Chuy
n nh

ng quy
n th

ng m
i
Vi
t Nam Th
c tr
ng v gi
i php

GVHD: GS.TS V Thanh Thu

Nhm th c hi n Tr ng Ph m B o Huy V Giang Trc Thanh H Hong Ph ng Th o Nguy n H u Qu nh Giang Nguy n Th H ng Th Ph m Th Trm NT2 NT2 NT2 NT3 NT3 NT3

M CL C I. Nh ng hi u bi t, l lu n v chuy n nh Khi ni m Chuy n nh ng quy n th ng quy n th ng m i ....................................... 2 ng m i (Franchise) ........................................... 2 ng th ng m i bnh th ng .............. 7

c i m v phn lo i Franchise .................................................................................. 2 S gi ng v khc nhau gi a Franchise v ho t Tnh hnh Franchise trn th gi i v nh ng bi h c kinh nghi m rt ra ......................... 10 Quy trnh Franchise ...................................................................................................... 14 II. V n Franchise Vi t Nam ........................................................................................ 17 th c hi n Franchise ........................................................................... 17 i v i cc doanh nghi p ............................................ 21 Vi t Nam ................................................................................. 24 C s php l

Vai tr v h u qu v Franchise Th c tr ng Franchise Nguyn nhn d n III. Gi i php Gi i php Gi i php t ng c

Thnh cng v nh ng h n ch ...................................................................................... 29 n Franchise ................................................................................... 32 ng, nng cao hi u qu Franchise................................................. 34

i v i doanh nghi p nh n Franchise............................................................ 34 i v i doanh nghi p bn Franchise.............................................................. 36

I. Nh ng hi u bi t, l lu n v chuy n nh
1. Khi ni m Chuy n nh ng quy n th

ng quy n th

ng m i

ng m i (Franchise):

Chuy n nh ng quy n th ng m i (nguyn v n t ti ng Php: franchise, ngh a l trung th c hay t do) l vi c cho php m t c nhn hay t ch c (g i l bn nh n nh ng quy n) c kinh doanh hng ho hay d ch v theo hnh th c v ph ng php kinh doanh c th thch trong th c t c a bn nh ng quy n m t i m, t i m t khu v c c th no trong m t th i h n nh t nh nh n m t kho n ph hay m t t l ph n tr m no t doanh thu hay l i nhu n. y Bn nh ng quy n (franchisor) ph i thnh vin gia nh p h th ng. m b o cung c p ng, v h tr

y Bn nh n nh ng quy n (franchisee) ph i m b o th c hi n theo ng cc khun m u, tiu chu n nghim ng t c a h th ng, t cch trang tr n n i dung hng ha v d ch v , gi c c chuy n giao. y Cc ti s n h u hnh v v hnh khc, nh qu ng co, t p hu n qu c t v qu c n i c ng nh cc d ch v h tr khc ni chung c bn nh ng quy n th c hi n, v trn th c t c th c bn nh ng quy n yu c u, ni chung l i h i s sch k ton ph i c ki m ton v bu c bn nh n nh ng quy n v/ho c cc i l ph i ch p nh n vi c ki m tra nh k v t xu t. N u khng t qua cc t ki m tra ny th cc quy n trong nh ng quy n kinh doanh c th khng c gia h n hay b h y b . 2. a) Nh c i m v phn lo i Franchise: c i m: ng quy n th it ng c a nh ng m i bao hm nh ng ng quy n th c i m c b n sau: ng m i ng m i l quy n th

Quy n th ng m i c hi u l quy n ti n hnh kinh doanh hng ho, d ch v theo cch th c c a bn nh ng quy n quy nh, cng v i l vi c c s d ng nhn mc, tn th ng m i, b quy t kinh doanh, kh u hi u kinh doanh, bi u t ng kinh doanh, qu ng coc a bn nh ng quy n. Trong quan h nh ng quy n th ng m i, n i dung c t li chnh l vi c bn nh ng quy n cho php bn nh n quy n c s d ng quy n th ng m i c a mnh trong kinh doanh. - Gi a Bn nh m t thi t ng quy n v Bn nh n quy n lun t n t i m t m i quan h h tr

y l m t c i m gip chng ta tm th y s khc bi t c a nh ng quy n th ng m i v i cc ho t ng th ng m i khc. Trong nh ng quy n th ng m i lun t n t i m i quan h h tr m t thi t gi a Bn nh ng quy n v Bn nh n quy n, n u khng c i u , th thi u i m t i u ki n tin quy t xc nh ho t ng y c ph i l nh ng quy n th ng m i hay khng. M c ch v c ng l yu c u c a nh ng quy n th ng m i l vi c nhn r ng m t m hnh kinh doanh c tr i nghi m thnh cng trn th ng tr ng. Chnh v v y, i v i nh ng quy n th ng m i th c n ph i b o m c tnh ng nh t v cc y u t lin quan tr c ti p n quy trnh kinh doanh nh : ch t l ng hng ho, d ch v ; ph ng th c ph c v ; cch th c bi tr c s kinh doanh (t hnh nh bn ngoi cho n khu v c bn trong c a c s ); vi c s d ng nhn hi u hng ho, bi u t ng kinh doanh, tn th ng m i c a Bn nh ng quy n; ho t ng qu ng b, khuy n m i; ng ph c c a nhn vin; cc n ph m c a c s kinh doanhTnh ng nh t trong cc m t xch c a m t h th ng nh ng quy n th ng m i ch c th c b o m khi gi a Bn nh ng quy n v Bn nh n quy n lun duy tr m i quan h m t thi t v i nhau trong su t th i gian t n t i quan h nh ng quy n th ng m i. Tnh m t thi t c a m i quan h gi a Bn nh ng quy n v Bn nh n quy n th hi n t ngay sau khi cc bn hnh thnh nn quan h nh ng quy n th ng m i. K t th i i m , Bn nh ng quy n ph i ti n hnh vi c cung c p ti li u, o t o nhn vin c a Bn nh n quy n. Khng ch v y, m cng v i s l n m nh v pht tri n theo th i gian c a h th ng, Bn nh ng quy n ph i th ng xuyn tr gip k thu t, o t o nhn vin c a Bn nh n quy n i v i nh ng ng d ng m i p d ng chung cho c h th ng. - Lun c s ki m sot c a Bn nh c a Bn nh n quy n ng quy n i v i vi c i u hnh cng vi c

Quy n ki m sot c a Bn nh ng quy n i v i vi c i u hnh ho t ng kinh doanh c a Bn nh n quy n c php lu t a s cc qu c gia trn th gi i th a nh n. Theo , Bn nh ng quy n c th nh k ho c t xu t ki m tra vi c th c hi n cc quy n th ng m i c a Bn nh n quy n. S h tr c a Bn nh ng quy n i v i Bn nh n quy n nh ni trn s tr nn v ngh a v thi u i tnh th c t n u nh Bn nh ng quy n khng c quy n n ng ki m sot ho t ng i u hnh kinh doanh c a Bn nh n quy n. Quy n n ng ny c a Bn nh ng quy n th c s t o nn ch t k t dnh quan tr ng trong vi c xy d ng tnh th ng nh t c a h th ng nh ng quy n th ng m i v s n nh v ch t l ng hng ho v d ch v .
3

Chi ti t h n, ng sau:

i nh n quy n s

c th a h

ng nh ng quy n ch y u

1. Quy n phn ph i: Ng i nh n quy n k h p ng nh ng quy n l mua quy n phn ph i s n ph m trong m t ph m vi lnh th nh t nh. Ng i nh n quy n khng c php ti chuy n nh ng quy n ny cho m t bn khc n u khng cs ng c a nh nh ng quy n c ng nh khng c tch ra kh i h th ng th c hi n cc t ng kinh doanh c a mnh trn n n t ng. 2. S n ph m v khch hng: Khi tham gia vo h th ng nh ng quy n, thng th ng nh nh ng quy n s tr thnh nh cung c p s n ph m u vo cho ho t ng kinh doanh v ng i nh n quy n m c nhin c c nh ng khch hng truy n th ng c a h th ng. V d , Cng ty C ph Trung Nguyn s cung c p c ph cc ch ng lo i cho ton b h th ng v i gi u i, cc khch hng trung thnh v i h ng v c ph Trung Nguyn c th th ng th c h n 1000 c a hng nh ng quy n c a Trung Nguyn trong v ngoi n c. 3. H tr k thu t, o t o, ho t ng ti p th : Uy tn c a m t m t xch trong h th ng nh ng quy n s quy t nh uy tn c a c m t h th ng, c bi t l i v i nh ng h th ng nh ng quy n m i pht tri n. Do v y, m t trong nh ng v n c cc nh nh ng quy n r t quan tm l ho t ng o t o, chuy n giao kinh nghi m qu n l, i u hnh. i u ny gip t o n n t ng v ng ch c cho nh nh n quy n ti n hnh ho t ng kinh doanh thu l i nhu n v gi c uy tn c a th ng hi u s n ph m. c php 4. c c p php: Ng i nh n quy n mang th ng hi u, nhn hi u, hnh th c qu ng co th ng m i khc, ng th i c quy n ti p c n cc s c a h th ng nh ng quy n, cc b quy t cng ngh v t i khch hng t hi u qu cao nh t. C I M H N CH C A HNH TH C NH phn ph i hng ha, d ch v hay cc bi u t ng mang tnh li u v ho t ng kinh doanh ti p th cc s n ph m v d ch NG QUY N

Xt v b n ch t, nh ng i u kho n c a h p ng nh ng quy n s h n ch tnh n ng ng v sng t o trong ho t ng kinh doanh c a ng i nh n quy n. M c d ng i nh n quy n c th th a h ng c uy tn c a th ng hi u, m c nhin c c l ng khch hng truy n th ng c a ng i nh ng quy n v khng c n u t nhi u tr tu xy d ng m hnh kinh doanh c nhn nh kinh doanh c l p nh ng nh ng i u kho n trong h p ng nh ng quy n lm gi m tnh linh ho t trong ho t ng kinh doanh. Ng i nh n quy n h u nh khng cn kho ng tr ng pht huy nh ng t ng kinh doanh sng t o c a ring mnh. T cc b quy t
4

cng ngh , nhn hi u, l g, chi n d ch ti p th qu ng co n trang ph c c a nhn vin, cch bi tr c a hng, ... u ph i th c hi n ng theo quy nh nh nh ng quy n. B n s c kinh doanh t ng c th c ng chnh l b n s c kinh doanh c a c h th ng. Tm l i, n u kinh doanh b ng hnh th c nh ng quy n th ng m i, v b n ch t cc doanh nghi p v c nhn s kinh doanh v mnh nh ng khng ph i t mnh. Ng i c p php nh n quy n s gi quy n ki m sot ho t ng kinh doanh c a ng i nh n quy n, thu ph nh n quy n (franchise fee)v kho n hoa h ng (loyalty fee) nh k tnh theo t l ph n tr m doanh thu. Hai kho n ph ny c coi l chi ph ph i tr cho quy n tham gia vo quan h nh n quy n v s d ng h th ng v th ng hi u c a nh nh ng quy n. Ng i nh n quy n v th khng c coi l m t doanh nhn th c s v h khng c c s t l p c n thi t v cch th c ti n hnh ho t ng kinh doanh. N u ph thu c hon ton vo h th ng, ng i nh n quy n c th c ng ch u nh h ng c a nh ng r i ro c a h th ng. Kh c ph c i u ny i h i ng i nh n quy n ph i cn b ng cc h n ch trong dy chuy n v i kh n ng i u hnh ho t ng kinh doanh c a c nhn. M t th m nh khc ng th i c ng l m t nh c i m l mong i c a cng chng khi h n mua d ch v hay hng ha t m t c a hng trong h th ng nh ng quy n th ng m i. Ch c n thi ph c v c a m t nhn vin m t c s o t o l p trnh vin Aptech khng t t c th d n n nh ng nh n xt tiu c c c a khch hng i v i b t k c s o t o no mang cng th ng hi u. Ch c n c nh ng tin n th t thi t v m t khu s c nh h ng tiu c c t i ton b chu i cung ng. b o v h th ng, cc nh nh ng quy n th ng p d ng cc bi n php ki m sot nghim ng t m b o s p ng tiu chu n cc ph n t trong ton b h th ng. M t trong nh ng tai n n th ng x y ra l th ng hi u nhi. Do ch t l ng c a cc hng gi th ng hi u khng t tiu chu n, gy nh m l n cho khch hng v nh h ng nghim tr ng t i uy tn c a nh nh ng quy n v doanh thu c a nh nh n quy n n l . Hi n t ng ny bu c cc nh nh ng quy n lun ph i trong t th s n sng tham gia cc v ki n vi ph m b n quy n. Th ng k g n y c a Cng ty c ph Trung Nguyn cho bi t c hng tr m c a hng c ph Trung Nguyn gi m khng th x l v ki m sot tri t c. Cc tranh ch p pht sinh trong cc h p ng chuy n nh ng c ng l hi n t ng kh ph bi n. Trn th c t , khng c m t h p ng m u no cho cc lo i hnh franchise. C th l t ng h p cc lo i h p ng ho c t ng lo i h p ng ring l . Xu h ng c a ng i nh ng quy n l mu n ki m sot chu trnh kinh doanh
5

th ng nh t, nh ng ng i nh n quy n mu n gi b n s c c a mnh v thot ly m c c th so v i cc quy nh c a i u kho n c a h p ng. Mu thu n ny chnh l ngu n g c sinh ra cc tranh ch p v ph chuy n nh ng, h p ng v hi u ho c ph t h p ng, ... Ngoi nh ng h n ch chung c a nh ng quy n th ng m i, cc ngnh kinh doanh nh ng quy n c ng c nh ng c i m v h n ch mang tnh c th. Khi a ra quy t nh u t , m t s nh nh n quy n th ng c nh ng nh gi khng st v nh ng c i m ring c a ngnh v tnh hnh kinh doanh c a cc cng ty tham gia h th ng. i u ny c th gy ra nh ng v n v m t ti chnh v lm cho h tr nn ti c nu i v kho n ti n u t b ra. V i t ng tr ng trung bnh 20%/n m hi n nay, Vi t Nam c nhi u ti m n ng tr thnh th tr ng h p d n cho nh ng quy n th ng m i. Ch c ch n s l ng h th ng nh ng quy n khng ch d ng l i con s h n 70 nh hi n nay m s cn c m r ng nhi u h n n a. Cc cng ty Vi t Nam b t u tham gia vo h th ng nh ng quy n c a cc t p on l n trn th gi i. c th h i nh p thnh cng, m t i u ki n tin quy t i v i cc doanh nghi p Vi t Nam l c n tm hi u, nghin c u cc thu n l i v h n ch c a hnh th c kinh doanh c th ny tr c khi a ra quy t nh u t . b) Phn lo i: Tuy theo tiu ch xem xt, ng quy n. i ta c th chia ra lm nhi u lo i h p ng nh ng

1. C n c vo quy m v tnh phn quy n: a) H p ng nh ng quy n n l (Single franchise contract): ng quy n k v i Bn Nh n c thnh l p m t n v kinh c php nh ng quy n l i.

L h p ng nh ng quy n c b n m Bn Nh nh ng quy n, theo , Bn Nh n nh ng quy n doanh theo ph ng th c nh ng quy n v khng b) H p ng ti nh

ng quy n (master franchise contract):

L h p ng nh ng quy n m Bn Nh n nh ng quy n c php nh ng quy n l i thm l n n a trong ph m vi cho php c a Bn Nh ng quy n v s l n c ti nh ng quy n trong m t khu v c, lnh th nh t nh. Theo h p ng ny, Bn Nh n quy n ban u s tr thnh Bn Nh ng quy n th c p, Bn Nh ng quy n ban u v n ti p t c c h ng l i t vi c ti nh ng quy n c a Bn Nh ng quy n th c p.

c) H p

ng nh

ng quy n khu v c (area franchise contract):

Theo h p ng ny, Bn Nh n nh ng quy n s c thnh l p m t s nv kinh doanh trong m t khu v c nh t nh theo s cho php c a Bn Nh ng quy n. Bn Nh n nh ng quy n khng c php ti nh ng quy n. 2. C n c tnh ch t phn ph i d ch v , hng ha: a) H p ng nh ng quy n km phn ph i:

Theo , Bn Nh n quy n ph i kinh doanh d ch v , hng ha do chnh Bn Nh ng quy n cung c p. b) H p ng nh ng quy n khng km phn ph i:

Theo , Bn Nh n quy n t t ch c s n xu t hng ha, cung ng d ch v theo b quy t, cng ngh do Bn Nh ng quy n chuy n giao. Ho c Bn Nh n quy n ph i kinh doanh hng ha, d ch v c cung c p b i bn th ba do Bn Nh ng quy n ch nh thng qua h p ng nh ng quy n. 3. S gi ng v khc nhau gi a Franchise v ho t y Nh ng quy n th ng th ng m i bnh th ng:

ng m i v chuy n giao cng ngh

- V tnh ch t: Nh ng quy n th ng m i l ph ng th c m r ng quy m s n xu t kinh doanh b ng m t th a thu n cho php th ng nhn khc c s d ng nhn hi u hng ha, quy trnh kinh doanh, cng ngh c a bn nh ng quy n, cn chuy n giao cng ngh l hnh th c chuy n giao quy n s d ng/ho c quy n s h u cng ngh ng d ng vo quy trnh s n xu t, kinh doanh. - V ph m vi quy n l i c a Bn nh n quy n i v i i t ng chuy n giao: Trong ho t ng chuy n giao cng ngh , bn nh n chuy n giao c quy n ng d ng cng ngh s n xu t ra s n ph m d i b t k nhn hi u, ki u dng, tn th ng m i no m h mu n. V i nh ng quy n th ng m i, bn nh n quy n ch c s d ng cc cng ngh , quy trnh kinh doanh cung ng cc lo i s n ph m, d ch v c cng ch t l ng, m u m v d i nhn hi u hng ha do bn nh ng quy n quy nh. Bn nh n quy n tr thnh thnh vin trong m ng l i kinh doanh c a bn nh ng quy n - i u m trong ho t ng chuy n giao cng ngh khng hnh thnh. - V ph m vi i t ng chuy n giao: i t ng c a chuy n giao cng ngh l chuy n giao cc ki n th c t ng h p c a cng ngh ho c cung c p cc my
7

mc, thi t b , d ch v , o t okm theo cc ki n th c cng ngh cho bn mua. i t ng chuy n giao c a nh ng quy n th ng m i l quy n th ng m i, bao g m cc quy trnh, cch th c kinh doanh do bn nh ng quy n quy nh, quy trnh qu n l, hu n luy n nhn vin, thi t k a i m kinh doanh -V n ki m sot/h tr : Trong ho t ng chuy n giao cng ngh , v nguyn t c, sau khi chuy n giao cng ngh xong, bn chuy n giao s khng cn ngh a v h tr /ho c ki m sot thm i v i bn nh n chuy n giao (tr khi cc bn th a thu n thm nh ng i u kho n ph : th i h n b o hnh, nhi m v hu n luy n nhn vin s d ng cng ngh chuy n giao). Trong nh ng quy n th ng m i, bn nh ng quy n v a c quy n ki m sot ton di n&chi ti t, v a c ngh a v h tr i v i bn nh n quy n, nh m m b o tnh th ng nh t c a ton b h th ng nh ng quy n. y Nh ng quy n th ng m i v ho t ng licence

V i t ng chuy n giao: n u ho t ng licence ch d ng l i vi c chuy n giao quy n s d ng cc i t ng s h u cng nghi p, th trong nh ng quy n th ng m i, quy n s d ng cc i t ng s h u cng nghi p ch l m t ph n c a ho t ng chuy n giao, v bn c nh , bn nh ng quy n cn chuy n giao cch th c, b quy t ti n hnh kinh doanh, kh u hi u kinh doanh, thi t k , trang tr a i m kinh doanhni m t cch t ng qut l chuy n giao c ph n n i dung v hnh th c c a quy trnh kinh doanh. R rng, i t ng c a nh ng quy n th ng m i r ng v bao qut h n so v i ho t ng licence Th hai, v m c ch c a qu trnh chuy n giao: trong ho t ng licence, m c ch m bn nh n licence h ng t i l nhn hi u hng ha, ki u dng cng nghi p, sng ch , gi i php h u ch nh m xc nh hnh th c, n i dung s n ph m, cn trong nh ng quy n th ng m i, m c tiu m bn nh ng quy n v bn nh n quy n h ng t i l pht tri n m t h th ng kinh doanh, trong nhn hi u hng ha, cc i t ng khc c a quy n s h u cng nghi p ch l m t b ph n. Th ba, s h tr / ki m sot gi a cc bn trong qu trnh chuy n giao: v i ho t ng licence ch l s h tr ban u khi bn chuy n giao chuy n nh ng cc i t ng s h u cng nghi p cho bn nh n chuy n giao, cn trong nh ng quy n th ng m i, s h tr c a bn nh ng quy n i v i bn nh n quy n l ton di n v lin t c. S h tr ny c quy nh trong n i dung h p ng nh ng quy n th ng m i.

Bn c nh , bn chuy n giao trong ho t ng licence ch c quy n ki m sot khi c n thi t v trong ph m vi h p i v i bn nh n chuy n giao (do i t ng c a h p ng licence h p h n i t ng c a h p ng nh ng quy n th ng m i). Trong nh ng quy n th ng m i, bn nh ng quy n c quy n ki m tra su st, ton di n i v i ho t ng c a bn nh n quy n (b ng hnh th c ki m tra nh k ho c t xu t). V, vi c i x bnh ng v i cc th ng nhn nh n quy n trong h th ng nh ng quy n c lu t nh ( i x bnh ng v m c u t ban u, m c ph nh ng quy n, ph nh k ,ngh a v h tr cc ho t ng qu n l, hu n luy n nhn vin, thi t k , trang tr cc a i m kinh doanh.), v n ny trong ho t ng licence khng b t bu c th c hi n. y Nh ng quy n th ng m i v i l th ng m i

Trong quan h i l th ng m i, quy n s h u i v i hng ha ho c ti n bn hng thu c v bn giao i l, bn i l ch bn s n ph m h ng th lao (lm vai tr trung gian gi a bn giao i l v bn th ba), tuy h p ng cung ng s n ph m, d ch v c k k t gi a i l v bn th ba, nh ng quy n v ngh a v pht sinh t h p ng ny l i rng bu c bn giao i l. i v i nh ng quy n th ng m i, th tnh ch t m i quan h gi a cc ch th hon ton khc, quy n s h u hng ha d ch v thu c bn nh n quy n, bn nh n quy n c quy n nhn danh chnh mnh cung ng s n ph m, d ch v cho bn th ba. Bn nh n quy n c ng l ng i tr c ti p xc l p quan h th ng m i v i khc hng, ch u trch nhi m v cc v n pht sinh t s n ph m, d ch v do mnh cung c p. y Nh ng quy n th ng m i v y thc mua bn hng ha

Trong ho t ng y thc mua bn hng ha, bn nh n y thc th c hi n vi c mua bn hng ha v i danh ngh a c a mnh theo nh ng i u ki n th a thu n v i bn y thc v c nh n th lao y thc. Ho t ng y thc mua bn hng ha khng b t bu c ph i chuy n giao cc i t ng s h u cng nghi p, quy trnh kinh doanh, hu n luy n c ng nh khng t n t i ngh a v ki m sot/h tr kinh doanh ton di n, ch t ch gi a cc bn nh nh ng quy n th ng m i. Nh v y, hai ho t ng th ng m i ny hon ton khc bi t nhau v c c i m, i t ng, ph m vi v tnh ch t chuy n giao. y Nh ng quy n th ng m i v h p tc kinh doanh

So v i nh ng quy n th ng m i, h p tc kinh doanh c ng c m t s i m chung: cc bn tham gia khng thnh l p php nhn m i, doanh nghi p kinh doanh thnh cng trn th tr ng ph i ng vai tr h tr m nh m h n cho doanh
9

nghi p v a tham gia vo th tr ng. Tuy nhin, hai hnh th c kinh doanh ny c nh ng i m khc bi t c n b n: s k t n i ch t ch gi a cc ch th kinh doanh, vai tr h tr v ki m sot c a bn nh ng quy n i v i bn nh n quy n, kh n ng gi m thi u r i ro n m c t t nh t trong giai o n kh i u v giai o n pht tri n c a qu trnh kinh doanh t o nn nh ng u th hon ton khc bi t c a nh ng quy n th ng m i so v i h p tc kinh doanh. Trn y l m t s i m phn tch c a v s khc bi t gi a nh ng quy n th ng m i v m t s hnh th c kinh doanh t ng t , gp ph n h tr cc th ng nhn khi l a ch n, n m b t th i c kinh doanh trong giai o n u Vi t Nam gia nh p WTO, c bi t ngy 01.01.2009, khi cc ro c n v th ng m i-d ch v c Chnh ph Vi t Nam d b theo cam k t gia nh p WTO, cc th ng hi u n i ti ng t n c ngoi ti p t c xm nh p m nh m vo th tr ng Vi t Nam. Trong hon c nh , vi c phn bi t r cc lo i hnh kinh doanh trn s gip th ng nhn ch ng, t tin h n khi m phn, k t h p kinh doanh v i cc i gia trong v ngoi n c, l a ch n v t n d ng c th i c pht tri n, ki n t o cc th ng hi u Vi t trn th tr ng trong n c v ton c u. 4. Tnh hnh Franchise trn th gi i v nh ng bi h c kinh nghi m rt ra:  McDonalds Th gi i hi n c r t nhi u t p on n nhanh nh ng McDonalds Corporation do Raymond Kroc thnh l p v n l t p on l n nh t. McDonalds g n li n v i m t v n ho m th c mang tnh cng nghi p cao nhanh chng i ra kh p th gi i v cn l m t bi u t ng c a t n c M . V i h n 31.000 c a hng, McDonalds hi n c m t t i 121 n c trn th gi i. N m 2005, doanh s bn hng c a c t p on l 20,5 t USD, trong l i nhu n l 2,6 t USD v m c tiu t m c doanh thu 9 t USD/n m vo n m 2008. M i ngy t p on ph c v 46 tri u khch hng v i h n 50 tri u ci bnh k p th t ki u Hamburger. Trung bnh m i ngy, c b n ng i M th c m t ng i gh vo qun fastfood c a McDonalds. Nh ng kinh nghi m v b quy t thnh cng l: c bi t quan tr ng c a McDonalds

a. T p on ny a cv n ti n thu c a hng vo h p doanh m hnh kinh doanh nh ng quy n. i v i c a hng c di n tch cng l n, ngoi ph li-x ng nh ng quy n kinh doanh, t p on cn thu kho n ti n l n t ng ng. Chnh nh cch lm m Ray Kroc kh c ph c m t cch ti tnh vi c kh kh n ki m sot doanh thu c a ng i nh n nh ng quy n. lm vi c ny, McDonalds ch ng tm ki m cc v tr m t b ng p, thu n l i cho kinh doanh. M t khc, McDonalds c chi n l c h p
10

tc kinh doanh di h n v i cc t p on i tc l n nh Coca Cola v tr thnh nh tiu th Coca Cola l n nh t th gi i. b. Cng nghi p ho cc cng o n s n xu t. ng ch hng McDonalds Ray Kroc cn u t c m t phng th nghi m Chicago chuyn ki m tra nh gi ch t l ng v sinh, an ton th c ph m. c. a ph ng ha bn c nh ng b ha. V i cc n c o H i th McDonalds b sung thm mn bnh m v i th t c u rn mang ci tn r t r p l McMaharadscha, hay McFalafel. V i ng i n khng n th t b th l i c mn Hamburger c i bin c thay b ng th t g rn. * Nh ng ng i nh n quy n c a McDonalds u c nh ng nguyn t c ho t ng ring v c ng l l i th c a h : - Th nh t, m i ng i nh n quy n u c ng ch c a chnh h . Ng i nh n quy n s t v n hnh cng vi c kinh doanh c a mnh. H s ph i t huy ng v n u t v do s quy t nh m c thnh cng hay th t b i c a mnh. -Th hai, m i ng i nh n quy n s c bn cc s n ph m ch t l ng cao, c uy tn v n i ti ng kh p th gi i m khng ph i t n ph cho nh ng nghin c u th tr ng - m t nguyn nhn ph bi n d n n s ph s n c a nhi u doanh nghi p. Vi c nghin c u th tr ng ny l do hng McDonalds ti n hnh. - Th ba, ng i nh n quy n s c o t o chuyn su ngay t ban u trong th i gian kho ng 9 thng khng ch t p trung vo cc v n nh qu n tr kinh doanh, cc k n ng lnh o, xy d ng i ng , x l nh ng yu c u c a khch hng m cn c h c v ki m sot l ng hng s n c v qu n l n mua hng, k khai l i nhu n v thua l , c ng nh cc v n lin quan t i tuy n d ng v s d ng nhn cng. - Th t , ng i nh n quy n s c h ng l i t ho t ng marketing c a McDonalds.McDonalds th ng xuyn c chi n d ch qu ng co r m r . Ng i nh n quy n s h ng l i t vi c qu ng co ny v ch ph i ng gp m t ph n, c tnh kho ng 4,5% t doanh thu. - Cu i cng, trong chi n l c kinh doanh c a mnh, Mc Donalds ang h ng n m t c a hng fastfood cng ngh cao thu ht ngy cng nhi u khch hng. Khchhng vo c a hng c th v a dng th c n nhanh, v a t i nh c MP3, nh k thu t s t internet vo my di ng hay my xch tay c a mnh. Khng ch c v y, McDonalds cn c k ho ch chiu m cc nh thi t k th i trang b c th y trn th gi i nh Tommy Hilfiger hay Sean P. Diddy thi t k trang ph c cho cc nhn vin c a mnh gp ph n nng cao hnh nh nhn hi u c a hng trn ton th gi i. Qu l ci nhn chi n l c c a cc nh lnh o t p on ny r t ng ng ng m v h c h i.
11

 Subway D n u danh sch Franchise 500 do t p ch Entrepreneur bnh ch n n m 2006 lSubway th ng hi u ng quang l n th 15 trong l ch s 28 n m trao gi i c a t p ch Entrepreneur. Tnh n nay, v i 26.000 c a hng c m t kh p th gi i, t c t ng tr ng v m r ng quy m c a Subway d ng nh ch a tm th y i m d ng. * Kinh nghi m pht tri n b ng m hnh kinh doanh nh ng quy n - Cng ty lun ch ng quy ho ch th tr ng. Nh ng khu chung c , trung tm mua s m, ta nh v n phng lin t c m c ln chnh l th tr ng b t t n c a Subway. - M t cng th c kinh doanh nh ng quy n franchising cho cc c a hi u bnh m Subway c thi t k kh chi ti t v hon h o. - Ch th ng hi u lun h tr ng i nh n quy n trong ho t ng kinh doanh t khu thi t k , t ch c c a hng, cng th c v k ho ch mua nguyn li u, qu ng co, marketing n vi c tr gip ton b ph n k ton. i tc nh n nh ng quy n kinh doanh c mang hi u Subway v t ch hon ton trong cc ho t ng kinh doanh c a mnh. - Ch th ng hi u lun dnh th i gian cho th ng hi u c a mnh. Hng tu n ng xem xt i chi u, so snh k t qu kinh doanh c a cc c a hng n nhanh Subway v a ra nh ng l i khuyn, nh ng t v n v c h tr c th cho cc c a hng trong h th ng Subway c a mnh. - S thnh cng t vi c t o s khc bi t. T t c 5 lo i bnh m c s d ng u do Subway t lm, 12 lo i xc xch, th t ngu i v salat m Subway dng u l lo i t i ngon nh t. M t trong nh ng l do ht khch c a bnh m Subway l ng ch hi u Fred DeLuca khng lm s n m ch c t bnh v k p xc xch, th t ngu i v salat khch ch ng ki n ch t l ng v c quy trnh th cng c a mnh. Cc s n ph m c a Subway c nh gi l t t cho s c kho , khng nhi u m d u, khng gy bo ph v khng b quy chung vo nhm n cng nghi p * Kinh nghi m c a m t s n c khc : L nh ng qu c gia trong khu v c ng Nam , Philippin v Malaysia c ng c qu trnh pht tri n ho t ng nh ng quy n th ng m i ch a di v th c s l n m nh,r m r . Tuy nhin, chnh ph c a hai n c l i r t quan tm n v n h tr pht tri n ho t ng nh ng quy n th ng m i nh l cch h tr cho cc doanh nghi p v a v nh pht tri n.

12

Nh m ti n n ginh th ph n bn hng trong khu v c, Chnh ph Malaysia coi tr ng vi c t o i u ki n cho doanh nghi p v a v nh pht tri n ho t ng nh ng quy n th ng m i thng qua cc bi n php: Chnh ph Malaysia c ng thnh l p h n m t ch ng trnh qu c gia thc y s pht tri n nh ng quy n th ng m i c tn g i Franchise Development Programme t n m 1992. Thng qua , Chnh ph n l c gia t ng s l ng doanh nghi p nh ng quy n c ng nh ch n l c ra nh ng l nh v c s n ph m, d ch v c a Malaysia c tnh tiu bi u pht tri n theo hnh th c nh ng quy n th ng m i. Thnh l p c quan chuyn trch gip doanh nhn. N m 1995, B pht tri n doanh nghi p c a Malaysia c thnh l p v i cc ho t ng kinh doanh c r i ro. Sau cu c kh ng ho ng ti chnh 1997 1998, ngoi nh ng nhi m v quy nh, c quan ny cn c trch nhi m lm c u n i cho cc doanh nghi p ho t ng nh ng quy n th ng m i trong v ngoi Malaysia. Cho vay v n v i li su t th p kh i ng ho t nghi p v nh ng quy n th ng m i. Chnh ph cho trong cc nh my ch t o s n ph m cng ngh p vay v c s nh ng quy n do chnh nh my h lm ra, nh ng quy n cho ng i lao ng. ng nh ng quy n v o t o php ng i lao ng lm vi c n v i li su t th p t o d ng ng th i tr gip v nghi p v

Gi m thu kinh doanh c th i h n cho cc c s nh ng quy n m i khai tr ng sau kh ng ho ng ti chnh chu . Cc c s th c hi n nh ng quy n th ng m i c ng c h ng cc u i v thu kinh doanh nh cc doanh nghi p v a v nh khc. Chnh ph s t i hy v ng r ng, nh ng quy n th ng m i s gip cc doanh nghi p kh c ph c l i ho t ng v gp ph n t ng t c t ng tr ng cho n n kinh t trong n c. *Chnh ph Philippin c ng chia s quan i m thc y ho t ng nh ng quy n th ng m i v i Malaysia v dnh nhi u i u ki n cc doanh nghi p nh c a h ti p c n h th ng nh ng quy n th ng m i gi a cc n c trong khu v c ng Nam , th m ch cn v n sang th tr ng M v Chu u. M t trong nh ng h tr r t c tc d ng c a Chnh ph Philippin sau kh ng ho ng ti chnh Chu l ch ng trnh cho vay v n kh n c p 200 tri u Peso, theo Cng ty ti chnh v b o lnh kinh doanh nh th c hi n vi c c p v n cho cc c s kinh doanh, trong c c cc c s kinh doanh nh ng quy n. B ng ch ng c a hi u qu trong vi c h tr c a Chnh Ph hai n c trn l s pht tri n r t nhanh c a ho t ng nh ng quy n th ng m i. Malaysia, n m 1995 c 125 h th ng nh ng quy n nh ng n n m 2000 c h n 800 h th ng. Vi t nam
13

chng ta cho n n m 2006 ch c kho ng 70 h th ng, m t con s cn kh khim t n so v i cc n c trong khu v c. Chnh v th , vi c h c t p kinh nghi m c a cc qu c gia ny l m t i u c n thi t ti n thm m t b c trong con ng h i nh p v i n n kinh t th gi i. 5. Quy trnh Franchise: i. Bn Nh n nh ng quy n xem xt l a ch n l nh v c u t v lin h v i bn Nh ng quy n: Khi c nh tham gia franchise, tr c tin, bn nh n nh ng quy n c n xem xt v b u khng kh lm vi c m bn nh n nh ng quy n quan tm cng nh ng i h i v lu t l c n thi t v n hnh nh ng cng vi c khc nhau trong nh ng l nh v c khc nhau. M t khi xc nh r nh ng tiu chu n t ng qut c a l nh v c kinh doanh mnh mu n tham gia, bn nh n nh ng quy n nn tham kh o trn cc website gi i thi u v v n nh ng quy n. h u h t cc website , c th tm ki m nh ng cng ty nh ng quy n d a trn m c u t , lo i hnh kinh doanh v i khi l khu v c a l. M t s trang web th m ch cn cung c p thm ti li u th ng k v t ng s v n u t c n b ra, c ng nh ph thnh vin hay nh ng ng gp cho qu ng co. Bn nh n nh ng quy n c ng c th tm n nh t v n v nh ng quy n (franchising consultant ) l a ch n nhanh chng v d dng h n. Khi li t k nh ng thng tin thu th p c, bn nh n nh ng quy n hy b t u b ng vi c lin h v i cc cng ty nh ng quy n bi t thm thng tin b sung. M t i u b n c n ph i l u trong giai o n ny l trong khi bn nh n nh ng quy n tm ki m nh ng cng ty l n nh n nh ng quy n nhu ng quy n, th chnh cc cng ty ny c ng ang s n tm nh u t . Do , bn nh n nh ng quy n d nh s h i pha bn kia nhi u th no, th c ng s b h i ng c l i nhi u nh v y, b i v c hai bn u c nhu c u n m b t thng tin t i a v nhau. ii. Khi lin h c v i cc cng ty nh ng quy n, bn nh n nh ng quy n nh ng quy n c n ch m t s i u sau: 1. Thng th ng, cc cng ty nh ng quy n s g i cho bn nh n nh ng quy n thng tin v s n ph m ho c ti li u lin quan n s n ph m , ng th i yu c u bn nh n nh ng quy n tr l i nh ng cu h i km theo. V nh v y, m i vi c di n ra theo chi u h ng t t p, bn nh n nh ng quy n s ph i hon ch nh qu trnh trao i thng tin ny. 2. Tm hi u, thu th p ngu n thng tin lin quan n vi c nh ng quy n, v d :

14

L ch s hnh thnh v pht tri n c a doanh nghi p nh cng ty, cc i l, chi nhnh (n u c) Tnh php l c a doanh nghi p nh Ph nh V n ng quy n ut ng quy n

ng quy n, ch nhn c a

Trch nhi m, ngh a v , kh n ng ti chnh c a doanh nghi p nh nh i tc c a vi c nh ng quy n Nhn hi u c a s n ph m nh ng quy n ng quy n B ng sng ch , cc thng tin v quy n s h u b ng sng ch Nh ng i u kho n nghim c m trong kinh doanh nh Gia h n, thanh l, chuy n nh Bo co ti chnh Knh tiu th s n ph m Cc h p ng ...

ng quy n c ng

ng ho c vi c gi i quy t cc tranh ch p pht sinh.

3. C g ng tham quan cc c s c nh ng quy n cng nhi u cng t t. Tranh th g p g tr c ti p ch nhn c a cc c s ny ng th i nn n quan i m c a h v cng ty nh ng quy n. Hy h i xem h c h tr th no, c hu n luy n ra sao trong b c kh i s ban u, cng ty nh ng quy n c gip h l a ch n a i m kinh doanh ph h p khng, c n l c qu ng co cho hnh nh c a mnh khng. Hy th tm hi u xem vi c kinh doanh c a cc c s c nh ng quy n ny c th c s sinh l i khng, chi ph cho qu ng co c s d ng ra sao, k t qu nh n c c gi ng i u h t ng trng i hay khng, t ng s ti n u t c v t ra ngoi d ki n khng Cng tm hi u k cng m i chi ti t lin quan n vi c nh nh ng quy n cng c c s nh gi s vi c. ng quy n, bn nh n

4. Xem xt l i k ho ch kinh doanh, tri t l i u hnh c ng nh phn tch th tr ng c a doanh nghi p nh ng quy n. C g ng g p tr c ti p ch nh ng quy n ho c nh ng ng i ch u trch nhi m v v n ny v hy nh a ra cc cu h i sau trong cu c g p v i h : - Nh ng thng tin cng ty cung c p c th , r rng ch a ? - Ch ng trnh hu n luy n c p trong ti li u c th t s th u o ch a?

15

- Nh ng thng tin m bn nh n nh quy n c chnh xc khng? - Th tr ng c r ng khng?

ng quy n nh n t cc c s

c nhu ng

- C nhi u c s mu n nh n nh ng quy n trong khu v c bn nh n nh ng quy n ch n khng? N u khu v c m bn nh n nh ng quy n ch n c nhi u i tc kinh doanh, nn tm m t n i khc. N u nh khu v c c a bn nh n nh ng quy n hon ton tr ng tr i th y c ng ch a h n l tin t t lnh, v r t c th , v tr c a bn nh n nh ng quy n s b cc i th c nh tranh dm ng. i u ny s khi n bn nh n nh ng quy n g p nhi u kh kh n trong vi c phn chia l i th tr ng . iii. Sau khi trao i c v i bn nh ng quy n bn nh n nh ng quy n ti n n vi c l p k ho ch: Khi b t u nh n nh ng quy n kinh doanh, bn nh n nh ng quy n s c n m t kho n ti chnh cho vi c u t ban u. V i u ng ngh a v i vi c ph i vay m n. th c hi n c i u ny, bn nh n nh ng quy n c n ph i c m t k ho ch kinh doanh kh thi. Vi c l p m t k ho ch kinh doanh nh n nh ng quy n l m t vi c h t s c quan tr ng v b i v y, bn nh n nh ng quy n khng nh ng ph i chi ti t ho chi n l c kinh doanh, cc d n, m cn ph i ghi r l do t i sao bn nh n nh ng quy n c kh n ng i u hnh cng vi c kinh doanh trn. Cng ty nh ng quy n c th s c chnh sch gip bn nh n nh ng quy n c c kho n vay m n nh mong mu n, tuy nhin, i u ny khng c ngh a l h s gip bn nh n nh ng quy n l p k ho ch kinh doanh b i khng c l do g khi n h ph i gnh ch u ngh a v php l m t khi c r i ro pht sinh. ng nhin l bn nh ng quy n khng mu n v ng vo nh ng vi c ki n t ng n u nh trong k ho ch kinh doanh c a bn nh n nh ng quy n c sai st no . Thng th ng, bn nh n nh ng quy n s ph i l p k ho ch kinh doanh theo b n m u c cung c p b i cng ty nh ng quy n. Tuy nhin, i u ny ch di n ra sau khi h p ng mua bn nh ng quy n c k k t. Lc , bn nh n nh ng quy n s c tham d cc kho hu n luy n c a cng ty nh ng quy n, h ng d n c th cch th c ho t ng c a m t n v nh ng quy n. iv. Khi h p ng h t th i h n hi u l c Trong h p ng nh ng quy n lun c cc quy nh, rng bu c khi h p ng k t thc. Nhi u doanh nghi p kinh doanh nh ng quy n th ng yu c u a i u kho n c ti p t c kinh doanh hay ti k h p ng. Ch c m t s t doanh nghi p khng mu n a i u kh an ny vo h p ng. M , c t i 16 bang c lu t ring quy nh v cc quan h nh ng quy n hi n hnh m theo , n u m t
16

t ch c no mu n b i u kho n ti k h p ng , h vi ph m lu t c a bang n i h kinh doanh, sinh s ng. M c ch c a lu t l trong 16 bang t i M ang c i u ch nh v i u kho n ti k v k t thc h p ng nh ng quy n. Ng c l i, c ng c m t s bang M (nh california v Wisconsin ) cho php t ch i ti k h p ng v l do kinh t , v d nh mu n bnh tr ng cng ty nn khng th ti p t c kinh doanh nh ng quy n c ch ng h n. i u ki n v ch ng ti k l m t trong nh ng ph n quan tr ng t o nn khung s c a h p ng nh ng quy n. n

II. V n

Franchise

Vi t Nam
th c hi n Franchise ng franchise bao g m: quy nh chi

1 C s php l Hi n nay - Lu t Th

Vi t Nam php lu t i u ch nh cc ho t ng m i n m 2005.

- Ngh nh 35/2006/N -CP do Chnh ph ban hnh ngy 31/3//2006 ti t Lu t Th ng m i v ho t ng nh ng quy n th ng m i. - Thng t 09/2006/TT-BTM do B Th ng m i ban hnh ngy ng k ho t ng nh ng quy n th ng m i. h

ng d n th t c

Ngoi ra, n u vi c nh ng quy n th ng m i c lin quan n vi c chuy n giao quy n s d ng i t ng s h u tr tu , chuy n giao cng ngh , th cn ph i ch u s i u ch nh b sung c a Lu t S h u tr tu 2005, Lu t Chuy n giao cng ngh 2006. M ts i m l u c n c theo Ngh nh 35: ng M T S KHI NI M: ''Bn nh ng quy n l th ng nhn c p quy n th ng m i, bao g m c Bn nh quy n th c p trong m i quan h v i Bn nh n quy n th c p.

''Bn nh n quy n l th ng nhn c nh n quy n th ng m i, bao g m c Bn nh n quy n th c p trong m i quan h v i Bn nh ng quy n th c p. ''Bn nh ng quy n th c p l th ng nhn c quy n c p l i quy n th ng m i m mnh nh n t Bn nh ng quy n ban u cho Bn nh n quy n th c p. ''Bn nh n quy n s c p l th ng nhn nh n quy n th ng m i t Bn nh ng quy n ban u. Bn nh n quy n s c p l Bn nh ng quy n th c p theo ngh a c a kho n 3 trn trong m i quan h v i Bn nh n quy n th c p.

17

Bn nh n quy n th c p l th quy n th c p. ''Quy n th

ng nhn nh n l i quy n th

ng m i t Bn nh

ng

ng m i bao g m m t, m t s ho c ton b cc quy n sau y:

y Quy n c Bn nh ng quy n cho php v yu c u Bn nh n quy n t mnh ti n hnh cng vi c kinh doanh cung c p hng ha ho c d ch v theo m t h th ng do Bn nh ng quy n quy nh v c g n v i nhn hi u hng ha, tn th ng m i, kh u hi u kinh doanh, bi u t ng kinh doanh, qu ng co c a Bn nh ng quy n; y Quy n c Bn nh ng quy n c p cho Bn nh n quy n s c p quy n th ng m i chung; y Quy n c Bn nh ng quy n th c p c p l i cho Bn nh n quy n th c p theo h p ng nh ng quy n th ng m i chung. y Quy n c Bn nh ng quy n c p cho Bn nh n quy n quy n th ng m i theo h p ng pht tri n quy n th ng m i. ''Kinh doanh theo ph ng th c nh ng quy n th ng m i l cng vi c kinh doanh do Bn nh n quy n ti n hnh theo h p ng nh ng quy n th ng m i: ''H p ng pht tri n quy n th ng m i l h p ng nh ng quy n th ng m i theo Bn nh ng quy n c p cho Bn nh n quy n quy n c php thnh l p nhi u h n m t c s c a mnh kinh doanh theo ph ng th c nh ng quy n th ng m i trong ph m vi m t khu v c ia l nh t inh. ''Quy n th ng m i chung l quy n do Bn nh ng quy n trao cho Bn nh ng quy n th c p c php c p l i quy n th ng m i cho cc Bn nh n quy n th c p. Bn nh n quy n th c p khng c php c p l i quy n th ng m i chung n a. ''H p ng nh ng quy n th ng m i th c p l h p ng nh ng quy n th ng m i k gi a Bn nh ng quy n th c p v Bn nh n quy n th c p theo quy n th ng m i chung. I V I FRANCHISOR i u ki n ho t ng k ho t ng: ng nh c php c p quy n th ng quy n th ng nhn d nh dng ng m i, th nh ng nhn ph i: ng t ng m i v i c quan c th m quy n. ng quy n ph i ho t

- Ngoi ra, h th ng m th nh t l m t n m.

- Tr ng h p th ng nhn Vi t Nam l Bn nh n quy n s c p t Bn nh ng quy n n c ngoi, th ng nhn Vi t Nam ph i kinh doanh theo ph ng th c nh ng

18

quy n th ng m i t nh t m t n m th ng m i. Quy n v ngh a v : Quy n: - Yu c u Bn d ki n nh n nh hnh nh ng quy n th ng m i.

Vi t Nam tr

c khi ti n hnh c p l i quy n

ng quy n cung c p cc thng tin c n thi t ng m i c a Bn nh n nh i u 16 Ngh

ti n ng nh

ng ho c t ch i vi c chuy n giao quy n th quy n theo cc quy nh t i i u 15 Ngh nh 35. n ph 35. ng ch m d t h p ng theo cc quy

nh t i kho n 2

Ngh a v :Bn nh

ng quy n c trch nhi m:

- Cung c p b n sao h p ng nh ng quy n th ng m i m u v b n gi i thi u v nh ng quy n th ng m i c a mnh cho Bn d ki n nh n nh ng quy n t nh t l 15 ngy lm vi c tr c khi k k t h p ng nh ng quy n th ng m i n u cc bn khng c tho thu n khc; - Thng bo ngay cho t t c cc Bn nh n quy n v m i thay th ng nh ng quy n th ng m i lm nh h ng n ho t ph ng th c nh ng quy n th ng m i c a Bn nh n quy n. N u Bn nh ng quy n l Bn nh ng nh ng quy n th c p: ng m i cho mnh ng h p ch m ng m i chung - Thng tin v Bn nh - N i dung c a h p ng quy n c p quy n th ng quy n th i quan tr ng trong h ng kinh doanh theo

- Cch x l cc h p ng nh ng quy n th ng m i th c p trong tr d t h p ng nh ng quy n th ng m i chung. I V I FRANCHISEE i u ki n ho t ng: th ng nhn kinh doanh nghnh ngh ph h p v i Quy n v ngh a v : Quy n: c php chuy n giao quy n th kho n 1 i u 15 Ngh nh 35. ng m i cho ng

c php nh n quy n th ng m i khi c i t ng c a quy n th ng m i.

ng k

i khc theo cc quy

nh t i

19

- C quy n n ph ng ch m d t h p ng trong tr ng h p Bn nh ph m ngh a v quy nh t i i u 287 Lu t Th ng M i.

ng quy n vi

Ngh a v : Bn d ki n nh n quy n ph i cung c p cho Bn nh ng quy n cc thng tin m Bn nh ng quy n yu c u m t cch h p l quy t nh vi c trao quy n th ng m i cho Bn d ki n nh n quy n. H P NG NH NG QUY N ng m i ng quy n nh k v ph ng ng th c thanh ton N i dung c b n: N i dung c a quy n th Quy n, ngh a v c a Bn nh Gi c , ph nh ng quy n

Quy n, ngh a v c a Bn nh n quy n Th i h n hi u l c c a h p Gia h n, ch m d t h p

ng v gi i quy t tranh ch p

Ngn ng : H p ng nh ng quy n th ng m i ph i c l p b ng ti ng Vi t. Tr ng h p nh ng quy n t Vi t Nam ra n c ngoi, ngn ng c a h p ng nh ng quy n th ng m i do cc bn th a thu n. S h u tr tu : Ph n n i dung v chuy n giao quy n s d ng i t ng s h u tr tu trong h p nh ng quy n tun theo cc quy nh c a phplu t s h u tr tu . Ph n chuy n giao quy n s d ng cc i t ng s h u cng nghi p c th thnh m t ph n ring trong h p ng nh ng quy n th ng m i. QU N L NH N Qu n l: B Th ng m i ch u trch nhi m tr c Chnh ph th c hi n ch c n ng qu n l nh n c i v i ho t ng nh ng quy n th ng m i trong ph m vi c n c. U Ban Nhn Dn t nh, thnh ph tr c thu c Trung ng qu n l ho t ng nh ng quy n trn a bn T nh v ch o S Th ng M i ti n hnh vi c ng k, ki m tra, li m sot v bo co nh k . ng k: H s : n ngh ng k, b n gi i thi u v nh ng quy n theo m u do B Th ng M i quy nh; cc v n b n xc nh n v t cch php l c a Bn nh ng
20

ng cl p

quy n, v n b ng b o h quy n s h u cng nghi p trong tr ng h p c chuy n giao quy n s d ng cc i t ng s h u cng nghi p. T t c h s u b ng ti ng Vi t (ho c c d ch sang ti ng Vi t c cng ch ng). Th t c: Khi nh n h s h p l , c quan ng k trong th i h n 5 ngy lm vi c s th c hi n vi c ng k v thng bo b ng v n b n cho ng i ng k. N u h s ch a y , trong th i h n 2 ngy lm vi c, c quan ng k s thng bo b ng v n b n s a ch a, b sung. N i ng k: S Th ng M i t nh, thnh ph tr c thu c Trung ng n i Bn nh ng quy n ng k kinh doanh c th m quy n ng k ho t ng nh ng quy n th ng m i trong n c. Tr ng h p Nh ng quy n t n c ngoi, t Khu ch xu t, Khu phi thu quan ho c cc khu v c h i quan ring theo quy nh c a php lu t Vi t Nam vo lnh th Vi t Nam v ng c l i th do B Th ng M i th c hi n ng k. L ph ng k, thay i thng tin ng k, xo ng k: Trong th i h n 30 ngy k t ngy c thay i v thng tin ng k, Bn nh ng quy n ph i thng bo cho c quan ng k nh ng quy n. Tr ng h p Bn nh ng quy n ng ng kinh doanh, thay i nghnh ngh ho c b thu h i gi y ch ng nh n ng k kinh doanh, gi y ch ng nh n u t , c quan th c hi n ng k nh ng quy n xo ng k v cng b cng khai vi c xo ng k ny. L ph ng k do B Ti Chnh quy nh. X l vi ph m: Hnh vi vi ph m: Quy nh c th t i kho n 1 i u 24 Ngh nh 35 Th m quy n v th t c: Tun theo php lu t x l vi ph m hnh chnh Khi u n i, t co: T ch c c nhn c quy n khi u n i vi c ng k, n p thu v l ph, thanh tra, ki m tra v x l vi ph m thoe php lu t v khi u n i. C nhn c quy n t co hnh vi vi ph m php lu t trong ho t ng nh ng quy n th ng m i theo quy nh php lu t v t co. 2 Vai tr v h u qu v Franchise i v i cc doanh nghi p:  Vai tr c a Franchise:  i v i bn nh ng quy n: - Nhn r ng m hnh kinh doanh: ph n l n cc doanh nghi p mu n nhn r ng mhnh kinh doanh c a mnh khi t c thnh cng. Tuy nhin, kh kh n th ng g p khng t th nhi u cc doanh nghi p khi mu n m r ng m hnh kinh doanh c a mnh l ti chnh. Ngoi v n ngn sch, cc y u t khc nh i l, con ng i, ki n th c v n ha a ph ng, c ng l nh ng tr ng i khng nh . Ph ng th c nh ng quy n kinh doanh s gip doanh nghi p chia s kh kh n nu trn cho bn mua Franchise. V khi m hnh kinh doanh c a doanh nghi p
21

c nhn r ng nhanh chng th gi tr c a cng ty hay th ng hi u c ng l n m nh theo. - T ng doanh thu: ch th ng hi u c th c i thi n doanh s c a mnh b ng vi c nh ng quy n s d ng th ng hi u v cng th c kinh doanh. Qua hnh th c kinh doanh nh ng quy n, ch th ng hi u c th nh n c kho n ti n: Ph nh ng quy n ban u, ph hng thng, bn c cc nguyn li u c th - Ti t gi m c chi ph: cc doanh nghi p c p d ng hnh th c nh ng quy n u c u th mua hng gi r h n do mua s l ng l n (phn ph i cho cc c a hng). Ngoi ra, cc chi ph v ti p th , qu ng co c ng c ti t gi m nh u th chia nh ra cho nhi u n v cng mang m t nhn hi u. - Ng i nh ng quy n th ng m i s cung c p ra th tr ng cc hng ha, d ch v c ch t l ng cao v n nh thng qua cc doanh nghi p nh n quy n. i u ny gip cho cc doanh nghi p nh ng quy n xy d ng th ng hi u c a mnh ngy cng v ng ch c v r ng kh p. - H th ng kinh doanh nh ng quy n gip cho doanh nghi p thm nh p t t v m r ng th tr ng tiu th nhanh h n v c h th ng kinh doanh r ng l n, s c p ng nhu c u th tr ng. - Gip doanh nghi p phn tn c r i ro trong kinh doanh v vi c xm nh p vo m t th tr ng m i lun g p nhi u ro c n v v n ha, ngn ng , thi quen mua s m, kh u v c a khch hng, nh ng quy n s gip gi i quy t cc ro c n ny. - Nh ng quy n c ng gip gi i quy t v n v v n cho cc doanh nghi p v ng i nh n quy n s ch u trch nhi m u t v qu n l ton b ti s n c a mnh.  i v i bn nh n nh ng quy n: u t an ton v khn ngoan h n: theo th ng k t i M v i kho ng th i gian 5n m kinh doanh th trung bnh 23% doanh nghi p nh kinh doanh c l p c th t n t i, trong khi 92% l doanh nghi p mua franchise. Ni khc i, xc su t thnh cng c a cc doanh nghi p mua franchise cao h n nhi u so v i doanh nghi p m i b t u th nghi m m hnh kinh doanh l n u v nhn hi u ch a ai bi t n. Trong m tcu c th nghi m v v c a s n ph m n c khong. Ng i ta b m t b n c khong c a th ng hi u khng n i ti ng vo chai c a th ng hi u n i ti ng v ng c l i. T t c c yu c u ch ra s n ph m n c khong no t t nh t. K t qu cho th y a s nh ng ng i tham gia u cho r ng lo i n c khong ng trong chai c a th ng hi u n i ti ng l t t h n. i u ny cho th y s c m nh c a th ng hi u trong quy t nh c a khch hng hay ni cch khc khi mua Franchise c a m t s n ph m c th ng hi u th kh an tm do c ngay m t l ng khch hng t i thi u ngay ban u.

22

c ch th ng hi u gip : ng i mua franchise lc no c ng nh n cs gip , h tr t phi ch th ng hi u tr c v sau khi c a hng nh ng quy n khai tr ng. y l l i th l n, c bi t i v i nh ng ng i m i t kinh doanh l n u. - D vay ti n ngn hng: do c xc su t thnh cng cao h n, nn cc ngn hng th ng tin t ng h n trong vi c xt duy t cho cc doanh nghi p mua franchise vayti n. - Chi ph qu ng co, ti p th th p h n: cc c a hng ring r trong h th ng franchise khng ph i t n nhi u cho ph qu ng co cho th ng hi u nh iv i tr ng h p ng ra kinh doanh c l p. Chi ph qu ng co chung th ng c ch th ng hi u v t t c c a hng trong h th ng franchise chia s nn c th qu ng co c nhi u m chi ph chia ra cho t ng c a hng l i t i. - H th p kh n ng th t b i trong kinh doanh v c nh cung c p h tr cc d ch v k thu t c n thi t. - Nng cao kinh nghi m t ch c, qu n l, kinh doanh v ng i nh n quy n s c nh ng l i c m hnh kinh doanh c a bn nh ng quy n.  i v i n n kinh t - Ho t ng nh ng quy n s lm gia t ng s c mua trn th tr ng v s m r ng nhi u c a hng, knh phn ph i c a nh ng th ng hi u n i ti ng s thc y ho t ng mua hng c a khch hng. m b o r ng ng i tiu dng s c s d ng hng ha ch t l ng, m b o uy tn c a th ng hi u. - Gi i quy t cng vi c cho s l ng l n ng i lao ng. - Trong giai o n h i nh p ngy nay, t o l p mi tr ng h p d n cc nh u t n c ngoi l m t trong nh ng i u u tin hng u gip cho t n c pht tri n v Vi t Nam th t s l mi tr ng h p d n cho nh u t , trong c cc nh u t nh ng quy n. Nh ng y u t c a ho t ng nh ng quy n nh dn s tr , tiu th m nh, m i tr ng an ton l nh ng y u t gip gia t ng ho t ng u t c a cc t p on l n n c ngoi. S u t t cc t p on n i ti ng s gip n n kinh t h p thu cng ngh , qu n l, m hnh tin ti n t n c ngoi v y s l m t trong nh ng nhn t gip pht tri n cng ngh , trnh qu n l, m hnh kinh doanh hi u qu trong n c.  H u qu c a Franchise:  i v i bn nh ng quy n: - R t d m t b quy t kinh doanh, sau m t th i gian n u qu n l khng k s xu t hi n nhi u i th b t ch c trn th tr ng.

23

Khi m t c a hng trong h th ng nh ng quy n g p r c r i v s n ph m, cung cch ph c v r t d d n n s nh h ng n ton h th ng nh ng quy n v khch hng ch bi t n th ng hi u ch khng quan tm n tnh ring bi t c a c a hng n a. Chnh v nh c i m ny m ch th ng hi u lun quan tm n vi c th c hi n ng yu c u v gi uy tn cho th ng hi u t t c cc c a hng nh ng quy n.  i v i bn nh n quy n: - S ph thu c c a cc c a hng nh c quy n vo ch th ng hi u nn khi th ng hi u ch t i v b t c l do g, c h th ng nh ng quy n s ch t theo. - M t tnh c l p: h th ng b n quy n kinh doanh l m t khun m u, kh c th sng t o hay thay i. - D t o s nhm chn cho khch hng: tnh ng b l m t trong nh ng y u t t o nn thnh cng c a hnh th c nh ng quy n, i u c ngh a l khch hng s ph i th ng th c cng m t lo i bnh, m t h ng v gi ng h t nhau t t c cc c a hng, trong m t khung c nh gi ng nhau v cung cch ph c v c ng gi ng nhau. 3 Th c tr ng Franchise Vi t Nam: a) Khi qut chung: Vi t Nam, ph ng th c nh ng quy n th ng m i b t u xu t hi n t kho ng u nh ng n m 90 c a th k tr c, cng v i vi c m c a thu ht v n u t n c ngoi, nh ng ch th c s pht tri n t n m 2000 tr l i y. Tnh n n m 2005, c kho ng h n 70 h th ng nh ng quy n ang ho t ng t i Vi t Nam, trong ph n l n l cc th ng hi u n c ngoi. Ch ring trong n m 2006, th i i m Vi t Nam c n k cnh c a WTO, c h n 530 h s ng k nh ng quy n th ng m i t i Vi t Nam. Hnh th c u t ra n c ngoi Bn c nh cc doanh nghi p n c ngoi, ph ng th c franchise c ng c cc doanh nghi p trong n c quan tm, ng ch nh t, khng th khng ni n h th ng qun c ph nh ng quy n c a Trung Nguyn, ng i i tin phong trong vi c p d ng m hnh franchise t i Vi t Nam. T khi c nhn b n r m r vo cu i nh ng n m 90, n nay Trung Nguyn c h n 1000 c a hng ho t ng theo ph ng th c franchise t i nhi u t nh thnh trn c n c v qu c t . Nh ng quy n th ng m i ang tr thnh cng ngh nhi u th ng hi u n i kh ng nh v tr th tr ng trong n c v xu t kh u nh Kinh , Ph 24, AQ Silk, XQ Silk Kinh c xem l doanh nghi p thnh cng t i th tr ng n i a, v i m ng l i 150 nh phn ph i v h n 30.000 i m bn l trn c n c; Ph
24

24 tuy l m t m hnh non tr nh ng s m c ng c c m ng l i c a hng t i ba mi n t n c v v n ra tm i tc Singapore, Malaysia, Thi Lan, Hongkong, i Loan, Hn Qu c v Nh t B n; cc th ng v nh ng quy n c a XQ Silk v AQ Silk t i M trong th i gian qua c ng r t ng ch , cho th y nh ng quy n th ng m i khng ch l con ng m t chi u c a cc h th ng th ng hi u n c ngoi. Nh ng lu ng gi m i Ni n cc h th ng nh ng quy n n c ngoi ang hi n di n t i Vi t Nam, nhi u ng i th ng ngh n cc th ng hi u nh Kentucky Fried Chicken (KFC), Hard Rock Caf, Chilis i u cho th y nh ng quy n trong l nh v c th c ph m r t d c nh n bi t v th ng chi m t l thnh cng l n nh t. Tuy nhin, nhi u chuyn gia cho r ng, s pht tri n c a cc th ng v nh ng quy n v d ch v v o t o tin h c, ngo i ng , ch m sc s c p s l ti m n ng c a ph ng th c kinh doanh ny trong t ng lai. Theo ng Nguy n M nh D ng Gim c Marketing Cng ty Cleverlearn: T i y vi c m t doanh nghi p c th cng lc gi vai tr c a ng i nh ng quy n, v a c th l ng i nh n quy n s ph bi n. i u em l i nh ng thu n l i c ng nh nhi u thch th c cho doanh nghi p. H c th c nh n s h tr h ng d n c a cng ty nh ng quy n (T p on m ), nh ng l i c th g p nhi u kh kh n trong vi c ch ng ra cc quy t sch v i vai tr l m t doanh nghi p nh n quy n. b) Tr thnh i tc, i mua franchise c a cc doanh nghi p trong v ngoi n c c th c hi n nh ng quy n. Trao i v i bo i n t VnExpress, ng Albert Kong, m t chuyn gia v nh ng quy n th ng m i Chu , nh n nh r ng: C 2 l do chnh franchise tr thnh c h i kinh doanh khi g p kh kh n:
y

Kh ng ho ng kinh t khi n t l th t nghi p gia t ng, nhi u nh u t tm c h i kinh doanh trong khi nh ng quy n s gi m r i ro cho doanh nghi p. Th tr ng ch ng khon g p kh kh n, m c ti p c n tn d ng b h n ch do ngn hng si t ch t cho vay..., th franchise l l a ch n t t cho cc nh u t c ngu n v n t l c.

Tuy nhin, th c t khng nh ng Kong ngh , b i kho ng h n 75% doanh nghi p trong c n c c quy m v a v nh , vi c i mua franchise i h i doanh nghi p cn nh c kh n ng v n u t . L y v d , trong cu c h i th o do Th ng v Hoa K t ch c trong thng 12/2008 v a qua, yu c u chung v ti chnh m i tc Vi t Nam ph i m b o l t i thi u 300.000 USD m i i u ki n ti n hnh mua franchise
25

t cc th ng hi u c gi i thi u. Hi n t i, v n kh ng ho ng kinh t , d n n cc b t n v ti chnh, khi n a ph n doanh nghi p v a v nh c n ph i suy ngh nhi u h n, c th i gian nhi u h n quy t nh c nn mua franchise t cc th ng hi u n c ngoi hay khng? i v i vi c mua franchise c a doanh nghi p trong n c, cng c nhi u cn nh c h n. Nh ng h th ng nh ng quy n th ng m i chuyn nghi p c a doanh nghi p Vi t Nam, nh Ph 24, ch m u ngn tay. a ph n cc doanh nghi p Vi t Nam khc, ang c ho t ng nh ng quy n ho c t ng t th v n trong qu trnh ch p ch ng, v a lm, v a i u ch nh, v a rt kinh nghi m. Do , tnh h p d n i v i cc th ng hi u n i a ang th c hi n nh ng quy n l khng cao. M t khc, cc doanh nghi p Vi t Nam v n ch a u t ng m c vo khu xy d ng, qu ng b v pht tri n th ng hi u, do ch a th c nhi u th ng hi u nh ng quy n mang t m khu v c trong vng 05 n m t i. y chnh l y u i m c a cc doanh nghi p nh ng quy n, d ki n nh ng quy n so v i cc doanh nghi p nh ng quy n n c ngoi. Chnh v th , 'mua franchise n c ngoi c a nh u t v n s l l a ch n u tin so v i mua franchise c a doanh nghi p trong n c. b) Cc doanh nghi p c th t mnh xy d ng h th ng bn franchise. lm c i u ny, doanh nghi p c n c s tham v n c a cc t ch c t v n nh ng quy n chuyn nghi p. Theo thng tin bo ch, hi n ny c nhi u doanh nghi p l n thu t v n n c ngoi v xy d ng h th ng, th ng hi u th c hi n ho t ng franchise, v d T ng cng ty Th ng m i Si Gn (SATRA) thu cng ty Asiawide Franchise t v n vi c kinh doanh nh ng quy n. Theo ng Ph m Ng Qu c Th ng, T ng gim c i u hnh H th ng Tr s a Trn Chu Hoa H ng D ng,cho bi t cng ty ny chu n b vi c xy d ng h th ng kinh doanh r ng kh p trn 40 c a hng trong c n c k t n m 2006. V i s tham v n h tr c a Trung Tm T V n Thng Tin TH NG QUY N (VietFranchise), hi n nay cng ty xy d ng cc th ch , chnh sch kinh doanh franchise, ti n hnh cc th t c php l c th th c hi n vi c bn franchise trong n m 2009. ng Th ng nh n nh, v i s m c a th tr ng bn l cho th ng nhn n c ngoi, doanh nghi p bn l trong n c c th b nh h ng do quy m ti n v n c ng nh k n ng qu n tr , chnh v v y, franchise s l m t gi i php hi u qu n u doanh nghi p u t t t trong vi c xy d ng h th ng, qu ng b th ng hi u, b o h quy n s h u tr tu c ng nh c s tham v n chuyn nghi p, kinh nghi m c a cc t ch c t v n nh ng quy n, th vi c bn franchise s tr nn d dng, ng i mua tin t ng kh n ng mang l i l i nhu n t vi c kinh doanh theo ph ng th c franchise c a cng ty .
26

c)

i v i doanh nghi p Vi t Nam, vi c p d ng Franchise c nh ng l i ch v kh kh n nh sau: B ng 1: Phn tch SWOT Th m nh i v i Franchise c a doanh nghi p Vi t Nam Y u

- Franchise th ng pht tri n m nh cc - Th ng p d ng i v i doanh nghi p l nh v c c tnh x h i nh n u ng, khch c kinh nghi m kinh doanh, marketing s n, gio d c, m ph m, ch m sc s c ch a nhi u. kho - Ti m l c ti chnh y u. - Dn s Vi t Nam hi n c h n 84 tri u - Cng ngh ch a hi n i. ng i -> nhu c u v d ch v l nhi u v - Ng i mua franchise khng c ton quy n ngy cng cao. lm ch ho t ng c a mnh. - S quan tm c a cc doanh nghi p n c -> s b o ngoi i v i th tr ng Vi t Nam ngy - H th ng php l ch a y v khch hng ch a y . cng cao. C h i Thch th c - Franchise pht tri n Vi t Nam trong g n 10 n m v i nhi u th ng hi u n i ti ng - Doanh nghi p v a v nh chi m s l n v c kinh nghi m v kho ng 70 h p ng trong h n 250.000 doanh nghi p ang ho t Franchise tnh n n m 2006. Vi t Nam l 1 ng. trong 7 qu c gia h p d n nh t v u t - Tnh c nh tranh th p. th ng m i (theo AT Kearney) - Nhi u ho t ng b o h , tr c p b d b - Php lu t Vi t Nam quan tm v theo quy nh c a WTO. Franchise. - Nh n c ch a c nhi u ho t ng h tr - Cc ho t ng bn l ang c y m nh Franchise mang tnh h th ng. Vi t Nam. Nhu c u v d ch v bn l c a - S xm nh p kh thnh cng c a cc t p x h i ngy cng t ng. on bn l n c ngoi t i Vi t Nam. - Cc NHTM Vi t Nam ang chuy n h sang ho t ng bn l . ng - Vi t Nam l thnh vin WTO.

27

d) Tc d ng Trong b i c nh Vi t Nam ang y m nh qu trnh xy d ng kinh t th tr ng, a d ng ho cc ho t ng kinh doanh th tc d ng c a franchise i v i doanh nghi p Vi t Nam l: L knh a cc doanh nghi p l n, c tn tu i n c ngoi vo Vi t Nam v gip doanh nghi p Vi t Nam v n ra n c ngoi nhanh h n. Gip DNNN ti n hnh c ph n ho nhanh h n trong vi c tch ch c n ng d ch v v phn ph i. Franchise l s k t h p doanh nghi p l n v doanh nghi p nh , gi a n ng l c kinh doanh v ngu n l c, t ng c ng kh n ng tr gip kinh doanh. Franchise l cch thnh l p t p on nhanh h n v: gip doanh nghi p c kh n ng kinh doanh c l p, nng cao hi u qu kinh doanh, ti t ki m chi ph, cng s c, linh ho t, a d ng. Phn tn m i n i c n thi t, ho t ng m i lc. L cng c o t o nhn l c i v i doanh nghi p m i thnh l p. Gi m thi u t n th t cho n n kinh t khi doanh nghi p kh i s . V i bn nh ng quy n, Franchise l: 1/ cch th c bn hng nhanh, gi m chi ph, t n d ng c cc th m nh c a bn mua nh ng quy n th ng m i v a l, s am hi u phong t c t p qun, m ng l i2/ Franchise l hnh th c v n d ng marketing hi n i trong kinh doanh v bn s n ph m c a doanh nghi p nh ng quy n trong i u ki n c nh tranh gay g t; 3/ thu ph bn quy n, gia t ng phn ph i v bn hng cng v i uy tn v doanh thu. Ph nh ng quy n c a cc th ng hi u Vi t Nam kho ng 10.000USD/ c a hng (ph nh ng quy n, chi ph xy d ng c i t o m t b ng, mua s m trang thi t b ); 4/ tu theo hnh th c nh ng quy n m c th ki m sot t ng doanh nghi p nh ng quy n; 5/ Tn d ng i v i cc cng ty bn quy n c r i ro th p h n cc cng ty mua quy n th ng hi u; 6/ nhn r ng m hnh kinh doanh e) Ti m n ng pht tri n T ng lai c a ph ng th c franchise t i Vi t Nam c nhi u chuyn gia trong v ngoi n c d bo l s pht tri n thnh nh ng tro l u v i nh ng t t ng tr ng m nh m . M t nghin c u d bo v tri n v ng kinh doanh nh ng quy n th ng m i nh n nh r ng c h i c a ph ng th c ny t i Vi t Nam l r t l n, lin quan n ba y u t : n n kinh t ang t ng tr ng t t, cc trung tm mua s m, th , khu th ng m i d ch v cn phn b r i rc v tm l thch lm ch c a ng i Vi t
28

trong i u ki n v n v kinh nghi m cn h n ch . Tuy nhin, c h i cng l n th c nh tranh ch c ch n s cng tr ln gay g t. Vi t Nam ang c xem l th tr ng h p d n v i cc h th ng nh ng quy n qu c t . C nhi u thng tin cho th y, cc franchisor ton c u nh McDonalds, Dairy Farm hon t t qu trnh nghin c u th tr ng v s ti n hnh b vo Vi t Nam trong ngy m t, ngy hai. V i nh ng ti m l c m nh m v v n, cng ngh k thu t, m hnh qu n l, kinh nghi m b quy t ch c ch n h s t o ra nh ng thch th c khng nh cho cc franchisor trong n c. t n t i v pht tri n, cc h th ng kinh doanh nh ng quy n trong n c s ph i ti n n hnh thnh cc m hnh chu n m c, d nhn r ng, d ki m sot v chu n ha v i m t i ng nhn s chuyn mn c ng ph i qu c t ha theo k p i h i c nh tranh c th c a ngnh ngh kinh doanh nh ng quy n th ng m i. 4 Thnh cng v nh ng h n ch : a) Thnh cng : C th ni nm na franchising nh l m t hnh th c kinh doanh m doanh nghi p nh ng quy n s trao cho bn c nh ng quy n c s d ng m hnh kinh doanh, k thu t, s n ph m hay d ch v trn th ng hi u c a mnh. i l i, bn c nh ng quy n ph i tr cho bn nh ng quy n chi ph s d ng b n quy n hay chi t kh u ph n tr n doanh thu theo th i gian m hai bn tho thu n. Chnh v th , nh ng nghin c u g n y nh t cho th y 90% cng ty theo h p ng th ng hi u t i Hoa K ti p t c ho t ng sau 10 n m trong khi 82% cng ty c l p ph i ng c a v c ng ch c 5% cng ty theo h p ng th ng hi u th t b i trong n m u tin so v i 38% cng ty c l p. V sao c h i thnh cng c a ng i c nh ng quy n th ng m i l i cao nh v y? l v ng i c nh ng quy n c trao khng ch quy n s d ng th ng hi u m c b quy t kinh doanh, v n hnh doanh nghi p theo nh ng quy t c c ch ng th c l thnh cng c a bn nh ng quy n. T i Vi t Nam c m t s doanh nghi p tin phong trong l nh v c nh ng quy n th ng m i nh c ph Trung Nguyn, Ph 24, Lotteria v g n y nh t l Kinh . u i m l n nh t c a nh ng quy n l gi m thi u r i ro khi u t . Nguyn nhn l cc c s nh ng quy n c thnh l p theo hnh m u c s n v pht tri n nhanh h n, nh sinh l i nhanh h n. M t nguyn nhn khc n a l do y c ph ng php qu n l t t h n, ng th i th ng hi u n i ti ng v c ng i tiu dng tn nhi m. Theo ti li u Small Business Administration (SBA), h u h t nh ng doanh nghi p nh th t b i l do qu n l y u km. Trong b i c nh ny, ph ng n kinh doanh d a trn
29

hnh th c nh ng quy n c l kh thi h n c - thu m t c s nh ch t l thu b quy t qu n tr c a m t doanh nghi p thnh cng.

ng quy n v b n

u i m th hai l d dng th ng l ng v i nh cung c p, v cng ty nh ng quy n c th mua v cung c p v t t cho ton b h th ng v i s l ng l n r i chuy n ph n chi ph ti t ki m cho b n v nh ng n v khc t ng t . Vi c c khch hng nh n bi t ngay c ng l m t l i th l n. Khch hng th ng ch n l a ci h bi t ch khng ph i ci h ch a t ng nghe n. Hy t ng t ng, b n n m t th tr n xa l ch a t ng m t l n gh th m tr c , v b n trng th y hai c a hng- m t c a G Rn Kentucky v c a hng kia mang tn G rn Billy Bobs, b n s d ng l i c a hng no? Khi bi t Billy Bobs l m t qun bn g rn c a a ph ng, c l b n s khng mu n ch n n lm i m d ng chn. V pha khch hng, u i m c a m t c s nh ng quy n l c m gic thoi mi, yn tm v i ch t l ng s n ph m mnh ang s d ng. Ch t l ng s n ph m hay d ch v m t a i m kinh doanh s b em so snh v i cng s n ph m hay d ch v nh ng i m kinh doanh khc.  u i m: A. i v i Franchisor: M r ng c quy m kinh doanh v h th ng phn ph i c a mnh m t cch nhanh nh t. Gi m chi ph pht tri n th tr ng v thm ngu n thu n nh t kho n ph nh ng quy n. T o d ng cho m t h th ng lin k t m nh v th ng m i v ti chnh. Thm nh p v th m d hi u qu u t trn cc th tr ng m i m t cch nhanh chng v i chi ph r i ro th p nh t. T n d ng ngu n l c a ph ng thm nh p hi u qu vo th tr ng n i a c a cc qu c gia ang pht tri n m khng ph i i m t v i b t k m t ro c n th ng m i ho c php l no B. i v i Franchisee: Kinh doanh m t th ng hi u c uy tn v i s v n u t nh Gi m thi u cc r i ro do khng ph i u t xy d ng m t th ng hi u m i. S n ph m, d ch v v h th ng h at ng c chu n ha. H th ng ti chnh v s sch k ton c th c hi n theo m t chu n m c. c o t o, hu n luy n v qu n l v kinh doanh. H tr t cc ch ng trnh ti p th v khuy n mi c a th ng hi u.
30

Qu ng co t i n i bn hng. Cc h at ng h tr tr n gi, th ng nh t C ph ng php ki m sot ch t l ng s n ph m ng b .  H n ch : Chi ph thnh l p m t c a hng franchise cao h n l m t c a hng c l p do c nhi u chi ph pht sinh khi mua franchise. V d , ng i mua franchise ph i tr cho ch th ng hi u (hay ng i bn franchise) m t kho n ph franchise t vi tr m n vi ngn la M . Ngoi ph franchise tr m t l n ra (initial fee), ng i mua franchise cn c th ph i tr thm m t vi kho n ph khc nh ph hng thng (royalty fee), ph ti p th (marketing fee). Do s rng bu c c a h p ng franchise hay m hnh franchise ni chung, ng i ch c a hng franchise tuy b 100% v n u t nh ng khng hon ton c t do quy t nh hay thay i t t c nh ng g n m trong c a hng c a mnh. V d nh ph n trang tr n i th t, th c n, ng ph c, gi ho t ng c a c a hng ph i ng b v i cc c a hng khc trong cng h th ng franchise. Tuy nhin, ng i mua franchise trong m t s tr ng h p c ng c th m phn v i ch th ng hi u thay i cc chi ti t nu trn cho ph h p v i tnh hnh th c t c a c a hng mnh. T t c nh ng cng s c v ti n c a m ch c a hng franchise b ra qu ng co c ng c thm cho th ng hi u (ti s n qu gi nh t c a m t doanh nghi p) u s thu c v ng i ch th ng hi u. i u ny lm cho m t s ch c a hng mua franchise l ng l , khng nhi t tnh ng ph marketing hay qu ng co cho h th ng franchise. Franchising tuy mang l i nhi u l i nhu n cho c hai bn nh ng ng th i l i c th l nguy c l n cho hai pha n u ng i c nh ng quy n khng trung th c, c m u toan chi m o t th ng hi u, lm tri n uy tn th ng hi u v n u bn nh ng quy n khng th c hi n y cam k t h tr kinh doanh c a mnh. ng L Qu Trung, Gim c i u hnh T p on Nam An, n v ang th c hi n franchising Ph 24 cho bi t, c tr ng h p m t c a hng nh ng quy n c a Ph 24 c nh ng d u hi u lm tri nh ng cam k t quy nh trong h p ng. May m i u ny c pht hi n v s a i n u khng th khng bi t th ng hi u Ph 24 s nh th no. Theo ng Trung, ch c n b t cht th t trong ph , gi m cht my l nh trong qun l Ph 24 tr nn "khc bi t" v ng i quen s d ng d ch v c a Ph 24 pht hi n ra ngay. B i th , d r t ch t ch trong h p ng nh ng lc no Nam An c ng trong t th s n sng v i cc v ki n vi ph m b n quy n m c d c ng khng bao gi mong mu n i u ng ti c x y ra.  Nh c i m : A. i v i Franchisor
31

- M t quy n ki m sot v quy n n ng trong kinh doanh. - S tranh ch p c a cc c s kinh doanh. - Thin v cho m t bn nh n nh ng quy n no . - Ho t ng khng km c a m t n v s nh h ng n uy tn th B. i v i Franchisee: - Khng ph i l th ng hi u ring c a mnh. - Chia s r i ro kinh doanh c a bn nh ng quy n. - S bng n c a cc i th c nh tranh trong cng h th ng. - Ho t ng kinh doanh theo khun kh c qui nh tr c. - Khng pht huy c kh n ng sng t o trong kinh doanh. - Gip th ng hi u c a bn nh ng quy n ngy cng l n m nh 5 Nguyn nhn d n n Franchise:

ng hi u

Nh ng quy n th ng m i xu t hi n M t gi a th k XVIII nh ng ch pht tri n k t sau Chi n tranh Th gi th II v th c s tr ln bng n cng v i th i k ton c u ha cu i th k XXI. M hnh kinh doanh ny c ng ang n r t i Vi t Nam v s cn c nh ng b c ti n di trong t ng lai. Franchise c xem l tro l u c a th k XXI, khi th ng hi u ngy cng tr thnh ti s n qu gi. T i Chu , theo s li u c a Hi p h i Nh ng quy n qu c t (IFA), doanh thu do ph ng th c nh ng quy n t o ra hng n m ln t i 500 t USD. M t t ng k t c a US Today cho th y, 10 l nh v c th ng s d ng ph ng th c kinh doanh nh ng quy n l n nhanh, d ch v , nh hng, xy d ng, d ch v kinh doanh (nh k ton, ki m ton), chu i bn l , my mc t, d ch v b o d ng, bn l th c ph m v v n phng cho thu. i u g thc y ph ng th c nh ng quy n pht tri n m nh m ? Nhn chung cc chuyn gia u nh t tr hai nguyn nhn c t li: chi ph th p v gi m thi u r i ro. i u ny c minh ch ng b ng th c t . C t i 9/10 s cng ty ti p t c t n t i v ho t ng theo ph ng th c nh ng quy n sau h n 10 n m, kho ng th i gian di khi n h n 80% s cng ty c l p ph i ng m ngi ni l i chia tay v i th tr ng. T i Vi t Nam : T ng lai c a ph ng th c franchise t i Vi t Nam c nhi u chuyn gia trong v ngoi n c d bo l s pht tri n thnh nh ng tro l u v i nh ng t t ng tr ng m nh m . M t nghin c u d bo v tri n v ng kinh doanh nh ng quy n th ng m i nh n nh r ng c h i c a ph ng th c ny t i Vi t Nam l r t l n, lin quan n ba y u t : n n kinh t ang t ng tr ng t t, cc trung tm mua s m, th , khu
32

th ng m i d ch v cn phn b r i rc v tm l thch lm ch c a ng trong i u ki n v n v kinh nghi m cn h n ch .

i Vi t

Thm vo l chnh l cam k t gi a Vi t Nam v i WTO v vi c m c a th tr ng th ng m i bn l cho cc th ng nhn n c ngoi k t sau ngy 01/01/2009. B i v ho t ng franchise th ng g n li n v i h n 90% cc ngnh ngh th ng m i, d ch v . Sau g n 03 n m c hi u l c c a lu t Th ng m i n m 2005, Ngh nh 35/2006/N -CP c a Chnh ph h ng d n thi hnh Lu t Th ng m i v ho t ng nh ng quy n th ng m i, Thng t 09/2006/TT-BTM c a B Th ng m i h ng d n ng k ho t ng nh ng quy n th ng m i, mi n ngy 17/11/2008 th B Ti chnh m i ban hnh Quy t nh s 106/2008/Q -BTC quy nh m c l ph m th ng nh n d ki n nh ng quy n ph i n p khi ng k ho t ng nh ng quy n th ng m i. R rng, y chnh l ng thi r nt nh t c a c quan qu n l nh n c cho cc chuy n bi n m i c a ho t ng franchise Vi t Nam. V i cc v n b n php lu t nu, v c b n hnh lang php l dnh cho ho t ng franchise t ng i hon thi n, m b o t t cho vi c tri n khai chnh sch pht tri n franchise v th c thi ch c n ng qu n l nh n c i v i ho t ng kinh t c bi t ny. Vi t Nam trong nh ng n m g n y c nh ng i u ki n r t thu n l i cho ho t ng kinh doanh v i t c t ng tr ng GDP bnh qun trn 8%, m t qu c gia c dn s trn 85 tri u ng i, tnh hnh kinh t n nh, nh n c khuy n khch u t , s c mua c a th tr ng c nh gi l r t cao trn th gi i. H n n a, Vi t Nam chnh th c tr thnh thnh vin th 150 c a WTO, m ra nhi u c h i cho cc nh kinh doanh c trong v ngoi n c. Trong b i c nh nh v y, r rng vi c quy t nh l a ch n hnh th c kinh doanh no m b o cho nh u t c c hi u qu t t nh t v s d ng v n, pht tri n nhanh th tr ng, m r ng nhanh th ph n v ki m sot c h th ng nh m t o c ti ng ni i v i th tr ng ny l i u r t c quan tm. R rng, hnh th c nh ng quy n th ng m i s l m t s l a ch n cho c nh nh ng quy n v nh nh n quy n v hnh th c kinh doanh ny s pht tri n m nh t i Vi t Nam trong nh ng n m t i. Theo b ng phn lo i (CPC) c a WTO, nh ng quy n th ng m i c x p vo nhm cc d ch v phn ph i. Theo , khi gia nh p WTO, Vi t Nam c nh ng cam k t chung dnh cho nhm d ch v ny c ng nh cam k t dnh ring cho d ch v nh ng quy n th ng m i. Trong cam k t chung v ph m vi s n ph m, Vi t Nam lo i ra ngoi cam k t nh ng s n ph m nh y c m nh : thu c l v x g; sch, bo, v t p ch; v t ph m ghi hnh; kim lo i qu v qu; d c ph m (khng bao g m cc s n ph m b d ng
33

phi d c ph m d i d ng vin nn, vin con nh ng ho c b t); thu c n ; d u th v d u qua ch bi n; g o, ng ma v ng c c i. Nh v y, cc doanh nghi p n c ngoi s khng c th c hi n vi c nh ng quy n th ng m i cho cc doanh nghi p khc t i Vi t Nam i v i cc s n ph m nu trn. Ngoi ra, cc cam k t dnh ring cho d ch v nh ng quy n th ng m i kh m dnh cho cc nh u t n c ngoi. Khi gia nh p WTO, Vi t Nam cam k t khng h n ch cung c p d ch v nh ng quy n th ng m i qua ph ng th c cung c p qua bin gi i. Trong tr ng h p hi n di n th ng m i, cng ty n c ngoi ph i thnh l p lin doanh v i i tc Vi t Nam v t l v n gp c a pha n c ngoi khng c v t qu 49%. K t ngy 1/1/2008, h n ch v n gp 49% c bi b . V k t ngy 1/1/2009, s khng cn h n ch . Sau 03 n m k t ngy gia nh p, s cho php thnh l p chi nhnh, v i i u ki n tr ng chi nhanh ph i l ng i th ng tr t i Vi t Nam. Nh v y, vo th i i m ny, cc h n ch i v i hi n di n th ng m i c a cc doanh nghi p n c ngoi trong d ch v nh ng quy n th ng m i h u nh c g b . Cc doanh nghi p c th thnh l p cc hi n di n th ng m i v i 100% v n c a mnh v s ti p t c c m chi nhnh vo n m 2010 v i i u ki n tr ng chi nhnh l ng i th ng tr t i Vi t Nam. C th th y, cam k t c a Vi t Nam trong WTO l ph h p v i nh h ng pht tri n ngnh phn ph i, trong c d ch v nh ng quy n th ng m i. Cc nh u t n c ngoi ch c ch n s t n d ng nh ng thu n l i ny pht tri n th ng hi u c ng nh cng vi c kinh doanh c a mnh. i u ny s thc y ng k n n kinh t n c ta nh ng c ng l thch th c cho cc doanh nghi p Vi t Nam n u khng vo cu c ngay t by gi .

III. Gi i php
1. Gi i php

t ng c

ng, nng cao hi u qu Franchise

i v i doanh nghi p nh n Franchise:

1.1 Doanh nghi p nh n franchise ni chung - Theo kinh nghi m t v n th c ti n c a FT Consulting, doanh nghi p c n xy d ng chi n l c franchise m b o 4 y u t quy t nh sau cho s thnh cng & pht tri n b n v ng: kh n ng pht tri n b n v ng (sustainability), kh n ng ki m sot (controllability), kh n ng ti p th h th ng (marketability) v kh n ng nhn b n h th ng (replicability). Theo , doanh nghi p nn p ng cc yu c u c th sau: o Th ng hi u khc bi t & c nh n bi t cao
34

o B quy t s n ph m, d ch v ho c cng ngh o Ch t l ng & tiu chu n s n ph m d ch v nh t qun o Ngnh hng kinh doanh franchise c ti m n ng pht tri n n nh, b n v ng v lu di o Cc ng d ng ti p th truy n thng b n s c th ng hi u nh t qun th hi n qua vi c th c hi n chi n l c ti s n s h u tr tu ph h p o M hnh & quy trnh kinh doanh c chu n ha chi ti t c th d dng & nhanh chng nhn b n v i t l sai bi t v ch t l ng nh nh t o M hnh c th nghi m thnh cng m t vi n v Quan tr ng nh t l bn nh n quy n c n pht tri n h th ng ki m sot tnh nh t qun & hi u qu h th ng h n ch nh ng thay i t pht t pha bn nh n quy n, nh t b i nguyn li u, cch ch bi n mn n hay thay i h th ng b n s c th ng hi u. Bn c nh , bn nh n franchise c n tm hi u k l ng v tnh n nh v m t ti chnh c a h th ng franchise, c bi t ch tr ng n l i nhu n c a c a hng franchise c t o ra nh th no. C nhi u m hnh kinh doanh ph i d a qu nhi u vo m t i t ng khch hng duy nh t nn y u t n nh doanh s v lu di khng c. Khi k k t h p ng franchise, xu t hi n m i quan h ph c t p gi a bn nh ng v nh n, do cc doanh nghi p nh n franchise c n l u nh ng i m sau c th th c hi n h p ng m t cch t t nh t : o H p ng lun c so n th o b i bn bn franchise nn c khuynh h ng b o v l i ch c a th ng hi u. Do , ng i mua franchise nn thng qua m t v n phng lu t s t v n ho c h tr m phn cc h ng m c trong h p ng tr c khi quy t nh. o Khi so n th o h p ng ph i h t s c c n tr ng, chnh xc nh m m b o quy n l i c a mnh. C 4 r i ro cho h p ng franchise, c bi t l khi khng ng k. l kh n ng v hi u h p ng, khng l y c ti n b n quy n, khng tnh c ph chuy n nh ng v ph t h p ng. o Nh t thi t ph i ng k h p ng t i cc c quan Nh N c mb o gi tr . Ch ng h n, h p ng franchise thu c lo i chuy n giao cng ngh s ph i n ng k t i B cng nghi p. o Trong qu trnh ho t ng, ph i tun th vi c gi uy tn v s th ng nh t c a h th ng, n u khng, s b ki n v vi ph m b n quy n. ng hi u n c ngoi

1.2 Doanh nghi p Vi t Nam nh n franchise c a th

35

Khi mu n mua franchise c a m t th ng hi u n c ngoi, doanh nghi p Vi t Nam c n l u cc i m sau : Ki m tra cng ty c a ch th ng hi u c tri n khai ng trnh t ph h p v i yu c u lu t php Vi t Nam lin quan n franchise hay ch a. N u lu t c a Vi t Nam ch a yu c u ng i bn franchise ph i cung c p ti li u cng b UFOC, doanh nghi p Vi t Nam c th yu c u h cung c p. M t trong nh ng thch th c l n i v i vi c mua franchise th ng hi u qu c t l cc knh thng tin lin l c gi a ng i bn v ng i mua. i v i cc th ng hi u l n v n i ti ng th ch c ch n s c v n phng i di n t i m i qu c gia hay khu v c t ng ng. Tuy nhin, i v i nh ng h th ng franchise tuy l qu c t nh ng cn m i m trn th ng tr ng th vi c xy d ng m t v n phng i di n l m t thch th c l n. Do , ng i mua franchise ph i tm hi u c n th n i tc bn franchise, nh t l ph i bi t lm sao h c th h tr th ng xuyn v k p lc cho c a hng c a mnh trong th i h n h p ng franchise. Ng i mua franchise ph i tm hi u c th nh ng thng tin khc lin quan n knh thng tin gi a ng i mua v ng i bn. S n ph m hay th ng hi u qu c t ph i ph h p v i v n ha, phong t c t p qun c a Vi t Nam, v nhi u m hnh kinh doanh c th thnh cng t i n c ny nh ng l i th t b i t i n c khc do y u t khch bi t v v n ha. i v i doanh nghi p bn Franchise:

2. Gi i php -

Xy d ng h th ng nh gi & ki m sot ch t l ng v tnh ng nh t c a h th ng nh m m b o cc bn nh n quy n lun th c hi n ng & nghim tc cc quy nh th a thu n theo tinh th n cc anh em ru t trong cng gia nh Xy d ng ch ng trnh qu n l quan h ch t ch v i bn nh n quy n (relationship mangement) nh vi ng th m nh k , kh o st ki n v hi lng, h i th o/h i ngh khch hng, hu n luy n nh m m b o l ng nghe ki n ph n h i, cung c p s h tr k p th i v lin t c. Bn nh ng quy n c tri t l v quan i m kinh doanh ph h p v i mong mu n h tr bn nh n quy n thnh cng theo nguyn t c i bn cng th ng (win-win) v cung c p lin t c nh ng h tr c n thi t. Do nh ng i u ki n th a thu n trong h p ng ph i cng b ng & m b o winwin cho c i bn. Cam k t lin t c u t vo ho t ng nghin c u & pht tri n (ho c sng t o) i v i s n ph m, dich v v c m hnh kinh doanh nh m m b o tnh c nh tranh cho cc bn nh n quy n & k c th ng hi u

36

Bn nh ng quy n l a ch n c n th n cc i tc nh n quy n v i tri t l & ngu n l c ph h p d a trn cc tiu ch & tiu chu n r rng.

37

TI LI U THAM KH O y Wikipedia, http://vi.wikipedia.org y Vietfranchise, http://www.vietfranchise.com/index.php?Module=Content&Action=view&id=345 &Itemid=22 http://www.vietfranchise.com/index.php?Module=Content&Action=view&id=31 9&Itemid=15 y UBQG (Nguy n H ng Thanh - V a bin, B Th ng m i) (09 Thng 6 2006) y Mua franchise c h i m i cho cc doanh nghi p Vi t Nam Tc gi L Qu Trung , NXB Tr . Ch ng 5 : Mua franchise b t u nh th no? y Bi i u ki n franchise thnh cng, tc gi Tr n Anh Tu n, i tc i u hnh the Pathfinder t i a ch http://www.facebook.com/topic.php?uid=125214534218769&topic=33 y http://vaacgroup.edu.vn/vn/?frame=newsview&id=704

38