[Địa Chất Học] Phân Loại Đất & Xây Dựng Bản Đồ Đất - TS.Đỗ Nguyên Hải phần 5

Chia sẻ: Dwefershrdth Vrthrtj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

110
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bản đồ địa chất Việt Nam đã được thành lập trên toàn quốc (đất liền) ở tỷ lệ 1:1.000.000, 1:500.000 và 1:200.000 (theo hệ quy chiếu mới là tỷ lệ 1:250.000) và cũng được chuyển thành dạng dữ liệu số theo hệ quy chiếu mới VN-2000

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Địa Chất Học] Phân Loại Đất & Xây Dựng Bản Đồ Đất - TS.Đỗ Nguyên Hải phần 5

Tên theo S Ký Tên Vi t Nam Ký hi u TT hi u FAO-UNESCO 55 Fl Ð t ñ vàng có t ng sét loang l FRp Plinthic Ferralsols 56 Fh Ð t mùn vàng ñ trên núi FRu Humic Ferralsols Alisols (9) XIX A Ð t mùn alit núi cao AL 57 A Ð t mùn Alit núi cao ALh Humic Alisols 58 Ag Ð t mùn Alit núi cao glây ALg Gleyic Alisols At Ð t mùn thô than bùn núi cao (4) 59 ALu Histric Alisols Leptosols (10) XX E Ð t xói mòn m nh trơ s i ñá LP 60 E Ð t xói mòn m nh trơ s i ñá LPq Lithic Leptosols XXI N Ð t nhân tác AT Anthrosols 61 N Ð t nhân tác AT Anthrosols Ghi chú: (1)Theo phân lo i ñ t Vi t Nam phèn ñư c ñ thành m t nhóm riêng (2) Trong nhóm này theo quan ñi m c a FAO-UNESCO nh ng ñ t phù sa ñã m t tính ch t Fluvic ñư c x p vào Cambisols. Phân lo i ñ t Vi t Nam m i xác ñ nh ñ c tính Cambic ñ t phù sa có t ng ñ m g ; còn lo i hình nào có t ng Cambic rõ cũng ñ vào nhóm Cambisols. (3) Trong nhóm ñ t ñen Vi t Nam m t s nơi còn xác ñ nh có các lo i hình Fhaeozems hay cá bi t Umbrisols (FAO-UNESCO- WRB). (4) Trong nhóm ñ t nâu Vi t Nam có c nh ng vùng bán khô h n và nh ng vùng khác như xen k trong vùng Ferralsols mà theo phân lo i (FAO-UNESCO- WRB) g i là Luvisols. (5) Theo quan ñi m c a WRB bao g m nh ng ñ t có k t von dày ñ c hay ñá ong ch t. (6) Gi l i ký hi u ñá m c a t ng ñơn v . (1b) Có m t s vùng khô ng p thay ñ i trong năm t ng ñ t m t b phá hu r i r c thay ñ i c u t o ñ t ng t FAO-UNESCO- WRB x p là Planosols. (1c) trong vungFerralsols cá bi t còn m t s lo i hình non tr ñ t có ph n ng trung tính ít chua bão hòa bazơ, ñư c x p vào Luvisols ho c cá bi t Cambisols (FAO- UNESCO- WRB). (7) Gi nguyên ñ cao phân b như trư c ñây. (8) Theo nghĩa Vi t Nam: ñ t tích lu Nhôm cao. (9) Ð nh núi Fanxipăng. (10) Trong WRB ngư i ta x p ñ t có t ng Calcic r n, ho c t ng gypsic hay plinthit r n ra kh i Leptosols. Ngoài vi c xây d ng b n ñ phân lo i cho toàn qu c nhi u t nh ñã ti n hành ñi u tra, nghiên c u, phân lo i và xây d ng b n ñ ñ t m c chi ti t theo FAO- UNESCO các c p t l 1/50.000-1/100.000 c th như các t nh Ð ng Nai, Qu ng Ngãi, Thanh Hoá, Ninh Bình, Nam Ð nh, Hà Giang, Qu ng Ninh...và m t s huy n Tây Sơn, Phú M (Bình Ð nh), Trùng Khánh (Cao B ng) ... Câu h i ôn t p và th o lu n chương IV 1. Hãy trình bày cơ s khoa h c c a phân lo i ñ t c a FAO- UNESCO - WRB ? 2. Hãy nêu T ng ch n ñoán, ñ c tính ch n ñoán, v t li u ch n ñoán dùng trong phân lo i ñ t FAO- UNESCO? Cho ví d minh h a ? 3.H th ng phân v trong phân lo i ñ t c a FAO- UNESCO ? Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..45
4. Cơ s ñ t tên nhóm ñ t chính ? Cho ví d minh h a? 5. Cơ s ñ t tên ñơn v ñ t? Ðơn v ñ t ph ? Cho ví d minh h a? Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..46
PH N B XÂY D NG B N ð ðT Chương V NH NG KI N TH C CHUNG V B N ð Trư c khi tìm hi u các bư c ti n hành xây d ng b n ñ ñ t yêu c u chúng ta c n ph i có ñư c m t s khái ni m và ki n th c cơ b n v b n ñ cùng nh ng phương pháp xây d ng chúng, trên cơ s nh ng ki n th c chung v b n ñ và các bi n pháp xây d ng chúng s giúp cho nh ng ngư i xây d ng b n ñ ñ t xác ñ nh rõ các b n ñ n n và phương pháp xây d ng chúng, cũng như cho vi c l a ch n phương pháp xây d ng b n ñ ñ t theo các m c ñích phân lo i các m c ñ t l khác nhau. 1. Ð nh nghĩa và phân lo i b n ñ 1.1. Ð nh nghĩa B n ñ là b n v bi u th khái quát và thu nh b m t c a trái ñ t, vùng lãnh th hay t ng vùng riêng r trên m t ph ng theo m t quy lu t nh t ñ nh, các quy lu t này ñư c ngư i ta th hi n thông qua t l , phép chi u, b c c và phân m nh. N i dung c a b n ñ ñư c bi u th theo m c ñích, t l b n ñ và ñ c ñi m v trí ñ a lý c a lãnh th hay vùng lãnh th theo m t h th ng ngôn ng quy ñ nh. T ñ nh nghĩa trên cho th y b n ñ th hi n nh ng ñ c tính chính sau: a. Tính tr c quan B n ñ cho chúng ta kh năng bao quát và nh n bi t nhanh chóng các y u t và n i dung các v n ñ mu n tìm ki m trong m t vùng hay khu v c trên b m t trái ñ t. B n ñ có kh năng bao quát cao bi n nh ng nh ng v t th c n nghiên c u trên b m t vùng lãnh th thành nh ng ñ i tư ng có th nhìn th y ñư c qua hình nh tr c quan th hi n trên b n v . Khi nhìn vào b n ñ , ngư i ta có th phát hi n ñư c các quy lu t c a s phân b các ñ i tư ng và hi n tư ng trên b m t trái ñ t như: ñ i núi, ñ ng b ng, h th ng sông su i, phân b dân cư, hi n tr ng s d ng ñ t ñai, phân b vùng th như ng... b. Tính ño ñ c Căn c vào t l b n ñ , phép chi u và các ký hi u quy ư c ngư i ta có th xác ñ nh và ñ nh v ñư c v trí, to ñ ñ a lý, ñ dài, kho ng cách, di n tích, ñ d c...Nh tính ch t này mà b n ñ ñư c dùng làm cơ s ñ xác ñ nh và xây d ng nh ng mô hình hoá có th tính toán các v n ñ liên quan v m t ñ a lý ho c gi i quyêt nhi u v n ñ trong khoa h c có liên quan ñ n th c ti n s n xu t. Ví d : căn c vào các ñư ng bình ñ và kho ng cách ngư i ta có th xây d ng ñươc b n ñ ñ d c theo ñ a hình và quy ho ch thi t k cho s n xu t nông - lâm nghi p. c. Tính chuy n t i thông tin B n ñ có kh năng lưu tr nh ng thông tin và chuy n t i thông tin v các ñ i tư ng c n tra c u cho ngư i s d ng chúng. Ví d : b n ñ giao thông giúp cho ngư i ta bi t ñư c các tuy n ñư ng, kho ng cách, v trí các b n nhà ga. B n ñ phân vùng sinh thái giúp cho nh n bi t nh ng ñ c ñi m v ñi u ki n t nhiên như khí h u, ñ t ñai, phân b ñ ng th c v t chính. B n ñ ñ a ch t giúp cho các nhà ñ a ch t và khai thác n m v ng các ngu n tài nguyên t nhiên, các khu v c khoáng sàng… 1.2. Phân lo i b n ñ Các b n ñ thông d ng hi n nay thư ng ñươc ngư i ta phân lo i theo ý nghĩa và cách th hi n chúng như sau: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..47
a. Phân lo i theo ñ i tư ng nghiên c u Theo nhóm ñ i tư ng th hi n, các b n ñ thư ng ñư c phân thành 2 nhóm g m: b n ñ ñ a lý và b n ñ thiên văn. Trong ñó các b n ñ ñ a lý dùng ñ th hi n b m t trái ñ t ñây là các lo i b n ñ r t ph bi n trong th c ti n. Còn các b n ñ thiên văn th hi n không gian vũ tr , khí h u, th i ti t… b. Phân lo i theo n i dung Theo n i dung phân lo i ngư i ta cũng chia ra 2 nhóm b n ñ khác nhau ñó là các b n ñ khái quát chung và các b n ñ chuyên ñ . Các b n ñ khái quát chung như b n ñ ñ a lý chúng bi u th toàn b các y u t cơ b n c a vùng lãnh th như hình dáng b m t ñ t ñai (ñ a hình, ñ a m o, ñ d c), ñi u ki n thu văn, các ñư ng ranh gi i (qu c gia, t nh huy n…), các ñ a ñi m dân cư, h th ng m ng lư i giao thông... Các b n ñ chuyên ñ có n i dung ñi sâu th hi n các v n ñ nghiên c u theo t ng chuyên ñ c th . Ví d : b n ñ ñ d c th hi n m c ñ , phân b v ñ d c, b n ñ lư ng mưa th hi n m c ñ phân b mưa, b n ñ ñ a ch t th hi n s phân b các lo i ñá m , các khu v c có tài nguyên khoáng s n và b n ñ ñ t (hay b n ñ th như ng) th hi n các ranh gi i, phân b c a các lo i ñ t... trong m t vùng vùng c th thì ñư c g i là nh ng b n ñ chuyên ñ . c. Phân lo i theo t l D a vào t l , b n ñ ñư c chia ra các nhóm: t l l n, t l trung bình, t l nh . - Nhóm các b n ñ có t l l n: t l ≥ 1/100.000 như t l c a các lo i b n ñ mà chúng ta thư ng g p1/50.000; 1/250.000; 1/10.000; 1/5000; 1/2000 ho c 1/1000. - Nhóm các b n ñ có t l trung bình: có các t l trong ph m vi t 1/100.000 ñ n 1/1.000.000. - Nhóm các b n ñ có t l nh : v i các t l < 1/1.000.000. Ranh gi i t l c a các nhóm không c ñ nh có th thay ñ i theo m c ñích s d ng. B n ñ có t l càng l n thì m c ñ chính xác c a chúng càng cao. Ví d Vi t Nam các b n ñ ph m vi toàn qu c thư ng ñư c xây d ng t l nh 1/1000.000. ph m vi t nh thư ng ñư c xây d ng các t l 1/100.000- 1/50.000 và các c p huy n xã là nh ng b n ñ 1/25000- 1/5000… 2. Các phép chi u b n ñ thông d ng Vi t Nam 2.1. Khái ni m v phép chi u b n ñ Hình d ng t nhiên c a trái ñ t r t ph c t p, b m t trái ñ t r t g gh v i 29% di n tích là các l c ñ a, ph n còn l i là các ñ i dương. S chênh l ch gi a nơi cao nh t (ñ nh Everest) v i nơi th p nh t g n 20 km. Trong phép ño ñ c xây d ng b n ñ ngư i ta coi hình d ng lý thuy t c a qu ñ t là Geoit (do nhà v t lý ngư i Ð c và Listing ñ ngh năm 1882). B m t Geoit trùng v i b m t ñ i dương lúc yên tĩnh, l c ñ a b m t Geoit trùng v i m t nư c các kênh n i li n các ñ i dương thành m t m t cong khép kín, ti p tuy n v i b t kỳ ñi m nào trên m t cong này ñ u vuông góc v i hư ng dây d i ñi qua ñi m ñó. Nh ng nghiên c u sau này ñã cho th y hình d ng lý thuy t c a qu ñ t r t g n hình Elipxoit hơi d t 2 c c. Vì v y trong th c ti n ño ñ c và l p b n ñ hi n nay ngư i ta l y hình Elipxoit có hình d ng và kích thư c g n gi ng Geoit làm hình d ng toán h c c a qu ñ t g i là Elipxoit t ng quát. Kích thư c c a Elipxoit t ng quát ñư c tính theo các tài li u ño ñ c, ño thiên văn, tr ng l c trên toàn b b m t qu ñ t ñư c th hi n b ng các ñ i lư ng: bán kính tr c l n R, bán kính tr c nh r và ñ d t α. R−r α= r Trong ñó: R: bán kính tr c l n (m) r: bán kính tr c nh (m) Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..48
Nhi m v c a toán b n ñ là xây d ng các ñ nh lu t v th hi n b m t th c c a trái ñ t lên m t ph ng. Ð bi u th b m t Elipxoit lên m t ph ng, ngư i ta s d ng phép chi u b n ñ , phép chi u b n ñ xác ñ nh s tương ng các ñi m gi a b m t Elipxoit (ho c m t c u) và m t ph ng. M i ñi m trên Elipxoit có các t a ñ ϕ và λ tương ng v i m t ñi m trên m t ph ng có t a ñ vuông góc X và Y. B ng 5.1 Kích thư c Elipxoit ñã ñư c các tác gi xác ñ nh trên th gi i Tác gi Nư c Nă m R(m) r (m) α Delambre Pháp 1800 6.375.653 6.356.564 1/334,0 Bessel Ðc 1841 6.377.397 6.356.079 1/299,2 Clark Anh 1880 6.378.249 6.356.515 1/293,5 Gdanov Nga 1893 6.377.717 6.356.433 1/299,6 Hayford M 1909 6.378.388 6.356.912 1/297,0 Krasovski Nga 1940 6.378.245 6.356.863 1/298,3 Lư i kinh tuy n và vĩ tuy n trong phép chi u g i là lư i chi u b n ñ , là cơ s toán h c ñ phân b chính xác các y u t n i dung th hi n trên b n ñ . 2.2. M t s phép chi u b n ñ ñã và ñang s d ng Vi t Nam a. Phép chi u Gauss- Kruger (thư ng g i t t là Gauss) Phép chi u này ñư c nhà bác h c ngư i Ð c ñ xu t vào năm 1825 và ñư c nhà toán h c ngư i Ð c Kruger hoàn thi n vào năm 1912 nên ñư c g i là phép chi u Gauss- Kruger Tính ch t cơ b n c a phép chi u Gauss- Kruger là xác ñ nh s ph thu c gi a to ñ ñ a lý c a các ñi m trên b m t Elipxoit và to ñ vuông góc tương ng c a chúng trên m t ph ng b n ñ , do v y t a ñ vuông góc trên b n ñ cơ b n ñư c g i là Gauss. Theo phép chi u này, qu ñ t ñư c chia thành các múi 6o hay 3o và có các ñ c ñi m sau: - Kinh tuy n gi a là ñư ng th ng và là tr c ñ i x ng m i múi, không bi n d ng v ñ dài, qu ñ t ñư c hình thành 60 múi (múi 6o) ho c 120 múi (múi 3o) kinh tuy n, m i múi có h th ng t a ñ riêng. G c t a ñ m i múi là giao ñi m c a ñư ng kinh tuy n gi a v i ñư ng xích ñ o, Kinh tuy n gi a ñư c coi là tr c hoành, Xích ñ o ñư c coi là tr c tung. - Múi 6o ñư c b t ñ u t kinh tuy n g c Green Wich (ñi qua ñài thiên văn Green Wich ngo i ô London nư c Anh). Lư i chi u c a Gauss là cơ s ñ xây d ng các b n ñ ñ a hình 1/25.000 và 1/50.000 c a Vi t Nam v i các y u t sau: elipxoit th c d ng c a Kraxovski, h kinh tuy n g c Green Wich trong ñó ñư ng kinh tuy n tương ng ñi qua Hà N i là 105o. b. Phép chi u UTM (Universal Tranverse Mercators) Phép chi u UTM th c ch t là m t d ng c a phép chi u Gauss và nó khác phép chi u Gauss 2 ñi m: - Phép chi u Gauss dùng h Elipxoit th c d ng Kraxovski cho toàn c u còn phép chi u UTM tuỳ theo t ng khu v c khác nhau mà ngư ta s d ng các Elipxoit th c d ng khác nhau. Vi t Nam trong phép chi u UTM dùng Elipxoit th c d ng Erovel (R= 6.377.726m; r= 6.356.075; α= 1/300,8). - Phép chi u Gauss không có h ng s k trong các bài toán (coi k= 1, phép chi u UTM dùng k= 0,9996 trong các bài toán (t l chi u dài kinh tuy n múi 6o là 1 theo Gauss và b ng 0,9996 theo UTM). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..49
Do s khác nhau trên nên kích thư c các m nh b n ñ UTM nh hơn các m nh b n ñ Gauss. Các nư c vùng Ðông Nam Á ñ u dùng phép chi u UTM. 2.3. H t a ñ b n ñ Có nhi u h t a ñ b n ñ khác nhau a. H t a ñ ñ a lý Xác ñ nh v trí m i ñi m trên m t ñ t theo 2 y u t to ñ ñ a lý, Kinh ñ (λ) và Vĩ ñ (ϕ). Kinh ñ ñư c tính t kinh tuy n g c theo chi u t quay c a trái ñ t (ngư c chi u kim ñ ng h hay t Tây sang Ðông) có gía tr t 0 ñ n 360o ho c quy ư c ñ kinh có giá tr t 0o ñ n ±180o, t kinh tuy n g c sang phía Ðông g i là ñ kinh Ðông, t kinh tuy n g c sang phía Tây g i là ñ kinh Tây. Ð Vĩ ñư c tính t xích ñ o ñ n 2 c c trái ñ t có giá tr t 0o ñ n ±90 Ví d Hà N i có λ= 105o52’, ϕ = +21o. b. H t a ñ tr c ñ a Xác ñ nh v trí c a m i ñi m trên m t ñ t b ng 2 y u t tr c ñ a, ñ kinh B và ñ vĩ L ( ng v i λ và ϕ). Các y u t này ñư c xác ñ nh theo k t qu ño ñ c d a vào ñi m g c có t a ñ ñ a lý. c. H t a ñ vuông góc khu v c h p, m t ñ t ñư c coi là m t ph ng, v trí các ñi m ñư c xác ñ nh b ng t a ñ vuông góc ph ng thông thư ng. Tr c tung ñư c ký hi u là XX’ và tr c hoành ñư c ký hi u là YY’, hai tr c này c t nhau t i O là g c t a ñ chia m t ph ng thành 4 góc theo chi u kim ñ ng h (ngư c l i v i t a ñ Decac trong toán h c). Trong h th ng lư i nhà nư c l y xích ñ o làm tr c tung, kinh tuy n làm tr c hoành. d. H t a ñ vuông góc ph ng Gauss M i múi chi u dùng chung m t h t a ñ vuông góc ph ng Gauss v i tr c X là kinh tuy n tr c (kinh tuy n gi a) c a múi ñó và tr c Y là xích ñ o. H tr c t a ñ chính th c c a nư c ta hi n nay là h t a ñ vuông góc ph ng Gauss v i tr c X là kinh tuy n tr c 105o qua Hà N i múi 6o th 18. N u n là th t c a múi chi u 6o, có th tính ñ kinh c a kinh tuy n tr c theo công th c: λo = 6o x n - 3o Ví d : Hà n i thì λ = 6o x 18 - 3o = 105o 2.4. Phân m nh và ñánh s hi u b n ñ Vi c phân m nh và ghi s hi u b n ñ nư c ta ñư c th c hi n theo cách phân m nh và ghi s hi u qu c t , l y b n ñ t l 1/1.000.000 làm cơ s . Ð có các b n ñ t l 1/1.000.000 ngư i ta chia b m t trái ñ t thành các múi và các ñai gi i h n b i các kinh tuy n cách nhau 6o và Vĩ tuy n cách nhau 4o. Như v y b m t trái ñ t ñư c chia thành các hình thang có kích thư c 6o x 4o. M i hình thang th hi n hoàn ch nh m t m nh b n ñ t l 1/1.000.000 ghi s hi u g m d u hi u c a ñai và c a múi, các ñai ký hi u băng ch cái Latinh, múi dùng các ch s Ar p. Lãnh th Vi t Nam n m trong các ñai C, D, E, F và các múi 48,49,50. Vi c phân chia t b n ñ t l 1/1.000.000 thành các t b n ñ có t l l n hơn g i là s phân m nh b n ñ . Phân m nh và ghi s hi u các t b n ñ thư ng ñư c th c hi n như sau: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..50
a. B n ñ t l 1/500.000 Chia b n ñ t l 1/1.000.000 thành 4 hình thang ký hi u là A, B, C, D ñư c ghi t trái qua ph i, t trên xu ng dư i. S hi u c a m nh b n ñ t l 1/500.000 g m s hi u c a m nh b nñ t l 1/1.000.000 v i m t trong 4 ch cái tương ng. Ví d : F- 48-D. b. B n ñ t l 1/300.000. Ð có b n ñ t l 1/300.000, ngư i ta chia b n ñ t l 1/1.000.000 thành 9 hình thang, các hình thang ñánh s b ng ch s La mã t I, II...IX theo th t t trái qua ph i, t trên xu ng dư i. M i hình thang là m t m nh b n ñ t l 1/300.000 có s hi u c a m nh b n ñ 1/1.000.000 và m t trong các ch s La mã phía trư c. ví d IX- F - 48 (m nh ho c t th IX, ñai F, Múi 48). c. B n ñ 1/200.000 Ð có b n ñ t l 1/200.000 ngư i ta chia b n ñ t l 1/1.000.000 thành 36 hình thang, ñư c ñánh s b ng ch s La mã ký hi u I, II, III...XXXVI theo th t t trái qua ph i, t trên xu ng dư i. S hi u t b n ñ t l 1/200.000 g m s hi u c a m nh b n ñ t l 1/1.000.000 và ghi thêm m t trong các ch s La mã phía sau. Ví d F- 48 - XXXVI d. B n ñ t l 1/100.000 Ð có b n ñ t l 1/100.000, ngư i ta chia t b n ñ t l 1/1.000.000 thành 144 m nh ñư c ñánh s b ng các ch s A r p ký hi u 1,2,3...144 t trái qua ph i và t trên xu ng dư i. S hi u t b n ñ t l 1/100.000 g m s hi u c a m nh b n ñ t l 1/1.000.000 và ghi thêm m t trong các ch s A r p tương ng th t m nh phía sau. Ví d : f- 48- 144. e. Phân m nh và ghi s hi u các t b n ñ t l l n B n ñ t l 1/50.000 Chia t b n ñ t l 1/100.000 thành 4 m nh s ñư c các b n ñ t l 1/50.000 ký hi u là A,B,C,D t trái qua ph i và t trên xu ng dư i. S hi u c a m nh b n ñ t l 1/50.000 là s hi u c a m nh b n ñ t l 1/1.00.000 kèm theo m t trong 4 ch cái A, B, C, D tương ng. Ví d : f- 48- 144- D. B n ñ t l 1/25.000 Chia t b n ñ t l 1/50.000 thành 4 m nh s ñư c các b n ñ t l 1/25.000 ñư c ký hi u là các ch cái a, b, c, d theo th t t trái qua ph i và t trên xu ng dư i. S hi u c a t b n ñ t l 1/25.000 là s hi u c a t b n ñ t l 1/50.000 kèm theo m t trong 4 ch cái a,b,c,d tương ng. Ví d : f- 48- 144 - D - d. B n ñ t l 1/10.000 Theo quy ñ nh Qu c t t b n ñ t l 1/25.000 ñư c chia thành 4 m nh, Vi t Nam có Vĩ ñ th p nên chia thành 6 m nh có ký hi u t 1,2...6 t trái qua ph i, t trên xu ng dư i. S hi u c a t b n ñ 1/10.000 là s hi u c a t b n ñ t l 1/25.000 và m t trong 6 ch s nói trên. Ví d : f- 48- 144-D- d- 6 B n ñ t l 1/5.000 và 1/2.000: ñư c áp d ng cho vùng có di n tích > 20 km2 Vi t Nam chia m nh b n ñ t l 1/100.000 thành 384 m nh b n ñ có t l 1/5.000 và ñư c ký hi u là F- 48- 144 - (384). Chia m nh b n ñ 1/5.000 thành 9 m nh ñư c các b n ñ t l 1/2.000 ñánh s theo th t a,b,c...i Ký hi u F- 48- 144- (384 - i). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..51
3. B n ñ ñ a hình 3.1 Khái ni m B n ñ ñ a hình là b n ñ bi u th chi ti t và chính xác v ñô cao tuy t ñ i (so v i m c nư c bi n) hay ñ cao c a các ñ i tư ng v t th . Ngư i ta có th căn c vào b n ñ ñ a hình c a m t vùng ñ hình dung ñư c m c ñ l i lõm v b m t ñ t ñai, ñ a v t ngoài th c ñ a. B n ñ ñ a hình thư ng ñư c th hi n các b n ñ ñ a lý chung có t l ≥ 1/100.000. Nh ng t l ph bi n c a các lo i b n ñ ñ a hình: 1/2000; 1/5.000; 1/10.000; 1/25.000; 1/50.000; 1/100.000. Yêu c u c a b n ñ ñ a hình là ph i th hi n rõ ràng chính xác v cao ñ , d ñ c và có th ñ nh hư ng d dàng ngoài th c ñ a. 3.2 Cơ s toán h c c a b n ñ ñ a hình Cơ s toán h c c a b n ñ ñ a hình là phép chi u, s phân m nh, h t a ñ , t l ... B n ñ ñ a hình Vi t Nam d a vào phép chi u Gauss - Kruger H th ng múi 6o ñ i v i b n ñ t l ≤ 1/10.000 và múi 3o v i các b n ñ t l > 1/10.000. Trong phép chi u c a Gauss, các kinh tuy n có ñ cong r t nh nên th hi n là ñư ng th ng. Các vĩ tuy n b n ñ t l ≥ 1/50.000 th hi n như ñư ng th ng, b n ñ t l 1/100.000 vĩ tuy n là ñư ng cong. 3.3. N i dung c a b n ñ ñ a hình N i dung cơ b n c a b n ñ ñ a hình là m t lo t các y u t có liên quan: thu h , ñi m dân cư, m ng lư i ñư ng giao thông, hình dáng ñ t, l p ph th c v t, các ñư ng ranh gi i...T t c các n i dung trên ñư c th hi n trên b n ñ ñ a hình r t chi ti t, ñư c ghi chú ñ y ñ , c th theo nh ng quy ñ nh c a các t p ký hi u b n ñ do T ng c c B n ñ , T ng c c ð a chính Vi n ði u tra Quy ho ch ð t ñai xây d ng. Thông qua các ký hi u v màu s c, ñư ng nét k vi n…trong ñó có nh ng ký hi u chính c th cho các nhóm ñ i tư ng c n ph i trình bày như: a. Ð a v t ñ nh hư ng Là nh ng ñ i tư ng có trong vùng nghiên c u, cho phép ngư i ta có th xác ñ nh v trí nhanh chóng và chính xác trên b n ñ như nhà th , c t m c, các ñư ng giao thông giao, c t nhau... b. Thu h Ðó là h th ng sông, su i, ao, ñ m, h , ñư ng b bi n ñư c th hi n ñúng hình dáng, t l , dòng ch y thư ng xuyên hay t m th i theo các ký hi u m t nét hay hai nét theo quy ñ nh v ñ r ng th c t và t l b n ñ . c. Các ñ a ñi m dân cư Các ñi m t p trung dân cư ñô th và ñ t khu dân cư nông thôn (làng, thôn, xóm, b n…) các vùng nông thôn. d. M ng lư i giao thông H th ng ñư ng giao thông th hi n chi ti t v kh năng n i k t và hi n tr ng c a các h th ng ñư ng giao thông như ñư ng b (qu c l , t nh l , huy n l ..), ñư ng s t, h th ng c u, c ng... e. Dáng ñ t Hình dáng ñ t trên b n ñ ñ a hình ñư c bi u th b ng các ñư ng bình ñ . S th hi n m c ñ cao, ñ d c t o ra các hình dáng ñ t khác nhau thông qua các ñư ng bình ñ ñư c xác ñ nh trong b n ñ . Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..52
f. L p ph th c v t Th m th c v t ñư c bi u th thư ng là các lo i r ng, rú, vư n cây, ñ ng c , hi n tr ng cây tr ng các lo i. Ranh gi i c a các l p ph th c v t và cây tr ng ñư c bi u th b ng ñư ng, ch m, v ch và màu s c theo các ký hi u riêng cho t ng lo i c th như ñ t r ng s n xu t ñ t r ng phòng h , ñ t ru ng 2 ho c 3 v , ñ t nương r y… g. Ranh gi i hành chính Th hi n rõ v m t ranh gi i hành chính theo các ñơn v hành chính: xã, huy n, t nh và toàn qu c v i các ký hi u các ñư ng vi n theo quy ư c chung trong quy ư c. 3.4. Phương pháp bi u th ñ a v t và dáng ñ t trên b n ñ ñ a hình a. Bi u th ñ a v t Phương pháp thông thư ng là s d ng h th ng các ký hi u ñ th hi n các ñ a v t trên b n ñ ñ a hình.Ký hi u b n ñ là nh ng d u hi u quy ư c b ng nét v , ghi chú hay màu s c ñ bi u th dáng ñ t và các ñ a v t trên b m t ñ t ñai. Nh ng ký hi u này cho phép ngư i ñ c hi u và hình dung ñư c v các ñ a v t trên b n ñ cũng như ngoài th c ti n, các ký hi u bi u th trên b n ñ ph i có hình tư ng rõ ràng, d hình dung và ñ m b o tính chính xác. b. Bi u th dáng ñ t Dáng ñ t là t ng h p s l i lõm b m t t nhiên c a trái ñ t. Có nhi u phương pháp bi u th dáng ñ t khác nhau như: k vân, tô màu, ghi ñ cao, v ñư ng ñ ng m c và th hi n theo các ký hi u khác. - Phương pháp k vân: dùng các g ch ng n v xuôi theo sư n d c ñ th hi n dáng ñ t. Vùng ñ t ph ng ho c d c tho i dùng nét v m nh và dài, nơi d c dùng nét v ng n, ñ m và g n nhau. - Phương pháp tô màu: dùng màu s c th hi n s cao th p, nông sâu. Ví d : Bi n, h dùng ñ ñ m nh t c a màu xanh th hi n m c ñ sâu. Màu càng xanh ñ m càng sâu. - Phương pháp ghi nh n ñ cao: thư ng dùng các s t nhiên ñơn v là mét th hi n ñ cao th p c a ñ a hình. - Phương pháp v ñư ng ñ ng m c: ñư c s d ng r t ph bi n ñ th hi n các hình dáng ñ t ñai. Ðư ng ñ ng m c là ñư ng cong khép kín n i li n các ñi m có cùng ñ cao c a m t ñ t so v i m t nư c bi n (c t O). Các ñư ng ñ ng m c không c t nhau (tr trư ng h p ñ c bi t g p mõm núi hàm ch) các ñư ng ñ ng m c cách xa nhau th hi n ñ a hình khá b ng ph ng, n u sát g n nhau thì m t ñ t có ñ d c l n, hư ng vuông góc v i các ñư ng ñ ng m c là hư ng d c nh t. Có hai lo i ñư ng ñ ng m c là ñư ng ñ ng m c cơ b n và ñư ng ñ ng m c cái. Ðư ng ñ ng m c cơ b n là ñư ng v li n, nét m nh theo kho ng cao ñ u cơ b n. Ðư ng ñ ng m c cái ñư c v li n b ng nét ñ m và có ghi ñ cao, thông thư ng c 4 ho c 5 ñư ng ñ ng m c cơ b n thì ngư i ta v m t ñư ng ñ ng m c cái. 3.5. Xác ñ nh góc ñ ng và ñ d c trên b n ñ ñ a hình Góc ñ ng v c a c nh AB là góc h p b i ñư ng nghiêng AB và ñư ng n m ngang AB’. Còn ñ d c là tg v B h i = tgv = d v h h: chênh l ch ñ cao hai ñi m B và B’ (kho ng cao ñ u) A d B’ d: kho ng cách gi a hai ñi m (ño tr c ti p trên b n ñ ) Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..53
Ví d : kho ng cách gi a hai ñư ng ñ ng m c k nhau trên b n ñ t l 1/1.000 v i kho ng cách cao ñ u h = 1m là d = 24m. h1 o = 0,0414 tra b ng s ñư c v = 2 22’ i = tgv = = d 24 Trong th c t các b n ñ t l 1/25.000; 1/50.000; 1/100.000 ñã có thư c ño ñ d c, cho bi t kho ng cách gi a hai ñư ng bình ñ ng v i ñ d c (tính theo ñ hay %). 3.6. Hư ng c a b n ñ Các b n ñ ñ a hình t l l n xây d ng theo phép chi u Gauss thì tr c hoành ñ X là hư ng Nam - B c th t; tr c tung ñ Y là hư ng Ðông - Tây ngoài th c ñ a nên khi ñi th c ñ a ngư i ta thư ng dùng ñ a bàn ñ ñ nh hư ng theo b n ñ . 3.7. Vai trò c a b n ñ ñ a hình Các b n ñ ñ a hình ñư c s d ng r ng rãi trong nhi u lĩnh v c khoa h c, k thu t, kinh t , quân s ... Trong qu n lý ñ t ñai và s n xu t nông nghi p b n ñ ñ a hình thư ng ñư c s d ng là b n ñ n n ñ xây d ng các b n ñ ñ a chính, b n ñ ñ t, b n ñ nông hóa, b n ñ ñơn v ñ t ñai, b n ñ quy ho ch phân b s d ng ñ t, b n ñ hi n tr ng s d ng ñ t, b n ñ phân b r ng và các cây tr ng nông nghi p... 4. Nh ng k thu t thư ng áp d ng trong xây d ng b n ñ K thu t xây d ng và th hi n b n ñ ñã không ng ng phát tri n theo trình ñ phát tri n chung c a khoa h c. Theo s phát tri n c a l ch s xây d ng b n ñ , ñ u tiên t nh ng b n v sơ khai ñư c ngư i ta xây d ng t cơ s quan sát th c t r i th hi n chúng dư i d ng các sơ ñ ñ n nh ng b n ñ ñư c xây d ng b ng phương pháp ño v , tính toán m t cách khá chi ti t và chính xác theo các h t a ñ b ng các thi t b máy móc. Ngày nay vi c xây d ng các b n ñ ñã có tính xác r t cao nh vào các thi t b máy móc ño v k t h p v i s tr giúp hi u qu , m nh m t các phương ti n khoa h c hi n ñ i t các chuyên ngành vi n thám và tin h c. 4.1. ng d ng công ngh nh v tinh và nh hàng không trong xây d ng b n ñ Có th nói vi c ng d ng công ngh không nh là m t bư c ti n nh y v t ñ xây d ng b n ñ , con ngư i ñã bi t s d ng phương pháp vi n thám b t ñ u kho ng t nh ng năm 1920, phương pháp vi n thám ñã gi i quy t nhi u nh ng v n ñ mang tính th c ti n trong nghiên c u tài nguyên thiên nhiên và môi trư ng c a trái ñ t. Phương pháp vi n thám là phương pháp nghiên c u ñ i tư ng t xa mà không c n ti p xúc tr c ti p v i ñ i tư ng thông qua các không nh và các máy c m bi n ghi nh n năng lư ng c a các sóng phát x và b c x ñi n t ñ cao t máy bay hay các v tinh nhân t o. Thông qua các hình nh hay không nh ch p ñư c t các v tinh ho c máy bay ngư i ta ti n hành gi i ñoán nh theo nh ng phương pháp khác nhau. Vi c ti n hành phân tích, gi i ñoán các không nh k t h p v i h th ng máy tính v i nh ng ph n m m chuyên d ng ñã giúp ngư i ta có th ti n hành xây d ng các b n ñ hi n tr ng hay b n ñ chuyên ñ r i sau ñó lưu gi s d ng chúng. Ðây là m t h th ng vô cùng ti n l i, chính xác trong xây d ng b n ñ và chúng luôn ñáp ng k p th i cho ngư i s d ng trong vi c xác ñ nh hi n tr ng không gian c a b m t ñ t, tình hình s d ng cũng như nh ng chi u hư ng bi n ñ i c a các ñ i tư ng nghiên c u theo th i gian. Ð hi u ñư c m t cách khái quát nh ng ng d ng c a không nh trong xây d ng b n ñ nói chung và b n ñ ñ t nói riêng chúng ta c n hi u sơ b v phương pháp thu th p, gi i ñoán và s d ng chúng. a. Áp d ng k thu t vi n thám trong nghiên c u b m t ñ t Có th hi u b n ch t c a phương pháp vi n thám trong xây d ng b n ñ ñó là vi c xác ñ nh ñ i tư ng m t cách gián ti p qua hình nh và các thông tin thu ñư c t các nh v tinh ho c nh máy bay hay nói m t cách khác ñây là phương pháp xác ñ nh các v t th t xa. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..54
Trong xây d ng b n ñ ñ quan sát và nghiên c u không gian c a b m t trái ñ t ngư i ta thư ng s d ng các phương ti n v tinh ho c máy bay ñ thu th p các nh c a chúng có th g i chung là các không nh Vi c ch p nh b m t trái ñ t ñư c ti n hành thông qua: - V tinh ñ a tĩnh là các v tinh có hư ng di chuy n t Tây sang Ðông, g n ñư ng xích ñ o và có chu kì quay b ng chu kì quay c a trái ñ t xung quanh tr c c a nó. Ð cao c a v tinh kho ng 35800 km và v i v n t c 3,07 km/s và th i gian giáp 1 vòng c a nó là 24h. - V tinh thư ng là các v tinh bay trên qu ñ o elip theo các hư ng khác nhau. Nh ng ng d ng c a các v tinh là r t r ng như: truy n tin, ng d ng trong ngành hàng không và hàng h i, quan sát d báo khí tư ng, quan tr c ñi u ki n th i ti t thư ng xuyên trên b m t trái ñ t và nghiên c u tài nguyên thiên nhiên thông qua các tài li u không nh ( nh và băng t ) thu th p ñư c ñ xây d ng các b n ñ chuyên ñ nh m theo dõi nh ng bi n ñ i c a b m t c a ñ a c u theo th i gian và không gian... - Ngoài phương ti n v tinh k trên còn có phương pháp ch p nh thông d ng b ng máy bay, khác v i phương pháp ch p nh v tinh ñ cao hàng trăm t i hàng ngàn km nh ng nh máy bay ñư c thu th p ñ cao thư ng nh hơn 20km và có m c ñ khá chi ti t. Phương pháp ch p nh v tinh và nh máy bay ñư c s d ng ñ nghiên c u b m t trái ñ t và thu nh n các thông tin v tài nguyên thiên nhiên thông qua các phương ti n ghi hình như máy c m bi n, máy nh ñư c l p ñ t trên các v tinh nhân t o ghi nh n các năng lư ng ph n x , phát x c a m t ñ t và các ñ i tư ng trên m t ñ t theo nh ng vùng khác nhau. Còn phương pháp ch p nh b ng máy bay thư ng ñư c s d ng hi n nay trong ñi u tra tài nguyên và xây d ng b n ñ là phương pháp ch p nh nh xuyên tâm và phương pháp ch p nh quét s d ng ngu n năng lư ng m t tr i trong ñó: Phương pháp ch p nh xuyên tâm: là phương pháp truy n th ng ñ thu nh n cácthông tin tr c di n t b m t ñ t. Ð tăng ñ tương ph n gi a các ñ i tư ng khác nhau trong ph m vi ch p ngư i s d ng phương pháp ch p ña ph . S d ng máy ch p nh hàng không ngư i ta thu ñư c các ki u nh dư i ñây − Ch p nh hàng không m t b ng khi tr c quang c a máy nh trên máy bay trùng v i ñư ng dây d i (góc l ch gi a tr c quang và dây d i b ng 0O) ta có t m nh th ng góc. − Ch p nh n m ngang khi góc l ch c a tr c quang máy nh v i ñư ng dây d i thay ñ i t 1- 3O ta có t m nh m t b ng. − Ch p nh hàng không nghiêng hay ph i c nh khi tr c quang c a máy v i ñư ng dây d i l n hơn 30 ta có t m nh hàng không nghiêng trên các t m nh này m t ñ t thư ng có s sai l ch khá l n chính vì v y khi làm công tác gi i ñoán nh cho vi c nghiên c u ñ t và làm b n ñ ñ t ngư i ta không s d ng nh ng nh lo i này. − B n ñ ho c bình ñ ñư c thi t l p theo phép chi u th ng góc lên m t ph ng n m ngang. Phương pháp ch p nh quét ña ph : là phương pháp ch p m i g n li n v i s phát tri n c a k thu t vũ tr , thi t b quét ña ph ñư c l p ñ t trên các v tinh Landsat c a M hay v tinh khí tư ng Meteor c a Liên Xô. Máy quét ña ph MSS và Fragment cho phép thu nh n các thông tin theo các kênh vô tuy n t xa truy n v trái ñ t, các tài li u do máy quét ña ph ñư c s d ng trong công tác ñi u tra tài nguyên thiên nhiên nói chung và trong lĩnh v c nông nghi p như xây d ng b n ñ ñ t, b n ñ hi n tr ng th m th c v t, hi n tr ng s d ng ñ t ho c b n ñ vùng ng p l t... và nh có chu kì ch p l p l i ng n do ñó chúng cho phép k p th i theo dõi các di n bi n c a m t ñ t, s phát tri n c a cây tr ng hay l p ph th c v t trong năm. Vi c thu nh n thông tin t không nh ph thu c vào 3 v n ñ chính sau: − Ngu n năng lư ng c a m t tr i. − Môi trư ng khí quy n có liên quan ñ n vi c truy n và bi n ñ i năng lư ng c a m t tr i. − Các phương pháp và thi t bi ch p. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..55