, gi mi quan h hai
chiu: vua ti; cha con; ngi trn ngi di; thuyt chnh danh: danh v thc.
B sch lun ng: th hin ci o lm ngi qun t.
Khng T cn l mt nhn cch s phm v i, gia li ni v vic lm lun lun nht
qun, say m vi ngh nghip, mt i : Hc khng bit chn, dy khng bit mi.
Ngy nay, loi tr nhng hn ch lch s, ta vn thy cc quan im v gio dc do ng
a ra vn l nhng cng hin v i v gio dc, n vt ln, ni bt so vi thi i ng sng.
Nh vy, iu quan tm l thi k c i, nhiu nh t tng gio dc cng ng thi l
nh khoa hc, nh trit hc, do cc t tng gio dc thng pht trin v trnh by trong cc
tc phm trit hc, khoa hc ni chung, thm ch cn c lng vo cc tc phm thn hc, tn
gio, do , mun tm hiu nhng quan im cn c s am hiu v vn ho ni chung v tn
gio ni ring.

3. Thi k phong kin:

Thi k Trung c phng Ty, nh th gi vai tr c tn trong i sng x hi, c nh
hng rt ln n s pht trin ca gio dc v nh trng. Thi k ny, gio dc hc nhn chung
vn tn ti nh mt phn ca trit hc (ging nh nhiu khoa hc khc), nh trng u t di
s cai qun ca tn gio.
Cc trng tn gio lun lun c s dung ho gia s pht trin nim tin tn gio v pht
trin tr tu, dng trit hc kinh vin chng minh, bao gi nim tin cng nh hng v v tr
cao hn tr tu, c trc tr tu v khoa hc.
n th k th XII XIII Ty u hnh thnh 3 loi trng : trng tu vin, trng
ca nh th v trng dng. Bn cnh trng tn gio c h thng gio dc k s vi ni dung l
gio dc 7 c tnh ca k s : ci nga, bi, dng gio, u kim, i sn, nh c, lm th.
Thc cht gio dc tn gio v gio dc k s Ty u thi Trung c u phc v cho
ch phong kin thn quyn ng thi.
i vi gio dc phong kin phng ng chng ta c th k n nn gio dc phong
kin Trung Hoa. Trung Hoa l mt trong bn trung tm vn minh ln ca phng ng c i v
cng l mt trong nhng quc gia phong kin in hnh vi chiu di pht trin lch s ca mnh.
Trung Hoa cng c mt nn gio dc phong kin rt in hnh vi tnh giai cp rt r rt. Cc
triu i phong kin u dng ra cc c s dy hc ring gio dc cho con ci ca tng lp qy
tc. Nho gio c coi l ni dung gio dc ch yu trong nn gio dc phong kin Trung Hoa.
Ch khoa c rt c cao: HC THI LM QUAN.
7

4. Thi k vn ho Phc hng :

Cui th k XIV n u th k XV, khi mm mng ca x hi t bn xut hin, nhn loi
bc vo thi k Phc hng. Cc nh nhn vn tin tin xut hin lm dy ln phong tro gii
phng t tng con ngi khi thn hc. Nn vn ho ngh thut nhn vn ch ngha phi tn gio
pht trin mnh. Tt c to nn nhu cu, ng lc mi thc y gio dc pht trin vi t tng
tin b vt ra khi khun kh gio dc kinh vin tn gio, hng v ch ngha nhn vn.
Cc nh nhn vn ch ngha ch trng cao gi tr con ngi, cho rng, con ngi cn
c pht trin ton din thng qua gio dc. Tiu biu l Thomas More (1478 -1535), T.
Campanenla (1568 -1639); Vittrin (); Eraxm (H Lan); Mngtenh (Php); Rable (Php)
Theo cc nh lch s t tng th chnh bc qu t ch phong kin qua ch ngha
t bn lm xut hin h thng tri thc mi ra i, trong c nhiu khoa hc tch ra khi trit
hc. S d c bc ngot v i ny trong lch s t tng loi ngi l nh vo pht minh khoa
hc ca N.Cpecnich, pht minh ca Cpecnich c nh gi l mt cuc cch mng cuc
cch mng trn tri. Vi thuyt Nht tm ng chng minh rng trung tm ca h thng hnh
tinh chng ta l Mt Tri, nh hon ton thuyt a tm ca Ptlm (nh thn hc) cho
rng trung tm ca h thng hnh tinh l Tri t.
Gio dc hc t y cng pht trin v tn ti nh l mt khoa hc c lp vi tn tui ca
Comenxki v i (1592- 1670), ng l nh l lun v l nh t tng gio dc cao gio dc
ph cp, cao vic dy ting m trong cc nh trng v nu ra lun chng cht ch trong tc
phm ni ting Php ging dy v i. ng l ngi xng hnh thc dy hc lp bi;
ra cc nguyn tc dy hc m ngy nay vn c p dng : nguyn tc trc quan, nguyn tc nht
qun, nguyn tc mang tnh khoa hc, tnh h thng
Nhn chung, gio dc thi k vn ho Phc hng th hin r t tng nhn vn trong gio
dc:
- Gio dc bnh ng cho mi ngi.
- Lao ng l ngha v ca mi ngi, song mi ngy ch lm vic trong mt s gi nht
nh, thi gian cn li hc vn ho v sinh hot x hi.
- Dy hc bng ting m .
- Coi trng khoa hc t nhin.
- cao phng php quan st, th nghim, thc hnh trong dy hc v gio dc.
- Tn trng nhn cch ca tr em..
- Gio dc nhm pht trin nhiu mt tr em: v th cht, o c, tr tu v k nng lao
ng.
y chnh l ting ni, t tng tin b ca loi ngi v lnh vc gio dc trong thi k
vn ho Phc hng m cho n nay gi tr, ngha ca n vn c trn trng lu gi, duy tr v
pht trin.

5. Th k XVII - XIX :
Cng vi s pht trin chung ca khoa hc, gio dc hc cng pht trin v ni dung,
ngoi s phn nh cc thnh tu chung cng th hin s u tranh gay gt gia cc quan im
l lun gio dc ca giai cp t sn thng tr v li ch gio dc ca nhn dn.
T th k XVII n th k XIX, c th chia s pht trin gio dc qua cc thi k sau y:
- Gio dc trc cch mng t sn Php 1789. Thi k ny trong lnh vc gio dc th
hin cuc u tranh gay gt v mt t tng v li nhiu t tng gio dc tin b vi cc
khuynh hng dn ch:
- Gio dc bnh ng cho mi tr em.
- Gio dc xut pht t c im tr em.
- cao vai tr ca mi trng.
- nh gi cao vai tr ca gio dc, thm ch dng gio dc thay i c x hi.
- Gio dc con ngi pht trin nhiu mt: c, tr, th cht, k nng lao ng

y l nhng tin quan trng cho nn gio dc t sn mi, tin b. Song rt tic l
nhng t tng tin b ny ch dng t tng, cn trn thc t vn tn ti nn gio dc phong
kin v cuc u tranh cn tip din cho mt nn gio dc t sn tin b.
- Gio dc t 1789 n nhng nm u th k XIX.
- T tng tin b x hi u hng vo vic u tranh vi nh nc t sn v mt nn gio
dc tin b nh Cch mng t sn Php nm 1789 ra.
- Gio dc l nhu cu chnh ng ca mi ngi lao ng, nn xu th chung l u tranh cho
mt nn gio dc bnh ng: gia nam v n, gia giu v ngho.
- i nh nc phi m trng cho tr em hc vi mt nn gio dc min ph, bt buc v
khng ph thuc vo tn gio.
- Vai tr ca thy gio c cao, l lun s phm c coi trng, khoa hc s phm c
chnh thc t ra v i hi phi c coi trng, nghin cu.
- Ni dung gio dc con ngi ch trng n vic gio dc nhng phm cht v nng lc
cn c cho ngi lao ng thi k sn xut cng nghip pht trin.
- Nhn cch tr em c tn trng v tr thnh mt vn quan tm ln ca cc nh s
phm.
Nhng xu hng v t tng gio dc tin b trn y tng bc c thc hin v tr
thnh mc tiu u tranh ca lc lng tin b x hi cho mt nn gio dc tin b cc nc t
bn ch ngha, cng vi vic u tranh gii phng cho ngi lao ng trong x hi cng
nghip pht trin th k XIX. Tn tui cc nh gio dc ln thi k ny phi k n: ixtecvec
(1790 1866) ngi c; Usinxki (1824 1870) ngi Nga.
- Vo nhng nm 40 ca th k XIX.
Vo nhng nm 40 ca th k XIX cng vi s xut hin ca ch ngha Marx, gio dc hc
tip tc pht trin vi c s phng php lun khoa hc. Hc thuyt Mc - Lnin v gio dc
chng minh mt cch khoa hc cc vn c tnh quy lut nh :
- V s hnh thnh ca c nhn con ngi;
- V tnh quy lut ca kinh t - x hi i vi gio dc;
- Tnh lch s ca gio dc trong tin trnh pht trin x hi;
- Vai tr ca gio dc trong in kin x hi c giai cp;
Nhng lun im ny c xem l nhng lun im c bn, c vai tr nh hng cho
vic nghin cu, ng dng cc vn l lun vo thc tin gio dc, gip cho gio dc ngy cng
phong ph v pht trin su rng nh hin nay.

6.

Th k XX.
S pht trin ca gio dc th k XX c th ni c chia ra lm nhiu giai on, nhiu
khu vc, vi nhng h thng t tng quan im khc nhau. l nhng giai on: nhng nm
u th k (thi k chin tranh th gii ln th nht); nhng nm sau chin tranh th gii th
nht n 1945 (kt thc chin tranh th gii ln th hai); giai on t nhng nm 50 n ht th
k XX. Cng vi s pht trin ca lch s x hi, gio dc th k XX ni ln nhng nn gio dc
tiu biu sau y:
- Nn gio dc nc Nga X vit t Cch mng thng Mi 1917 n nhng nm 90 th k
XX (trc khi Lin X tan r).
- Nn gio dc Nht Bn.
- Nn gio dc Hoa K.
- Nn gio dc ca cc nc pht trin chu u: c, Php, Anh, H Lan, B, Italia.
- Nn gio dc ca mt s nc khu vc Chu : Singapo, Trung quc, Hn quc,
Malaixia, Hng kng, n , Thi Lan
Nhn chung, th k XX, c bit l nhng nm na cui ca th k, gio dc tt c cc
quc gia trn th gii tr thnh mt hot ng c t chc c bit, t ti trnh cao, c
chng trnh k hoch, c ni dung, phng php hin i, din ra theo mt nhp khn trng.
H thng gio dc quc dn c xy dng mt cch khoa hc, vi nhiu cp hc, bc hc, nhiu
loi hnh trng, lp, nhiu loi hnh o to p ng nhu cu hc tp ca mi i tng, to cho
9

x hi tr thnh mt x hi hc tp v hc tp sut i. Gio dc tr thnh ng lc thc s

thc y s pht trin nhanh chng ca x hi loi ngi.

III. I TNG, NHIM V V PHNG PHP NGHIN CU CA

GIO DC HC.
1.i tng nghin cu ca gio dc hc.
Nghin cu mt khoa hc thng bt u bng vic xem xt i tng ca n. Bi v mi
khoa hc thng c phn bit bi 3 du hiu c trng l : i tng, phng php nghin
cu v h thng cc khi nim, phm tr ca chuyn ngnh khoa hc.
i tng nghin cu ca mt khoa hc l mt phn ca th gii khch quan, m lnh vc
khoa hc tp trung nghin cu khm ph, tm ra bn cht v quy lut hot ng ca n. Mi
khoa hc nghin cu mt kha cnh ca th gii, tp hp cc khoa hc s nghin cu ton b th
gii. Do , vic xc nh ng i tng ca chuyn ngnh khoa hc gip cho cc nh nghin
cu i ng trng tm, khng lch hng trong qu trnh tm ti, sng to.
Khoa hc hin i c trn hai nghn b mn khc nhau, c phn thnh cc nhm, cc
lnh vc chuyn ngnh. Trong nhm cc khoa hc x hi c mt b phn nghin cu v qu trnh
gio dc con ngi. i tng nghin cu ca Gio dc hc chnh l qu trnh gio dc, mt qu
trnh hot ng c bit trong cc hot ng ca x hi loi ngi.
Khoa hc gio dc bao gm h thng cc b mn sau y :
- Lch s gio dc.
- Gio dc hc.
- Gio dc hc chuyn bit.
- L lun dy hc b mn.
Gio dc hc l mt b mn ca khoa hc gio dc nm trong cc khoa hc x hi. Gio
dc hc c lin quan cht ch vi Tm l hc, Tm l hc la tui, Tm l hc s phm, Sinh l
hc la tui, Lgic hc, Phng php ging dy b mn
Gio dc hc i cng bao gm bn phn :
- Nhng vn l lun chung
- L lun dy hc
- L lun gio dc
- L lun qun l nh trng.
Mi phn c ni dung nghin cu c trng.

2. Nhim v ca gio dc hc:

Gio dc hc l mt l thuyt khoa hc, bao gm mt h thng cc lun im v qu trnh
gio dc c cc nhim v sau :
2.1 Gii thch ngun gc pht sinh v bn cht ca hin tng gio dc, tm ra cc quy lut
chi phi qu trnh gio dc, chi phi s pht trin ca h thng gio dc quc dn, nhm t chc
qu trnh gio dc t ti hiu qu cao nht.
2.2 Xy dng chng trnh gio dc v o to da trn c s d on xu hng pht
trin ca x hi hin i, kh nng pht trin ca khoa hc v cng ngh trong tng lai.
2.3 Nghin cu, tm ti cc phng php v phng tin gio dc mi trn c s cc
thnh tu ca khoa hc v cng ngh hin i nhm nng cao cht lng gio dc v o to.
2.4 Nghin cu xy dng cc l thuyt gio dc mi v cc kh nng ng dng cc l
thuyt mi y vo thc tin gio dc.
Tm li, nhim v ca gio dc hc l nghin cu bn cht v cc quy lut ca qu trnh
gio dc xy dng cc l thuyt khoa hc gio dc v ch ra con ng ng dng chng vo
thc tin. Do , vic nm vng l thuyt gio dc hc gip cho cc nh gio dc nng cao vn
ha s phm, gip cho cc bc ph huynh c nhng hiu bit chung gio dc cc thnh vin
trong gia nh.
10

3. Phng php nghin cu ca gio dc hc.

Bt k mt ngnh khoa hc no mun pht trin cng phi c nghin cu cho nn i
hi phi c phng php.
Phng php nghin cu ni chung l con ng, l cch thc tc ng vo i tng
gii quyt cc nhim v nghin cu nhm t c mc ch t ra, ng thi phng php
c coi nh l cng c nhn thc khoa hc.
C s phng php lun ca Gio dc hc l ch ngha Marx Lnin v t tng H
Ch Minh vi tt c cc b phn hp thnh ca n : Trit hc (Duy vt bin chng + Duy vt lch
s), Kinh t chnh tr hc, Ch ngha X hi khoa hc
Phng php nghin cu gio dc hc l cch thc m nh khoa hc s dng khm ph
bn cht v quy lut ca qu trnh gio dc nhm vn dng chng vo vic ci to thc tin gio
dc.
Cc phng php nghin cu gio dc hc c th chia thnh 3 nhm sau y:

3.1. Nhm cc phng php nghin cu l thuyt:

Nhm ny bao gm cc phng php c th sau :
- Phng php phn tch, tng hp, phn loi, h thng ho thng tin t liu.
- xut v chng minh mt gi thuyt.
- Xy dng cc m hnh gi nh.

3.2. Nhm cc phng php nghin cu thc tin gio dc:

Gm :
- Quan st (theo chng trnh ch ng tm ra quy lut vn ng).
- iu tra ton din xc nh c im, quy lut pht trin. C th iu tra quan im,
tm trng, nguyn vng bng h thng cu hi.
- Nghin cu sn phm hot ng ca nh gio v hc sinh pht hin trnh nhn
thc, phng php v cht lng hot ng ca h tm ra gii php nng cao cht
lng qu trnh o to.
- Thc nghim gio dc : y l phng php t chc cc hot ng gio dc theo mt
gi thuyt gio dc bng cch a vo nhng yu t mi, nhng iu kin khc
thng. Nu gi thuyt c khng nh ngha l l thuyt c xc lp v c th ng
dng vo thc tin.
- Phng php phn tch v tng kt kinh nghim gio dc.
- Phng php chuyn gia : y l phng php s dng tr tu ca i ng chuyn gia
c trnh cao nh gi mt cng trnh khoa hc gio dc hoc tm ra nhng gii
php ti u cho s kin gio dc no .

3.3. Nhm phng php ton hc.

Trong nghin cu khoa hc gio dc, Ton hc c s dng rng ri vi 2 mc ch :
Mt l, s dng cc l thuyt ton hc, cc phng php logic ton hc xy dng cc l
thuyt gio dc hoc xc nh cc thng s lin quan n i tng nghin cu mt cch nht
qun.
Hai l, dng ton thng k x l cc ti liu, s liu thu thp c t cc phng php
khc nhau t cho ta nhng s liu khi qut chnh xc ng tin cy v i tng.
Tm li, trong khoa hc ni chung, gio dc hc ni ring i vi mt ti nghin cu
ngi ta thng s dng phi hp cc phng php vi nhau, nhm mc ch b khuyt cho
nhau, kim tra ln nhau tm ra cc kt qu khch quan v chn thc. Cc phng php nghin
cu c la chn, s dng tu theo mc ch, ni dung, c im ca i tng nghin cu;
khng c phng php no l vn nng.

IV.NHNG KHI NIM C BN CA GIO DC HC

Gio dc hc c mt h thng cc khi nim c mi lin h vi nhau to thnh l thuyt cht
ch, ta c th lit k n v lm r cc khi nim c bn sau y :
11

1.Gio dc.
Gio dc l khi nim c bn, quan trng nht ca gio dc hc.
V bn cht, gio dc l qu trnh truyn t v tip thu nhng kinh nghim lch s x hi
ca cc th h loi ngi.
V hot ng, gio dc l qu trnh tc ng n cc i tng gio dc hnh thnh cho
h nhng phm cht nhn cch.
V mt phm vi, khi nim gio dc bao hm nhiu cp khc nhau:
+ cp rng nht, gio dc c hiu l qu trnh x hi ho con ngi. Qu trnh
x hi ho con ngi l qu trnh hnh thnh nhn cch di nh hng ca tc ng ch quan v
khch quan, c thc v khng c thc ca cuc sng, ca hon cnh x hi i vi cc c
nhn.
+ cp th hai, gio dc c th hiu l gio dc x hi. l hot ng c mc ch
ca x hi, vi nhiu lc lng gio dc, tc ng c h thng, c k hoch n con ngi
hnh thnh cho h nhng phm cht nhn cch.
+ cp th ba, gio dc c hiu l qu trnh s phm. Qu trnh s phm l qu
trnh tc ng c k hoch, c ni dung v bng phng php khoa hc ca cc nh s phm
trong nh trng ti hc sinh nhm gip hc sinh nhn thc, pht trin tr tu v hnh thnh nhng
phm cht nhn cch. cp ny, gio dc bao gm : Qu trnh dy hc v qu trnh gio dc
theo ngha hp.
+ cp th t, Gio dc c hiu l qu trnh bi dng hnh thnh nhng phm
cht o c c th, thng qua vic t chc cuc sng, hot ng v giao lu.

2. Gio dng.
Gio dng l qu trnh cung cp kin thc khoa hc, hnh thnh phng php nhn thc
v k nng thc hnh sng to cho hc sinh thng qua con ng dy hc. Nh vy, gio dng
l qu trnh bi dng hc vn cho hc sinh.

3. Dy hc.
Dy hc l khi nim ch hot ng chung ca ngi dy v ngi hc, hai hot ng ny
song song tn ti v pht trin trong cng mt qu trnh thng nht. Qu trnh ny l mt b phn
hu c ca qu trnh s phm tng th, trong :
- Vai tr ca nh s phm l nh hng t chc, thc hin vic truyn th kin thc, k
nng, k xo hnh thnh nng lc v thi ng n, to ra ng lc cho vic hc vi t cch l
ch th sng to, hnh thnh nhn cch bn thn.
Theo quan im tip cn h thng th vai tr ch o ca gio vin lun c ngha c
bit vi vic m bo cht lng ca hc sinh trong hc tp.
- Vai tr ch ng, tch cc, nng ng ca hc sinh trong hc tp c ngha l ch th
sng to, khng th thay th, c ngha quyt nh i vi s pht trin tr tu, lnh hi kin thc
v hon thin nhn cch ca bn thn.
Kt qu trc tip ca qu trnh dy hc l hc vn bao gm c phng php
nhn thc v phng php hnh ng) v nng lc chuyn bit ca ngi hc.

(phng php

4. Gio dc hng nghip.

Gio dc hng nghip cng l mt yu cu v cng l mt ni dung gio dc ch yu i
vi hc sinh ph thng. l h thng nhng tc ng gip c nhn la chn cc cng vic hoc
ngh thch hp, ph hp vi nguyn vng v nng lc c nhn nhm p ng cc nhu cu v kinh
t v lao ng ca x hi.

12

5. Gio dc cng ng.

Gio dc cng ng c xem nh l mt t tng, mt cch lm mi m nhm xy dng
mi quan h bn vng, gn b gia gio dc vi cc qu trnh x hi, vi li ch v i sng ca
cng ng. Gio dc cng ng c xem l cch thc tt v c hiu qu nhm to ra nhng iu
kin, c hi thc hin s cng bng x hi, to lp nn tng cho s pht trin v s n nh ca
x hi.
Gio dc cng ng c t chc mt cch h thng mang tnh ph bin (ton cu) nhng
cng m nt bn sc dn tc, truyn thng, tinh hoa vn ho ca tng dn tc, tng cng ng v
li ch thit thn ca mi thnh vin trong cng ng.

6. Cng ngh gio dc.

y l khi nim c dng trong cc ti liu gio dc nc ta vi ba chc nm gn y.
Theo ngun gc, khi nim cng ngh ch dng trong lnh vc cng ngh v k thut,
trong qu trnh sn xut vt cht ni chung vi ngha ch mt quy trnh cht ch trong hot ng
khoa hc k thut, trong qu trnh sn xut hay cn gi l quy trnh vn hnh hot ng.
T khi cc thnh tu khoa hc k thut v cng ngh xm nhp tc l c p dng vo
tt c cc qu trnh x hi th ngi ta tm cch p dng n vo qu trnh dy hc nhm gim
bt lao ng nng nhc ca lao ng s phm nng cao hiu qu gio dc, dy hc.
Cng ngh gio dc hm ngha l vic thit k qu trnh dy hc v lnh hi tri thc c
tnh n cch s dng cc phng tin k thut v ngun nhn lc trong s tng tc gia chng
vi nhau nhm ti u ho qu trnh dy hc v o to.
Cng ngh gio dc to ra nhng ci tin r rt, ni bt nht l trong vic xy dng
chng trnh, k hoch ging dy, hc tp, vic t chc qu trnh hc tp, thi, kim tra v nh
gi.
Tuy nhin, nu a ton b qu trnh s phm tr thnh hot ng manh tnh cht mt quy
trnh cng ngh th li ri vo mt sai lm ng tic, bi s dn ti vi phm mc ch nhn vn
ca gio dc. Thc tin gio dc t xa n nay cho thy rng trong hot ng gio dc khng
c phng php, hnh thc hay phng tin gio dc no d l hin i c tc dng vn nng, c
th thay th cho hot ng sng to ca mi ngi.
Trn y l mt s khi nim c bn ca Gio dc hc. Trong qu trnh hc tp, nghin
cu v gio dc, ngi nghin cu cn tm hiu cc khi nim khc lin quan n i tng, ni
dung, phng php nghin cu ca ti. Cc khi nim c bn c nu c th trong T in
Gio dc hc.

CU HI N TP, THO LUN

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Hy gii thch ngun gc pht sinh ca hin tng gio dc?

Nu v phn tch cc tnh cht ca gio dc?
Phn bit gio dc v gio dc hc?
Hy trnh by i tng nghin cu ca gio dc hc?
Nhim v gio dc hc?
Phn tch lm sng t cc khi nim c bn ca gio dc hc?
Trnh by h thng cc phng php nghin cu ca gio dc hc?
Hiu bit ca anh, ch v lch s gio dc ?

13

CHNG 2

GIO DC V S PHT TRIN NHN CCH

I. S PHT TRIN NHN CCH CA CON NGI.

1.Khi nim con ngi.

T trc n nay c rt nhiu ngnh khoa hc nghin cu con ngi v ngi ta gi
con ngi bng nhng t ng cha ng nhng ni dung khc nhau da trn mc ch v phng
tin nghin cu ca tng ngnh khoa hc.
- C quan nim cho rng : Con ngi nh l mt s tn ti thn b l con ngi m
mt ta khng trng thy c. Con ngi ny iu khin con ngi th xc.
y l quan im phn khoa hc; chnh quan im sai lm ny lm cho ngi thiu hiu
bit, i vo con ng m tn d oan, tin vo bi ton, s mnh.
- Mt quan nim khc cho rng c con ngi bn nng coi con ngi l mt tn ti sinh
vt, mi s sng ca con ngi cng nh mi th con ngi lm ra u hon ton bt ngun t
bn nng.
y cng l mt l thuyt sai lm m hu qu ca n l dn n li sng t do, tu tin v
tha ho. Trn thc t, con ngi c bn nng sinh tn nhng bn nng ca con ngi khc hn v
cht so vi bn nng ng vt. Con ngi sng c thc, c tr tu v ngy cng vn minh.
- Khi nhn ra vai tr to ln ca cng c lao ng i vi s pht trin ca x hi loi
ngi, ch mt tn ti sng bit s dng cng c lao ng, ngi ta a ra khi nim con
ngi k thut.
- Khi x hi c s phn chia giai cp, hnh thnh th ch x hi vi h thng chnh tr ca
mnh, lc y xut hin l thuyt con ngi chnh tr. Gn gi vi quan nim ny, c ngi cho
rng c con ngi x hi nhm ch r mt tn ti x hi ca con ngi ni chung
- Khc vi cc l thuyt, cc quan im trn, K.Marx a ra mt quan im rt khoa
hc v con ngi : Bn cht con ngi khng phi l ci g tru tng, vn c ca mi c nhn
ring bit, trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ho cc mi quan h x
hi.
Quan im ca K.Marx nu r :
+ Trong con ngi tn ti rt nhiu mi quan h.
+ Bn cht ca con ngi khng phi l ci g chung chung hoc khng th thay
i c m n c th hin trong i sng thc tin.
+ Va nhn mnh tnh x hi trong con ngi v va thy c sc sng t nhin
ca con ngi.
+ Con ngi l ch th ca lch s, ca mi gi tr, ca mi nn vn minh.
- Hin nay, Vit Nam, trong chin lc pht trin t nc con ngi c xem l mc
tiu, l v tr trung tm, l ng lc ca s pht trin t nc.

2. Khi nim nhn cch.

Mt con ngi, khi i din cho loi ngi l mt c th, khi l thnh vin ca x hi th
con ngi l mt c nhn, khi l ch th hot ng th con ngi tr thnh mt nhn cch.
Khi ni n nhn cch, ngi ta thng nhn mnh n mt trong nhng yu t quan
trng nht l nh hng gi tr. cng chnh l ci li ca nhn cch, bao gm :
- Cc gi tr t tng : l tng, nim tin, dn ch, c lp t do
- Cc gi tr o c : lng tm, lng nhn i, ngha v, trch nhim, lng trung thc,
tnh k lut
- Cc gi tr nhn vn : hc vn, ngh nghip, tnh yu, thi trang, ti nng, thi , s
thch i vi mt gi tr no
nh hng gi tr bao gi cng c hnh thnh v cng c bi nng lc nhn thc, bi
kinh nghim sng ca c nhn qua qu trnh th nghim lu di.
Ngi Vit Nam khi ni n nhn cch thng quan nim l s thng nht gia phm
cht v nng lc tc l gia c v ti ca con ngi. Ch tch H Ch Minh tng ni: C ti
14

m khng c c ch l ngi v dng. C c m khng c ti th lm vic g cng kh. Bi

vy, tu dng v rn luyn bn thn tr thnh nhn cch va c c va c ti l ht sc quan
trng i vi mi ngi, l nhim v hng u ca thanh nin, hc sinh, sinh vin.
Tm li, nhn cch l b mt tm l c trng ca mt c nhn, vi t hp nhng
phm cht ph hp vi nhng gi tr v chun mc x hi, c x hi tha nhn.

3. S pht trin nhn cch

Cc nh nghin cu u thng nht cho rng, con ngi vn sinh ra cha c nhn cch.
Chnh trong qu trnh sng, hc tp, lao ng, giao lu, vui chi, gii tr con ngi t hnh
thnh v pht trin nhn cch ca mnh ch yu theo quy lut lnh hi cc di sn vn ho vt cht
v tinh thn do cc th h trc li trong cc cng c lao ng, cc cng trnh kin trc, cc
tc phm vn hc, khoa hc, ngh thut, chnh tr, qun s Chnh bng cc hot ng x hi,
con ngi ngay t khi cn nh dn dn lnh hi ni dung vn ho ca nhn loi cha ng
trong cc mi quan h x hi c lin quan ti mi hot ng ca con ngi.
V.I. Lnin ni mt cch rt hnh nh rng: Cng vi dng sa m, con ngi hp th
tm l, o c ca x hi m n l thnh vin.
S pht trin nhn cch thng bao gm cc mt pht trin sau y:
+ S pht trin v mt th cht: Biu hin s tng trng v chiu cao, cn nng, c
bp v s hon thin ca cc gic quan l nhng biu hin d thy nht mi con ngi;
+ S pht trin v mt tm l: Biu hin nhng bin i c bn trong qu trnh nhn
thc, tnh cm, ch, nhu cu, np sng, thi quen nht l s hnh thnh v pht trin cc
thuc tnh tm l mi ca nhn cch;
+ S pht trin v mt x hi: Biu hin tnh tch cc, t gic tham gia vo cc mt
khc nhau ca i sng x hi cng nh nhng thay i trong vic ng x, giao tip vi mi
ngi xung quanh.
Nh vy, s pht trin nhn cch cn c hiu l mt qu trnh ci bin ton b sc
mnh c v th cht ln tinh thn ca con ngi. l sc mnh mang tnh bn cht ca con
ngi. khng ch l nhng bin i v lng m iu quan trng l nhng s bin i v cht
trong mi con ngi v s chuyn ho gia chng cho nhau, l bc nhy vt ca tng c nhn
v nng lc v phm hnh ph hp vi s pht trin v yu cu t ra ca x hi v thi i.
ng thi s pht trin nhn cch ca con ngi chu s tc ng ca nhiu yu t, trong c
cc yu t t nhin v cc yu t x hi.

II. CC YU T TC NG N S PHT TRIN NHN CCH

S pht trin ca mi con ngi tr thnh mt nhn cch l mt qu trnh din bin
phc tp v n b chi phi bi cc yu t : yu t sinh hc, yu t mi trng, yu t hot ng,
yu t gio dc.

1.Yu t sinh hc ( Yu t di truyn).

Di truyn l s ti to hay l s k tha nhng phm cht sinh vt ca th h con chu t
th h cha ng, mang du n c trng ni ging. Nhng c im sinh hc c truyn li t cha
m n con ci c ghi li thnh mt chng trnh c o gi l m di truyn hay l h thng
gien. V d nh mu mt, mu da, mu tc, vc dng, th trng, cc c im h thn kinh, dng
i thng ng Mt s thuc tnh sinh hc c c khi a tr mi sinh gi l thuc tnh bm
sinh. Vy di truyn c vai tr nh th no i vi s pht trin nhn cch?
-Nh c c im di truyn m c im loi c gi li, c pht trin v hon thin.
- Di truyn c bit l di truyn li nhng c im v cu to c th, loi hnh thn kinh,
v chc nng hot ng ca chng s to thnh sc sng t nhin ca con ngi. Sc sng t
nhin l nhng tin vt cht c vai tr cc k quan trng trong qu trnh hnh thnh v
pht trin nhn cch.
15

- Mi con ngi t nhiu c mt kh nng bm sinh no tc l nhng t cht c sn

trong cu to ca no, cc c quan vn ng hoc ngn ng y l iu kin c th thc hin
c kt qu mt hot ng c th nu c pht hin v bi dng.
V d : Hin nay mt s gia nh lin tc xut hin nhiu ngi c ti qua nhiu th h. C
c iu ny, mt mt do s di truyn nhng t cht nht nh, mt mt do s gio dc n ni
n chn.
- Tuy nhin trong qu trnh pht trin ca con ngi, cc thuc tnh tm l phc tp hay s
pht trin v mt x hi ( thc, th gii quan, nim tin, o c) th khng c trong mt
chng trnh di truyn no c m n c hnh thnh v pht trin bi hon cnh sng, hot ng,
giao tip v gio dc ca mi ngi.
Ni tm li, chng ta cn nh gi ng vai tr ca yu t sinh hc va thy c v tr
quan trng ca n, va khng tuyt i ho vai tr ca di truyn trong s hnh thnh v pht trin
nhn cch. Nu tuyt i ho hoc nh gi qu cao nh hng ca nhn t ny s dn n sai
lm v nhn thc lun, v nhng chnh sch gio dc khng ph hp, sai tri hoc ph nhn, h
thp vai tr ca cc yu t khc.

2. Yu t mi trng.
Bn cnh yu t sinh hc, con ngi trong qu trnh pht trin tr thnh nhn cch cn
chu tc ng ca mi trng sng.
Mi trng l h thng phc tp nhng hon cnh bn ngoi, k c cc iu kin t nhin
v x hi xung quanh cn thit cho hot ng sng v pht trin ca con ngi.
C hai loi mi trng : mi trng t nhin v mi trng x hi.
- Mi trng t nhin l iu kin a l h sinh thi xung quanh con ngi.
- Mi trng x hi : l iu kin sng trong x hi bao gm mi trng chnh tr, mi
trng sn xut kinh t, mi trng sinh hot x hi v mi trng vn ho vi cc
mi quan h gia cc c nhn vi nhau, gia cc c nhn vi tp th, vi x hi v
ngc li.
C hai loi mi trng c nh hng trc tip n cuc sng, hot ng v pht trin nhn cch.
Mi trng t nhin c nh hng rt ln i vi s pht trin th cht. V tr a l t
nhin v a l kinh t tt s to iu kin thun li cho cuc sng v hot ng ca con ngi.
Mi trng x hi gp phn to nn mc ch, ng c, phng tin v iu kin cho hot
ng giao lu ca c nhn, trong :
+ Gia nh l mi trng sng u tin ca con ngi. Mc sng, trnh vn ho, thi
quen, np sng ca gia nh, mi quan h tnh cm gia cc thnh vin, tnh mu mc ca ngi
ln, phng php gio dc ca gia nh c nh hng hng ngy, hng gi n a tr.
+ Tp th nhm bn b, on th va l mi trng va l phng tin con ngi
hot ng v giao lu. , con ngi s chn c nhng g ph hp vi s trng, xu hng,
nng lc ca mnh hot ng v ln ln, loi b nhng g khng ph hp i vi bn thn. Tc
ng ny va c thc va khng thc (mang tnh t nhin, ngu nhin).
+ Rng ln hn l th ch chnh tr, lut php, h t tng, trnh dn tr, truyn thng
vn ho dn tc, trnh pht trin kinh t, sn xut va nh hng va quy nh chiu hng ni
dung ca nn gio dc x hi cng nh chiu hng pht trin ca tng c nhn.
+ Cc mi quan h phc tp nh hng n s pht trin nhn cch theo c hai chiu
hng tch cc v tiu cc, chnh l qu trnh x hi ho con ngi.
Tuy nhin, tnh cht v mc nh hng ca mi trng i vi s hnh thnh v pht
trin nhn cch cn tu thuc vo lp trng, quan im, xu hng, thi , nng lc ca c nhn
i vi nh hng , bi v, trong chng mc nht nh con ngi cn tham gia vo ci to mi
trng.
Hai mt ni trn c mi lin quan nh hng ln nhau. V mi quan h ny, K.Marx
ch ra rng : Hon cnh sng to ra con ngi, trong chng mc nht nh con ngi
sng to ra hon cnh.
16

3. Yu t hot ng.
Con ngi sng lun lun hot ng, hot ng l phng thc tn ti v cng l con
ng hnh thnh v pht trin nhn cch. Con ngi hot ng nh th no th nhn cch pht
trin nh th y. Ni dung, phng thc, mc ch v thc ca mi c nhn trong hot ng to
nn nhng nt tnh cch ring ca tng ngi. Do , hot ng tch cc l con ng tin
thn, thnh t vn ti hnh phc c nhn. Mi con ngi l sn phm ca chnh bn thn
mnh.
Trong cuc sng ca con ngi, hot ng v giao lu l hai mt c bn, thng nht vi
nhau. Trong bt c hot ng no, con ngi cng tham gia vo nhng quan h x hi nht nh.
Tnh a dng ca hot ng to nn tnh a dng ca giao lu. Chnh trong tnh a dng ca hot
ng v giao lu s gip con ngi chim lnh nhng gi tr ch thc ca cuc sng. Trong
giao lu, con ngi tm ra l phi, chn l, rt c kinh nghim sng t to nn li sng,
hnh vi sng c vn ho, hnh thnh nhng nt tnh cch in hnh.
Lin quan cht ch ti hot ng ca con ngi l nhu cu. Nhu cu gi vai tr ng lc
bn trong ca hot ng, nhng hot ng li l iu kin ny sinh nhu cu. l quan h hai
chiu khng kht thc y ln nhau lm ny sinh v pht trin hng lot cc yu t tm l phc tp
trong mi c nhn.
Tm li, hot ng ca c nhn c ngha c bit quan trng. Hot ng chnh l c s,
l nhn t trc tip to nn s pht trin nhn cch. Do , trong vic gio dc hc sinh cn coi
trng vic xy dng nhu cu, ng c, mc ch hot ng cho cc em. Vi ni dung v hnh thc
hot ng a dng, phong ph cng vi nhng phng php kho lo i x s phm, nh gio
hon ton c th thc hin c cc yu cu gio dc t ra i vi hc sinh. cng chnh l c
s hnh thnh v pht trin nhn cch hc sinh.

4. Yu t gio dc.
Gio dc l s dn dt ca th h trc i vi th h sau, mt s dn dt theo mc ch,
c k hoch, c phng php. Gio dc l con ng ngn nht gip th h tr pht trin b qua
nhng m mm, vp vp khng cn thit trong cuc i ca mt con ngi.
- i vi s tin b kinh t - x hi, s pht trin con ngi v gio dc c coi l yu t
quan trng to ln. Trn thc t gio dc l nhn t rt c bn bin i lc lng sn xut.
Khng pht trin gio dc th khng th thc hin c cch mng khoa hc k thut. Gio dc l
yu t rt quan trng gp phn nng cao nng sut lao ng. ng thi, gio dc cng l nhn
t tch cc trong vic ci to, xy dng, cng c v pht trin quan h sn xut mi.
- Gio dc c cc loi : gio dc gia nh, gio dc nh trng, gio dc x hi v t
gio dc. Trong cc loi gio dc th gio dc nh trng c vai tr quan trng nht i vi s
hnh thnh v pht trin nhn cch :
+ Nh trng l c quan gio dc chuyn nghip, c i ng cc nh s phm
c o to, ni dung chng trnh c chn lc, phng php gio dc ph hp vi mi la
tui, c phng tin k thut phc v cho gio dc. Mc ch gio dc ca nh trng ph hp
vi xu th pht trin x hi v thi i. Bng kin thc v phng php khoa hc, bng hnh thc
t chc hp l s phm trong cc hot ng v giao lu, gio dc nh trng to nn b mt tm
l c nhn ph hp vi nhng chun mc gi tr x hi v thi i.
+ Gio dc gia nh c tin hnh trong c cuc i mt con ngi. Vi c im
ch yu l quan h tnh yu, php l, huyt thng, gio dc gia nh c xy dng trn c s tnh
cm bn cht c nh hng rt ln n s pht trin nhn cch. y l loi gio dc cc k quan
trng khng th coi thng.
+ Gio dc x hi vi th ch chnh tr, php lut, truyn thng vn ho, o c
c thc hin qua h thng t chc nh nc, h thng truyn thng i chng, qua d lun x
hi, gio dc on th qun chng gp phn quan trng cho s pht trin nhn cch.
+ T gio dc l bc tip theo nhng quyt nh kt qu ca ton b qu trnh
gio dc. T gio dc, t tu dng l hot ng c thc, l giai on pht trin cao ca nhn
cch.
17

Nh vy, trong s hnh thnh v pht trin nhn cch, gio dc l yu t gi vai tr ch
o. Vai tr ch o ca gio dc c th hin nhng im sau:
+ Gio dc khng ch vch ra chiu hng cho s hnh thnh v pht trin nhn
cch m cn t chc, dn dt qu trnh theo chiu hng, mc ch xc nh.
+ Gio dc c th mang li nhng tin b m nhng nhn t khc nh bm sinh
di truyn hoc mi trng hon cnh kh c th c c.
+ Gio dc c tm quan trng c bit vi ngi b khuyt tt. Gio dc c th
gip h khc phc, b p li nhng thiu ht do khuyt tt ca c th, tinh thn hoc ri ro, bnh
tt, gip con ngi ho nhp vo cuc sng cng ng. Hn th na c th gip h pht trin tr
tu nh nhng ngi bnh thng (thy gio Nguyn Ngc K, nhc s chi ghita ni ting - Vn
Vng).
- Mi trng x hi ngoi nhng nh hng tch cc cn gy ra nhng nh hng tiu
cc, t pht c tc ng xu n con ngi. Gio dc c th la chn mi trng tt, un nn
nhng phm cht tm l xu ca con ngi lm cho n pht trin mt cch lnh mnh hn.
chnh l hiu qu ca cng tc gio dc li i vi tr em h hoc nhng ngi phm php.
- Khc vi cc nhn t khc, gio dc khng ch thch ng m cn c th i trc hin
thc v thc y n pht trin. iu c gi tr nh hng cho vic xy dng m hnh nhn
cch con ngi Vit Nam mi vi t cch l mc tiu v ng lc ca s pht trin kinh t - x
hi.
- Gio dc l gii php hu hiu nhm tng bc khc phc vn Bng n dn s. Bi
:
+ Gio dc lm cho ngi ph n d kim c vic lm ngoi cng vic gia
nh do h khng mun sinh nhiu ln.
+ Gio dc lm tng c vng cho con ngi c hc hnh, cng n vic lm tt
hn. c vng d dng thc hin gia nh t con.
+ Gio dc v vic lm lm thay i a v kinh t - x hi ca ph n lm cho h
t b ph thuc vo con ci khi tui gi.
+ Gio dc lm cho tui kt hn mun i, lm gim bt khong thi gian sinh
ca ph n.
Tm li, Gio dc gi vai tr ch o i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch nhng
gio dc khng phi l yu t vn nng, gio dc khng th thay th c cch mng x hi.
cho gio dc gi vai tr ch o, cn c s kt hp cht ch gia gio dc v t gio dc; gio
dc phi ph hp vi phng thc sn xut tin tin ca x hi; ni dung, phng php, hnh thc
t chc gio dc phi ph hp vi c im tm sinh l ca i tng gio dc v ng thi phi
a hc sinh vo nhng hot ng giao lu phong ph, a dng t hnh thnh v pht trin
nhn cch.

KT LUN:
S pht trin nhn cch ca con ngi l ton b s pht trin hon thin v th cht v tinh
thn, n b chi phi bi hng lot nhng yu t ch quan v khch quan. Nhn cch con ngi l
t hp nhng phm cht tm l ca c nhn. S pht trin nhn cch c thc hin di nh
hng ca h thng cc quan h x hi m con ngi sng, hot ng v giao lu. Gio dc vi
t cch l mt hot ng c bit c vai tr ch o, c nh hng quyt nh i vi s pht
trin nhn cch. Mt nhn cch tt p khng th pht trin ngoi gio dc v mt nn gio dc
tin tin khng th to ra nhng con ngi h hng.

18

CU HI N TP V THO LUN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Trnh by khi nim con ngi, nhn cch?

Anh, ch hiu th no v s pht trin nhn cch?
Di truyn v vai tr ca di truyn i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch?
Vai tr ca mi trng i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch?
Yu t hot ng c nhn c vai tr g i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch?
Vai tr ca gio dc i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch?
Ti sao ni, gio dc gi vai tr ch o i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch?
C nhng quan im khc nhau v s pht trin nhn cch :
- Nhn cch c hnh thnh bi x hi; nhng c im sinh hc ca con ngi th
hon ton khng c nh hng quan trng n qu trnh .
- Nhn cch c hnh thnh l do nhn t di truyn quyt nh, khng x hi no c th
thay i ci m t nhin t sn trong con ngi.
- Gio dc l yu t vn nng quyt nh s pht trin nhn cch.
kin ca anh, ch v cc quan im nu trn? Hy xc nh quan im ng v s pht
trin nhn cch v cc yu t tc ng n s pht trin nhn cch?

19

CHUNG 3

MC CH, NHIM V GIO DC

I. MC CH GIO DC.
1. Khi nim v mc ch gio dc.
Mc ch gio dc l mt phm tr c bn ca gio dc hc, c v tr quan trng trong l
lun v thc tin gio dc.
Theo ngha thng thng, mc ch gio dc l ci ch cn t ti ca s nghip gio
dc, c xy dng trc khi tin hnh cc hot ng gio dc c th. V l d kin v sn
phm gio dc.
Mc ch gio dc khi c xy dng mt cch chnh xc, khoa hc, tr thnh chnh
thng c hai chc nng :
- Mt l, mc ch gio dc s tr thnh phng hng ch o ton b qu trnh t chc
v thc hin hot ng gio dc.
- Hai l, mc ch gio dc tr thnh tiu chun nh gi sn phm gio dc s t
c trong tng lai.
L hnh nh l tng v cht lng ca sn phm gio dc mi, do , mc ch gio dc
thng cao hn thc t, n i hi s phn u lin tc ca ton x hi, ca nh trng, ca cc
nh s phm. Tuy nhin, mc ch gio dc s l ci hin thc trong tng lai, cho nn n c
xy dng trn c s thc tin, v phi tnh ton n iu kin, kh nng thc hin.
Nh vy, mc ch gio dc l s thng nht gia l tng v hin thc, gia hin ti v
tng lai ca gio dc.

2. C s xy dng mc ch gio dc.

Mc ch gio dc c xy dng da trn nhng c s sau y :
a. Da theo chin lc pht trin x hi, pht trin kinh t, khoa hc v cng ngh
quc gia.
b. Da theo yu cu ca t nc ca thi i i vi nhn cch th h tr, theo nhu
cu pht trin nhn lc x hi v c im ca cc loi nhn lc .
c. Da theo xu hng pht trin ca nn gio dc quc gia v quc t; da vo trnh
v kh nng thc hin ca h thng gio dc quc dn.
d. Tnh ton n nhng iu kin kinh t, vn ho, x hi, nhng kinh nghim v
truyn thng gio dc, kh nng ca x hi thc hin mc ch gio dc.

3. Mc ch gio dc Vit Nam.

Mc ch c xem xt cc cp khc nhau, cc cp ny hnh thnh h thng c
th bc, c phn nhnh to thnh cy mc tiu.

3.1. cp x hi.
Mc ch gio dc l ci ch chung ca ton b s nghip gio dc. Mc ch gio dc x
hi hng ti pht trin ti a nng lc ca tng c nhn, gip h ho nhp vo cuc sng x hi,
ng gp nhiu nht sc lc v tr tu ca mnh thc y s pht trin ca x hi.
Th nht, i vi ton x hi, mc ch ca gio dc l nng cao dn tr, o to nhn lc
v bi dng nhn ti.
+ V nng cao dn tr :
Gio dc l qu trnh truyn t kinh nghim v lch s x hi ca cc th h loi ngi.
Qu trnh ny gip cho mi c nhn tch ly kin thc, m mang tr tu, hiu bit, hnh thnh vn
ho, o c, gip x hi c bo tn v pht trin.
20

Gio dc thc hin s mnh lch s l chuyn giao vn ho ca th h ny cho th h kia.

Gio dc l phng thc c bn bo tn v pht trin vn ho nhn loi.
Gio dc c thc hin bng nhiu con ng, trong con ng quan trng nht l t
chc dy hc v o to. Dy hc, cung cp cho ngi hc h thng kin thc khoa hc, bi
dng phng php t duy sng to v k nng hot ng thc tin, nng cao trnh hc vn,
hnh thnh li sng vn ho m mc ch cui cng l lm cho mi ngi tr thnh ngi lao
ng t ch, nng ng sng to.
Ngy nay, trn th gii, mt quc gia giu mnh phi l mt quc gia c nn kinh t vng
mnh, khoa hc cng ngh tin tin, chnh tr bn vng v trnh dn tr cao.
Mt quc gia c trnh dn tr cao l quc gia trong i sng vt cht, tinh thn ca
nhn dn t ti trnh cao, th hin trong i sng chnh tr, li sng vn ho o c, truyn
thng x hi, th hin trong thc v hnh vi ca mi c nhn i vi cc mi quan h x hi, t
quc v trong cuc sng lao ng, sinh hot c nhn.
Mc tiu chin lc ca Vit Nam l cng nghip ho, hin i ho t nc, mt trong
nhng gii php t mc tiu l nng cao dn tr. Mun vy phi xy dng mt nn gio
dc mnh p ng nhu cu hc tp ca mi ngi dn.
+ V o to nhn lc :
Mt t nc mun pht trin phi c nhn lc v nhn lc phi c trnh k thut
cao.
Trong x hi hin i, khi nn khoa hc v cng ngh t ti trnh cao, nhu cu x hi
a dng, ngi lao ng phi l nhng ngi c trnh hc vn cao, kin thc rng, tay ngh
vng, nng ng sng to, linh hot trong vic gii quyt cc tnh hung ca thc tin.
Nhn lc lao ng trong x hi nh vy phi c o to mt cch c h thng, chnh
quy trnh cao.
Gio dc tham gia vo vic o to nhn lc chnh l s ti sn xut sc lao ng x hi,
l to ra lc lng trc tip sn xut v qun l x hi. Mt con ngi c o to, pht trin l
sn phm c cht lng ca gio dc, l con ngi mang y ngha khoa hc, trit hc v m
hc. l ti sn qu nht ca quc gia, ca thi i.
Do , o to nhn lc cng chnh l vic thc hin chc nng kinh t ca gio dc.
+ V bi dng nhn ti :
Nn gio dc ca bt c quc gia no, thi i no khng nhng hng vo vic nng cao
dn tr, m cn hng vo qu trnh pht hin v bi dng nhn ti.
Nhn ti l nhng ngi c kh nng trc gic v suy lun cao, c tm nhn xa trng
rng, c kh nng pht hin v gii quyt nhanh chng cc vn m h gp phi trong hot ng
sng ca mnh. Nhn ti c biu hin trong cc lnh vc : vn ho, ngh thut, khoa hc, cng
ngh, chnh tr, x hi, qun s
Nhn ti l kt tinh ca thnh qu t nhin v x hi. T nhng mm mng, t cht,
nhng tim nng tr tu, mt nn gio dc vi phng chm hin i, ph hp c th lm bc l,
pht trin ht ti nng ca con ngi.
Nhn ti l ti sn qu ca mi quc gia, do mi quc gia u quan tm n vic pht
hin, bi dng nhn ti v thng xuyn c chnh sch trng dng nhn ti.
Trong chin lc bi dng nhn ti, gio dc ng mt vai tr quan trng. Nh trng
pht hin v bi dng nhn ti bng vic thng xuyn t chc cc k thi hc sinh gii cc
cp, t chc xy dng cc trung tm gio dc mnh, trng chuyn, lp nng khiu; bng qu
trnh o to cng phu, khoa hc, vi nhng phng php gio dc tin tin nhm bi dng hc
sinh c nng khiu tr thnh ngi ti nng, cng hin nhiu nht cho t nc.
Nhn ti c trng dng, c to iu kin thun li, h s em li v vang cho t
nc bng nhng cng hin, nhng thnh cng tuyt vi ca mnh.
Th hai, i vi th h tr.
i vi th h tr, mc ch gio dc l lm cho h tr thnh nhng nhn cch pht trin
ton din.
21

 l con ngi pht trin cao v tr tu, cng trng v th cht, phong ph v tinh thn,
trong sng v o c, k tha, pht huy nhng gi tr truyn thng, bn sc dn tc v c tinh
thn quc t chn chnh.
l nhng con ngi mt th h thanh nin c ch vn ln v s thnh t, tin b
ca bn thn v s phn vinh ca t nc.

3.2. cp nh trng.
Mc ch gio dc c c th ho bng mc tiu gio dc cho mt cp hc, mt ngnh
hc, mt loi hnh o to.
Mc tiu gio dc l h thng kin thc, k nng, thi m hc sinh phi c c khi tt
nghip ra trng.
Kin thc l h thng nhng hiu bit theo ni dung mn hc c th, c o c nh gi
khch quan theo s lng v cht lng cc ti liu m hc sinh tip thu.
K nng l kh nng hnh ng, kh nng thc hin hu hiu cc loi hnh cng vic trn
c s kin thc c gii quyt cc nhim v t ra cho ph hp vi iu kin cho trc, trnh
, cht lng, k nng c nh gi bng chnh sn phm hc tp ca hc sinh lm ra.
Thi l biu hin thc trong mi quan h vi bn thn, i vi x hi v i vi cng
vic c giao. Thi l phm cht nhn cch c nh gi qua hnh vi cuc sng.
Mc ch gio dc ph thng l cung cp cho hc sinh h thng kin thc ph thng vng
chc gip h hc tp bc i hc, hay l bc vo cuc sng lao ng.
Mc ch gio dc i hc l o to sinh vin tr thnh nhng ngi c trnh khoa hc
cao, nhng chuyn gia gii cho cc lnh vc kinh t, vn ho, khoa hc v cng ngh ca quc gia
t lm pht trin nn kinh t, vn ho, x hi, khoa hc ca t nc.
Mc ch ca cc trng dy ngh l o to cng nhn lnh ngh cho cc ngnh sn xut
v dch v tc l o to nhn lc lao ng k thut, p ng yu cu ca x hi.

3.3. cp chuyn bit.

Mc ch gio dc chuyn bit th hin c th cho tng mn hc, tng bi dy (bi hc).
Mc ch mn hc l cung cp khi lng tri thc v k nng c th ca mt lnh vc
khoa hc.
Mc ch bi hc xc nh r rng nhng kin thc, k nng c th hc sinh s nm c
v thi s hnh thnh sau bi dy.

II. NHIM V GIO DC CA NH TRNG.

Nhim v gio dc hay ni dung gio dc l mt vn ln ca l lun gio dc, l thnh
t quan trng ca l lun gio dc. Ni dung gio dc trong nh trng rt ton din, c xy
dng xut pht t mc ch gio dc v t yu cu khch quan ca t nc ca thi i.
Ni dung gio dc bao gm cc mt sau y :
- Gio dc thc cng dn.
- Gio dc vn ho thm m
- Gio dc lao ng hng nghip.
- Gio dc th cht qun s.
- Gio dc mi trng.
- Gio dc dn s.
- Gio dc gii tnh.
- Gio dc phng chng ma tu.

1. Gio dc thc cng dn

1.1. Nhng khi nim c bn.
- Cng dn : Cng dn l khi nim php l, ni v c nhn trong mi quan h vi nh
nc v quyn li v ngha v.

22

Cng dn c nhng quyn : c tr, lm n sinh sng, lao ng, hc tp, ngh ngi, quyn
bu c, ng c vo cc c quan nh nc Cng dn c ngha v lao ng, xy dng bo v t
quc. Mi cng dn u bnh ng trc php lut.
- thc cng dn : thc cng dn l phm tr tinh thn, ni ln trnh nhn thc v
quyn li v ngha v ca ngi dn i vi nh nc v c th hin bng nhn thc v hnh vi
c th trong cuc sng ca mi ngi.
thc cng dn l mt sn phm tinh thn c hnh thnh nh c gio dc v s tng
tri ca c nhn trong hot ng thc tin v y l mt phm cht quan trng ca nhn cch.

1.2. Nhim v gio dc thc cng dn :

Nhim v gio dc thc cng dn trong nh trng bao gm :
- Gio dc thc chnh tr.
- Gio dc thc php lut.
- Gio dc thc o c.
Th nht, v gio dc thc chnh tr;
thc chnh tr l b phn ca thc x hi, l h t tng ca x hi v cng l thc
ca tng c nhn.
thc chnh tr l thc v quyn li giai cp, v s tn vong v giu mnh ca t nc,
v vai tr ca t nc trong mi quan h vi cc quc gia trn th gii.
Gio dc thc chnh tr cho hc sinh l gio dc thc v ch quyn dn tc, v s tn
ti v ton vn lnh th, v s giu mnh ca t nc; thc v vic thc hin ng li, ch
trng, chnh sch ca ng v Nh nc; thc v quyn li v ngha v ca cng dn; thc
v ngha v qun s bo v t quc.
Trong ni dung ca thc chnh tr th h t tng ca giai cp chi phi ton b i sng
tinh thn, kinh t, vn ho ca x hi, chi phi thc c nhn trong cc mi quan h x hi.
Th hai, v gio dc thc php lut;
Ni n php lut l ni n lut l nhng quy tc, chun mc x hi c ghi thnh
cc iu lut, c c x hi tha nhn v thc hin.
Trong x hi c giai cp, thc php quyn ca cc giai cp c khc nhau nhng lut
php ch c mt.
Lut php l ch ca giai cp cm quyn trong vic duy tr trt t x hi. Nh nc qun
l t nc bng php lut, l nh nc php quyn.
thc php lut l mt b phn ca thc x hi, l h thng cc quan nim v quyn
li, ngha v ca cng dn trong x hi, trn c s ca nhng quy tc c x hi tha nhn, th
hin tnh hp php hay khng hp php ca cc hnh vi c nhn. thc php lut l sn phm
ca gio dc v s t nhn thc ca c nhn v php lut th hin qua hnh vi ca cng dn.
Gio dc thc php lut bao gm :
- thc v ngha v cng dn ng gp xy dng cc b lut.
- u tranh php lut c thc hin cng bng, phn u cho mt nh nc php
quyn.
- thc v ngha v cng dn trong vic thc hin lut php.
- thc v quyn li cng dn c nh nc bo h php lut.
Th ba, v gio dc thc o c;
o c v bn cht l nhng quy tc, nhng chun mc trong quan h x hi, c hnh
thnh v pht trin trong cuc sng, c c x hi tha nhn v t gic thc hin.
o c l quy tc sng tuy khng ghi thnh vn bn nhng c v tr, c ngha to ln
trong i sng nhn loi. o c c gi tr nh hng cho cuc sng ca mi c nhn v iu
chnh hnh vi ca mi c nhn, ca c x hi, a x hi n vn minh hin i.

23

Nhng gi tr ph bin ca o c th hin trong cc khi nim : thin, c, l phi, cng

bng, vn minh, lng tm, trch nhim thang gi tr ca o c din bin theo lch s. o
c c tnh giai cp, tnh dn tc v tnh thi i.
thc o c l thc ca c nhn v mc ch cuc sng v mi quan h ca cc c
nhn trong x hi c biu hin c 3 mt : nhn thc, tnh cm v hnh vi o c.
Ni dung gio dc thc o c bao gm :
- thc v mc ch cuc sng ca bn thn (cuc sng hnh phc).
- thc v li sng c nhn : t ch, tch cc, nng ng, sng to chng li li sng ch
k, n bm.
- thc v mi quan h trong gia nh, tp th v x hi; biu hin c th trong vn ho
giao tip.
- thc v cuc sng lao ng sng to.
- thc v ngha v lao ng v bo v T quc.
Nh vy, o c bao gi cng phi l nhng hnh vi c th c biu hin trong cuc
sng hng ngy : sng bit hnh ng theo l phi, cng bng, nhn o, v hnh phc c nhn,
gia nh v x hi.

2. Gio dc vn ho thm m.
2.1. Gio dc vn ho.
Mt ni dung quan trng trong gio dc con ngi l gio dc vn ho thm m.
Vn ho l mt khi nim rng lin quan n nhiu mt khc nhau ca i sng x hi.
Vn ho c hiu nh l ton b cc thnh tu ca loi ngi trong cc lnh vc sn xut
vt cht v tinh thn, trong ci to cuc sng x hi, trong sng to khoa hc, cng ngh v ngh
thut.
C hai loi vn ho : vn ho vt cht v vn ho tinh thn.
Vn ho vt cht l sn phm vt cht do con ngi sng to ra, l thc o trnh
chinh phc thin nhin ca con ngi.
Vn ho tinh thn bao gm : khoa hc v trnh ng dng khoa hc; trnh hc vn
ca nhn dn; tnh trng gio dc, tn gio, y t, vn ho, o c; trnh ca nhng nhu cu, th
hiu v hng th ca nhn dn trong cuc sng
Vn ho l sn phm ca con ngi, l thuc tnh bn cht ca con ngi. Vn ho gn
cht vi con ngi, khng c vn ho ngoi con ngi. Mi c nhn do gio dc v do trng i
hot ng m tr thnh con ngi c vn ho.
Vn minh l khi nim c trng cho trnh nhn thc, chim lnh v ci to th gii
ca con ngi.
Vn minh v vn ho l hai tiu chun nh gi s tin b ca loi ngi. Vn minh v
vn ho l hai khi nim khng ng nht vi nhau.
Gio dc vn ho l qu trnh tc ng hnh thnh cho hc sinh nhng phm cht c nhn
tt p, nhng np sng vn minh t m sng to ra nhng gi tr vt cht v tinh thn cho bn
thn v x hi.
Nhim v ca gio dc vn ho :
- Xy dng mt h t tng x hi, ly hc thuyt Mc Lnin v t tng H Ch
Minh lm c s nn tng.
- Xy dng mt nn vn ho dn tc c sc mang tnh nhn vn, nhn bn, nhn o,
nhn i; thng nht gia truyn thng dn tc, thi i, quc gia v quc t.
- o to mt th h con ngi t ti trnh cao ca vn minh nhn loi. l nhng
con ngi c tm hn trong sng, sng c l tng, lng thin, o c, giu lng v
tha, c hnh vi vn minh, lch s

2.2. Gio dc thm m.

Thm m l phm tr trit hc ni v ci p khch quan ca cc i tng trong t
nhin, trong cuc sng x hi v trong bn thn con ngi.
24

Ci p l ci trung tm, bn cnh ci p l ci tt, ci cao thng, ci anh hng. Nhng

khi nim tng phn l ci xu, ci thp hn, ci hi, ci bi.
Ci p c mi ni.
Ci p trong t nhin biu hin bng hnh dng, ng nt, mu sc
Ci p x hi l ci p trong quan h giao tip, trong li sng o c, ci p trong trt
t, k cng ca cuc sng x hi.
Ci p trong con ngi l ci p ca nhn thc, tnh cm hnh vi o c v li sng
ca c nhn. Ci p ca con ngi l s hi t ca ci p t nhin v ci p x hi.
Thm m c ngha rt ln trong i sng con ngi. Nhu cu thm m l mt trong
nhng nhu cu quan trng ca cuc sng, bi mi ngi u lun mun cho cuc sng ca mnh
ngy cng p hn Ci p thm nhp vo cuc sng ca con ngi v to nn th hiu thm
m. Th hiu thm m l s thch ca con ngi v phng din thm m, hay cn gi l ci gu
trong thng thc ci p v khi n lan to t ngi ny sang ngi khc s to nn mt ln sng
th hiu thm m. Th hiu cng thay i theo thi gian v c tnh lch s.
Gio dc thm m l qu trnh gio dc hnh thnh cho hc sinh nng lc nhn thc,
nh gi, sng to v hnh ng theo ci p.
Nhim v ca gio dc thm m (c 4 nhim v):
1. Bi dng cho hc sinh nng lc nhn thc, tri gic, cm th ci p trong t nhin,
trong cuc sng x hi v trong ngh thut.
2. Bi dng cho hc sinh nng lc nh gi ci p, nhn bit ci chn, thin, m trong
cuc sng ca con ngi. T m hnh thnh tnh cm v th hiu thm m ng n
ph hp vi cc gi tr vn ho dn tc, x hi v thi i.
3. Bi dng cho hc sinh nng lc sng to ci p : ci p vt cht, ci p tinh thn,
ci p trong cuc sng v ci p ngh thut.
4. Lm cho mi ngi lun hng n ci p v hnh ng theo ci p. i vi con
ngi, ci p quan trng nht l phm gi nhn cch.

3. Gio dc lao ng, hng nghip.

3.1. Gio dc lao ng
Lao ng l phng thc tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. Nh c lao ng
m con ngi tr thnh con ngi c thc; x hi loi ngi tr thnh x hi vn minh. i vi
tng c nhn, lao ng l con ng quan trng nht hnh thnh v pht trin nhn cch, con
ng hng ti s thnh t v hnh phc c nhn.
Gio dc lao ng chnh l qu trnh cung cp cho hc sinh kin thc k thut tng hp,
to lp thi quen, thi v k nng lao ng tu theo la tui v gii tnh lm ch cuc sng
trong thc ti v tng lai. Gio dc lao ng c nh hng ln n cc mt gio dc khc nh :
tr dc, c dc, gio dc thm m v gio dc sc kho cho hc sinh.
Nhim v ca gio dc lao ng trong nh trng :
1. Cung cp cho hc sinh h thng kin thc khoa hc c bn, kin thc k thut tng hp
v kin thc lao ng mt lnh vc c th. Trc ht, l kin thc c bn trong h thng
chng trnh cc mn hc. y l kin thc nn tng cho mi qu trnh hc tp v lao ng tip
theo trong tong lai.
ng thi cung cp cho hc sinh h thng kin thc v ngh ph thng qua cc mn hc
k thut : K thut cng nghip, k thut nng nghip, thc hnh k thut, thc hnh ngh.

2- Gio dc thc v thi lao ng.

l lm cho hc sinh thc v ngha v lao ng, trch nhim v vang ca cng dn i
vi vic lao ng xy dng t nc. Hc sinh hiu c ng li, chin lc pht trin kinh
t ca nh nc v ca a phng.
25

Gio dc lng yu lao ng, thi lao ng tch cc, phng php lao ng sng to,
tnh yu thng, qu trng i vi ngi lao ng. Trn trng thnh qu lao ng ca con ngi,
sn phm m ngi lao ng lm ra.
3. Hnh thnh k nng lao ng ph thng.
l gip cho cc em c kh nng lm c cng vic ph thng theo ni dung hc
tu vo la tui, gii tnh, lnh vc ngh

3.2. Gio dc hng nghip

Hng nghip l hot ng nh hng ngh nghip ca cc nh s phm cho hc sinh
nhm gip cho hc sinh chn mt ngh ph hp vi hng th, nng lc ca c nhn v yu cu
nhn lc ca x hi.
i vi tng c nhn hc sinh, hng nghip gip cc em c iu kin nhn nhn kh
nng ca bn thn, iu chnh xu hng chn ngh v chn c mt ngh ph hp vi nng lc
v hng th ca mnh.
i vi x hi, hng nghip gip cho vic phn cng lao ng, s dng ngun nhn lc
mt cch hp l, ti u.
Hot ng hng nghip bao gm : T vn ngh, nh hng ngh v tuyn chn ngh.
Trong nh trng, hng nghip c tin hnh thng qua ging dy cc mn khoa hc v
k thut, thng qua lao ng sn xut, tip xc vi gng nhng ngi lao ng tin tin, thng
qua sinh hot hng nghip, ngoi kho t vn ngh, nh hng ngh; thng qua c ti liu
hng dn v chn ngh (Nhng iu cn bit v tuyn sinh).

4. Gio dc Th cht Qun s

4.1. Gio dc th cht: Gio dc th cht l qu trnh tc ng hnh thnh cho hc sinh
nhng phm cht tt v th cht v tinh thn, to cho hc sinh c mt sc kho tt sng hnh
phc v tham gia tt vo cuc sng lao ng x hi.
Gio dc th cht c lin quan n tt c cc mt gio dc, bi v sc kho l vn qu nht
ca con ngi. C sc kho tt con ngi mi c kh nng hc tp tt, lao ng tt, ham thch
sng to ci p Nh vy, gio dc th cht l c s gio dc ton din cho con ngi.
Sc kho con ngi l kt qu tng hp ca cc yu t di truyn, s tip thu nng lng
dinh dng v s gi gn, bo v sc kho cng nh s tp luyn hng ngy.
Khe mnh l hnh phc, mt sc kho l ni bt hnh ln nht ca con ngi.
Nhim v ca gio dc th cht bao gm :
- Gio dc thc gi gn, bo v sc kho v rn luyn thn th.
- Bi dng cc k nng th dc, th thao.
- T chc tp luyn thng xuyn cc bi th dc c bn.
- Gio dc thc phng bnh thng thng, phng chng cc bnh x hi.
- Gio dc thi quen n ung vn minh, ph hp vi tiu chun v sinh, dinh dng, lm
cho c th pht trin kho mnh, phng chng bnh tt.
Yu cu t ra i vi gio dc th cht l va rn luyn thn th, va m bo cho th lc
pht trin cn i, hi ho, tng cng sc bn, t rn luyn ch v pht trin tr tu. Mun
vy, phi hnh thnh k nng th dc, th thao t thp n cao, t n gin n phc tp va rn
luyn k nng th dc ngh thut, thm m v tr chi tr tu (cc mn th thao tr tu).

4.2. Gio dc qun s.

Gio dc qun s l qu trnh gio dc cho thanh thiu nin nhng hiu bit v quc
phng, kin thc v k nng hot ng qun s c th tham gia vo cng cuc bo v an ton
chnh tr, ton vn lnh th, chng li mi m mu xm lc, ph hoi ca k ch.
Gio dc qun s lin quan cht ch n gio dc thc cng dn.
Nhim v ca gio dc qun s :
- Trang b cho hc sinh nhng hiu bit thng thc v quc phng ton dn, chnh sch
qun s ca nh nc.
26

Trang b cho hc sinh mt s kin thc c bn v cc hot ng qun s : iu lnh,

chin thut qun s, phng ng, ngu trang, cu thng
Tp luyn hnh thnh cc k nng hot ng qun s theo ni dung huyn luyn
qun s v th thao quc phng.
Gio dc thc cnh gic chnh tr.
Gio dc thc v ngha v qun s bo v t quc.

5. Gio dc mi trng
Cng vi s pht trin ca khoa hc cng ngh v s bin i nhanh chng ca i sng
x hi hin i, th gii ang phi i mt vi nhng vn ln nh ho bnh, dn s, mi trng
v cht lng cuc sngNhn thc c tnh hnh nghim trng ca cc vn trn, ngnh
gio dc thy cn phi nghin cu a vo nh trng cc ni dung gio dc mi : gio dc mi
trng, gio dc dn s, gio dc gii tnh, gio dc phng chng ma tu
My thp k qua, cng vi s gia tng dn s v pht trin mnh m ca cng ngh sn
xut, con ngi xm phm n t nhin, ph hoi h sinh thi, lm nhim mi trng sng.
Bo v mi trng tr thnh vn khng th gii quyt trong phm vi mt quc gia m l ca
ton th gii. Nghin cu mi trng cng tr thnh mt ngnh khoa hc Mi trng hc.
Do vic gio dc mi ngi tr thnh ngi c kin thc v k nng bo v mi trng tr
thnh mt ni dung gio dc mi trong nh trng Gio dc mi trng.

5.1. Mt s khi nim c bn

Mi trng : Mi trng l tt c cc nhn t v sinh v hu sinh bao quanh tri t c
nh hng trc tip hay gin tip n cuc sng, n s pht trin, sinh sn ca mi sinh vt sng.
Trn cc vn bn, khi nim mi trng c s dng ph bin vi ngha l mi trng
ln. Mi trng ln gm c : mi trng t nhin v mi trng nhn to.
- Mi trng t nhin l tng th cc yu t t nhin nh : Tri t, ng vt, thc vt,
th nhng, nham thch, khong sn, bu kh quyn v bc x mt tri
- Mi trng nhn to l mi trng do con ngi to ra trong qu trnh li dng v ci
to t nhin v mc ch cuc sng : Xy dng h cha nc, trng cy ven bin chn
gi, ci to rng ngp mn
Mi trng nhn to c sng to trn c s mi trng t nhin nn b mi trng t
nhin chi phi. Con ngi lun c thc ci to mi trng t nhin phc v cho nhu
cu cuc sng ca mnh. Tuy nhin, vic ci to tu tin c th lm xm hi n mi
trng t nhin.
H sinh thi.
H sinh thi l cng ng sinh vt v mi trng v sinh tn ti trn tri t, hot ng
nh mt h thng v pht trin theo mt quy lut cht ch. (cng ng sinh vt bao gm : ng
vt, thc vt, vi sinh vt; ng vt gm : ng vt n c, ng vt n tht).
Quy lut pht trin ca h sinh thi th hin nh sau :
Thc vt ht nc, khong cht, khng kh, tip thu nng lng mt tri chuyn ho
thnh nng lng ho hc tn ti trong thn v l cy. ng vt n c sng bng cch n l cy
c. n lt mnh, ng vt n tht li n tht cc ng vt n c. C ng vt, thc vt sau mt
thi gian tn ti s cht i, xc ca chng c vi sinh vt phn gii thnh cht dinh dng cho
thc vt. Vi sinh vt l vt hon tr mi th li cho mi trng t nhin.
Chng ta c th khi qut bng s :
Thc vt ng vt n c ng vt n tht Vi sinh vt.
Nh vy, ng vt, thc vt, vi sinh vt, mi trng v sinh tn ti bng cch da vo
nhau to thnh mt th thng nht, cn bng chnh l mt h sinh thi.
27

H sinh thi c duy tr trong mt trng thi n nh tng i, chnh l s cn bng

sinh thi.
S cn bng sinh thi rt cn thit cho cuc sng ca mi sinh vt, tuy nhin s cn bng
ny tn ti rt mong manh v kh nng t iu tit cng rt c hn. Nu con ngi can thip qu
mc vo h sinh thi, hoc lm tri vi quy lut pht trin ca t nhin th h sinh thi s mt i
s iu tit v c nguy c b ph hoi. Khi h sinh thi b ph hoi s nh hng tiu cc n mi
trng t nhin v cuc sng ca loi ngi.
Ti nguyn.
Ti nguyn l ngun vt cht m con ngi c th s dng phc v cho li ch bn thn
v cng ng x hi.
Ti nguyn c 2 loi : Ti nguyn c th phc hi v ti nguyn khng th phc hi.
- t ai, ng vt, thc vt, ngun nc l ngun ti nguyn sau khi khai thc c th
phc hi.
- Nhin liu, khong sn l ti nguyn khai thc th s dn dn b cn kit v
khng phc hi tr li c.
Ngy nay, con ngi cng c coi l ngun ti nguyn. y l ngun ti nguyn v gi.
Do vy m bi dng v khai thc tr tu con ngi l mt trong nhng mc tiu hng u ca
thi i.
Bo v mi trng.
Bo v mi trng l bo v ni sinh sng v pht trin ca mi sinh vt, lm cho n lun
c trong sch, h sinh thi c cn bng, cc ngun ti nguyn c duy tr lu di, m bo
v tng bc nng cao cht lng cuc sng ca chnh con ngi.

5.2. Gio dc mi trng

Gio dc mi trng l qu trnh tc ng lm thc tnh mi ngi, trong mt b phn
quan trng l th h tr - nhng ch nhn tng lai ca th gii c nhn thc ng v mi trng
v ngha sng cn ca vic bo v mi trng, thng xuyn quan tm n mi trng, hnh
thnh cc k nng bo v mi trng, m bo cho s pht trin bn vng ca nn kinh t x hi,
tng bc nng cao cht lng cuc sng cho bn thn, gia nh v c nhn loi.
Ni dung gio dc mi trng bao gm :
+ Gio dc thc bo v mi trng sng, u tranh chng li nhng vi phm, toan tnh
ph hoi mi trng.
+ Bi dng kin thc v mi trng v bo v mi trng.
+ Hnh thnh thi quen v rn luyn k nng v bo v mi trng gi vng cn bng sinh
thi.
+ Tham gia tch cc, c hiu qu cc hot ng bo v mi trng.
+ Tuyn truyn,vn ng mi ngi cng tham gia bo v mi trng.

6. Gio dc dn s.
Gia tng dn s l mt trong nhng nguyn nhn ca nn tht nghip, i ngho, bnh tt
v gy nhim mi trng Gio dc dn s l mt ch c c th gii quan tm.
Dn s l s dn c tr mt thi im xc nh. a bn c th hiu phm vi ca mt
lng, mt x, mt tnh, mt quc gia, hay trn phm vi ton th gii. Thi im c th hiu l qu
kh, hin ti hay tng lai ca x hi loi ngi.
Dn s th gii :
- 1830 : 1 t ngi.
- 1930 : 2 t ngi.
- 1960 3 t ngi.
- 1975 : 4 t ngi.
- 1987 : 5 t ngi.
- 1998 : 6 t ngi
28

S t ngi tng ln gp i trong thi gian cng ngy cng rt ngn dn. T 100 nm rt
xung cn 45 nm ri 38 nm. S pht trin dn s khng kim sot c tr thnh nguy c cho
s tn vong ca c nhn loi.
Dn s Vit Nam cng trong tnh trng tng t :
- Nm 1945 : 25 triu ngi.
- Nm 1960 : 30 triu ngi.
- Nm 1970 : 39 triu ngi.
- Nm 1980 : 54 triu ngi.
- Nm 1990 : 66.1 triu ngi.
- Nm 1999 : trn 70 triu ngi
- Hin nay con s ny ln n 90 triu ngi.
Do , gio dc dn s l mt ni dung cn c a vo gio dc trong nh trng, khi cha tr
thnh mt mn hc c lp th c th thc hin bng cch lng ghp vo cc ni dung bi hc ca
cc mn hc, sinh hot ngoi kho, ch t chn, tham gia vo cc hot ng x hi nhn ngy
dn s th gii, hoc gio dc gii tnh cho hc sinh

CU HI N TP, THO LUN

1. Khi nim v mc ch gio dc?
2. C s xy dng mc ch gio dc ?
3. Phn tch : i vi ton x hi, mc ch ca gio dc l nng cao dn tr, o to
nhn lc v bi dng nhn ti
4. Anh, ch hiu th no v nhn cch pht trin ton din i vi th h tr?
5. Mc tiu gio dc ca cc cp hc ?
6. V s hnh cy v mc ch gio dc ?
7. Gio dc thc cng dn ca nh trng ?
8. Gio dc vn ho thm m (cc khi nim c bn, nhim v)?
9. Nhim v gio dc lao ng, gio dc th cht?
10. Gio dc quc phng (qun s)?
11. Gio dc mi trng?

29

CHNG 4

KHI QUT V CC CON NG GIO DC

I. KHI NIM CON NG GIO DC
- Trong gio dc hc, cc phm tr l lun c xc nh tng quan vi ni dung v
cu trc ca cc qu trnh gio dc. Cc qu trnh gio dc u din ra theo trnh t : mc tiu, ni
dung, phng php v hnh thc t chc gio dc nhng trong thc tin hot ng gio dc,
cc phm tr ny thng thm nhp, an xen ln nhau, rt kh tch bch nh trong l lun (v d
nh gia ni dung v phng php tng qut, gia phng php v cc bin php, cch thc t
chc thc hin cc hot ng gio dc).
Hn th na, thc cht ton b qu trnh gio dc u nhm vo vic hnh thnh v pht
trin nhn cch con ngi theo mc ch gio dc xc nh. Nhn cch con ngi c c
chnh l sn phm ca cc hot ng tch cc ca con ngi.
Do , phm tr hot ng chnh l phm tr c tnh xut pht, ng thi chnh l c s
xc nh con ng gio dc thch hp. C ngha l, nhn cch ch c th hnh thnh, pht trin
thng qua cc dng hot ng, vi nhng con ng khc nhau.
- Nh vy, Con ng gio dc khng ch l mt phm tr l lun m chnh l s th hin
tng hp vic t chc thc hin cc hot ng thc tin gio dc v t gio dc ca con ngi
nhm gip con ngi lnh hi mt cch tch cc, sng to cc gi tr vn ho x hi ng thi gp
phn sng to nn cc gi tr mi cho i sng x hi.
T cch hiu ny chng ta thy khi nim v con ng gio dc l mt khi nim rng,
nhn mnh n s t chc hot ng sng to, nng ng ca con ngi, hng ti mc ch gio
dc nh, va lnh hi cc gi tr vn ho c va sng to nn cc gi tr mi phc v i
sng.
Vic xc nh ng con ng gio dc thc cht l vic vn dng linh hot, sng to
nguyn l gio dc : Hc i i vi hnh, gio dc kt hp vi lao ng sn xut, nh trng
gn lin vi x hi trong giai on mi, t lm cho nguyn tc, phng php gio dc, cc
hnh thc t chc hot ng gio dc tr nn mm do, thch ng vi trnh pht trin chung
ca x hi trn tt c cc lnh vc : chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, khoa hc k thut v cng
ngh, dn tr, ngun lc to nn : mt x hi hc tp, mi ngi i hc, hc thng xuyn,
hc sut i.

II. CC CON NG GIO DC

Gio dc l qu trnh tc ng hnh thnh nhn cch cho th h tr theo mc ch x
hi. Qu trnh ny c thc hin bng cc con ng quan trng sau y.
1. Gio dc thng qua dy hc
Mt trong nhng con ng quan trng nht gio dc th h tr l a hc sinh vo hc
tp trong cc nh trng.
Hot ng dy v hc l hot ng c trng ca nh trng. Hc l cng vic ca c
mt i ngi; dy hc c xem nh l mt din tin v th x hi ca con ngi v qua , con
ngi lun lun hot ng v pht trin.
Qu trnh dy hc din ra theo chiu hng hi nhp vn ho x hi. Trong x hi pht
trin cao th trong mi c nhn s ln lt l ngi dy ln ngi hc. Thng qua cc dng
hot ng dy hc vi cc phng php phong ph, a dng, cht lng hc tp (o to) ngy
cng c nng cao, hc sinh khng nhng tip thu cc h thng gi tr loi ngi c m cn
gp phn sng to ra nhng gi tr mi. C ngha l thng qua con ng dy hc con ng
quan trng nht, hc sinh s pht trin mt cch c h thng nng lc hot ng tr tu, c bit l
nng lc hot ng sng to, nhn cch c hon thin.
30

Chng hn, thng qua vic ging dy cc mn hc s :

- Gip hc sinh hnh thnh th gii quan v nhn sinh quan, y chnh l sn phm ca
nhn thc khoa hc v hot ng x hi, hiu c ngun ci t nc v s pht trin ca lch s
Vit Nam, t to nn lng t ho dn tc, tnh yu qu hng t nc, to lp thi quen t
duy, hnh ng theo chn l, l phi.
- Gip hc sinh nhn thc c nhng khi nim c bn v vn ho thm m, nhn ra gi
tr ch thc ca nn vn minh nhn loi, gi tr cuc sng chn chnh.
- Gio dc hc sinh c v kin thc, thi v k nng lao ng sng to, thc vn dng
khoa hc vo i sng.
Nh vy, dy hc l con ng gio dc ch ng, ngn nht v c hiu qu, gip th h
tr trnh c nhng m mm, vp vp trong cuc i. Do , dy hc l con ng quan trng
nht trong tt c cc con ng gio dc.
Mun cho vic dy hc t cht lng v hiu qu cao i hi phi to ra mi trng kin
thc thch hp, trong hng th, nhu cu hc tp c khi dy, c nh hng ng n
i vi mi ngi; mi dng hot ng phi c trng tm, u tin cho cht lng; bo m cho
vic chuyn t hc n thun tri thc sang mt pht trin c v tr tu, th cht, tnh cm, x hi
v o c ng thi vic ging dy, hc tp khng th tin hnh tch bit vi cc hot ng
khc.

2. Gio dc thng qua t chc cc hot ng phong ph v a dng.

Ton b cuc sng ca con ngi l mt h thng lin tc cc hot ng v con ngi ln
ln cng vi cc hot ng . Con ngi hot ng nh th no th nhn cch pht trin nh th
y. Hot ng tch cc l con ng tin thn, thnh t v vn ti hnh phc. V th, a
con ngi vo cc dng hot ng thc t phong ph v a dng l con ng gio dc tt v hiu
qu cao.
Con ngi sng c nhiu dng hot ng nh lao ng sn xut, hot ng x hi, vui
chi gii ttr Mi dng hot ng c nhng nt c th v u c tc dng gio dc.
Th nht, Vui chi l hnh thc hot ng gii tr nhng c ngha gio dc to ln. Vui chi
c thc hin thng qua cc tr chi ph hp vi mi la tui nh : Th dc th thao, hot ng
vn ho, vn ngh, tr chi tr tu sng to
- Thng qua hot ng th dc th thao hnh thnh k nng, k xo trong luyn tp, rn
luyn thn th, tng cng sc kho, sc bn v s do dai c th, c th pht trin cn i, hi
ho, to nn s nhanh nhy v ch c nhn.
- Thng qua cc hot ng vn ho, vn ngh nh : t chc cc cuc k nim lch s, cc
l hi dn tc gio dc truyn thng dn tc; xy dng mt mi trng vn ho lnh mnh
trong gia nh, nh trng v ngoi x hi vi np sng vn minh, tnh cm p gia mi ngi
vi nhau s mang ngha gio dc to ln i vi hc sinh.
Ngh thut l mt biu hin cao nht ca cc quan h thm m trong i sng x hi.
Ngh thut c chc nng nhn thc, tnh cm v gii tr. Cc chc nng ny em li cho con
ngi nim vui, lc quan, tc ng n t tng o c v th gii quan. Trong nh trng, hot
ng ngh thut vi cc loi hnh : vn hc, vn ho dn gian, ngh thut to hnh, m nhc, sn
khu bng cc hot ng c th nh : cc cuc thi, biu din vn ngh vo cc ngy l ln, thi
hc sinh thanh lch, thi trang hc ng, n sinh tng lai, chng trnh hot ng ginh cho
sinh vin (SV), ting ht sinh vin s to cho hc sinh, sinh vin gim bt cng thng sau hot
ng hc tp, ho nhp vi i sng x hi, bi dng nng lc nhn thc, cm th v sng to
ci p.
- Thng qua cc tr chi tr tu nh : c vua (va l tr chi tr tu va l mn th dc th
thao), ng ln nh Olimpia, Knh vn hoa, bi dng tr thng minh, tnh t chc, kt hp
hc vi hnh. i vi sinh vin c cuc thi sng to Robot.v.v...
Th hai, Lao ng sn xut l mt hot ng quan trng gio dc hc sinh thi quen lao
ng, thch ng, nng ng, sng to trong cuc sng vi nhiu loi hnh lao ng.
31

Trc ht l lao ng t phc v : Phc v cho sinh hot v hc tp ca c nhn, t phc

v cho lp, trng : trc nht lp hc, v sinh trng lp hng tun, sa cha thng thng.
Th hai, lao ng cng ch nh v sinh lng xm, ng ph, lao ng gip ngi gi
c n, gia nh thng binh lit sLao ng cng ch va mang gi tr gio dc o c va
gio dc t tng chnh tr, thc cng ng.
Th ba, lao ng sn xut to ra ca ci vt cht, i vi loi hnh ny va to cho hc
sinh tm cch p dng kin thc vo cuc sng, va th nghim, tm ra phng php lao ng
sng to.
- T chc cho hc sinh tham quan sn xut tn mt quan st qu trnh sn xut hng
ho, quan st cc c s c trnh cng ngh cao cc em tip xc vi cng ngh tin tin, vi
nhng ngi lao ng c trnh k thut cao t gio dc tm l, thc, va hc tp k thut
va c xu hng chn ngh hoc bc vo cuc sng lao ng.
Th ba, T chc cc hot ng x hi
Hin nay, cng tc gio dc cng ang c pht trin theo hng x hi ho. Hot ng
x hi l mt dng hot ng thc tin to cho con ngi c c mi quan h x hi a dng
phong ph. Thng qua cc hot ng x hi lm cho nhn thc ca hc sinh v con ngi, v x
hi cng dn c hon thin. ng thi, thng qua hot ng x hi, bn lnh ca mi c nhn
cng c khng nh, vng vng, c tnh, bn sc ring cng cng ngy cng m nt hn.
Do tnh phc tp ca hot ng x hi i hi con ngi phi c gng tm ra cc gii php
hp l, do tr thng minh sng to, tinh thn kho lo, linh hot, t nh, vn ho c hnh
thnh.
Nh vy, tham gia cc hot ng x hi, s hiu bit v th gii v cuc sng x hi c
m mang, kinh nghim hot ng c tch lu, tnh tch cc x hi c hnh thnh chnh
l con ng t chc gio dc c hiu qu.

3. Gio dc thng qua hot ng tp th (sinh hot tp th).

T chc cho hc sinh sinh hot tp th l mt hot ng gio dc quan trng ca nh
trng. Tp th l mt tp hp nhiu c nhn cng nhau hot ng theo mt mc ch tt p. Hai
yu t quan trng ca tp th c ngha gio dc ln l ch sinh hot v d lun tp th.
Ch sinh hot tp th hp l, vi k lut nghim, hot ng c k hoch, c t chc v
n np s to thi quen sng c vn ho, hnh thnh ch v ngh lc cho hc sinh.
D lun tp th lnh mnh lun tr gip con ngi nhn thc nhng iu tt p, iu
chnh hnh vi cuc sng c vn ha.
Trong hot ng tp th, cc c nhn cng nhau hot ng, tinh thn on kt, tnh thn i,
tnh hp tc cng ng c hnh thnh. l nhng phm cht quan trng ca nhn cch. Trong
sinh hot tp th, mt mt cc c nhn tc ng ln nhau, mt khc s tc ng ca nh s phm
thng qua tp th, n tp th s to thnh tc ng tng hp c tc dng gio dc rt ln.
Tp th va l mi trng, va l phng tin gio dc con ngi, t chc tt cc hot
ng tp th l con ng gio dc ng n.
Mun vy, nh trng v cc nh s phm cn :
- Xy dng tt cc mi quan h tp th (quan h tnh cm, quan h chc nng, quan h
trch nhim cng vic v quan h t chc th hin bng ni quy, k lut tp th).
- T chc cc hot ng a dng trong tp th.
- Xy dng cc vin cnh trong tng lai cho tp th. Vic xy dng vin cnh xut pht
t mc tiu gio dc ca lp, ca trng t em li nim vui, hy vng cho con ngi. Nu
khng xc nh mc ch cn n trong tng lai, con ngi s ri vo tnh trng mt phng
hng.
- Xy dng truyn thng tt p cho tp th, chng hn nh : Truyn thng hc tp gii,
truyn thng lao ng, truyn thng vn ngh, th dc th thao gii; mi loi truyn thng u c
ngha gio dc ring.
32

- Xy dng v hng dn d lun lnh mnh. D lun c sc mnh iu chnh cc mi

quan h trong tp th. D lun tp th lnh mnh l mt nhn t quan trng, c tc dng ln n
s pht trin ca cc c nhn v c tp th.
- T chc phong tro thi ua trong lp, trng.
Ngy nay, yu cu gio dc trong tp th cn c tip cn vi nhng yu cu mi, hng
hot ng ca tp th vo nhng mc tiu rng ln hn n tinh thn Gio dc nhn vn, v s
hiu bit quc t, lm cho con ngi khng ch gn vi cc tp th nh b m vn ti cuc sng
trn bnh din quc t v li ch ca nhn loi.

4. T gio dc.
Nhn cch c hnh thnh v pht trin bng nhiu con ng trong c s t gio dc
hay cn gi l t tu dng.
T tu dng biu hin thc v tnh tch cc cao nht ca c nhn i vi cuc sng. T
tu dng c thc hin khi c nhn t ti mt trnh pht trin nht nh, khi tch lu
c nhng kinh nghim sng, nhng tri thc phong ph.
T tu dng l kt qu ca qu trnh gio dc, l sn phm ca nhn thc v s to lp ca
thi quen hnh vi, l bc tip theo v quyt nh kt qu t c ca qu trnh gio dc.
T gio dc bt u bng vic xy dng cc mc tiu l tng cho tng lai, tip l tm
cc bin php v quyt tm thc hin mc tiu xc nh, thng xuyn t kim tra cc kt qu
v phng thc thc hin, tm cc gii php sng to mi, xc nh quyt tm mi hon thin
bn thn. Mi con ngi l sn phm ca chnh mnh, t gio dc chnh l phng php t khng
nh.
Tm li, trong thc t gio dc, cc con ng gio dc chnh l s tch hp gia ni
dung, phng php v hnh thc gio dc, hng vo vic thc hin tt nht mc tiu gio dc
ca nh trng. Thng qua cc hot ng dy hc, gio dc v t gio dc, cc nng lc v cc
phm cht nhn cch ca hc sinh c hnh thnh v pht trin ngy cng cao.
- Nh trng trong c ch mi phi ht sc nng ng, t iu chnh, thch ng vi cc
nhn t mi, yu cu mi lun lun ny sinh trong i sng x hi. Nh trng cn pht huy v
tr, vai tr l trung tm vn ho gio dc a phng thu ht v kt hp mi ngun lc, mi
lc lng tham gia vo s nghip gio dc theo nh hng chung, l o to bi dng
ngun lc con ngi cho cng nghip ho v hin i ho t nc.
Cc con ng gio dc khng phi l ring r, tch ri m l mt h thng gn b, thng
nht, b sung, h tr cho nhau. Phi hp tt cc con ng gio dc chnh l nguyn tc v cng
l ngh thut gio dc.

III. CC PHNG PHP GIO DC.

Vic thc hin cc con ng gio dc phi tin hnh theo cc phng php gio dc
t ti mc ch gio dc xc nh.
Phng php gio dc l cch thc tc ng ca nh s phm n i tng gio dc
hnh thnh cho h nhng phm cht nhn cch cn thit.
Phng php gio dc rt a dng, phong ph, nh gio dc cn phi vn dng linh hot
h thng phng php ny cho ph hp vi mc ch, i tng v tng tnh hung gio dc c
th. Phng php gio dc cng chnh l ngh thut gio dc.
Cc phng php gio dc chia thnh 3 nhm :
- Nhm phng php thuyt phc.
- Nhm phng php t chc hot ng.
- Nhm phng php kch thch hnh vi.
1. Nhm phng php thuyt phc. Thuyt phc l nhm cc phng php tc ng vo
mt nhn thc v tnh cm ca con ngi hnh thnh cho h thc v thi tt p i vi
cuc sng.
Thuyt phc l phng php thu phc nhn tm, gip con ngi nhn ra ci chn, thin,
m sng v hnh ng theo l phi.
33

Thuyt phc gm cc phng php c th sau :

1.1. Phng php khuyn gii.

Khuyn gii l phng php gp g, tr chuyn gia nh gio vi i tng cn gio dc
khuyn rn, gii thch m i tng phi tun theo nhng ni dung, chun mc, quy tc x hi
hay lm theo nhng iu hay l phi.
Khuyn gii c th bng l thuyt, nhng quan trng hn l bng con ng tnh cm
cm ho i tng, dn n lm cho i tng t gic iu chnh nhng nhn thc sai lm, lch
lc.
Khuyn gii c hai mc : gii thch v khuyn rn
- Gii thch thng tin hnh khi i tng khng hiu m hnh ng sai.
- Khuyn rn thng dng khi i tng hiu ng nhng c tnh lm sai, c tnh vi
phm.
Khuyn gii c hiu qu khi nh gio dc hiu r c im i tng gio dc, t nh trong
giao tip v bn thn nh gio dc l ngi gng mu, c uy tn trong cng ng.

1.2. Phng php tranh lun.

Tranh lun l phng php t chc i thoi tm ra li gii p cho tnh hung kh x
hay mt s kin gio dc c vn va xy ra xo i nhn thc sai lm ca con ngi, t
hnh thnh quan im ng.
Tranh lun c hiu qu khi cc bn tranh lun cng phc thin, hng ti mc ch tt
p.
i vi phng php ny, uy tn v s t nh ca nh gio c vai tr c bit quan trng
khi t vn , hng dn tranh lun gip hc sinh kt lun xc ng ng trng tm.

1.3. Phng php nu gng.

Thuyt phc hc sinh c th bng li ni, bng tnh cm nhng cng c th bng s gng
mu ca bn thn nh gio, ca ngi lnh o tp th c trong cuc sng v trong lao ng. Mi
Thy C gio phi l tm gng sng cho hc sinh noi theo. S gng mu ca nh gio th hin
trong nhn thc, trong i sng tnh cm v trong mi hnh vi ng x vi nhng ngi xung
quanh, trong cc mi quan h gia nh, tp th v x hi. S gng mu c gi tr cao khi nh
gio l ngi thnh t v c uy tn tht s.

2. Nhm cc phng php t chc hot ng.

Gio dc l qu trnh t chc cuc sng, hot ng v giao lu cho con ngi, cho nn
phng php gio dc a con ngi vo cc hot ng thc tin l rn luyn to nn cc thi
quen hnh vi tt.
Nhm ny c 2 phng php : Phng php luyn tp v phng php a con ngi vo
cuc sng x hi.

2.1. Phng php luyn tp.

Luyn tp l phng php a con ngi vo cc hot ng a dng c mc ch, c k
hoch trong mt thi gian tng i lu di nhm to cho h thi quen, hnh vi tt.
Luyn tp cn c thc hin bng cch c th giao vic hng ngy, k hoch ho cng
vic hng tun, hng thng. Ni dung cng vic c chn lc theo la tui, gii tnh v li cun
hc sinh. Trong qu trnh luyn tp, nh gio phi theo di, un nn, ch o kp thi hc sinh
hon thnh tt cng vic.

2.2. Phng php a con ngi vo cuc sng x hi.

y l mt phng php gio dc gn lin vi cuc sng ca hc sinh vi cuc sng x
hi cc em trng thnh theo nhng yu cu ca x hi.
Chng hn nh :
34

- Tham quan cc c s sn xut, nh bo tng, cc cuc trin lm ti a phng.

- Tham gia cc hot ng x hi ti a phng.
- T chc hc sinh tip xc vi gng lao ng tin tin.
- Tham gia cc l hi vn ho, l hi truyn thng a phng.
Tham gia vo cuc sng x hi, hc sinh s hc tp c tinh thn thi v phong cch
lao ng, cch ng x giao tip v c nhng hnh vi vn ho t hnh thnh k nng sng v
hot ng cn thit.

3. Nhm cc phng php kch thch hnh vi

Phng php kch thch hnh vi l nhm cc phng php tc ng vo mt tnh cm nhm
thc y tnh tch cc hot ng hoc nhn ra v khc phc nhng sai lm vi phm.
Nhm ny c 3 phng php sau dy :
- Phng php khen thung
- Phng php trch pht
- Phng php thi ua.

3.1. Phng php khen thng.

Khen thng l phng php biu th s hi lng v nh gi tch cc ca nh gio dc
i vi hnh vi tt ca c nhn hay tp th.
Khen thng khng nhng nhm vo nhng thnh cng, kt qu cng vic m cn nhm
vo ng c ca hot ng.
Khen thng trong nh trng c cc hnh thc sau :
- Li khen ca nh gio.
- Ngi lnh o biu dng c nhn trc tp th.
- Nh trng cp gip khen, ngh cp cao hn tng bng khen.
- Tng thng vt cht, cp hc bng, min thi vo cc cp hc cao hn.
Yu cu i vi khen thng :
+ Khen thng phi khch quan, cng bng, hp l, ng ngi, ng vic, ng
thi im, phi c tp th tha nhn, d lun hoan nghnh.
+ ng vin, khuyn khch nhng em ln u t thnh tch d cha tht cao.

3.2. Phng php trch pht

Trch pht l phng php biu th s khng ng tnh, s ln n ca ngi lnh o, nh
gio dc hay tp th i vi nhng hnh vi sai lm ca i tng gy cho h s hi hn, t
thnh khn nhn li v quyt tm sa cha sai lm.
Trch pht l bin php khng th p dng thng xuyn, v nu thng xuyn trch pht
s to nn s chai l tm l. Lm dng trch pht hay trch pht qu nng, thiu khch quan s l
nguyn nhn trc tip a con ngi vo nhng sai lm khc.
Cc hnh thc trch pht trong nh trng
- Nhc nh, ph bnh trc tp th.
- Mi ph huynh ti trng.
- Chuyn sang lp khc.
- Cnh co ghi hc b.
- ui hc, khai tr khi t chc on th.
i vi hc sinh ph thng, ui hc hay khai tr khi t chc on th l hnh thc
khng nn dng v chnh l s tha nhn s bt lc, tht bi ca gio dc. i vi gio vin,
c bit l gio vin ch nhim khi hc sinh do mnh qun l, ch nhim phi chuyn sang lp
khc cng chnh l tha nhn s yu km v nng lc s phm ca bn thn.

3.3. Phng php thi ua.

Thi ua l phng php t chc cho hc sinh hot ng tch cc, to nn ng lc thc
y mi ngi tch cc hn trong mi cng vic.
35

Thi ua l bin php mi ngi rn luyn, tu dng, to nn nhng hnh vi ng n v

li ch chung, hot ng vi mt nhp khn trng hn bnh thng.
Thi ua hot ng lm cho mi c nhn trong tp th gn gi, qu mn nhau, to nn tnh
cm tp th lnh mnh, chnh n tr thnh ng lc, sc mnh tng hp, on kt cng hnh ng
t thnh tch cao nht.
Tm li, gio dc gm nhiu phng php khc nhau, mi phng php c th mnh ring
tc ng vo mt mt ca nhn cch, mi phng php c th p dng vo tng tnh hung,
hon cnh v i tng c th. Tuy nhin, trong qu trnh gio dc cn phi phi hp cc phng
php vi nhau, bi khng c phng php no l vn nng. S dng nhun nhuyn, linh hot cc
phng php chnh l ngh thut s phm.

CU HI N TP V THO LUN
1. Khi nim v con ng gio dc?
2. Ti sao ni dy hc l con ng quan trng nht gio dc hc sinh tr thnh
nhn cch pht trin ton din?
3. Hy chng minh rng t chc cc hot ng phong ph v a dng cho hc sinh l
con ng gio dc tt v mang li hiu qu gio dc cao?
4. Mt trong nhng con ng gio dc hc sinh l thng qua hot ng tp th. Tp
th va l mi trng, va l phng tin gio dc con ngi, t chc tt cc hot
ng tp th l con ng gio dc quan trng v ng n. pht huy tt vai tr
ca hot ng tp th trong vic gio dc hc sinh, nh trng v cc nh s phm
cn tin hnh cc hot ng s phm no mang li hiu qu gio dc cao?
5. Mi con ngi l sn phm ca chnh mnh
Anh ch hy chng minh v lin h vi bn thn?
6. Mc ch ca nn gio dc Vit Nam l o to th h tr tr thnh nhng nhn cch
pht trin ton din. Nhn cch ch c th hnh thnh, pht trin thng qua cc dng
hot ng, vi nhng con ng khc nhau. Theo anh, ch vic thc hin cc con
ng gio dc cn tin hnh theo nhng phng php gio dc no t mc ch
nu trn?

36

CHNG 5

L LUN V QUN L GIO DC

I. H THNG GIO DC QUC DN VIT NAM.
1. Khi nim v h thng gio dc quc dn
Ngy nay trn th gii tha nhn rng ri lun im cho rng mt quc gia giu mnh
l mt quc gia c tim lc tr tu v tng lai ca mt dn tc c quyt nh bi tr thng
minh ca con ngi dn tc , ch khng phi ch da vo s giu c ca ti nguyn thin nhin
v chnh h thng gio dc quc dn mnh s to nn tim lc tr tu cho dn tc mnh. Do ,
thc hin chin lc pht trin t nc, thc hin chin lc gio dc, mi quc gia u c h
thng gio dc ca mnh. Vy h thng gio dc quc dn l g?
- H thng gio dc quc dn l mng li cc trng hc c xy dng tin hnh
gio dc th h tr v o to nhn lc theo yu cu ca x hi.
- H thng cc trng hc c xy dng thng nht trn phm vi c nc, c sp xp
thnh cc cp hc, ngnh hc, vi cc loi hnh o to nhm tho mn nhu cu hc tp ca
nhn dn.
- H thng gio dc quc dn l sn phm ca nn kinh t, chnh tr, vn ho, khoa hc
ca mt quc gia. Quy m, c cu t chc, cht lng gio dc v o to, xu hng v kh nng
pht trin ca ton h thng b quy nh bi trnh pht trin ca t nc.
- Mc ch xy dng h thng gio dc quc dn l nng cao dn tr o to nhn lc v
bi dng nhn ti cho t nc. c bit, khi gio dc tr thnh quc sch hng u, vic xy
dng h thng gio dc quc dn l mt trng tm chin lc x hi, v h thng gio dc quc
dn mnh s ng gp tch cc cho s phn vinh ca t nc.

2. Nguyn tc xy dng h thng gio dc quc dn (05 nguyn tc).

a/ H thng gio dc quc dn ph hp vi trnh pht trin kinh t, vn ho, khoa hc
ca t nc, ph hp vi mc tiu chin lc kinh t, x hi quc gia ng thi cng phi tip
cn vi trnh pht trin gio dc th gii.
b/ Gio dc hng ti ph cp cho ng o qun chng, gio dc dnh cho mi ngi v
mi cng dn u thc hin quyn v ngha v hc tp. Mun vy, phi a dng ho cc loi hnh
trng hc, loi hnh o to v thc hin x hi ho gio dc thc hin mc ch gio dc
chung.
c/ T chc qu trnh o to mm do, to iu kin thun li cho ngi hc phc v
thit thc cho nhu cu thc t ca cuc sng x hi v tng c nhn.
d/ H thng gio dc quc dn thng nht trong c nc, m bo s lin thng cc cp
hc, ngnh hc; m bo s k tha, pht trin bn vng trong ni dung v phng php.
e/ T chc cc trng chuyn, trung tm gio dc mnh trung ng v a phng
pht huy v bi dng nhn ti cho t nc.

3. H thng gio dc quc dn Vit Nam.

H thng gio dc quc dn Vit Nam c t chc trn c s kh nng v nhu cu hin
ti, cng nh xu hng pht trin tng lai ca nn kinh t v x hi nc ta, ng thi ph hp
vi c im truyn thng vn ho dn tc v xu th pht trin ca thi i.
H thng gio dc quc dn Vit Nam c xy dng nh sau :

3.1. Gio dc Mm non.

Gio dc Mm non l ngnh hc c bit, ni nui dng v dy d cc chu trc tui
ti trng ph thng ( t 1 n ht tui th 5).
Gio dc mm non chia thnh hai nhm :
- Nhm Nh tr : dnh cho cc chu t 1-3 tui.
- Nhm Mu gio : dnh cho cc chu t 3-6 tui.
37

3.2. Gio dc ph thng.

Gio dc ph thng vi h thng 12 nm, tip nhn hc sinh t 6 n 18 tui.
Mc ch gio dc ph thng l cung cp cho hc sinh h thng kin thc ph thng vng
chc, ton din, ng thi gio dc thi v chun b k nng lao ng, h bc vo cuc
sng lao ng trc tip hoc tip tc hc tp bc hc cao hn.
Gio dc ph thng c 3 bc hc :
- Gio dc tiu hc : y l bc hc nn tng ca trng ph thng. Tiu hc c 5 lp,
tip nhn hc sinh t 6 n 11 tui. Bn cnh , trng Tiu hc cn c chc nng ph cp gio
dc tiu hc cho ton dn trong tui t 6 45.
- Gio dc Trung hc c s (trc y l cp II)
Bc Trung hc c s gm 4 lp (lp 6 lp 9), tip nhn hc sinh t 11 n 15 tui vo
hc. Hin ti, trng trung hc c s cn thc hin chc nng ph cp trung hc c s cho ton
dn thc hin chin lc pht trin gio dc t 2001 2010; 2011-2020.
- Gio dc Trung hc ph thng (trc y gi l cp III).
Bc Trung hc ph thng gm 3 lp, tip nhn hc sinh t 15 n 18 tui vo hc (lp
10,11,12).
Hin nay c s gio dc ph thng c cc loi trng sau y:
- Trng tiu hc
- Trng trung hc c s
- Trng trung hc c s v trung hc ph thng
- Trng trung hc ph thng
- Trng trung hc ph thng c nhiu cp hc
- Trng trung hc ph thng k thut
- Trung tm k thut tng hp-hng nghip.

3.3. Gio dc i hc.

Gio dc i hc c: Trng Cao ng o to trnh cao ng; Trng i hc o to
trnh cao ng, trnh i hc, trnh thc s, trnh tin s khi c Th tng Chnh ph
giao.
Trng Cao ng nm trong h thng Gio dc i hc, tip nhn hc sinh tt nghip
ph thng qua k thi tuyn sinh, c o to trong thi gian 3 nm tr thnh nhng c nhn,
k s thc hnh bc cao ng, nhng cn b k thut trc tip iu hnh sn xut.
Trng i hc tip nhn hc sinh c sng lc qua k thi tuyn sinh theo ch tiu ca
Nh nc phn b cho tng trng i hc hng nm, vi hai chc nng: o to v nghin cu
khoa hc.
Trng i hc c 3 bc o to :
Th nht, bc i hc o to c nhn khoa hc, k s tu theo chuyn ngnh o to, vi
thi gian : 4 nm, 5 nm, 6 nm.
Th hai, bc Cao hc o to thc s khoa hc, vi thi gian o to 2 nm, tip nhn hc
vin tt nghip i hc.
Thc s khoa hc l nhng chuyn gia c trnh cao, am hiu l thuyt khoa hc, nghip
v su sc v c kh nng thc hnh gii.
Th ba, bc Nghin cu sinh o to tin s, vi thi gian hc 4 nm i vi nhng ngi
tt nghip i hc v 2 nm i vi hc vin tt nghip cao hc.
Tin s l nhng nh khoa hc c trnh cao, nhng ngi trc tip nghin cu v t
chc, hng dn nghin cu khoa hc lm pht trin nn khoa hc cng ngh ca quc gia.
H thng cc trng i hc hin nay ang c a dng ho c cc trng quc gia,
trng vng, trng a phng, dn lp, t thc, trng m Vi cc h o to chnh quy, tp
trung, va lm va hc, chuyn tu, t xa cc trng i hc gp phn vo vic nng cao dn tr,
o to nhn lc v bi dng nhn ti cho t nc.
38

3.4. Gio dc chuyn nghip.

Gio dc chuyn nghip bao gm cc trng trung cp chuyn nghip, cc trng dy
ngh. y l ni o to cng nhn lnh ngh v cn b k thut bc cao ng, trung cp cho cc
lnh vc kinh t v vn ho x hi.
Gio dc chuyn nghip bao gm cc loi trng sau y:
- Trng Cao ng ngh, trung cp ngh, trung tm dy ngh, lp dy ngh (gi chung l
C s dy ngh) tip nhn hc sinh tt nghip trung hc ph thng hoc trung hc c s o
to ngh.
- Trng Trung cp chuyn nghip.
Trng Trung cp chuyn nghip tip nhn hc sinh tt nghip trung hc c s hoc ph
thng trung hc o to t 2 n 3 nm thnh cn b k thut trung cp, lm nng ct cho nn
sn xut hin i.
Nh vy, cc trng dy ngh, trung cp chuyn nghip, cao ng ngh l nhng ni o
to nhn lc c trnh k thut lnh ngh cho x hi. Do , nng cao cht lng o to cc
loi trng ny chnh l mt iu kin vng chc m bo v ngun lc lao ng trc tip
hng ti hin i ho, cng nghip ho t nc.

3.5. Gio dc thng xuyn.

Gio dc thng xuyn bao gm: Trung tm gio dc thng xuyn; Trung tm hc tp
cng ng c nhim v bi dng vn ho, nghip v cho ton dn, c bit l nhng ngui do
cc hon cnh khc nhau m cha c hc tp c h thng. H o to ny gp nhiu cng sc
h tr cho h chnh quy trong vic nng cao dn tr v o to nhn lc cho x hi.

3.6.

Gio dc ca cc t chc chnh tr, x hi, on th, cc lc lng v

trang nhn dn.
-

Cc trng ca cc t chc chnh tri, x hi, on th gm : Trng ng, trng

on, trng i, trng Cng on, trng Ph n
- Cc trng ca lc lng v trang nhn dn nh : Qun i, Cnh st, An ninh, Bin
phng
H thng gio dc ca cc t chc chnh tr, x hi, on th v cc lc lng v trang
nhn dn ang dn ho nhp vo h thng gio dc quc dn theo qui ch chung c v ni dung,
phng php o to v vn bng c cp.
Tm li, nh trng trong h thng gio dc quc dn Vit Nam c t chc theo cc
loi hnh sau y:
- Trng cng lp do Nh nc thnh lp, u t xy dng c s vt cht, bo m kinh
ph cho cc nhim v chi thng xuyn;
- Trng dn lp do cng ng dn c c s thnh lp, u t xy dng c s vt cht
v bo m kinh ph hot ng;
- Trng t thc do cc t chc x hi, t chc x hi ngh nghip, t chc kinh t
hoc c nhn thnh lp, u t xy dng c s vt cht v bo m kinh ph hot ng
bng vn ngoi ngn sch nh nc.
- Trng chuyn bit gm: Trng chuyn; Trng nng khiu; Trng dn tc ni tr;
Trng dn tc bn tr; Trng d b di hc; Trng dnh cho ngi tn tt, khuyt
tt; Trng gio dng.
Cc loi hnh nh trng trong h thng gio dc quc dn c thnh lp theo quy
hoch, k hoch ca Nh nc nhm pht trin s nghip gio dc. Nh nc to iu kin
trng cng lp gi vai tr nng ct trong h thng gio dc quc dn.
39

iu kin, th tc v thm quyn thnh lp nh trng c quy nh ti iu 50, iu 51

ca Lut gio dc 2005. (c k Chng 2, Chng 3 Lut gio dc, 2005).
Nh trng trong h thng gio dc quc dn l mt b my thng nht trong c nc, c
lc lng to ln, phc v cho nhu cu pht trin ca t nc v kinh t, vn ho, khoa hc v
cng ngh. Tuy nhin, h thng gio dc quc dn Vit Nam cn phi tip tc nghin cu, t
chc, hon thin trn mi phng din c th vn ti tm cao mi.

II. QUN L GIO DC

Ngy nay ai cng bit rng qun l ng mt vai tr ht sc quan trng trong bt c hot
ng no ca con ngi, d l sn xut hay kinh doanh, d trong hot ng vn ho hay trong
hot ng x hi. i vi s nghip gio dc cng vy, hiu qu v cht lng gio dc ph
thuc vo chnh gio vin v cng tc qun l hot ng ca h trong nh trng.

1. Khi nim v qun l gio dc

Qun l gio dc l hot ng ca cc c quan qun l nhm tp hp v t chc cc hot
ng ca gio vin, hc sinh v cc lc lng gio dc khc cng nh huy ng ti a ngun lc
gio dc nng cao cht lng gio dc v o to trong nh trng.
* Qun l gio dc c nhiu cp :
+ B Gio dc v o to : cp cao nht, qun l nh trng bng cc bin php v m.
+ S Gio dc v o to tnh v cc Phng gio dc cc huyn, th x, thnh ph
thuc tnh y l hai cp qun l trung gian.
+ Cp qun l quan trng trc tip ca hot ng gio dc l c quan qun l trong cc
nh trng.
* Hot ng ca cc c quan qun l l h thng nhng tc ng ti u nh (cng tc
tham gia, phi hp, huy ng, iu khin, can thip) c mc ch, c k hoch, hp quy lut t
ch th qun l n i tng qun l v cc lc lng gio dc.
* Ngun lc gio dc bao gm :
+ Nhn lc gio dc : i ng gio vin v cn b qun l trng hc. i ng ny v
s lng v mnh v cht lng s quyt nh cht lng gio dc trong nh trng.
+ C s vt cht v thit b trng hc l iu kin thit yu t chc dy v hc.
+ Ngn sch gio dc : Ngun ti chnh t nh nc, ngun thu hc ph, cc khon ng
gp ca nhn dn v ngun thu khc.
+ Cc lc lng gio dc x hi quan tm ti s nghip gio dc ca nh trng.

2. B my qun l nh trng
B my qun l nh trng bao gm :
- H thng b my lnh o v qun l.
- H thng cc t chc qun l chuyn mn.
- Cc t chc qun l chc nng.
- Cc t chc tham mu t vn.
- Cc t chc phi hp.

2.1. B my lnh o v qun l gm :

- T chc c s ng : c cp u ng, chi b trc tip lnh o chnh quyn v cc t
chc on th khc thc hin ng li gio dc ca ng v Nh nc.
- Hiu trng v cc Ph hiu trng.
Hiu trng l th trng trng hc c thm quyn cao nht v hnh chnh v chuyn
mn trong trng, chu trch nhim trc Nh nc v nhn dn v vic t chc, qun l ton b
hot ng ca Nh trng. Khi Hiu trng vng mt ti nhim s phi u quyn qun l nh
trng cho Ph hiu trng.
Ph hiu trng l ngi gip Hiu trng qun l nh trc, c php thay mt Hiu
trng qun l cc mt hot ng gio dc nh trng khi cn thit.
40

2.2. H thng cc t chc qun l chuyn mn.

- Cc t chuyn mn
- Cc lp hc.
- T vn phng v t hnh chnh qun tr.

2.3. Cc t chc qun l chc nng

- T chc gio v
- T chc gio dc chnh tr v hot ng ngoi lp.
- Cc t chc phc v khc.

2.4. Cc t chc tham mu t vn

- Hi ng s phm (Hi ng gio dc, hi ng trng).
- Hi ng khen thng v k lut.
- Hi ng khoa hc.

2.5. H thng t chc phi hp

- on Thanh nin Cng sn H Ch Minh, i Thiu nin Tin phong H Ch Minh.
- T chc cng on gio dc c s.
- Hi ph huynh hc sinh.
- Cc t chc qun chng gio dc khc.

3. Mc ch ca qun l nh trng
- Mc ch ca qun l nh trng l a nh trng t trng thi ang c, tin ln mt
trng thi pht trin mi.
- Bng phng thc xy dng v pht trin mnh m cc ngun lc gio dc v hng cc
ngun lc vo phc v cho vic nng cao cht lng gio dc.
- T chc qu trnh gio dc c hiu qu o to th h tr tr thnh nhng nhn cch
pht trin ton din.
- Thng xuyn qun l ni b, dn ch ho nh trng, nng cao vn ho qun l.

4. Cc nguyn tc qun l gio dc.

Cc nguyn tc qun l gio dc l h thng nhng lun im c bn, th hin tnh quy
lut ca cc hot ng qun l gio dc. Nhng nguyn tc ny nh hng v ch o ton b cc
hot ng ca ngi lm cng tc qun l cng nh i vi c quan qun l gio dc, bao gm :
- Nguyn tc m bo s lnh o ca ng i vi nh trng v cng tc gio dc.
- Nguyn tc tp trung dn ch m bo cho s on kt nht tr trong tp th s phm.
- Nguyn tc m bo tnh khoa hc cao trong hot ng qun l.
y l nguyn tc rt quan trng, m bo s thnh cng cho ngi qun l nh trng.
Bi nguyn tc ny s gip cho ngi qun l pht huy y , ng mc vai tr ch th, pht huy
tnh tch cc, thc lm ch ca mi thnh vin trong nh trng, t nng cao cht lng v
hiu qu cao trong o to.
- Nguyn tc m bo tnh thit thc v c th trong cng tc qun l. Tc l mi cng
vic cn c mc tiu c th, c t chc thc hin chu o, c kim tra un nn, iu chnh kp
thi.
Cc nguyn tc qun l nu trn c mi quan h mt thit vi nhau v c vn dng mt
cch linh hot, khoa hc trong qu trnh iu hnh. Qun l tt qu trnh gio dc s dn ti cc
sn phm gio dc c cht lng tt.

5. Ni dung v phng thc qun l nh trng

5.1. Ni dung cng tc qun l trng hc
Cng tc qun l trong nh trng bao gm cc ni dung sau :
- Qun l ton b c s vt cht v thit b nh trng nhm phc v tt nht cho cng tc
ging dy, hc tp v gio dc hc sinh. Qun l tt bao gm: bo qun tt, s dng c hiu qu
v thng xuyn b sung cc thit b mi c gi tr.
41

- Qun l tt ngun ti chnh hin c : thu chi ng mc ch, ng nguyn tc ti chnh,

tit kim, m rng ngun thu.
- Qun l con ngi : nh gio, cng chc vin chc, hc sinh thc hin tt cc nhim v
gio dc ca nh trng. y l mt ni dung va mang tnh khoa hc va mang tnh ngh thut
bao gm : Qun l nhn s, t tng tinh thn, chuyn mn, o to bi dng, khen thng v
bt
- Ch o tt cc hot ng chuyn mn theo chong trnh o to ca B, nh trng,
m bo thc hin nghim tc, lun c ci tin, cht lng dy v hc lun c nng cao.
Ni dung ny c tin hnh vi cc bin php : theo di st sao cng vic, kim tra,
thanh tra nh gi, un nn kp thi, t chc tt vic t gim st v t kim tra ca cc b
phn, cc t chc chuyn mn. y l bin php qun l tt v c hiu qu nht.
- Chm lo bi dng i sng vt cht v tinh thn ca tp th cn b, nh gio, cng
nhn vin.
- Qun l tt vic hc tp rn luyn ca hc sinh theo quy ch ca B Gio dc v o
to. y l ni dung quan trng.

5.2. Phng thc qun l nh trng.

K hoch ho cc hot ng ca nh trng. Thc cht l :

+ Xc nh mc tiu cn t ti.
+ M hnh ho ni dung cng vic.
+ Chng trnh ho hnh ng.
+ La chn cc gii php thc hin ti u.
+ Phn cng ngi thc hin v thi gian hon thnh.

T chc thc hin k hoch gio dc :

+ Phn cng, phn nhim c th, r rng n tng ngi, bao gm
ni dung, thi gian hon thnh, sn phm t c.
+ Xc lp c cu phi hp gia cc b phn chc nng.
+ Nng cao trnh nghip v ca cc cn b chuyn mn.
+ Tip nhn cc ngun b sung v nhn s, vt cht, thit b, ti chnh, ti liu
+ Huy ng ton b lc lng trong trng tch cc hon thnh cng vic ng
tin , m bo cht lng.
+ Gim st thc hin cng vic v iu chnh kp thi nhng bt hp l, tho g
kh khn, tr ngi.

Kim tra vic thc hin k hoch nm hc :

+ Kim tra nh gi trng thi ban u.
+ Kim tra nh gi tin cng vic (ch trng hiu qu, cht lng).
+ Pht hin sai st, lch lc, tm nguyn nhn iu chnh, un nn kp thi.
+ S kt, tng kt rt kinh nghim theo hc k v c nm hc.

6. Mi quan h qun l.
Trong cng tc qun l c mi quan h phc tng v mi quan h phi hp. Tnh cht ni
bt ca mi quan h qun l l tnh cht lin nhn cch.
Tnh cht lin nhn cch c th hin bng :
- Mi quan h cng vic.
- Mi quan h tm l.
- Mi quan h cng ng hp tc.
Mi quan h cng vic c th hin bng th ch, nguyn tc (Mi quan h phc tng).
42

Mi quan h tm l khng c quy nh bi mt rng buc no v c ny sinh trong

qu trnh cng tc, giao tip. Ch khi no mi quan h tm l lnh mnh v mt tnh cm th s
gip mi quan h cng vic c hiu qu hn.
Mi quan h cng ng hp tc th hin s phi hp cht ch t trn xung di, di
ln trn, gia cc b phn chc nng. Do , thnh cng ca ngi lm cng tc qun l nh uy
tn ch khng phi ch uy quyn. Uy tn c th hin ti nng, o c ca nh qun l.

7. Tnh quy lut ca s vn hnh b my qun l

S vn hnh b my qun l c nhng quy lut sau :

7.1. S ph hp gia b my qun l vi i tng qun l.

S ph hp ny i hi b my qun l phi gn, tinh gin so vi i tng qun l. B
my qun l cng nh (gn, tinh gin) i hi ti nng, trch nhim ca ngi qun l cng cao
v qun l phi trnh cao.

7.2. Tnh khuch i ca hnh vi qun l.

l qun l c kh nng s dng mt lc nh to ra mt cng ln. Cp qun l
cng cao th tnh khuch i cng ln. Tnh khuch i th hin c hiu qu v hu qu ca hot
ng qun l.

7.3. Tnh nh hng (tnh ly truyn) ca hnh vi qun l.

Tnh nh hng th hin c hnh vi tt v hnh vi xu ca ch th qun l. Trong tnh
nh hng, hnh vi tt thng ly truyn chm hn, hnh vi xu thng ly truyn nhanh hn. Do
, trong thc tin i hi ngi qun l phi lun nu gng tt, lun gng mu, bng tc
phong lm vic nghim tc, chn chn, yu cu cao i tng qun l.

7.4. Tnh kh qun l ngy cng tng ca i tng qun l

S d c quy lut ny bi trnh ca i tng qun l ngy c nng cao; mi quan h
tm l gia ch th v i tng qun l ngy cng c xc lp mt cch r nt; hnh vi qun l
tt v xu c bc l r; ti nng v o c ca nh qun l c th hin r rng qua s nh
gi ca i tng qun l.

7.5. Tnh uy tn ca b my qun l.

Uy tn l yu t quyt nh hiu qu cng vic, uy quyn quyt nh hiu lc cng vic.
Uy tn c hai loi : - Uy tn chuyn dch tc l do x hi t vo.
- Uy tn c to ra trong lao ng, hot ng.
Uy tn c to ra trong qu trnh lao ng mi l uy tn thc s.
Trong cng tc qun l ni chung, qun l gio dc ni ring hin nay c ba loi cn b
qun l :
- Cn b s dung t uy tn chuyn dch.
- Cn b c uy tn thng d tc l va c uy tn c to ra trong hot ng va c uy
tn chuyn dch.
- Cn b lng quyn.

8. Mt s yu cu i vi ngi qun l gio dc hin nay

Yu cu ca s nghip gio dc o to ngy cng tng, a dng v phong ph hn, do
i hi cng tc qun l gio dc cng phi pht trin c cht lng cao hn. Khoa hc qun l l
khoa hc tng hp, khoa hc v t chc, qun l con ngi. Trong cng cuc i mi t nc,
ngi cn b qun l gio dc cn p ng c cc yu cu sau y :
8.1. V phm cht chnh tr v o c ngh nghip:
Ngi qun l l ngi thc hin mc tiu, nhim v chnh tr ca ngnh, do phi cp
nht vi tnh hnh chnh tr, vi cc ch trng ln ca ng v Nh nc, u tranh chng tt
hu, chng i chch hng s pht trin ca t nc ca x hi; khng th coi gio dc o to
l mt ngnh chuyn mn n thun. Ngi cn b qun l phi th hin c phm cht chnh
43

tr vng vng, c bn lnh, kin tr phn u cho c lp dn tc v x hi cng bng, dn ch,

vn minh; th hin o c ngh nghip trong sng, li sng lnh mnh, tc phong chng chc;
giao tip, ng x lch s, s phm.
8.2. V nng lc chuyn mn, nghip v s phm:
Ngi cn b qun l phi l ngi gii chuyn mn t nht trong phm vi chuyn mn hp
c o to ca mnh. y l c s to uy tn vi ng nghip. Hiu bit mt cch vng
vng, su sc v chng trnh gio dc i vi cp hc m mnh qun l. C nng lc v k nng
v nghip v s phm; t hc v sng to; lun trau di kh nng ngoi ng v ng dng cng
ngh thng tin trong cng tc qun l.
8.3. V nng lc qun l nh trng:
Ngi cn b qun l gio dc phi c ngh thut qun l. Ngh thut qun l c th
hin kh nng hiu cc nguyn tc v bit vn dng linh hot vo thc tin qun l; biu hin
vic hiu tnh hnh, nm vng i tng. Ngh thut qun l cn th hin phm cht o c
ca ngi qun l : khng so o c nhn, khi mc sai lm dm dng cm nhn, khi thnh cng
khng c coi tt c cng lao l ca ring mnh.
Nng lc qun l nh trng c th hin kh nng:
- Phn tch v d bo
- Tm nhn chin lc
- nh hng, thit k v trin khai
- Quyt on, c bn lnh i mi
- Lp k hoch hot ng
- T chc b my v pht trin i ng
- Qun l hot ng dy hc
- Qun l ti chnh v ti sn nh trng
- Pht trin mi trng gio dc
- Qun l hnh chnh
- Qun l cng tc thi ua, khen thng, k lut
- Xy dng h thng thng tin
- Kim tra nh gi.
Hi v t c nhng yu cu nu trn (03 yu cu), ngi cn b qun l gio dc s
thu phc c NHN TM v thnh cng trong cng tc qun l. Hay ni mt cch khc
l ngi cn b qun l gio dc va c TM va c TM mi ng p ng c yu cu
t ra ca s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc.

CU HI N TP V THO LUN
1. Khi nim v h thng gio dc quc dn ?
2. Nguyn tc xy dng h thng gio dc quc dn ?
3. T chc h thng gio dc quc dn Vit Nam ?
4. Khi nim v qun l gio dc ?
5. T chc ca b my qun l nh trng ?
6. Mc ch, nguyn tc ca cng tc qun l nh trng ?
7. Ni dung v phng thc qun l nh trng ?
8. Cc mi quan h trong cng tc qun l gio dc ?
9. Phn tch tnh quy lut ca s vn hnh b my qun l ?
10. Yu cu i vi ngi lm cng tc qun l gio dc hin nay ?

44

CHNG 6

NH TRNG V NGI GIO VIN

A. MT S VN C BN V NH TRNG
I. NH TRNG
1. Khi nim v nh trng
Nh trng l c quan gio dc chuyn nghip, c i ng cc nh s phm c o to
mt cch chnh quy, ni dung chng trnh c chn lc, phng php gio dc ph hp vi la
tui, c phng tin k thut phc v cho gio dc. Mc ch gio dc ca nh trng ph hp
vi xu th pht trin x hi v thi i. Bng kin thc v phng php khoa hc, bng hnh thc
t chc cc hot ng s phm hp l, gio dc nh trng to nn b mt tm l c nhn ph
hp vi nhng chun mc gi tr x hi v thi i.
2. Mc tiu gio dc ca nh trng
thc hin chin lc gio dc, mi quc gia u c mt h thng gio dc ca mnh.
H thng gio dc quc dn l mng li cc trng hc c xy dng tin hnh gio dc th
h tr v o to nhn lc theo yu cu ca x hi. H thng trng hc c xy dng thng
nht trn phm vi c nc, c xp xp thnh cc cp hc, ngnh hc, vi cc loi hnh o
to nhm tha mn nhu cu hc tp ca nhn dn. D cp v m hay cp vi m, cp
trung ng hay a phng, cp hc, trng hc hay ngnh hc, c th hn l bi hc, trong
gio dc lun t ra bn vn c bn:
- Gio dc lm g? -> Mc tiu gio dc.
- Gio dc ci g? -> Ni dung gio dc.
- Gio dc nh th no? -> Phng php gio dc.
- Kt qu gio dc ra sao? -> nh gi hiu qu, cht lng gio dc.
y l nhng phm tr c bn ca gio dc ni chung, n c mi quan h thng nht, bin
chng vi nhau.
Vic xc nh mc tiu, xy dng ni dung, chng trnh, phng php gio dc ca tng
cp hc l nhm c th ha ng li, chin lc pht trin gio dc ca t nc. Gio dc trung
hc ph thng nm trong h thng gio dc quc dn Vit Nam.
iu 2, chng I Nhng quy nh chung ca Lut gio dc nu r mc tiu gio dc:
(iu 2, Lut gio dc, 2005)
Mc tiu gio dc l o to con ngi Vit Nam pht trin ton din, c o c, tri thc,
sc khe, thm m v ngh nghip, trung thnh vi l tng c lp dn tc v ch ngha x hi;
hnh thnh v bi dng nhn cch, phm cht v nng lc ca cng dn, p ng yu cu xy
dng v bo v t quc.
3. Tnh cht v nguyn l gio dc ca nh trng.
3.1. Nn gio dc Vit Nam l nn gio dc x hi ch ngha c tnh nhn dn, tnh dn
tc, tnh khoa hc, tnh hin i ly ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh lm nn
tng.
3.2. Hot ng gio dc phi c thc hin theo nguyn l hc i i vi hnh, gio dc
kt hp vi lao ng sn xut, l lun gn lin vi thc tin, gio dc nh trng kt hp vi gio
dc gia nh v gio dc x hi.
4. Ni dung, phng php gio dc.
Cn c vo mc tiu, tnh cht, nguyn l gio dc xy dng ni dung, phng php
gio dc:
- Ni dung gio dc phi m bo tnh c bn, ton din, thit thc, hin i, hng
nghip v c h thng; coi trng gio dc t tng v thc cng dn; k tha v pht huy truyn
thng tt p, bn sc vn ho dn tc, tip thu tinh hoa vn ho nhn loi; ph hp vi s pht
trin v tm sinh l la tui ca ngi hc.
45

- Phng php gio dc phi pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng, sng to ca hc
sinh; ph hp vi c im ca tng lp hc, mn hc, bi dng phng php t hc, kh nng
lm vic theo nhm; rn luyn k nng vn dng kin thc vo thc tin; tc ng n tnh cm,
em li nim vui, hng th hc tp cho hc sinh.
Ni dung, phng php gio dc c th hin thnh chng trnh gio dc do B Gio
dc v o to quyt nh ban hnh. y, sch gio khoa l vn bn th hin mc tiu, nguyn
tc gio dc, c th ha ni dung, phng php gio dc c quy nh trong chng trnh gio
dc. Sch gio khoa do B Gio dc v o to t chc bin son v duyt trn c s thm nh
ca hi ng quc gia thm nh s dng chnh thc, thng nht, n nh trong ging dy, hc
tp nh trng. Vic xut bn, in v pht hnh sch gio khoa do nh nc qun l.
II. NHIM V V QUYN HN CA NH TRNG.
iu 58, Lut gio dc, 2005 (trang 47,48) quy nh :
Nh trng c nhng nhim v v quyn hn sau y :
1. T chc ging dy, hc tp v cc hot ng gio dc khc theo mc tiu, chng trnh
gio dc, xc nhn hoc cp vn bng, chng ch theo thm quyn ;
2. Tuyn dng, qun l nh gio, cn b, nhn vin ; tham gia vo qu trnh iu ng ca c
quan qun l nh nc c thm quyn i vi nh gio, cn b, nhn vin ;
3. Tuyn sinh v qun l ngi hc ;
4. Huy ng, qun l, s dng cc ngun lc theo quy nh ca php lut ;
5. Xy dng c s vt cht k thut theo yu cu chun ho, hin i ho ;
6. Phi hp vi gia nh ngi hc, t chc, c nhn trong hot ng gio dc ;
7. T chc cho nh gio, cn b, nhn vin v ngi hc tham gia cc hot ng x hi ;
8. T nh gi cht lng gio dc v chu s kim nh cht lng gio dc ca c quan c
thm quyn kim nh cht lng gio dc ;
9. Cc nhim v v quyn hn khc theo quy nh ca php lut.
III. T CHC, HOT NG CA NH TRNG.
1. Cc loi hnh nh trng trong h thng gio dc quc dn.
Nh trng trong h thng gio dc quc dn c t chc theo cc loi hnh sau y:
a/ Trng cng lp do Nh nc thnh lp, u t xy dng c s vt cht, bo m kinh
ph cho cc nhim v chi thng xuyn;
b/ Trng dn lp do cng ng dn c c s thnh lp, u t xy dng c s vt cht
v bo m kinh ph hot ng;
c/ Trng t thc do cc t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, t chc kinh t hoc
c nhn thnh lp, u t xy dng c s vt cht v bo m kinh ph hot ng bng vn ngoi
ngn sch nh nc;
Nh trng trong h thng gio dc quc dn thuc mi loi hnh u c thnh lp theo
quy hoch, k hoch ca Nh nc nhm pht trin s nghip gio dc. Nh nc to iu kin
trng cng lp gi vai tr nng ct trong h thng gio dc quc dn.
2. iu kin, thm quyn thnh lp hoc cho php thnh lp, nh ch hot ng, sp nhp,
chia tch, gii th nh trng.
a/ iu kin thnh lp nh trng bao gm:
- C i ng cn b qun l v nh gio v s lng v ng b v c cu, t tiu
chun v phm cht v trnh o to, bo m thc hin mc tiu, chng trnh gio dc;
- C trng s, thit b v ti chnh bo m p ng yu cu hot ng ca nh trng.
b/ Thm quyn thnh lp hoc cho php thnh lp, nh ch hot ng, sp nhp, chia,
tch, gii th nh trng c quy nh nh sau:
- Ch tch U ban nhn dn cp huyn quyt nh i vi trng mm non,
trng mu gio, trng tiu hc, trng trung hc c s, trng ph thng dn
tc bn tr;
46

Ch tch U ban nhn cp tnh quyt nh i vi trng trung hc ph thng,

trng ph thng dn tc ni tr, trng trung cp thuc tnh;
B trng B Gio dc v o to quyt nh i vi trng cao ng, trng
d b i hc; Th trng c quan qun l nh nc v dy ngh quyt nh
i vi trng dy ngh;
Th tng Chnh ph quyt nh i vi trng i hc.
Ngi c thm quyn thnh lp hoc cho php thnh lp th c thm quyn
nh ch hot ng, sp nhp, chia, tch, gii th nh trng.
Th tng Chnh ph quy nh c th v th tc thnh lp, nh ch hot ng,
sp nhp, chia, tch, gii th trng i hc.
B trng B Gio dc v o to, th trng c quan qun l nh nc v
dy ngh theo thm quyn quy nh th tc thnh lp, nh ch hot ng, sp
nhp, chia, tch, gii th nh trng cc cp hc khc.

3. T chc v hot ng ca nh trng.

Nh trng c t chc v hot ng theo quy nh ca Lut gio dc nc Cng ho x
hi ch ngha Vit Nam v iu l nh trng.
iu l nh trng phi c nhng ni dung ch yu sau y:
- Nhim v v quyn hn ca nh trng;
- T chc cc hot ng gio dc trong nh trng;
- Nhim v v quyn ca nh gio;
- Nhim v v quyn ca ngi hc;
- T chc v qun l nh trng; Ti chnh v ti sn ca nh trng;
- Quan h gia nh trng, gia nh v x hi.
Th tng Chnh ph ban hnh iu l trng i hc; B trng B Gio dc v o
to, Th trng c quan qun l nh nc v dy ngh ban hnh iu l nh trng cc cp hc
khc theo thm quyn.
T chc nh trng c c cu nh sau:
- T chc ng trong nh trng
- Ban gim hiu nh trng
+ Hiu trng (tiu chun, vai tr, trch nhim, quyn hn ca Hiu trng c
quy nh trong Lut gio dc v iu l nh trng).
+ Cc ph hiu trng.
- Hi ng trng: Hi ng trng i vi trng cng lp, hi ng qun tr i vi
trng dn lp, trng t thc.
- Hi ng t vn trong nh trng (do Hiu trng thnh lp)
- on th, t chc x hi trong nh trng.
- T chc ca gio vin.
- T chc ca hc sinh.
4. C s vt cht, thit b k thut nh trng.
Nh bt k mt qu trnh sn xut no, trong qu trnh dy hc gio dc, ngi ta s
dng cc phng tin lao ng nht nh. C s vt cht k thut trng hc l phng tin lao
ng s phm ca cc nh gio dc v hc sinh.
- C s vt cht k thut trng hc l mt h thng bao gm c s, thit b chung, thit
b dy hc theo cc mn hc (th nghim, dng dy hc b mn) v cc thit b phc v cc
hot ng gio dc khc nh gio dc lao ng, thm m, th cht.v.v
- C s vt cht k thut trng hc l mt trong nhng nhn t quyt nh tnh hiu qu
ca qu trnh o to, nhng iu khng tr thnh hin thc nu nh c s vt cht k thut
khng c s dng.

47

- Xy dng c s vt cht k thut trng hc l c mt qu trnh v cn i theo con

ng nh nc v nhn dn cng lm. Cn trnh ch ngha hnh thc cn m bo tnh thit
thc v tit kim.
- C s vt cht k thut ca trng c t chc theo h thng sau y:
+ Khu dnh cho hot ng ging dy v hc tp: phng hc, phng th nghim, vn
trng (sinh hc)
+ Khu dnh cho hot ng lao ng ngoi gi hc: th vin, sn tp th dc th thao,
phng truyn thng, phng on i, hi trng
+ Khu lm vic ca Ban gim hiu, hnh chnh, gio vin
+ Khu v sinh
Cc cng trnh trn cn c b tr xy dng m bo tnh khoa hc, thun li v thm
m.
- C s vt cht k thut trong trng hc phi c t chc qun l theo ng nguyn
tc ca qun l nh nc.
+ Hiu trng chu trch nhim chung: lp k hoch xy dng, t chc thc hin k hoch
v kim tra kt qu.
+ Hiu ph ph trch tng mng.
+ Mi n v c mt cn b chu trch nhim qun l.
Tm li: C s vt cht k thut trng hc c ngha quan trng i vi qu trnh o
to. Mi trng hc c mt c s vt cht - k thut tng ng. C s vt cht k thut ca nh
trng lun khng ngng c i mi v hon thin theo iu kin kinh t ca t nc ngy
cng pht trin v khoa hc k thut ngy cng t c nhng thnh tu rc r.

B. NGI GIO VIN V NGH DY HC

I.

NGH V NGH DY HC
1. Ngh l g?
Ngh l mt lnh vc hot ng chuyn mn ha ca con ngi c hnh thnh trong
qu trnh phn cng lao ng x hi, nhm to ra gi tr vt cht v gi tr tinh thn p ng
nhu cu ca con ngi v thc y x hi pht trin.
2. Mt s quan nim v ngh dy hc
Xung quanh ngh dy hc v ngi gio vin, t trc n nay c rt nhiu kin, c bao
li hay p:
- Ngh thy gio l ngh m ra cc ngh.
- L ngh k s ca tm hn.
- Di mt tri ch c mt ngh tt p nht l ngh thy gio (Cmenxki).
- Ngh thy gio l mt ngh c sm v nhn o nht.
- Trong x hi ngh no cng qu, nhng ngh dy hc l ngh ng yu nht.
Nhng cng c ngi cho rng:
- Ngh thy gio chng khc g mt ngi li a khch sang sng;
- Ngh thy gio l ngh bn cho phi;
- hoc Nht Y, nh Dc, tm c Bch khoa, S phm cho qua, Nng Lm b x.
- Chut chy cng so mi vo s phm.
i vi ngi thy gio Vit Nam:
- Trong lch s dn tc ta, ngi thy gio c mt a v c bit trong x hi. a v y
khng phi l chc tc do nh nc quy nh m trc ht l do s tha nhn ca nhn dn.
- Vn trng o l v c truyn thng hiu hc nn dn tc ta rt yu mn, knh trng
ngi thy gio:
+ Cha sinh khng bng thy dy.
+ Khng thy my lm nn.
48

+ Trm s nh thy.
+ Kim dm ba ch lm ngi.
+ Nht t vi s, bn t vi s
+ Qun S Ph Vua Thy Cha
hoc l cu ca dao:
Mun sang th bc cu kiu,
Mun con hay ch th yu mn thy.
Nhng thnh ng, nhng cu ni trn khng bit xut hin t bao gi nhng phn nh
c thi yu mn knh trng ca nhn dn ta i vi ngi thy gio v xc nhn a v ca
ngi thy gio trong x hi Vit Nam.
- C nhng thy gio m tn tui i vo lch s cng vi nim t ho ca dn tc nh:
Chu Vn An, Nguyn Tri, Nguyn nh Chiu, V Trng Ton
- Trong cng cuc u tranh gii phng dn tc di s lnh o ca ng Cng sn Vit
Nam, nhiu thy gio gn b cht ch vi cuc sng ca nhn dn v trc tip tham gia s
nghip cch mng. Trong s nghip cch mng ca dn tc, ni ln nt c sc trong mi lin h
gia ngi thy gio v ngi cng sn Vit Nam nh: Chu Vn Lim, Trn Ph, Phm Vn
ng, V Nguyn Gip, L Ch Hiu, L Quang Vinh, Nguyn Th Bnh v tt c nh c kt
tinh thy gio Nguyn Tt Thnh - Ch tch H Ch Minh.

II. VAI TR, NHIM V CA NH GIO VIT NAM

Lut gio dc Vit Nam thng nht cch gi ngi lm cng tc ging dy v gio dc
hc sinh trong cc c s gio dc l NH GIO. Nh gio ging dy c s gio dc mm non,
gio dc ph thng, gio dc ngh nghip gi l gio vin; c s gio dc i hc v trng
cao ng ngh gi l ging vin.
1. Vai tr ca nh gio.
- Nh gio l nhng chin s cch mng trn mt trn t tng v vn ha.
- Nh gio l lc lng nng ct trong s nghip gio dc, l lc lng trung tm trong
nh trng trong s nghip o to th h tr tr thnh con ngi pht trin ton din bng lao
ng sng to ca mnh.
Levtolsti khng nh:
Nh gio cng nh nh vn u c mt mc ch gio dc th h tr, ch c khc l nh
vn dng tc phm tc ng n thanh nin, nh gio th ly phm cht ca mnh thuyt phc
con ngi.
- c bit trong cuc i mi ngi, ngi thy gio gy n tng su sc d t hay
nhiu. n tng v ci p trong cuc sng, ci p tm hn con ngi v bit bao k nim bun
vui
2. Nhim v v quyn ca nh gio.
Nh gio c nhng nhim v sau y:
- Gio dc, ging dy theo mc tiu, nguyn l gio dc, thc hin y v c cht
lng chng trnh gio dc;
- Gng mu thc hin ngha v cng dn, cc quy nh ca php lut v iu l nh
trng;
- Gi gn phm cht, uy tn, danh d ca nh gio; tn trng nhn cch ca ngi hc, bo
v cc quyn, li ch chnh ng ca ngi hc;
- Khng ngng hc tp, rn luyn nng cao phm cht o c, trnh chnh tr,
chuyn mn, nghip v, i mi phng php ging dy, nu gng tt cho ngi hc;
- Cc nhim v khc theo quy nh ca php lut.
Nh gio c nhng quyn sau y:
- c ging dy theo chuyn ngnh o to;
- c o to nng cao trnh , bi dng chuyn mn, nghip v;
49

- c hp ng thnh ging v nghin cu khoa hc ti cc trng, c s gio dc v c

s nghin cu khoa hc vi iu kin bo m thc hin y nhim v ni mnh cng
tc;
- c bo v nhn phm, danh d;
- c ngh h, ngh Tt m lch, ngh hc k theo quy nh ca B trng B Gio dc
v o to v cc ngy ngh khc theo quy nh ca B lut lao ng.
Nh vy, x hi tha nhn vai tr, v tr v cng quan trng ca ngi gio vin , n
tng ngi thy gio trong nhn dn v cng p , ng thi cng t ln vai chng ta s
nghip gio dc v cng nng n, v cng quan trng, l nhng k s tm hn, chng ta phi lm
sao cho xng ng vi s tha nhn, knh trng ca nhn dn, vi trch nhim ng v Nh nc
giao ph.

III. C IM LAO NG S PHM CA NH GIO

1. V mc ch lao ng.
- Cng nh bt c mt lao ng no khc, lao ng s phm c mc ch nht nh.
- Mc ch ca lao ng s phm l gp phn sng to ra con ngi, gp phn ti sn
xut sc lao ng x hi, gp phn o to v bi dng lin tc nhng th h cch mng cho i
sau Li di chc thing ling ca Ch tch H Ch Minh lun nhc nh chng ta: Bi dng th
h cch mng cho i sau l mt vic rt quan trng v rt cn thit.
- Mc ch lao ng c ba dng:
+ dng tm ti (khai m, qung).
+ dng nhn thc (tm ti tri thc mi).
+ dng bin i (bin t dng ny sang dng khc).
Mc ch ca lao ng s phm l bin i.
2. V i tng ca lao ng s phm.
- Mc ch ca lao ng s phm nh ni trn l gp phn sng to ra con ngi,
lao ng s phm c i tng tc ng khng phi l vt v tri v gic, m l con ngi, l th
h tr ang trng thnh.
- y l i tng nm trong la tui: d thng nht v hnh thc, trong tro nht v tm
hn v p nht v c m, l tng.
- Trong mi quan h lao ng ca lao ng s phm tng hp c nhng tnh cm p
nht gia ngi vi ngi, bao hm c tnh mu t, tnh huynh , ng ch, ng nghip,
nhng cao p nht, thing ling nht l tnh cm thy tr.
- Vn c t ra l, mun gio dc bin i con ngi v mi phng din th trc
ht phi hiu con ngi v mi phng din.
- Hc sinh tn ti, pht trin nh l mt thc th c thc, l mt ch th hot ng (hc).
Hc sinh tn ti va c o to, va t o to. i tng ny va chu nhng tc ng s
phm, ng thi va pht trin theo quy lut ca s hnh thnh, pht trin con ngi, ca tm l,
ca nhn thc. Cho nn trong thc tin gio dc c nhng trng hp, trong , hc sinh c thi
phn ng i vi tc ng s phm (gio vin), hoc tip nhn tc ng s phm nhng hiu
qu mang li khng phi lc no, trng hp no cng nh nhau.
- Do , kt qu ca lao ng s phm va ph thuc vo nng lc, ti nng s phm ca
gio vin, thi ca gio vin i vi hc sinh, va ph thuc vo thi ca hc sinh i vi
gio vin. T , i hi gio vin phi va nm vng vai tr ch o ca mnh, va nm c
quy lut ca tnh cm, t tng con ngi (hc sinh).
3. V cng c lao ng s phm.
i tng ca lao ng s phm l c bit nn gio vin cn c nhng cng c c bit
tc ng vo i tng.
- Trc ht, l tri thc: Thy gio phi bit 10 dy 1 tc l phi hiu bit su sc v
mt khoa hc/ chuyn mn mnh m nhn v khoa hc ln cn, ng thi lun rn luyn tr
thng minh ca mnh.
50

- Th hai, nhng dng hot ng m gio vin thu ht hc sinh. (mi hot ng ca gio
vin)
- Th ba, bn thn nhn cch gio vin, phm cht tm hn gio vin tr thnh cng c lao
ng, nh hng su sc n th h tr. Thy gio khng ch dy bng cng thc, bng nhng
cu, nhng ch c sn, m phi dy bng c tm hn mnh. (L Dun)
- Ci bin chng gia mc ch, i tng v cng c ca lao ng s phm c Platon
hi hc:
Nu mt ngi th giy l mt ngi th ti th quc gia s khng qu lo lng v iu
, dn chng s phi x nhng i giy km hn mt cht, song nu nh gio vin l nhng k
dt nt v lun, th trn t nc s xut hin c mt th h km ci, nhng con ngi xu xa.
- Vn t ra, trong iu kin cch mng khoa hc k thut pht trin nh v bo hin
nay, nhiu phng tin k thut dy hc mi c a vo nh trng (my dy hc) gp phn
nng cao hiu qu dy hc. Vy, vai tr ca ngi thy c b h thp hay khng, thm ch c th
thay th hay khng? iu ny chng ta khng nh rng: khng c mt loi phng tin no c
th thay th c ngi gio vin; m tri li vai tr ch o vn thuc v gio vin, cc phng
tin ch gp phn gii phng gio vin khi nhng cng vic khng c tnh sng to, gim nh
cng lao ng cho gio vin.
Tm li, chng ta d dng nhn thy rng, nu trong lnh vc sn xut vt cht, cng c
lao ng l nhng vt m ngi lao ng dng tc ng ln i tng lao ng ca mnh th
trong lao ng s phm cng c lao ng ca gio vin l mt b phn hu c ca chnh bn thn
mnh, l nhn cch ca mnh. Do , Khng T c cu: Nh gio l thn gio.
4. V sn phm ca lao ng s phm.
Mc ch ca lao ng s phm l bin i, i tng l con ngi, cng c l nhn cch
ca ngi thy, nn sn phm lao ng ca ngi thy chnh l nhn cch ca hc sinh. Sn
phm c vt cht ha trong phong cch tinh thn ca ngi hc sinh, trong tri thc, k nng,
k xo, trong ch, tnh cch ca hc sinh v sn phm khng c php c ph phm nh sn
phm cc lao ng khc.
- Tri qua qu trnh gio dc o to v t o to, hc sinh tr thnh con ngi pht trin
su sc v cht trong nhn cch. H c trang b mt cch ton din c v kin thc khoa hc,
k nng, phng php hot ng, thc v thi vng vng i vo cuc sng, tr thnh mt
b phn lc lng sn xut quan trng ca x hi, gp phn lm ra cc sn phm vt cht v tinh
thn p ng yu cu ca x hi.
5. V thi gian v khng gian lao ng s phm.
5.1. V thi gian thc hin, lao ng s phm c chia thnh hai b phn: b phn theo
quy ch v b phn ngoi quy ch.
- Thi gian theo quy ch l thi gian tin hnh ging dy, gio dc theo mc tiu,
nguyn l, chng trnh gio dc c c th ha bng thi kha biu, k hoch cng tc lp,
trng hng ngy, hng tun
- Thi gian ngoi quy ch (thi gian ngoi gi hnh chnh), gio vin son bi (gio n),
chm bi, i thm gia nh hc sinh, hot ng vi on th a phng, thi gian t hc, t rn
luyn nng cao trnh chuyn mn, trnh nghip v.
Nh vy, ni dung cng vic ht sc phong ph, thi gian c hn, do i hi ngi
gio vin phi bit lp k hoch, thc hin k hoch mt cch khoa hc hon thnh nhim v
ca mnh mt cch xut sc (k hoch nm hc, hc k, thng, tun).
5.2. V khng gian lao ng s phm: Lao ng s phm tin hnh trong ba phm vi
khng gian c bn: trng (thi gian theo quy ch), nh v ngoi thin nhin, mi trng
x hi, c quan, nh my
51

Thi gian
- quy ch
- ngoi quy ch
- ngoi quy ch

Khng gian
- ging dy lp, trng
- nh
- thin nhin, x hi

Ni dung cng vic.

- ging dy, ch nhim, hp.
- son bi, chm bi, t hc.
- tham quan, thm gia nh hc sinh
lao ng cng ch, hot ng x hi

Tm li, vi 5 c im lao ng s phm ca ngi thy gio, lao ng ca ngi thy

gio gn b vi lao ng ca tp th s phm, lao ng (hc tp, rn luyn) ca hc sinh, ca tp
th x hi. Lao ng s phm mang tnh phc tp, khoa hc v ngh thut, ni bt l tnh ngi
l VN CON NGI. Do , nh gio phi am hiu con ngi, nm bt c quy lut tnh
cm, t tng ca con ngi pht huy c vai tr ca mnh trong vic hng o con ngi.

IV. NHNG YU CU I VI NH GIO VIT NAM HIN NAY

xng ng vi v tr, vai tr ca mnh trong s nghip gio dc, ngi gio vin phi l
nhng nh gio kiu mi, phi m bo c nhng yu cu sau y:
1. Phm cht chnh tr v l tng ngh nghip.
- Xcrt c ni: Ngh gio vin l mt ngh s mng hn l mt ngh kim n, hay nh
Platon ni: Nu mt ngi th giy l mt ngi th ti th quc gia s khng qu lo lng v
iu , dn chng s phi x nhng i giy km hn mt cht, song nu nh gio vin l nhng
k dt nt v lun, th trn t nc s xut hin c mt th h km ci, nhng con ngi xu xa.
Do , i hi nh gio phi c thc trch nhim trc x hi v ngh nghip ca mnh. l:
- Ly ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng, lm kim ch nam
cho mi hnh ng.
- Phi c nhng hiu bit cn thit v thc tin cch mng, thc tin gio dc ca t
nc.
- Nhn thc v thc ng n v ngh dy hc, v ngi thy gio.
- Gn b gia l tng cch mng v l tng ngh nghip.
- Phi c nim tin cch mang, nim tin ngh nghip, nh m gn b cuc i mnh vi
s nghip gio duc o to.
Usinxki khng nh rng: Con ng gio dc ch yu l nim tin v ch c th tc
ng n nim tin bng nim tin. Chng trnh, ni dung, phng php dy hc, gio dc mun
c sc sng, sc mnh trong hin thc khi n bin thnh nim tin ca nh gio dc.
C c phm cht chnh tr vng vng, l tng ngh nghip cao p, nim tin trong
sng s ngn chn v hn ch c tiu cc, bo v danh d v lng tm ngi thy gio.
2. Ngi thy gio phi c tnh cm trong sng, cao thng.
Tnh cm ny c th hin:
- Yu nc, yu ch ngha x hi kt hp tnh cm quc t chn chnh.
- Yu ngh, yu ngi, yu tr: Cng yu ngi bao nhiu th cng yu ngh by nhiu.
- C c tnh cm trong sng cao thng mt mt s to cho chnh bn thn mnh sc
mnh, nim tin i vi bn thn v i vi hc sinh, mt khc lm cho ngi gio vin c c
nhit huyt tt c v hc sinh thn yu, vt qua mi kh khn gian kh trong cuc sng, trong
ngh nghip.
- Ngi thy gio phi tin tng vo ngha, gi tr nhn vn ca gio dc v s l th
trong ging dy, tin tng vo hc sinh ca mnh nh mt v lng y tin tng vo sc khe ca
bnh nhn.
3. Cc phm cht khc.
m bo s thng nht gia:
- tnh mc ch v tnh k hoch trong thit k v t chc hot ng s phm.
- tnh t chc, k lut v tnh t ch trong vic chp hnh ng li, ch trng gio dc.
52

- tnh nguyn tc, tnh kin quyt v tnh sng to, mn do, chn chn trong vic gii
quyt cc vn gio dc, cc tnh hung s phm.
- tnh nghim khc v lng yu thng, nhn ni trong i x.
- ch tin th v tnh khim tn.
4. Ngi thy gio phi c nng lc s phm:
4.1. H thng tri thc: Ngi thy gio phi nm vng tri thc chuyn ngnh (mn hc),
tri thc khoa hc lin quan n mn mnh ging dy (khoa hc ln cn), bi do s thm nhp ln
nhau gia cc khoa hc trong xu th pht trin mi.
4.2. Hiu bit rng ri v cc lnh vc khc: chnh tr, x hi, ngh thut, tin hcva
phc v cho ging dy, va cho cuc sng. Ia.A.Cmenxki tng ch trch: nhng gio vin
dt nt, k lnh o tiu cc ca ngi khc, l ci bng ma khng hn, l m my khng mang
ma, l dng sui kh cn, l ngn n khng nh sng, v ng nhin l khong trng
rng, V vy, ngi gio vin phi hc tp, hc tp khng ngng.
4.3. Tri thc cng c: ngoi ng, phng php lun v phng php nghin cu khoa hc,
logc hctri thc v tm l hc, gio dc hc v phng php ging dy mn hc.
5. Ngi thy gio phi nm vng h thng k nng s phm.
Bao gm: K nng nn tng v k nng chuyn bit.
5.1. K nng nn tng bao gm:
+ Nhm k nng thit k: xy dng k hoch, ni dung, hnh thc phng php tin hnh
gio dc, d on hnh vi ca hc sinh v d kin ng x thch hp.
+ Nhm k nng t chc: thc hin bn thit k v dy hc v gio dc c xy dng
m bo hiu qu v cht lng.
+ Nhm k nng giao tip: bit tm hiu i tng, bit din t d hiu, trong sng (ngn
ng s dng m bo tnh khoa hc, tnh s phm v tnh ngh thut tc l m bo hi ha, mu
mc, xc cm, thm m), bit i x t nh, ha nh, khu gi tm t, ngh ca i tng hc
sinh, ca cc i tng khc trong cc mi quan h x hi.
+ Nhm k nng nhn thc: to ra c nhy cm (trc cm) khi nhn nhn, nghin cu
hot ng ca bn thn v ca hc sinh.
5.2. K nng chuyn bit bao gm:
+ K nng ging dy: la chn, vn dng ni dung, phng php, hnh thc t chc dy
hc. l k nng xc nh mc ch yu cu, nhim v dy hc b mn, s dng ti liu,
dng dy hc, k nng son bi ln lp, t chc cc dng hot ng hc tp (c lp) cho hc
sinh; bi dng hc sinh gii, ph o hc sinh yu, km; k nng phn tch, nh gi, rt kinh
nghim hot ng; k nng kim tra, nh gi tri thc, k nng, k xo ca hc sinh.
+ K nng gio dc: xy dng tp th hc sinh vi t cch l gio vin ch nhim; t
chc, vn ng, phi hp vi cc lc lng gio dc khc; gio dc hc sinh c bit; gio dc lao
ng; hng nghip, kim tra, nh gi kt qu rn luyn, tu dng ca hc sinh
+ K nng nghin cu khoa hc (khoa hc gio dc): trng ph thng gn vi vic vit
sng kin, bo co kinh nghim, thc hin cc chuyn ging dy v gio dc hc sinh, cc gii
php hu ch v qun l, ging dy, gio dc hc sinh.
+ K nng hot ng x hi: tham gia cc hot ng x hi, a phng, t chc cc cuc
hp, hi ngh vi a phng, vi ph huynh hc sinh vn ngh, th thao
+ K nng t hc: lp k hoch, t chc t hc, t tm ti phng php, t kim tra, nh
gi kt qu khng ngng nng cao trnh v chuyn mn v nghip v, ng dng cng ngh
thng tin vo cc hot ng ging dy v gio dc; nng cao trnh ngoi ng.
6. Ngi thy gio phi c sc khe tt.
y l yu cu ct yu i vi mi ngi lao ng. i vi ngi thy gio cn cn m
bo:
- Khng mc bnh truyn nhim.
- Mt, tai tinh tng sng t.
53

- Cn c tinh xo ca cc gic quan tr tu.

Tm li, h thng cc phm cht, yu cu i vi ngi thy gio th hin s thng nht
quan im, tnh cm v ch ca ngi gio vin. H thng tri thc v cc k nng th hin nng
lc s phm ca ngi gio vin. C hai h thng ha quyn to thnh mt th hon chnh
gip ngi gio vin hon thnh s mng ca mnh, p ng yu cu ngy cng cao ca x hi
i vi ngh dy hc, i vi s nghip gio dc o to.

V. NGH THUT S PHM.

Do c im cng vic nh phn tch trn, lao ng s phm va mang tnh k thut,
va mang tnh khoa hc, va mang tnh ngh thut.
Sukhmlinxki khng nh: Khi no hiu bit ca gio vin rng hn chng trnh nh
trng mt cch v b bn th lc ngi gio vin mi l mt th c lnh ngh, mt ngh s,
mt nh th ca qu trnh s phm.
1- Ngh thut s phm, trc ht c biu hin kh nng lm ch qu trnh
o to (dy hc v gio dc).
- Gio vin phi gii p c nhng vn mi gy tranh lun i vi hc sinh khi cc
em tip xc vi tri thc mi ny qua h thng thng tin hng ngy. y i hi gio vin bao
gi cng phi bit nhiu hn nhng ci m ngi ta yu cu truyn th cho hc sinh theo chng
trnh.
- Khi nghin cu cc ti liu khoa hc, ngi gio vin phi nghin ngm cc ti liu y
v mt s phm (lm su sc thm hng th ca hc sinh).
+ Tnh s phm trong ngh thut dy hc l ngh thut ca s la chn. Tri thc su rng
l iu kin thun li cho s la chn, la chn cng kho lo th tc dng gio dc, gio dng
cng su sc. Sau khi la chn phi din t r rng, trong sng, d hiu.
+ Tnh s phm trong ngh thut dy hc cn l ngh thut iu khin tr c ca hc sinh,
mun vy phi nm vng ti liu ging dy, son bi chu o, kin thc vng vng, nm chc cc
bc ln lp, trnh by vn mt cch c h thng, logich, khoa hc khi ln lp, t chc iu
khin hc sinh nhn thc mt cch ch ng v sng to.
- K hoch ha chng trnh cng tc (thi gian, ni dung cng vic, phng php, t hc
tp bi dng) mt cch khoa hc, c hiu qu.
2- Ngh thut s phm i hi kt hp cc tri thc v gio dc hc, tm l hc, nhng k
nng, k xo s phm vi o c t cch ngi gio vin, vi hot ng sng to ca h
( l trnh nghip v s phm):
- Theo di, hc tp cc in hnh tin tin v gio dc.
- Thc hnh thao tc k thut gio dc ging dy (k thut c rn luyn th tr thnh
nng lc).
Ni dung ny c th hin :
+ Kh nng tm hiu hc sinh.
+ Kh nng trnh by din t.
+ K nng giao tip.
+ Kh nng i x kho lo s phm.
+ Kh nng t chc iu khin.
+ Nng lc hot ng trong cng tc tp hp cc lc lng gio dc khc gio dc
hc sinh.
Trong , kh nng i x kho lo s phm v kh nng t chc iu khin l biu hin
c trng ca ngh thut s phm.
3- Kho lo i x s phm.

54

 Ngi gio vin c nh hng mnh m ti s pht trin tr tu, tnh cm, ch ca hc
sinh, ti cuc sng ca hc sinh khng nhng khi cn ngi trn gh nh trng m c khi
vo i. Nhiu gio vin tr thnh tm gng sng gn b sut cuc i hc sinh , hnh nh
ngi thy khng bao gi phai trong tm tr ca h.
Thi i x kho lo s phm c th hin s thng nht gia:
- thi tn trng nhn cch v yu cu cao i vi hc sinh.
- s tip xc v cng vic v s tip xc tm l vi hc sinh.
- s tin tng v s kim tra c tnh cht s phm.
- kim tra, nh gi ca gio vin vi t kim tra nh gi ca hc sinh.
- tnh nghim khc, tnh kim ch, t ch v lng thng yu i vi hc sinh(th hin
qua nt mt, c ch, iu b, cch nhn) tc l ty tng tnh hung s phm m gio vin ng
x thch hp.
Thc tin chng t rng, thi ng x s phm kho lo ca gio vin khng nhng
mang li hiu qu gio dc cao m qua uy tn ca gio vin cng c nng ln. Tri li, gio
vin i x khng c tnh s phm (lm vic v nguyn tc, cu th) th cng vic kh m thnh
cng, uy tn gio vin b tn tht, nim tin ca hc sinh i vi gio vin cng s b mai mt
Ngh thut s phm ca gio vin cn th hin k nng hiu bit ni tm hc sinh, hiu
nhng mong mun, kht vng, hng th ca hc sinh ng thi nh gi mt cch khch quan
nhng u im, nhc im ca hc sinh, lun lun nhn ra im tt ng vin, khuyn khch
hc sinh, ng thi gio vin lun th hin c s thin ch ca mnh trong mi hot ng gio
dc.
4- Trong thi i ngy nay, do s pht trin ca khoa hc k thut dn ti s bng n thng tin
nn vai tr cung cp ngun thng tin ca thy gio s tng ln r rt. Do vy, ngh thut s phm
cn c th hin cch thc t chc lao ng s phm theo khoa hc, tc l nhm m bo hiu
sut cao nht trong dy hc v gio dc hc sinh vi iu kin s dng hp l thi gian, sc lc
v phng tin ca c gio vin ln hc sinh.
Tm li, ngh thut s phm c hnh thnh qua lao ng, qua hot ng gio dc, l kt
qu ca s rn luyn thng xuyn v c h thng ca gio vin.

C. NGI GIO VIN CH NHIM LP

I.

CHC NNG, NHIM V CA GIO VIN CH NHIM LP

Thi i ngy nay c nhng bin i ht sc to ln v su sc v nhiu mt: chnh tr, kinh t,
vn ha, x hi, ngun nhn lc nn to cho gio dc c nhng c im mi so vi trc.
Nn vn minh tr tu, nn kinh t th trng ang tr thnh mt khng gian mang tnh ton cu.
Trong bi cnh chung , Vit Nam cng khng th i chch khi qu o. Nn kinh t th trng
bao hm trong nhng nt tch cc v c tiu cc c nh hng ti s pht trin chung ca
x hi v s pht trin nhn cch ca th h tr.
Hc sinh c sng trong mi trng x hi, mi trng khoa hc cng ngh ang pht
trin mnh m. Hc sinh thng xuyn tip xc vi nhiu ngun thng tin a dng, phong ph t
cc phng tin truyn thng khc nhau. Thm na, hc sinh lun chu nh hng, tc ng t
nhiu pha, nhiu mi quan h. Do , trong qu trnh hot ng, giao lu , bn thn cc em
tch ly ngy cng nhiu vn sng v kinh nghim hot ng, cc em c nng lc nhn thc pht
trin hn, thng minh hn, mnh dn hn, thch ng nhanh hn vi cuc sng hin i, si ng.
Bn cnh , hc sinh cng chu nhng tc ng cha lnh mnh, lm xut hin mt b phn c
thi quen li, thch hng th, li hc tp, lao ng..v.v
Nhng nh hng tch cc v tiu cc ny lm cho qu trnh gio dc ni chung, cng
tc ch nhim ca ngi gio vin ch nhim ni ring cng tr nn phc tp. m bo cht
lng gio dc, mt trong nhng vn quan trng cn gii quyt tt l vn thy gio. R
55

rng gio vin ni chung, gio vin ch nhim ni ring ngy cng c v tr, vai tr ca mnh
trong s nghip gio dc th h tr v trong x hi. Chc nng, nhim v ca h cng phc tp,
cng nng n trc thch thc ca x hi v i hi ca nhn dn, ca ngi hc.
1. Chc nng ca gio vin ch nhim lp. (4 chc nng)
1.1. Trc ht, gio vin ch nhim l ngi qun l gio dc ton din hc sinh mt lp.
l nm c nhng ch s ca qun l hnh chnh nh: tn, tui, s lng, gia cnh,
trnh hc sinh v hc lc v o c.v.v
ng thi th hin kh nng d bo xu
hng pht trin nhn cch ca hc sinh trong lp c nhng phng hng t chc hot ng
gio dc, dy hc ph hp vi iu kin, kh nng ca hc sinh.
thc hin chc nng qun l gio dc ton din, i hi gio vin ch nhim phi c tri
thc c bn v tm l hc, gio dc hc; phi c hng lot k nng s phm nh: tip cn i
tng hc sinh, nghin cu tm l la tui, k nng nh gi, lp k hoch ch nhim lp, nhy
cm s phm, gip hc sinh lng trc nhng kh khn, thun li, kh nng thc hin cc
hot ng, hon thin nhn cch.
1.2. Chc nng th hai ca gio vin ch nhim l t chc tp th hc sinh hot ng t
qun nhm pht huy tim nng tch cc ca mi hc sinh.
y l chc nng c trng ca gio vin ch nhim. y gio vin ch nhim cn xc
nh r, gio vin l c vn cho tp th lp. iu c ngha l gio vin ch nhim khng nn
lm thay i ng t qun ca lp m nhim v ch yu ca gio vin ch nhim l bi dng
nng lc t qun cho hc sinh ca lp.
Gio vin thc hin bng cch thnh lp i t qun gm: ban cn s, ban chp hnh chi
on, cn s lp (cn s b mn), t trng. Sau khi c thnh lp cn phi thc s i vo hot
ng, ch hot ng vi chiu su ca n.
Gio vin ch nhim gip hc sinh t t chc hot ng c k hoch ha. Hc sinh
t t chc, khng c ngha l khon trng, ng ngoi hot ng ca tp th hc sinh m c s
theo di, un nn, iu chnh kp thi, tho g nhng kh khn khi cc em gp phi.
1.3. Chc nng th ba ca gio vin ch nhim lp, l cu ni gia tp th hc sinh vi
cc t chc trong v ngoi nh trng, l ngi t chc phi hp cc lc lng gio dc.
Chc nng ny trc ht th hin ch, gio vin ch nhim c trch nhim truyn t
y ngh quyt, t tng ch o ca ban gim hiu n hc sinh lp ch nhim.
gc ny, gio vin ch nhim l nh qun l, nh s phm, i din cho Hiu trng
truyn t nhng yu cu i vi hc sinh, vi phng php thuyt phc, thi nghim tc
mi hc sinh v tp th lp c thc trch nhim v t gic thc hin.
Chc nng cu ni cn th hin l ngi i din cho quyn li chnh ng ca hc sinh
trong lp, bo v hc sinh mt cch hp l, phn nh vi Hiu trng, gio vin b mn, gia
nh v nguyn vng chnh ng ca hc sinh, c nhng gii php gii quyt kp thi, c tc
dng gio dc.
i vi gia nh, chng ta cn khng nh, gia nh v gio dc gia nh l mi trng ht
nhn c bn ca qu trnh gio dc hc sinh. Do , gio vin ch nhim cn phi hp v tranh
th c nhng li th, th mnh t pha gia nh m trc ht l chi hi ph huynh hc sinh,
bi hin nay vic hc ca con ci u c mi ngi, mi nh quan tm mt cch st sao, su
sc.
Trong hon cnh hin nay, do tc ng ca kinh t th trng hc sinh sng trong cc mi
quan h x hi rt phong ph v v cng phc tp, hc sinh trung hc ph thng lun nhy cm
vi ci mi, ci l trong c ci tt, ci xu; do , gio vin ch nhim cn thc su sc trong
vic gip cc em thit lp nhng mi quan h ng n, lnh mnh, thun li. y l cng vic
khng n gin v rt cn thit i vi gio vin ch nhim lp.
1.4. Chc nng th t ca gio vin ch nhim l nh gi khch quan kt qu rn luyn ca
mi hc sinh v phong tro chung ca lp.
56

Chc nng ny c ngha cc k quan trng i vi mi hot ng ca hc sinh v nh

gi khch quan, chnh xc, ng mc l iu kin gio vin v hc sinh iu chnh mc tiu, k
hoch hot ng cho c lp v mi hc sinh.
Vic nh gi, xp loi hc sinh c th hin trn hai mt: hc lc v hnh kim. Hc
lc c xp theo 5 loi: Gii, kh, trung bnh, yu, km; Hnh kim c xp theo 4 loi: Tt,
kh, trung bnh, yu.
Khi nh gi cn cn c vo yu cu, k hoch hot ng ton din c t ra v nn
c s nhn nhn, so snh vi phong tro chung ca ton trng, trong khi lp. Gio vin ch
nhim cn trnh ci nhn thin v, quan im khc khe, nh kin, thiu quan im ng v pht
trin khi hc sinh c s tin b so vi thi im ban u.
iu quan trng l sau khi nh gi, gio vin ch nhim cn t ra yu cu, nhim v
mi cho hc sinh hc sinh rn luyn, phn u mt mc cao hn.
Khi nh gi mun khch quan, chnh xc, gio vin ch nhim v cp qun l nh trng
cn xy dng chun, thang nh gi nht l i vi thc, thi , hnh vi o c; ng thi
nh gi xp loi thng qua nhiu knh nh gi (t nh gi, t, lp, ban cn s vi gio vin
ch nhim, gio vin b mn).
2. Nhim v ca gio vin ch nhim lp. (6 nhim v)
2.1. Nm vng mc tiu gio dc ca cp hc, lp hc, chng trnh o to ca ngnh, ca
trng.
Nhim v ny c th hin trong vic nm vng cc vn bn cn thit sau y:
+ Mc tiu cp hc.
+ Ch th, nhim v trng tm ca nm hc.
+ Chng trnh ging dy cc mn hc.
+ K hoch nm hc ca nh trng.
+ Mt s vn bn hng dn cc cng tc lin quan n vn ging dy, gio dc hc
sinh: ni quy, quy ch, khen thng, k lut hc sinh, vn thu hc ph, ch chnh sch i
vi hc sinh
Vic nm cc vn bn trn l qun trit trong t chc gio dc lp ch nhim v ng
thi xy dng k hoch hot ng ca lp ch nhim, c kh nng thc thi v m bo hiu
qu gio dc.
2.2. Nhim v th hai, gio vin ch nhim tm hiu, nm vng c cu, t chc ca nh
trng.
Nhim v ny c c th ha bng cc cng vic sau:
+ Tm hiu v t chc v phn cng ca Ban gim hiu.
+ C cu t chc on th (ng, on, i, Cng on) nh trng sau i hi hng
nm.
+ i ng gio vin, t chuyn mn, s gio vin b mn ging dy lp mnh ch nhim
thit lp mi quan h phi hp trong gio dc.
+ Cc t chc hnh chnh khc trong trng.
2.3. Nhim v th ba l tip nhn hc sinh lp ch nhim, nghin cu v phn tch mi c
im ca hc sinh trong lp nh c im tm l, nng lc, nng khiu, hon cnh gia nh
v s quan tm ca gia nh i vi con em.
y l nhim v trng tm ca cng tc ca gio vin ch nhim nhm thc hin mc tiu
gio dc ton din hc sinh, trin khai chng trnh, k hoch nm hc ca nh trng.
Nhim v ny c th thc hin bng cch lp PHIU IU TRA C BN (theo Ph lc1
trang 31,32 ti liu: Phng php cng tc ca ngi gio vin ch nhim trng trung hc ph
thng ca H Nht Thng, NXBHQG H Ni ,2004).
2.4. Nhim v th t, ngi gio vin ch nhim phi t hon thin phm cht nhn cch
ca ngi thy.
Nhim v ny c thc hin theo mt s yu cu sau y:
57

+ Trau di lng yu ngh, yu thng hc sinh, lun hnh ng Tt c v hc sinh thn

yu.
+ Gio vin ch nhim thc s mu mc trong cuc sng, gii quyt tt cc mi quan h
khng ch i vi hc sinh lp ang ch nhim m cn i vi gia nh, ng nghip, cng ng,
l mt cng dn mu mc (yu cu ny c th hin mi c ch, n mc, ni nng, i ng,
thi biu hin ca gio vin khi c mt hay khng c mt hc sinh).
+ Gio vin ch nhim c trch nhim theo di tnh hnh thi s, chnh tr trong v ngoi
nc mt cch thng xuyn.
y l iu rt d hiu bi mi din bin phong ph, a dng trn mi mt ca i sng x
hi trong v ngoi nc lun tc ng vo tm hn, nhn thc ca hc sinh, ngoi cc bc cha m
th gio vin ch nhim l ngi gip cc em nhn xt, la chn thng tin v iu chnh nhn
thc, hnh vi mt cch ng tin cy nht.
c bit i vi bn thn gio vin, vic cp nht thng tin cng l lm phong ph
nhn thc x hi ca mnh, t iu chnh thch ng vi cuc sng lun vn ng v pht
trin.
2.5. Nhim v th nm, gio vin ch nhim lun khng ngng hc tp nng cao trnh
chuyn mn, nghip v s phm, nhm i mi cng tc gio dc, dy hc, gp phn nng
cao cht lng gio dc ton din nh trng ph thng.
Nhim v ny ca gio vin ch nhim cng chnh l yu cu i vi ngi gio vin v
nng lc s phm v k nng s phm nghin cu ti mc 4, 5 phn IV trn.
2.6. Gio vin ch nhim phi l ngi t chc lin kt cc lc lng gio dc trong v
ngoi nh trng xy dng mi trng s phm lnh mnh, thng nht thc hin c
mc tiu, ni dung gio dc hc sinh lp ch nhim.
y l nhim v rt c trng gio vin ch nhim bi n th hin vai tr, chc nng t
chc qun l ca ngi gio vin ch nhim.
Tm li, trong qu trnh gio dc nh trng trung hc ph thng, ngi gio vin ch
nhim lp gi v tr nng ct trong vic gio dc ton din i vi s hnh thnh v pht trin
nhn cch ca hc sinh. Tui hc sinh trung hc ph thng l tui ca nhng c m; tui 15 n
18 l tui ca th gii th ba tn ti gia tui tr em v tui ngi ln. Gio vin ch nhim
cn hiu r c im hc sinh tui ny c nhng bin php, cch thc gio dc hc sinh
thch hp nht, mang li hiu qu gio dc cao nht. Bi v, mun gio dc hc sinh th phi hiu
c hc sinh, mun cm ha c hc sinh th bn thn ngi thy phi ha nhp vi cc em
hiu c tm l, nhu cu, hng th, nguyn vng ca cc em.
V cm ha c hc sinh, i hi gio vin ch nhim c l tng ngh nghip ng
n, c chuyn mn vng vng, c tay ngh cao, c s kho lo i x s phm, c uy tn i
vi hc sinh v cha m hc sinh v thc s l tm gng sng cho hc sinh noi theo.
II. NI DUNG V PHNG PHP CNG TC CA GIO VIN CH NHIM
Nu nh bc tiu hc, mi lp do mt gio vin ph trch, cng tc ca gio vin tiu
hc c tnh c th l: gio vin va m ng ging dy tt c cc mn hc, va gio dc
hc sinh trong ni kha, ngoi kha v qun l gio dc ton din hc sinh mt lp; th bc
trung hc ph thng, cng tc dy hc, gio dc hc sinh c tin hnh vi ni dung ngy cng
ton din hn, phong ph hn, su sc hn v h thng hn. Cc mn hc a vo nh trng vi
s phn ha ngy cng su. Vic dy hc v gio dc hc sinh khng ch do mt gio vin m
ng m do c mt tp th s phm (gm cc gio vin b mn v gio vin ch nhim) ph
trch. Hc sinh mi lp ng thi c hc vi nhiu gio vin khc nhau. Vn t ra l, ai
s l ngi ng ra phi hp hot ng ca tt c gio vin dy trong mt lp v vi cc lc
lng gio dc khc. l gio vin ch nhim. Do , ni dung v phng php cng tc ca
gio vin ch nhim trng trung hc ph thng c c th ca n.
58

1. Ni dung v phng php cng tc gio vin ch nhim vi tp th hc sinh

lp ch nhim.
1.1. Tm hiu v nm vng i tng gio dc: Hc sinh va l i tng gio dc, va l ch
th hnh ng c thc, nng ng, i hi gio vin ch nhim phi hiu mt cch ton din, c
th v su sc i vi c c nhn v tp th hc sinh.
C th, phi tm hiu v nm c c im v tm l, t tng, tnh cm, thc chnh
tr, o c, nng lc nhn thc, th lc, hon cnh sng v cc mi quan h vi tp th, vi
nhng ngi xung quanh.v.v Qua thy c mt mnh, mt yu ca tng hc sinh cng
nh ca tp th lp.
Cch thc tin hnh:
+ Nghin cu h s hc sinh (hc b, l lch, y b).
+ Nghin cu sn phm hot ng nh hc tp, lao ng ca hc sinh (bi kim tra, bo
tng, sn phm lao ng khc).
+ Nghin cu h s, s sch ca lp.
+ Quan st hng ngy v hot ng, thi , hnh vi ca hc sinh (trong v ngoi lp;
trong v ngoi trng).
+ m thoi vi c nhn v tp th hc sinh, vi cc gio vin b mn, cn b on th v
vn quan tm.
+ Thm gia nh hc sinh v tr chuyn vi ph huynh hc sinh.
+ Tm hiu thng qua gio vin ch nhim c.
+ Hoc l tin hnh thc nghim t nhin.
+ Gio vin ghi nht k ch nhim.
Nh cch lm nh vy m thng tin thu thp c s phong ph, c th, c tin cy
c bin php gio dc thch hp.
1.2. Xy dng v pht trin tp th hc sinh:
Tp th va l mi trng va l phng tin gio dc hc sinh.
Xy dng tp th hc sinh vng mnh phi tri qua 3 giai on:
- Giai on gio vin ra yu cu thng nht cho tp th hc sinh.
- Giai on xut hin nhng phn t tch cc xung quanh gio vin.
- Giai on c tp th t gic ra yu cu, bin yu cu bn ngoi thnh nhu cu bn trong
ca bn thn tp th v tp th c nhu cu thc hin tt mc ch, yu cu t ra.
Ch , c ba giai on ny tt c cc hot ng u gn lin vi vic t chc phong tro
thi ua tp th theo tng t vi nhng ch nht nh mang ngha gio dc (20/11;
22/12; 8/3; 26/3; 19/5)
Trong qu trnh xy dng tp th, gio vin cn pht huy hc sinh tnh cm tp th, tnh
cm thy tr; gy c d lun lnh mnh, pht huy c truyn thng ca lp, trng
ng thi ch phng tnh trng mt s hc sinh lin kt vi nhau thnh nhm t pht
c nhng hnh vi khng trong sng hoc l rt c th xut hin phn t tiu cc, gy mt
on kt ni b lp. Nu xy ra, gio vin phi tm hiu nguyn nhn, bn cht tuyt
i khng c c lp cc em, y cc em xa ri tp th.
1.3. Gio dc th gii quan khoa hc v nhng phm cht o c nhn cch cho hc sinh.
- Gio dc th gii quan khoa hc phi kt hp thng qua gio vin b mn trong qu
trnh dy v hc cc mn hc.
- Nghe bo co thi s, t chc k nim cc ngy l ln, lao ng cng ch, cm tri
- nh gi ca gio vin ch nhim kt hp t nh gi ca hc sinh. (trnh cm tnh,
thin v, i hi phi khch quan, cng bng, cng khai).
1.4. Nng cao thnh tch hc tp ca hc sinh.
- Hc tp l nhim v trung tm hng u ca hc sinh.
- T chc nhm hc tp, thnh lp cn s b mn.
59

- C k hoch bi dng hc sinh gii, ph o hc sinh yu km.

1.5. Gio dc lao ng v hng nghip.
- Lao ng va sc, mang tnh cht phc v hc sinh, lp, trng, gia nh. Ch n c
hiu qu gio dc v hiu qu kinh t.
- Hng ngh ph hp vi s thch, nng lc bn thn v yu cu x hi, khng chy theo
model ngh.
1.6. T chc cc hot ng vui chi, gii tr, rn luyn
- Th dc th thao, tham quan, cm tri, xem trin lm, hi din vn ngh
- Gi gn v sinh mi trng, phng chng t nn x hi.
1.7. Phi hp cng tc vi cc t chc on th trong v ngoi trng.
- Phi hp vi on thanh nin cng sn H Ch Minh, i Thiu nin Tin phong H
Ch Minh.
- Kt ngha vi n v, c quan gn trng (lc lng v trang, cc on th, doanh
nghip ng a phng).
2. Ni dung v phng php cng tc ca gio vin ch nhim vi cc gio vin khc.
- Gio vin ch nhim v cc gio vin ging dy hp thnh tp th s phm.
- Gio vin ch nhim l ht nhn tp hp lc lng ny gio dc hc sinh.
- Gio vin ch nhim theo di s sch ca lp, d gi ca lp ch nhim khi hc cc b mn
khc, t to ra thng tin ngc cho gio vin b mn ci tin ni dung, phng php,
hnh thc t chc dy hc cho ph hp vi trnh ca lp.
- Khi gio vin ch nhim nh gi hc sinh, tp th lp cn tham kho kin nhn xt ca
gio vin b mn cho lp mnh.
3. Ni dung v phng php cng tc ca gio vin ch nhim vi cha m hc sinh.
- Gia nh l t bo ca x hi, l mi trng gio dc u tin ca hc sinh cha m c
nh hng su sc n tr c khi trng thnh. Gia nh tr thnh mt b phn hu c trong s
nghip gio dc th h tr.
- Vic kt hp gio dc gia nh trng vi gia nh, vai tr ny thuc v gio vin ch
nhim lp.
- Gio vin ch nhim lm cho cc bc ph huynh nm c mc ch gio dc ca nh
trng.
- Thng nht vi gia nh v yu cu gio dc (thng qua cc cuc hp ph huynh u
nm hc, cui hc k 1, cui nm hc).
- C s lin lc gia nh trng vi gia nh.
- Hp ph huynh nh k: u nm, cui hc k I, cui nm hc.
- C k hoch i thm gia nh hc sinh (nn c bo trc).
- Thnh lp hi cha m hc sinh (lp, trng).
4. Lp k hoch cng tc ch nhim:
4.1. ngha:
- Vic lp k hoch cng tc ch nhim l th hin s lm vic c tnh khoa hc.
- Bn k hoch th hin tnh nghim tc, tnh sng to ca mi gio vin ch nhim.
4.2. Trc khi lp k hoch, gio vin ch nhim cn nm chc v x l tt cc thng tin sau
y:
+ mc tiu, nhim v, k hoch cng tc ca trng.
+ c im ca hc sinh trong lp, truyn thng ca lp, kh khn, hn ch ca lp.
+ c im gia nh hc sinh (ch n cha m).
+ mc tiu, nhim v, k hoch cng tc ca cc t chc on th.
+ c im a phng ni trng ng
60

4.3. Lp k hoch cng tc ch nhim:

a- c im ca nh trng, ca lp trong nm hc.
b- Mc tiu phn u v cc nhim v chung ca lp.
c- Mc tiu, nhim v c th; bin php thc hin; iu kin cn thit v vt cht k thut;
ti chnh; nhn lc; thi gian thc hin v hon thnh; ngi ph trch ng vi tng
mt hot ng ca lp (gio dc chnh tr, t tng, o c; hc tp; lao ng v hng
nghip; vn ngh, th dc th thao; v sinh; vui chi gii tr; hot ng x hi); ng vi
cng tc cc gio vin b mn, on th, hi ph huynh; vi chnh quyn c quan on
th a phng
d- Bn k hoch cng tc ch nhim c xy dng t u nm hc tt nhin khng trnh
khi nhng hn ch do nhng bin ng hon cnh thc t mang li. Do , gio vin ch
nhim cn iu chnh v hon thin k hoch bng cch linh hot, sng to trong vic c
th ha k hoch tng tun, thng, hc k, hoc theo ch .
KT LUN
Cng tc ch nhim lp c ngha quan trng trong qu trnh gio dc ton din hc sinh.
V vy, gio vin ch nhim lp khng nhng phi nu cao tm gng sng v mi mt m cn
phi khng ngng nng cao trnh t chc, qun l, gio dc ca mnh, m bo cho k hoch
cng tc c thc hin vi kt qu cao nht, gp phn tch cc vo vic hon thnh mc tiu,
nhim v gio dc ca ton trng.

CU HI N TP V THO LUN
1. Quan nim ca anh, ch v ngi gio vin v ngh dy hc?
2. Vai tr, nhim v ca ngi thy gio Vit Nam?
3. Phn tch cc c im lao ng s phm ca nh gio?
4. Nhng yu cu i vi ngi thy gio Vit Nam hin nay?
5. Hiu bit ca anh, ch v ngh thut s phm?
6. tr thnh ngi gio vin, ti sao anh hay ch phi nghin cu v Nh trng
v Ngi gio vin ?

61

TI LIU THAM KHO

1. Nguyn An, Bi Kim Phng, Gio dc hc, Trng HSP Tp.H Ch Minh, 1996
2. Hong Anh (ch bin), Hot ng Giao tip Nhn cch, NXB H S phm, 2007
3. Nguyn Ngc Bo, Thc hnh gio dc hc, NXB Gio dc, 1991
4. Phan Trng Bu, Gio dc Vit Nam thi cn i, NXB Gio dc, 2006
5. Babanxki Iu.K, Gio dc hc, NXB Gio dc Matxcva, 1985
6. Phan Bnh, Vn ho - Gio dc - Con ngi v X hi, NXB Gio dc, 2000
7. Nguyn Hu Chu, Nhng vn c bn v chng trnh v qu trnh dy hc, NXB
Gio dc, 2005
8. V Ngc Hi, ng B Lm, Trn Khnh c, ng Quc Bo Gio dc Vit Nam
i mi v pht trin hin i ho, NXB Gio dc, 2007
9. Bi Hin, , T in Gio dc hc, NXB T in Bch khoa, 2001
10. Bi Vn Hu (ch bin), Ngh thut ng x s phm, NXBH S phm, H, 2003
11. Nguyn Sinh Huy, Nguyn Vn L, Gio dc hc i cng, NXB Gio dc, 1999
12. Trn Kim, Khoa hc qun l gio dc, NXB Gio dc, 2004
13. Phm Khi (dch), Ian.P. McGREAL, Nhng t tng gia v i phng ng, NXB
Lao ng, 2005
14. Nguyn Dng Kh, Chn dung cc nh tm l, gio dc th gii th k XX, NXB
Gio dc, 1997
15. H Th Ng, Gio dc hc T1, NXB Gio dc, 1987
16. H Th Ng, Gio dc hc Mt s vn l lun v thc tin, NXB HQG
H Ni, 2001
17. H Th Ng, ng Vn nh, Gio dc hc, NXB Gio dc, 1991
18. H Th Ng, ng V Hot, Gio dc hc, NXB Gio dc, H, 1987
19. Nguyn Vn Nht (dch), Ken Bain, Phm cht ca nhng nh gio u t, NXB
Vn ho Si Gn, 2008
20. V Thun Nho (tng ch bin), Nhng vn v gio dc hc, T1, NXB Gio dc,
1983
21. Jean Piaget, Tm l hc v Gio dc hc, NXB Gio dc, 1999
22. Tng Vn Qun, Nguyn Quang Thun (dch), Jean. Mare De nomm Madeleine Roy, POUR UNE
PDAGOGIE ITERACTIVE Latriade tudiant enseignant environnemet NXB Thanh nin, 2000
23. L Minh Quc, Danh nhn s phm Vit Nam, NXB Tr, 1998
24. Nguyn Cng Tm (bin son), Ngh thut gio dc, NXB Tr 1998
25. Nguyn ng Tin (ch bin) Lch s gio dc Vit Nam, NXB Gio dc, 1996
26. H Nht Thng, Cng tc gio vin ch nhim lp trng ph thng, NXB
Gio dc, 2000
27. H Nht Thng, Phng php cng tc ca ngi gio vin ch nhim trng trung
hc ph thng, NXB HQG H Ni, 2004
28. H Nht Thng, o Thanh m, Lch s gio dc th gii, NXB Gio dc, 1998
29. Trn Ngc Thm, C s vn ho Vit Nam, NXB Gio dc, 1999
30. Dng Thiu Tng, Suy ngh v vn ho gio dc Vit Nam, NXB Tr, 2000
31. Bi Quang T (bin son), Nhng mu chuyn v qun l gio dc, NXB Tr, 2002
32. Thi Duy Tuyn, Gio dc hc hin i, NXB HQG H Ni, 2001
33. Phan Th Sng, Lu Xun Mi, Tnh hung v cch ng x tnh hung trong qun l
gio dc v o to, NXB HQG H Ni, 2001
34. Phm Vit Vng, Gio dc hc, NXB HQG H Ni, 2000
35. Phm Vit Vng, Phng php nghin cu khoa hc gio dc, B GD&T, H, 2001
36. Lut gio dc, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 2005
37. Tp ch Gio dc (ra hng thng) B Gio dc v o to.

62

63