[Địa Chất Học] Phân Loại Đất & Xây Dựng Bản Đồ Đất - TS.Đỗ Nguyên Hải phần 7

Chia sẻ: Dwefershrdth Vrthrtj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các bản đồ này được vẽ trên nền bản đồ địa hình được xuất bản bởi Cục Đo đạc Bản đồ Việt Nam [5] và Liên đoàn Trắc địa Địa hình

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Địa Chất Học] Phân Loại Đất & Xây Dựng Bản Đồ Đất - TS.Đỗ Nguyên Hải phần 7

Chương VI B NÐ Ð T VÀ NH NG NG D NG C A CHÚNG B n ñ ñ t (hay b n ñ Th như ng) thu c nhóm b n ñ chuyên ñ , chúng th hi n nh ng k t qu ñi u tra, nghiên c u sâu v phân lo i ñ t, các ñ c tính, tính ch t ñ t có quan hê v i các m c ñích ñánh giá v kh năng s d ng, quy ho ch s d ng, b o v , c i t o ñ t và xây d ng các bi n pháp s d ng ñ t b n v ng... Vi c xây d ng b n ñ ñ t ch y u d a trên cơ s phân lo i ñ t thông qua vi c nghiên c u các quá trình hình thành, các ñ c tính v m t hình thái các t ng chu n ñoán và các tính ch t c a ñ t. ð i v i s n xu t nông nghi p b n ñ ñ t có vai trò quan tr ng trong vi c xác ñ nh các vùng sinh thái, xây d ng các k ho ch s d ng ñ t h p lý, quy ho ch s d ng ñ t ñai và ph c v nghiên c u v dinh dư ng cho cây tr ng…Tuỳ các m c ñích s d ng khác nhau mà b n ñ ñ t ñư c xác ñ nh theo nh ng m c ñ ñi u tra và các t l b n ñ c a các m c ñ ñi u tra trên cũng r t khác nhau. Theo t ng k t chung c a FAO- 1979, các m c ñ ñi u tra và t l b n ñ ñ t tương ng cùng nh ng ng d ng c a b n ñ ñ t ñư c th hi n như sau 1. Các m c ñ ñi u tra và t l b n ñ ñ t tương ng Vi c ñi u tra xây d ng b n ñ ñ t thư ng ñư c áp d ng theo các m c ñ chi ti t như sau: - Ði u tra khái quát. - Ði u tra thăm dò. - Ði u tra bán chi ti t và - Ði u tra chi ti t Gi a các m c ñ trên có s khác bi t r t l n v ph m vi ñi u tra, t l b n ñ , các m c ñích yêu c u ñ t ra trong quá trình ñi u tra. Do v y ñ tránh nh m l n trong xây d ng b n ñ ñ t thì các tiêu chí v m c ñích, m c ñ và t l b n ñ luôn ph i ñư c xác ñ nh m t cách c th và rõ ràng ngay t ñ u. M c ñ ñi u tra ñ t ra càng chi ti t thì yêu c u v các phương pháp ñi u tra, các ch tiêu ñánh giá trong ñi u tra phân tích ñòi h i ph i càng chi ti t và nh ng chi phí cho ñi u tra xây d ng b n ñ cũng tăng lên r t nhi u. 1.1. Ði u tra khái quát (hay ñi u tra t ng h p) M c ñích c a ñi u tra ñ t theo ki u này là thu th p nh ng thông tin v th như ng trong vùng ñi u tra m t cách khái quát, thông thư ng phương pháp này ch áp d ng cho các m c ñích nghiên c u chung ho c xác ñ nh nh ng vùng s n xu t thích h p cho các m c tiêu phát tri n chi n lư c c a s n xu t nông nghi p. Ði u tra khái quát hay ñi u tra t ng h p thư ng ch mang tính phát hi n v ñi u ki n, ñ c ñi m ñ t ñai và kh năng c a chúng trên cơ ñó s khám phá m mang vùng nghiên c u. Chính b i v y mà chúng ñư c xác ñ nh là nh ng ñi u tra ñ t mang tính khái quát và ch thư ng ñư c ngư i ta áp d ng trong xây d ng các d án ti n kh thi c a nh ng chương trình phát tri n chung. M c ñ ñi u tra, thu th p thông tin và phương pháp áp d ng trong xây d ng b n ñ ñi u tra khái quát thư ng mang tính t ng h p hay thu th p t các ngu n s li u có s n tùy thu c vào m c tiêu ñ t ra. Ph m vi vùng ñi u tra thư ng khá r ng l n nên v m c ñ chi ti t ñòi h i ph i t p trung vào nh ng nhóm hay các lo i ñ t chính và do v y k t qu ñi u tra ch th hi n ñư c m c ñ khái quát trong ph m vi t l b n ñ : 1:1000.000- 1:500.000. 1.2. Ði u tra thăm dò Vi c ñi u tra thăm dò ñ t thư ng ñư c xác ñ nh theo các m c ñích dư i ñây: - Vùng nghiên c u ñã ñư c tìm hi u ho c ñi u tra khái quát nhưng c n ti p t c nghiên c u sâu hơn v các ñi u ki n và ñ c tính ñ t. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..67
- V trí và di n tích ñ t trong vùng nghiên c u không gi ng như nh ng xét ñoán ban ñ u c n ti p ph i t c ñi sâu nghiên c u chi ti t. T l b n ñ và m c ñ ñi u tra áp d ng trong các ñi u tra thăm dò cũng r t khác nhau tùy thu c r t nhi u vào lo i ñ t, hình dáng ñ t ñai và m c ñích s d ng ñ t. Trên ph m vi vùng ñi u tra r ng, ngư i ta có th s d ng nh máy bay ñ ñi u tra và gi i ñoán (API) k t h p v i nh ng ñi u tra tr c ti p ngoài ñ ng vì v y mà chi phí cho nh ng ñi u tra thăm dò cũng r t khác nhau tùy theo các phương pháp áp d ng ñ xây d ng b n ñ . Tuy nhiên, nh ng ñi u tra thăm dò h th ng phân lo i ñ t cũng ch mang tính khái quát, chúng th hi n các vùng kh năng ñ t ñai và phân b theo các m c ñích s d ng chúng. V n ñ quan tr ng ñ t ra ñ i v i các ñi u tra thăm dò là ph i xác ñ nh ñư c nh ng v n ñ h n ch chính trong các ñ nh hư ng s d ng ñ t và lo i b nh ng di n tích hay vùng không thích h p cho các m c ñích s d ng ñã ñ t ra (ví d nh ng vùng có nh hư ng c a ñá l n, nh ng vùng thư ng b ng p l t ho c nh ng vùng có ñ a hình cao, d c b nh hư ng m nh c a ñi u ki n khô h n và r a trôi...). Nh ng t l b n ñ áp d ng cho ñi u tra thăm dò thư ng các t l t 1/100.000 ñ n 1/5000. Trong ñi u tra thăm dò ñ t các phương pháp có liên quan ñ n vi c gi i ñoán không nh (API) thư ng ñư c ngư i ta áp d ng nh ng t l b n ñ t 1/20.000 - 1/40.000. Ho c ñi u tra theo các lát c t (transects) ñ a hình trên các ñơn v b n ñ l n. Nh ng ñi u tra khá chi ti t cũng có th ñư c ti n hành theo lư i ph u di n, tuy nhiên nh ng ñi u tra theo lư i ph u di n thư ng ch ñư c ngư i ta áp d ng nh ng vùng ñ t ñai có nh ng s thay ñ i nhi u v m t ñ c tính th như ng và nh ng ñ c tính này l i không th hi n rõ theo hình thái trên b m t thông qua nh ng quan tr c v hình dáng ñ t ñai hay th m th c v t. 1.3. Ði u tra bán chi ti t M c ñích c a nh ng ñi u tra b n ñ ñ t m c ñ bán chi ti t nh m tr giúp cho vi c ñánh giá tính kh thi c a các d án ho c k ho ch th c thi c a các chương trình phát tri n.Nh ng ñi u tra bán chi ti t thư ng có liên quan ch t ch ñ n nh ng ñánh giá v phương di n kinh t cho nh ng m c tiêu và các gi i pháp phát tri n ñã ñư c ñ t ra. Ði u tra bán chi ti t thư ng có giá tr cho vi c quy h ach và phát tri n, chúng cung c p các b n ñ phân lo i ñ t m c ñ t t ng quát ñ n bán chi ti t. Vi c ñi u tra ñ t không ch d ng b n ch t c a lo i ñ t, phân b và di n tích c a chúng mà còn xác ñ nh nh ng yêu c u v m t k thu t, qu n lý ñ t có liên quan t i các ñơn v b n ñ ñã ñư c xây d ng. Nh ng ñi u tra ñ t m c ñ bán chi ti t thư ng áp d ng v i nh ng t l b n ñ ph m vi t 1: 10.000 cho ñ n 1: 25000 và ñôi khi là 1: 50.000 và t l m t ñ ph u di n trên ñơn v di n tích trong lư i ph u di n ñ t ñư c b trí t 1/15 ñ n 1/50 ha, tùy thu c vào s ph c t p v phương di n ñ t ñai, th như ng và m c ñích c a vi c ñi u tra ñ t ra. Các b n ñ ñ t m c ñ ñi u tra bán chi ti t ph i th hi n: - Nh ng lo i ñ t hay t h p c a lo i ñ t. - Kh năng s d ng thích h p t ng lo i ñ t ho c chi ti t hơn. 1.4. Ði u tra chi ti t Nh ng ñi u tra ñ t chi ti t thư ng ñư c áp d ng ñ xây d ng các b n ñ cung c p nh ng s li u m c ñ chi ti t v m t th như ng cho vi c s d ng ñ t hay tri n khai th c thi các d án phát tri n. Chúng bao g m nh ng ñi u tra r t chi ti t hay chi ti t ñ i v i các ñ c tính, tính ch t ñ t ph m vi vùng nghiên c u nh m xác ñ nh ñư c nh ng s khác bi t v các ñ c tính, tính ch t ñ t trong t ng ph m vi ranh gi i di n tích h p. Nh ng ñi u tra chi ti t có liên quan m t thi t t i vi c qu n lý ñ t và tài nguyên ñ t ñai, giúp cho m c ñích ñ t ñư c năng su t và hi u qu s d ng ñ t t i ưu ñ i v i các lo i cây tr ng. Vì v y, nh ng k t qu ñi u tra th c ñ a ph i nh m tr c ti p, chính xác vào nh ng ñ c tính có liên quan ñ n m c ñích ph c v các ñ i tương quy ho ch và phát tri n s n xu t nông, lâm nghi p. Phân lo i ñ t chi ti t ph i ñư c th c hi n ñ xác ñ nh rõ nh ng lo i cây tr ng c Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..68
th nào có th áp d ng ñ ñ t hi u qu s d ng cao nh t và nh ng ho t ñ ng qu n lý ñ t ñai c n thi t, thích h p c n áp d ng cho vi c c i t o, duy trì ñ phì và b o v ñ t. Nh ng ñi u tra th như ng chi ti t ñư c xác ñ nh theo phương pháp lư i ph u di n d a trên cơ s các ñ c trưng v ñ t ñai và các ñ i tư ng cây tr ng có liên quan, cũng như các ñ c trưng trên phương di n qu n lý s d ng ñ t ñai. Do ñó, phương pháp ñi u tra tr c ti p ngoài th c ñ a ñư c coi là phương pháp ch ñ o ñây. Trong ñi u tra ñ t m c ñ chi ti t, các ch tiêu ñi u tra xác ñ nh tăng lên r t nhi u ñ iv c t ng m t và các t ng dư i sâu t ng lo i ñ t. Các ñ c tính phân t ng, các tính ch t lý, hoá h c c a ñ t, ñ sâu nư c ng m...ñư c ngư i ta ñ c bi t quan tâm và nh ng ñ c tính, tính ch t này có vai trò quy t ñ nh t i các m c ñích s d ng, c i t o, b o v ñ t khi s d ng. Nh ng thông tin thu ñư c trong ñi u tra chi ti t ph i ph n ánh ñư c m t cách ñ y ñ nh t nh ng thông s c n thi t ñ ph c v cho m c ñích s d ng ñ t trong s n xu t. Các t l b n ñ trong ñi u tra ñ t chi ti t thư ng thay ñ i t 1: 15000 ñ n 1: 5000. T l ph u di n c n xác ñ nh theo di n tích thay ñ i t 1 ph u di n /15 ha ñ n 1 ph u di n /1 ha và ñôi khi có nh ng t l ph u di n c n xác ñ nh cao hơn n a. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..69
B ng 6.1. Tóm t t m t s m c ñ ñi u tra th như ng (theo FAO) Ư c lư ng t l ñ u tư (%) T l b n ñ tham kh o M t ñ v trí và Tên g i và t Chi phí cho phương pháp ñi u Ki u ñi u tra M c ñích và m c ñ Chi phí cho Chi phí cho nh máy Các b n ñ l b nñ ñi u tra th c tra API tài li u bay cu i cùng ña - Ki m kê tài nguyên Ði u tra t do hay Có th ñ t Trung bình Thay ñ i 1: 60.000 Thay ñ i tùy Ði u tra t ng - Mang tính phát hi n, M c theo m t ñ thay 20 ñi u ki n hp - Xác ñ nh v trí d án 60 20 1: 100.000 ñ chi ti t th p. ñ i thư ng < 1 PD/ - Xây d ng các d án T l BÐ t 100ha. ti n kh thi. 1: 1000.000 ñ n 1:100.000 Ði u tra - M c ñ chi - Xây d ng các d án Ði u tra t do hay 50 25 25 1: 40.000 ñ n 1: 50.000 ti t trung bình ti n kh thi. theo m t ñ thay thăm dò 1: 20.000 ñ i thư ng < 1 PD/ T l BÐ t 1: - Quy h ach vùng. 100ha. 100.000 ñ n 1: - Xác ñ nh vùng d án 25.000 Ði u tra bán - M c ñ chi - Xây d ng các d án Ði u tra theo m t 20 20 60 1: 25.000 ñ n 1: 25.000 ñ n ti t cao kh thi. ñ thay ñ i ho c chi ti t 1: 10.000 1: 10.000 theo lư i m t cách T l BÐ t 1: - D án phát tri n và ch t ch t 1 PD/ 25.000 ñ n 1: - Quy h ach 50 ha ñ n 1PD / 15 10.000 ha Tuân theo lư i b 5 20 75 1: 10.000 ñ n 1: 10.000 ñ n Ði u tra chi - M c ñ chi - D án phát tri n ti t ti t r t cao trí ch t ch t 1PD/ - Qu n lý ñ t ñai và 1: 5.000 1: 5.000 25 ha ñ n 1 PD/ T l BÐ > - Các m c ñích riêng 1ha 1: 10.000 bi t khác Ngu n: Theo Young (1973), Stobbs (1970), Western (1978) và FAO (1979) Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Phân lo i ñ t và xây d ng b n ñ ñ t …………..70
Vi t Nam nh ng m c ñ ñi u tra và t l b n ñ ñ t thư ng ñư c phân thành nh ng nhóm như sau: - Nhóm b n ñ ñ t có t l nh g m các lo i b n ñ có t l nh hơn ho c b ng 1/1000.000 v i nh ng t l b n ñ này chúng ch th hi n m t cách r t khái quát nh ng nhóm ñ t l n trong vùng ñi u tra. - Nhóm b n ñ ñ t có t l trung bình g m các lo i b n ñ có t l t 1/1000.000 ñ n 1/100.000 v i t l b n ñ như trên các ñ i tư ng ñi u tra ñư c th hi n trên b n ñ mc bán chi ti t ho c khái quát v i nh ng lo i ñ t chính hay các nhóm ñ t l n có trong vùng ñi u tra. - Nhóm b n ñ ñ t có t l l n g m các lo i b n ñ có t l t 1/100.000 ñ n 1/4000; 1/5000 ho c th m trí còn l n hơn. Các b n ñ ñ t này thư ng th hi n t m c khá chi ti t cho ñ n r t chi ti t các nhóm, lo i, lo i ph hay ñơn v ñ t… có trong vùng ñi u tra. 2. Nh ng ng d ng c a b n ñ ñ t Nh ng b n ñ ñ t (hay th như ng) trong th c t thư ng ñư c ngư i ta ng d ng trong các lĩnh v c sau: 2.1. M r ng di n tích ñ t khai hoang, canh tác Trư c khi ti n hành xây d ng các d án khai hoang m r ng di n tích ñ t canh tác trên nh ng vùng ñ t m i thì vi c ti n hành ñi u tra nghiên c u v ñi u ki n ñ t ñai và th như ng c a vùng d án phát tri n s n xu t là bư c ñi không th thi u. ð làm ñư c v n ñ này b t bu c ph i ti n hành ñi u tra xây d ng b n ñ ñ t ñ xác ñ nh kh năng m mang, khai thác ñ t v di n tích cho m c ñích s d ng. Do ñó ph i ñi u tra tìm hi u v các ñ c tính như khí h u, ñ d c, ñ dày thì vi c ñi sâu tìm hi u các tính ch t lý, hoá h c c a ñ t có liên quan t i ñ phì như thành ph n cơ gi i, ñ x p, kh năng gi nư c, ñ chua, hàm lư ng mùn… nh ng vùng ñ t xác ñ nh khai hoang ñ ph c v m c tiêu phát tri n ñ t ñó có cơ s cho vi c b trí các cây tr ng m t cách h p lý. 2.2. S d ng ñ t và quy ho ch ñ t ñai cho s n xu t nông nghi p B n ñ ñ t là cơ s c n thi t không th thi u ñ i v i vi c ñánh giá kh năng s d ng ñ t cũng như các ho t ñ ng quy ho ch, qu n lý ñ t ñai cho phát tri n s n xu t nông nghi p. B n ñ ñ t là cơ s xây d ng các h th ng cây tr ng thích h p d a trên nguyên lý “ñ t nào cây ñó”, cũng như vi c xây d ng các bi n pháp canh tác h p lý ñ tăng năng xu t và s n lư ng cây tr ng nh m thu ñư c hi u qu cáo trong s n xu t nông lâm nghi p. Bên c nh ñó, ngư i ta còn d a vào b n ñ ñ t ñ b trí kh o sát các thí nghi m v s d ng phân bón trên nh ng lo i ñ t khác nhau ñã ñư c xác ñ nh ñ t ñó có th khuy n cáo cho ngư i s d ng v hi u qu , li u lư ng và m c bón thích h p nh m thu ñư c hi u qu kinh t cao ñ ng th i duy trì b o v ñư c ñ phì c a ñ t. 2.3. Kh o sát xây d ng các h th ng th y l i Ð xây d ng các h th ng th y l i cho s n xu t nông nghi p, ngư i ta thư ng ti n hành kh o sát v ñi u ki n, ñ c tính ñ t ñai, th như ng cho vi c xây d ng chúng, nh m cân nh c, xem xét tính kh thi c a các vi c xây d ng các h công trình. Nh ng v n ñ liên quan ñ n các ñ c tính và hi u qu s d ng nh ng vùng hay di n tích ñ t ñ nh xây d ng ñưa h th ng tư i, tiêu vào như: ñi u ki n ñ a hình, ñ d c, k t c u và thành ph n cơ gi i ñ t, kh năng th t thoát nư c... ph i ñư c xem xét trư c khi xác ñ nh l a ch n các gi i pháp xây d ng h th ng tư i nào cho phù h p. Ví d : ngư i ta có th l a ch n h th ng tư i b ng mương thích h p cho các lo i ñ t có ngu n nư c tư i phong phú và thành ph n cơ gi i ñ t t th t trung bình ñ n n ng. Tuy nhiên, nh ng vùng có tài nguyên nư c h n ch ñ t ch y u là ñ t cát thì vi c l a ch n h th ng tư i phun ñôi khi là thích h p hơn. Cũng tương t khi ngư i ta 71
mu n xây d ng h th ng mương tư i thau chua r a m n cho vùng ven bi n ngư i ta cũng ph i cân nh c ñ n ñ m n c a ñ t, kh năng th m, gi nư c c a ñ t ñ xác ñ nh m c ñ hoà tan và r a m n cho ñ t...T t c nh ng thông tin trên ch có th thu lư m ñư c sau khi tham kh o các k t qu ñi u tra b n ñ ñ t. 2.4. Ph c v cho s n xu t lâm nghi p B n ñ ñ t giúp cho vi c xây d ng ñ nh hư ng phát tri n m mang di n tích tr ng r ng và quy ho ch r ng. Xác ñ nh kh năng s n xu t g (m3) trên các ñơn v di n tích r ng, khoanh vùng cho các m c ñích tr ng r ng ch ng xói mòn, b o v r ng ñ u ngu n và b o v c nh quan môi trư ng. 2.5. Tham kh o b n ñ ñ t cho các m c ñích s d ng khác Ngoài nh ng m c ñích chính ph c v cho s n xu t nông nghi p trong m t s lĩnh v c khác như xây d ng, giao thông và công nghi p… cũng có th tham kh o b n ñ ñ t cho vi c tìm hi u n n móng xây d ng nhà c a, ñư ng xá, sân bay và quy ho ch c nh quan... sau khi ñã tham kh o b n ñ ñ t v lo i ñ t k t h p v i nh ng nghiên c u sâu v m t s ñ c tính cơ lý c a ñ t và nh ng tính ch t ñ t có liên quan. 2.6. Nghiên c u khoa h c Trên cơ s phân lo i, xây d ng b n ñ ñ t vi c ti n hành nh ng nghiên sâu ngoài th c ñ a ñ i v i các lo i ñ t s giúp cho vi c b sung nh ng ki n th c cơ b n v các lĩnh v c hình thái, phân lo i, tính ch t, s d ng, c i t o ñ t cũng như vi c ñánh giá các tác ñ ng nh hư ng c a vi c s d ng ñ t ñ n môi trư ng sinh thái... 2.7. Ðánh giá, phân h ng kh năng s d ng ñ t ñai Nh ng k t qu ñi u tra v ñ c ñi m tính ch t ñ t ñai và nh ng nghiên c u sâu v hình thái và các tính ch t lý, hoá h c c a ñ t ñư c s d ng làm cơ s cho ñánh giá ti m năng và phân h ng kh năng s d ng ñ t thích h p. Th c t ñã ch ra cho th y nh ng vùng ñ t b ng ph ng ít d c, ñ t có ñ dày l n và có ñ phì, k t c u c a ñ t t t có ít nh ng h n ch trong s d ng là nh ng lo i ñ t có kh năng thâm canh cao ít b thoái hoá và m t kh năng s d ng. Trong khi ñó, ngư c l i nh ng vùng ñ t có ñ d c l n hay ñ a hình cao, t ng ñ t nông, có nhi u ñá l n, kh năng gi m th p... thì kh năng s d ng chúng cũng s có nhi u m t h n ch . - Phương pháp phân h ng ñ t theo ti m năng c a Hoa Kỳ, ngư i ta ñã phân chia ra thành 8 nhóm h ng theo th t gi m d n v kh năng s d ng trong ñó: Nhóm ñ t h ng I: ñư c nhìn nh n là nhóm ñ t có kh năng thâm canh cao v i nh ng th hi n ñ a hình b ng ph ng, t ng ñ t sâu, kh năng gi nư c t t song không b úng, không có ch a các ñ c t trong ñ t. Ðây là nh ng lo i ñ t có ñ phì l n và h u như không có y u t h n ch , kh năng s d ng trong s n xu t l n, n u k t h p s d ng phân bón s cho hi u qu kinh t cao. Nhóm ñ t h ng II: g m nh ng lo i ñ t có m t s h n ch như ñ t hơi d c, t ng ñ t không sâu, k t c u c a ñ t không ñư c t t, khó làm ñ t... do v y vi c canh tác các lo i ñ t này không ph i thích h p cho m i lo i cây tr ng và khi s d ng ñ t ñòi h i ph i có m t s bi n pháp b o v ñ t như xây d ng các b c th m, làm ñât và canh tác theo ñư ng ñ ng m c, c n có các bi n pháp luân canh cây tr ng h p lý. Nhóm ñ t h ng III: là nh ng lo i ñ t thu c nhóm này có nhi u y u t h n ch hơn nhóm ñ t h ng II c th như ñ t có ñ d c khá l n, t ng ñ t nông, ñ t có k t c u không b n, kh năng xói mòn m nh hơn, quá trình th m nư c c a ñ t r t ch m xong kh năng gi nư c kém. Nh ng k thu t qu n lý ñ t trong quá trình canh tác ñòi h i m c cap hơn so v i h ng II. Nhóm ñ t h ng IV: g m nh ng lo i ñ t có ñ d c l n, t ng ñ t nông, ñ t r t d b xói mòn kh năng gi nư c kém, d b úng, ñ t có th b m n ki m. Vi c s d ng nh ng lo i ñ t này vào tr ng tr t ñòi h i ph i có nh ng bi n pháp b o v và c i t o m c cao n u không ñ t r t d b thoái hoá. 72
Nh ng nhóm ñ t t h ng V ñ n h ng VIII: là nh ng lo i ñ t ñư c ñánh giá là không nên s d ng vào m c ñích canh tác b i vì nh ng h ng này có nhi u h n ch m c ñ kh c li t v lũ l t, khó tiêu thoát nư c hay có r t nhi u ñá l n, nh hư ng c a các th i kì ng p úng kéo dài không ñ th i gian cho các lo i cây tr ng sinh trư ng và phát tri n. - Trong phương pháp ñánh giá ñ t ñai c a Liên Xô (cũ) d a trên cơ s các ñ c tính ñ t ñai: khí h u, ñ a hình, th như ng, nư c ng m… trong ñó l p ph th như ng r t ñư c quan tâm. K t qu ñánh giá m c ñ s d ng ñ t thích h p ñư c chia theo các nhóm và l p ñ t thích h p trong s d ng trong ñó: Nhóm ñ t thích h p ñư c phân chia theo ñi u ki n vùng sinh thái t nhiên còn l p ñ t thích h p ch y u ñư c phân chia theo s khác bi t v các lo i hình th như ng (ñ a hình, m u ch t, ñ dày, thành ph n cơ gi i ñ t, ch ñ nư c…). - Trong ñánh giá s d ng ñ t thích h p c a FAO ñang ñư c áp d ng r ng rãi trên th gi i và nư c ta hi n nay, ngoài nh ng ñ c tính cơ b n c a ñ t ñai như khí h u, nư c m t và nư c ng m, l p ph th c v t…các lo i ñ t xác ñ nh trong b n ñ ñ t có ý nghĩa r t quan tr ng cho vi c t ng h p các y u t trong ñánh giá s d ng ñ t thích h p. trong ñó ngư i ta phân ra các y u t tr i là các y u t khó c i t o như: ñ a hình, ñ d c, ñ dày t ng ñ t, thành ph n cơ gi i...và các y u t thông thư ng như: OM%, pH, N%,P2O5%, K2O%...Nh ng y u t th như ng này s k t h p v i các ñ c tính ñ t ñai khác (ñi u ki n khí h u th i ti t: ch ñ mưa, ch ñ nhi t, kh năng cung c p không khí, ch ñ nư c m t, nư c ng m) ñ xây d ng các b n ñ ñơn v ñ t ñai (LMU) và các ñơn v b n ñ ñ t ñai này ñư c s d ng làm cơ s trong ñánh giá s d ng ñ t thích h p ph c v cho m c ñích quy ho ch ñ t ñai và s d ng ñ t b n v ng. Câu h i ôn t p chương VI 1. B n ñ ñ t là gì? 2. Hãy mô t các m c ñ ñi u tra chi ti t (khái quát, thăm dò, bán chi ti t và chi ti t) nêu ý nghĩa c a chúng? 3. Nh ng ng d ng c a b n ñ ñ t trong th c ti n? 73
Chương VII QUY TRINH K THU T XAY D NG B N D DT Vi c xây d ng các b n ñ ñ t nư c ta ñư c b t ñ u ti n hành ngay sau khi các h th ng phân lo i ñ t hình thành và t ng bư c hoàn thi n. Vào kho ng nh ng năm 1959 và 1960 khi hai mi n ñ t nư c còn ñang t m th i b chia c t chúng ta ñã xu t b n 2 b n sơ ñ th như ng t l 1/1000.000. Trong ñó sơ ñ ñ t mi n B c 1/1000.000 ñư c xây d ng theo h th ng phân lo i phát sinh ñư c công b vào năm 1959 phân chia ñ t mi n B c thành 18 ñơn v phân lo i ñ t chính và 37 lo i ph do các tác gi Vũ Ng c Tuyên, Tôn Th t Chi u, Tr n Văn Nam, ð Ánh, Nguy n Văn Dũng… dư i s hư ng d n c a chuyên gia Liên Xô M.V. Fridland. mi n Nam năm 1960 ñã xây d ng B n ñ ñ t ñai t ng quát mi n Nam Vi t Nam theo h th ng Soil Taxonomy do chuyên gia Moorman ch biên xây d ng v i 25 ñơn v chú d n b n ñ . T n n t ng phân lo i ñ t ban ñ u các nhà th như ng Vi t Nam ñã d n hoàn thi n các h th ng phân lo i ñ t trên c hai mi n. Sau khi ñ t nư c ñã hoàn toàn th ng nh t, kho ng t nh ng năm 1985 tr l i ñây chúng ta ti p t c hoàn thi n và b sung hai h th ng phân lo i ñ t theo FAO/UNESCO và Soil Taxonomy và ng d ng hai h th ng này ñ xây d ng các b n ñ c p t nh và các d án h p tác qu c t . Tuy nhiên, v quy ph m ñi u tra l p b n ñ ñ t t l l n mãi ñ n năm 1984 chúng ta m i cho ra ñ i b n quy ph m tiêu chu n ngành ñ u tiên và ñư c áp d ng t ñó cho ñ n nay. Trong quy ph m xây d ng b n ñ ñ t có nêu rõ nh ng yêu c u c n ñ t ñư c trong xây d ng b nñ ñ t - Tài li u ñi u tra ñ t ñư c dùng ñ ñánh giá ñ t ñai và quy ho ch s d ng ñ t, ki m kê, ñánh giá tài nguyên ñ t ñai c a t ng vùng c th cho các m c ñích s d ng ñ t c a s n xu t nông nghi p. Do ñó n i dung, tài li u b n ñ ñ t ph i ph n ánh rõ v trí, s phân b , s lư ng và ch t lư ng các lo i ñ t (các ñơn v phân lo i ñ t) t ng vùng ñi u tra, ñ b trí s d ng ñ t h p lý và áp d ng các bi n pháp b o v , c i t o ñ t thích h p và b n v ng. - M c ñ yêu c u và các t l b n khác nhau tùy thu c vào các m c ñích s d ng. Trong ñó nh ng t l sau ñây thư ng hay ñư c s d ng nư c ta: + B n ñ ñ t khái quát toàn qu c t l 1/1000.000 ho c nh hơn. + B n ñ ñ t ñư c xây d ng cho các t nh hay các vùng sinh thái t l 1/100.000 - 1/50.000 + B n ñ ñ t xây d ng cho các huy n, th hay các vùng chuyên canh (các cơ s s n xu t l n s n xu t cây tr ng, chăn nuôi, ngh r ng...) t l 1/50.000 - 1/25000. + B n ñ ñ t xây d ng cho các vùng s n xu t c p huy n, xã có di n tích t 5000 ñ n 20.000 ha thư ng có t l 1/10.000. + B n ñ ñ t t l 1/5000 xây d ng cho các vùng di n tích c p xã hay cơ s s n xu t, nghiên c u có di n tích dư i 500 ha. - T l b n ñ n n ñ a hình hay b n ñ gi i th a ñư c s d ng ñ xây d ng b n ñ ñ t ph i có t l l n hơn t l b n ñ ñ t c n xây d ng. Theo quy ph m vi c xây d ng b n ñ ñ t ñư c chia thành 3 giai ño n chính ñó là: giai ño n chu n b , giai ño n ñi u tra ngoài ñ ng và giai ño n làm n i nghi p. Sau ñây chúng ta s l n lư t ñi sâu tìm hi u v n i dung c a t ng giai ño n trên. 1. Giai ño n chu n b Giai ño n chu n b tài li u bao g m các n i dung chính sau ñây: - Chu n b tài li u - Chu n b v t tư d ng c - Xây d ng k ho ch công tác 74
1.1. Chu n b tài li u Trư c khi tri n khai công tác c n thu th p và nghiên c u k các tài li u có liên quan ñ n vùng ñi u tra g m: - Nh ng tài li u liên quan ñ n ñi u ki n ñ a ch t, ñ a hình, th c v t, khí h u, thu văn, các tài li u ñ t trư c ñây ñã có. - Tình hình s d ng ru ng ñ t, các lo i cây tr ng, năng su t và s n lư ng c a chúng... - Trong các b n ñ c n chu n b cho ñi u tra thì b n ñ n n ñ a hình, b n ñ gi i th a là nh ng b n ñ không th thi u cho ñi u tra, thông thư ng ngư i ta thư ng ch n b n ñ ñ a hình có t l l n g p ñôi b n ñ ñ t c n xây d ng ñ gi m sai s khi thu l i. Ngoài ra c n tham kh o b n ñ hay sơ ñ ñ a ch t (n u có) ñ xác ñ nh v các lo i ñá m . - Ngoài các tài li u chính trên, ñ ki m tra ch nh s a b n ñ g c c n có các không nh, các tài li u nghiên c u v h th ng nông nghi p, h th ng s d ng ñ t ñai và s d ng phân bón...ñ tham kh o. 1.2. Chu n b d ng c , v t tư Bao g m vi c chu n b t t c nh ng d ng c , v t tư c n thi t cho vi c ñi u tra dã ngo i ngoài th c ñ a - D ng c ñào ñ t: cu c, x ng, khoan, dao, túi l y m u - H p tiêu b n - B n t , bút chì, bút d ... - Ð a bàn, máy ño ñ cao, máy nh và máy ñ nh v GPS n u có. - Máy ño pH, thu c th glây, th cacbonat. 1.3. Xây d ng k ho ch công tác Căn c vào m c ñích yêu c u, ñ i tư ng ñi u tra ñ t, t l b n ñ , kh i lư ng ñi u tra ngoài ñ ng và n i nghi p ñ t ch c l c lư ng (s lư ng ngư i ñi u tra) và l p k ho ch công tác. - Phân chia các tuy n và phân công nhóm ñi u tra. - Xác ñ nh rõ ph m vi vùng ñi u tra, kh i lư ng công vi c c a t ng nhóm, s ph u di n d ki n, v trí c a chúng trên b n ñ , s m u c n thu th p, s cán b ñi u tra và chu n b các v t tư c n thi t kèm theo các nhóm. Công tác chu n b là m t công tác h t s c quan tr ng n u bi t chu n b t t s gi m thi u r t nhi u công s c trong ñi u tra và vi t báo cáo sau này. 2. Giai ño n ñi u tra ngoài th c ñ a Khu v c ñi u tra c n ñư c chia ra cho các nhóm theo s ñ t ño n c a ñ a hình, rõ nét v ranh gi i. Các nhóm ñi u tra ph i kh o sát ch m ranh gi i ñư c phân chia kho ng 200m sang các nhóm khác. Nhi m v c a giai ño n ñi u tra ngoài ñ ng ñư c xác ñ nh c th như sau: 2.1. Các bư c ñi u tra và nh ng v n ñ c n xác ñ nh trong ñi u tra ngoài th c ñ a - Ði u tra sơ b : ñư c ti n hành theo tuy n lát c t (transect) ñ tìm hi u v ñi u ki n hình thành ñ t, phát hi n các lo i ñ t chính, ñ ng th i xác ñ nh rõ thêm các n i dung c n ñi u tra. - Ði u tra t m : là ñi u tra theo m ng lư i ph u di n ñã d ki n, xác ñ nh trên b n ñ , phát hi n chi ti t các lo i ñ t, xác ñ nh ñư c ranh gi i c a chúng và v ñư c các khoanh ñ t lên b n ñ . a. Sai s cho phép và khoanh ñ t nh nh t: Sai s cho phép v ñư ng ranh gi i các khoanh ñ t ñư c xác ñ nh căn c vào t l b n ñ , ch t lư ng b n ñ n n và m c ñ th hi n chi ti t các lo i ñât khác nhau ngoài th c ñ a theo quy ñ nh v hai m c ñ th hi n c a ñ t + Rõ ràng khi ranh gi i gi a các lo i ñ t n m k c n có th xác ñ nh d dàng b ng m t thư ng thông qua các y u t hình thành ñ t. 75
+ Không rõ khi ranh gi i khó xác nh n ñư c ngoài ñ ng. B ng 7.1. Quy ñ nh v sai s cho phép và ranh gi i các khoanh ñ t Ranh gi i Sai s trên b n ñ (mm t s ) và ngoài th c ñ a (m m u s ) ñ t ñư c v i các t l khác nhau th hi n 1/250.000 1/100.000 1/50.000 1/25.000 1/10.000 1/5.000 th c ñ a Rõ ràng 4/1000 4/400 4/200 4/100 4/40 4/20 Không rõ 6/1500 6/600 6/300 6/150 6/60 6/30 Di n tích khoanh ñ t nh nh t (ch xác ñ nh cho nh ng khoanh ñ t có hình dáng g n không kéo dài quá) ñư c quy ñ nh căn c vào s th hi n ranh gi i ñ t th c ñ a. Quy ñ nh c th v di n tích các khoanh ñ t nh ng b n ñ t l l n 1/25000, 1/10.000, 1/5000 là 20mm2. B ng 7.2. Di n tích thích h p c a các khoanh ñ t nh nh t Di n tích khoanh ñ t nh nh t trên b n ñ (mm2 t s ) Ranh gi i ñ t ñư c và ngoài th c ñ a (ha m u s ) v i các t l th hi n 1/250.000 1/100.000 1/50.000 1/25.000 1/10.000 1/5.000 th c ñ a Rõ ràng 50/312 50/50 50/12,5 50/3,12 50/0,5 50/0,12 Không rõ 400/2500 400/400 400/100 400/25 400/4,0 400/1,0 b. M t ñ ph u di n: căn c vào t l b n ñ , m c ñ khó khăn trong quá trình ñi u tra và yêu c u th c ti n s n xu t. Vi c xác ñ nh m t ñ lư i ph u di n ñ t ph i căn c vào ñi u ki n ñ t ñai c th c a t ng vùng ñi u tra, ñ c ñi m c a các y u t hình thành ñ t và các quá trình hình thành ñ t chính... Theo quy ph m ði u tra l p b n ñ ñ t t l trung bình và l n- Vi n Quy ho ch và Thi t k Nông nghi p m t ñ ph u diên ñư c xác ñ nh theo 4 lo i vùng ñ a hình c n ñi u tra và nh ng vùng này ñư c th hi n các m c ñ khác nhau trong th c ñ a như sau: A. Ð i cao ho c núi trung bình, núi cao b chia c t m nh, ñ d c l n hơn 250 B1. Ð i, núi th p b chia c t, d c 10- 250, không b cây r ng ho c cây tr ng che ph . B2. Vùng ñ t b ng, d c tho i, ñ t ñ ng nh t trên ph m vi l n. C1. Ð i lư n sóng, d c tho i, d c dư i 100, không b cây tr ng ho c cây r ng che ph . C2. Ð ng b ng châu th , bãi b ng ven ñ i, ven sông su i không có cây tr ng ho c cây r ng che ph , ñ a hình ñ t tương ñ i ñ ng nh t. C3. Ð a hình ñ i, núi ít b cây tr ng ho c cây r ng che ph . D1. Ð i bát úp b chia c t m nh. D2. Ð a hình b ng, ñ i, núi d c dư i 250, có cây tr ng ho c cây r ng che ph . D3. Ð ng b ng xen ñ i, núi ho c ñ ng b ng, bãi b ng ñ t phân b xen k ph c t p. D4. Vùng ñ t cát, ñ t phèn, ñ t m n ven bi n. 76
B ng 7.3. Di n tích trung bình c n ñào 1 ph u di n chính ho c ph Di n tích ngoài th c ñ a (ha) T l b nñ Lo i vùng ñt IA II B III C IV D 1/250.000 1920 1280 960 768 1/100.000 480 320 240 192 1/50.000 120 80 60 48 1/25.000 30 20 15 12 1/10.000 25 10 7 5 1/5.000 7 5 3 1 c. Ph u di n ñ t Nh ng khái ni m cơ b n v ph u di n ñ t Ph u di n ñ t (soil profile): là lát c t th ng ñ ng t b m t ñ t xu ng sâu. Nghiên c u ph u di n chính là vi c nghiên c u các ñ c trưng v hình thái chúng ñư c hình thành t k t qu c a các y u t và các quá trình hình thành ñ t, qua tìm hi u và nghiên c u v ph u di n ñ t s giúp cho vi c phân lo i ñ t. nh ph u di n ñ t phù sa ñào t i trư ng ð i h c Nông nghi p I Khi nghiên c u v hình thái ñ t ngư i ta thư ng ñi sâu tìm hi u v m t s v n ñ chính sau: - Các y u t và các quá trình hình thành ñ t. 77