T in m Thc Hu

T in m Thc Hu

n ba khuya (n ba l ti): n "bui l" ban m. nh qu v ma h c sng

trng thng c p la ban m nn ch nh dn i cc cng nhn lm vic "n ba
khuya" tc "n ba l ba ti" trong lc gii lao "thng cng" vi dng tng nng
sut. Ba l ba ti thng l cho g, hoc ch mn ch khoai.
n cho l:
ngi Hu tin rng khi t gi ci i, ngi cht c cho n "chn cho l" lc v thu
thng gii qun tt c, khng cn nh g n i sng trn gian. Ni rng ra, nu
ngi no b "m mt v m mui" bi ngi khc th ngi Hu ni rng ngi b
"n cho l" (B hn cho mi n cho l hay rng m mi qun c cha c m i theo
hn?).
Bnh gi:
bnh bng bt go, gi bng l on, bnh ln v di, n vi tht phay chm vi nc
mm mn, c bit ca lng Hng Cn.
Bnh ht sen:
bnh bng bt u xanh, ngt, vo trn nh hn bi v gi trong giy mu ng sc, hai
u cun li, c tua, c mu trng p mt. Thng lm trong ngy Tt hoc k gi.
Bnh in (bnh khun):
bnh lm bng bt np, bt u xanh hoc bnh tinh, trong nhn c m, phi dng
khun "in" tc xung cho cht, c hnh vung hoc hnh ch nht, mt mt
hnh ni, gi trong giy mu ng sc, thng c lm trong ngy Tt hoc ngy k gi
ln ca gia nh.
Bnh t:
loi bnh do thng c nhy tm tht. C th bnh t en ngt, gi l "bnh t l gai"
mu en c nhy u xanh gia (Thng bnh nhiu sao em ku thng bnh t, qu
tru y sao em bo qu tru khng- H Hu).
Bnh t kp bnh ram:
bnh do ngt mu en gi l gai (Bnh l gai nhy u, n v do do, thm phc
mi l gai c bit Hu. Bnh ngt mu en c bit Hu. Bnh ngt, mm do mu
en do l gai, c nhy u xanh, thng ngoi gi l chui. Theo L Vn Ln, l gai l
th l nhum bnh ra mu lc en, n mt, li tiu, tn khoa hc l Boehmeria
nivea Gand cn gi l Tr ma, mc Trung Quc, cc x ng dng, cho si dt.
L gai cha Chlorogenic acid v Rhoifolin (Bt kho v xun).
Bnh nm:
bnh l gi mng nhy tm tht, c bit Hu thng n vi ch tm. Lm bnh nm
cng ging bnh l, mt chn bt go, hai chn nc hm hm, song khuy bt bnh
nm cho c hn bnh l mt cht. Bt ngui ly l chui x ming b ngang gang
tay, ra sch lau kh, tri bt ra l chui, b nhy tm tht vm gia gi li vo
xng hp, thi la 25 pht chn. Bnh ny gi dy hn bnh l nn phi hp lu hn
bnh l mt t. Nhy tm tht vm: tm lt v, tht ba ch xt nh, hai th vm chung

nh ri xo tiu hnh nc m cho thm.

Bnh n:
bnh ngt bng bt linh hoc bt u hoc bt np trn vi ng, in trong khun
thnh bnh hnh vung, hnh ch nht, gi trong giy mu rc r ngy Tt.
Bnh quai vc:
bnh bt lc hnh trng li lim. Nu chn bng cch th bnh vo ni.
Ch bng b:
theo "Thc ph bch thin" ca b Trng Th Bch:"Bng mai m n, hi lc ny va.
Tc cnh, xoi tim, cung phi cha. Tm qut, gia mu, di nhp li. Chin dn trng,
la ba ba".
Ch tm Hu:
tm ti bc sch v, b vo sng, sng vi mui cho sch bt (bt), dng khn sch
vt cho kh, cho vo ci qut tht nhuyn, gia v hnh ti, ng phn tn nh, nc
mm ngon, tiu, lng trng trng vt, m heo xt nh, trn u. t ch ra l chui
vut cho lng, c th cho ch vo ci v cua chn ln xng nc ang si, hp trong
20 pht ch chn, ly khn mng chm kh ch. Cui cng, gch cua tn nh, trn vi
lng trng vt trng ln mt ch, hp thm cht na l c. Ch tm n vi bnh
nm (bnh l) l ngon tuyt.
Ch nghu:
mt mn n ca ngi Hu ngy xa, nay t thy cng nh cc mn "ui cu nng",
"le le hon", "gn nai" v "s d".
Ch c:
c ma (hay c bu) c ngm nc cho ra t vi ngy sau khi bc v ri em ra
luc. Tht c c ly ra ri bm nh , nhi vi th heo, gng , hnh ti, nm mo, nc
mm ri nht vo li trong v c v em luc n khi dn c th chm vi nc mm
ti, tiu nu nem cn nht.
Ch bng cau:
ch hoa cau th ch u xanh, khng v (Ch u xanh nu n nh hoa cau, gi l ch
bng cau).
Ch bt lc bc tht quay:
cng nh lm bnh bt lc, ch "bt lc bc tht quay" dng bt lc bao quanh mt
ming tht quay nh bng mt lng tay hay nh hn (th tht ba ch quay gin), c
c da (n gin gin), m (n bo bo) v tht (n mn mn), phi bc ming tht
tht kn vi bt lc v nu x ra, nc s c. Nc ch phi tht trong mi ngon.
Ch Ca Hu (ch Bn Cn):
nhng ni c bn ch ni ting Hu. Vo thp nin 30 -50, ch Ca Hu ni ting
nht (Ai n ch Ca Hu, xin ch qun bu nu ch, ch ny n ngm m nghe, ngn
ng chi ra thy qu lm chng - H Hu). Sau ny, ch Cn (nht l mn ch bp) th
"khng ch v m c" (Ch bp bn Cn, n ngon ht , dt do hng v, ng ngn
tm tnh- H Hu).

Ch u :
ch nu bng u , n mt. Mn n cc b m thng nu cho con khi hc thi, "cho
d u".
Ch u ng:
ch u ht ln, c bit x Hu, cc quan thng dng n khuya.
Ch u xanh:
ch ngt c nc, n mt, dng trong ma h, thng nu c v. Ch u xanh nh
tim Lc Thnh trn ng Thng T (tc ng Rue De La Citadelle thi trc) ni
ting mt thi vi cc mn trng ming, nht l cc mn ch u xanh nh."Chn ch
u xanh nh vng ng, thm mi u xanh quyn vi vani trong chin chn thy tinh
trong vt vi my vin p vn lm mt lng mt d bao ngi mt thi trai tr"
(theo Qu Chi, Thng v x Hu, c san Quc Hc ng Khnh 1999).
Ch Hu:
Hu c nhiu th ch khc nhau ch ht sen, ch k, ch khoai ta, ch mn, ch bt
lc bc tht quay, ch u. Ch u cng c nhiu th: ch u vn c, ch u vn
lng, ch u ng, ch u quyn, ch ht sen, ch u xanh c v ch u xanh
nc, c thm cht bt vo l thnh ch bng cau, ch u xanh c v ch u xanh
lng, ch u huyt (M m nh ch k ln vi u), ch nhn bc ht sen...C c thy
36 loi ch ngt Hu.
Ch nhn lng:
dng cm nhn lng m bc ht sen H Tnh Tm hoc th ht sen mu tm cnh
gin lng Minh Mng nu cho chng con n mt ma h, cc b ni tr s dng
rt nhiu cng phu. Nhn lng l phi th ca Thnh Ni hoc "trong cung" vi cm dy
v trng trong nh ngc. Ht sen ti em v lt v, ly mng mng bao quanh, xoi
tim sen, ngm ht sen trong nc, xong mi em ra nu vi ng phn trng.. Ri
cn phi canh la cho ht sen chn u, khng sng gia, khng b b nt. Ht sen
bc nhn phi la cho u, cho nguyn. Ht sen lng Minh Mng thng l th ht
sen "cnh gin" vi v mng mu tm nh cnh gin, n vo ch ngm trong ming
cng tan nh ra m khng cn nhai (theo Di Tr trong c san ai hc Y Khoa Hu
ti Hoa K).
Su tm
(trch t t in mn n Hu)