- ĐỀ BÀI: BỨC TƯỢNG ĐÀI SỪNG SỮNG VỀ NGƯỜI NÔNG DÂN QUA VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC. - Đề: Bàn về bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” sách văn 11 cho rằng:. - “Lần đầu tiên trong lịch sử văn học dân tộc có một tượng đài nghệ thuật sừng sững về người nông dân tương xứng với phẩm chất vốn có ngoài đời của họ”.. - Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào và qua bài văn tế hãy làm sáng tỏ.. - Giới thiệu tác giả Nguyễn Đình Chiểu và bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc. - Dẫn dắt vào vấn đề: Lần đầu tiên trong lịch sử văn học dân tộc có một tượng đài nghệ thuật sừng sững về người nông dân tương xứng với phẩm chất vốn có ngoài đời của họ. - Hoàn cảnh sáng tác: Là bài văn tế được tuần phủ Gia Định nhờ tác giả viết để tỏ lòng tiếc thương những người đã hi sinh trong trận Cần Giuộc.. - Chủ đề: Với niềm thương tiếc và kính phục sâu sắc, tác giả đã dựng nên một bức tượng đài nghệ thuật ngang tầm với hiện thực thời đại đầy bi tráng về người nông dân nghĩa sĩ Nam Bộ trong buổi đầu chống Pháp.. - Nội dung của nhận định đã khẳng định, với Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Nguyễn Đình Chiểu đã dựng nên một bức tượng đài nghệ thuật sừng sững về người nông dân tương xứng với những phẩm chất vốn có ngoài đời của họ ễn Đình Chiểu đã tạc nên hình ảnh người nghĩa sĩ nông dân trong trạng thái, tính cách, hành động theo bản chất của người nông dân. - Phải chăng chính vì thế mà bức tượng đài ấy đã trở nên bất tử trong lòng người đọc, đem đến những cách nhìn khác, quý mến biết bao về hình tượng người nông dân, bởi lẽ, trước Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, chưa từng có hình ảnh người nông dân trong chiến đấu như vậy.. - Hình tượng người nông dân trong bức tranh chân thực về cuộc sống và chiến đấu o Trong cuộc sống: hiền lành, giản dị, chân chất, bình dị với cuộc sống lao động. - o Thế nhưng, khi giặc đến, người nông dân với cuộc sống hoàn toàn xa lạ với trận mạc buộc phải cầm vũ khí đứng lên bảo vệ đất nước bằng lòng yêu nước, căm thù giặc chân chất ấy.. - Không chỉ như vậy, Nguyễn Đình Chiểu còn cho ta thấy rõ hơn những nét tính cách đáng quý, đáng trọng của người nông dân, đó là từ chỗ căm ghét những hành động xấu xa, những điều ác người nông dân đã nhận thức đúng đắn về quân thù và có hành động đúng đắn trước quân thù. - Trong chiến đấu: người nông dân hiện lên với một sức sống tiềm tàng, khỏe khoắn, cương trực - một vẻ đẹp đặc trưng của con người Nam Bộ. - Họ chiến đấu đầy gan dạ, dũng cảm, mạnh mẽ, quyết liệt bằng lòng căm thù giặc sâu sắc, bằng bất cứ phương tiện nào họ có trong tay hay bằng tư tưởng nhân nghĩa mà Nguyễn Đình Chiểu đã gởi vào tâm hồn của nông dân- những con người “côi cút làm ăn, toan lo nghèo khó. - Nguyễn Đình Chiểu đã xây dựng nên hình ảnh người nông dân trong chiến đấu bằng tất cả những gì có thể của một người nông dân, chiến đấu bằng dụng cụ, sức mạnh và tinh thần của người nông dân, và cả cuộc sống của họ để bảo vệ đất nước.. - o Có thể nói đây là lần đầu bức tượng đài người nông dân trong chiến đấu được khắc họa sâu sắc đến vậy. - Bởi dù rằng, họ là những người anh hùng trong chiến bại, nhưng cái chết của họ quật khởi biết bao tấm lòng kẻ yêu nước, để lại biết bao sự thương tiếc trong lòng người đọc.. - o Quả đúng như bản chất của họ, người nông dân trong Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc đã chiến đấu bảo vệ đất nước bằng tất cả những gì mà họ có, chân chất và giản dị nhưng vô cùng kiên quyết trước kẻ thù xâm lược. - Khi hòa bình, họ là một người nông dân chất phác, khi giặc đến họ biết “rũ bùn đúng dậy” hiên ngang trước kẻ thù.. - o Nguyễn Đình Chiểu đã dựng nên một bức tượng đài bi tráng về người nông dân trong kháng chiến. - Bởi qua bài văn tế, ta thấy cảm phục và thương xót vô cùng cho những người nông dân ấy. - Thế nhưng, ở đây ta không có cảm giác nuối tiếc, bi lụy mà ngược lại câu chuyện về người nông dân, những hành động của họ khơi dậy trong ta lòng căm thù giặc sâu sắc, thêm tin yêu, thêm phần tự hào và ý chí bảo vệ non sông đất nước. - o Bức tượng đài về người nông dân, qua ngòi bút của Nguyễn Đình Chiểu hiện lên rất gần gũi, thân thương mà lại lớn lao, sừng sững. - Không viết về họ bằng những lời ngợi ca, những hình ảnh bóng bẩy, ngôn từ trau chuốt mà tác giả đã chấm phá những nét vẽ mộc mạc, gần gũi, giản gị thậm chí còn có đôi chút quê mùa. - Nhưng chính điều đó, đã dựng nên bức tượng đài nghệ thuật sừng sững về người nông dân tương xứng với phẩm chất vốn có ngoài đời của họ.. - Tên tuổi, thể xác và linh hồn của các anh - những người lính, người nghĩa sĩ đã hóa vào hồn thiêng sông núi “để lại dáng đứng Việt Nam tạc và thế kỉ”, đã hóa thân vào những trang văn làm nên những bức tượng đài bất tử. - Đến với “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” của Nguyễn Đình Chiểu mỗi người đều xúc động trước hình tượng người nông dân nghĩa sĩ được khắc tạc dưới ngòi bút chân thực, sinh động của nhà thơ.. - Có lẽ chăng xuất phát từ đó mà bàn về bài văn tế sách văn 11 đã cho rằng:. - “Lần đầu tiên trong lịch sử văn học dân tộc có một tượng đài nghệ thuật sừng sững về người nông dân tương xứng với phẩm chất ngoài đời của họ.”. - Nguyễn Đình Chiểu đã vận dụng thể văn tế theo đặc điểm của thể loại bốn phần:. - phần lung khởi nêu khái quát về cuộc chiến đấu, hi sinh của nghĩa sĩ. - phần thích thực nêu lên những đóng góp, công lao của người nghĩa sĩ đối với nhân dân, với đất nước;. - phần ai vãn thể hiện nỗi niềm tiếc thương của những người ở lại. - phần kết là lời hứa về những việc làm của người còn sống để đền ơn những người đã khuất. - Thế nhưng làm nên điều khác biệt ở đây là đối tượng trong bài văn tế là những nghĩa sĩ Cần giuộc đã hi sinh trong trận chiến chống thực dân Pháp, đây là một trong những yếu tố thể hiện quan điểm tiến bộ của ông để “lần đầu tiên trong lịch sử văn học dân tộc có một bức tượng đài nghệ thuật sừng sững về người nông dân tương xứng với phẩm chất vốn có ngoài đời của họ.”. - Đọc “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” ta không chỉ thấy ở đó một tấm lòng cảm phục, kính trọng đối với những nghĩa sĩ mà còn bắt gặp một bức tranh chân thực về cuộc sống lao động và chiến đấu của họ- những người nông dân khoác áo nghĩa binh. - Hơn bao giờ hết, hình ảnh những người nông dân nghĩa sĩ, hình ảnh về cuộc chiến đấu cam khổ của họ hiện lên chân thực đến sống động trước mắt người đọc bởi nó được viết nên bằng chính. - xương máu và nước mắt của họ. - bằng tất cả niềm cảm phục, biết ơn của nhân dân đối với họ… Xương máu, nỗi lòng kí thác cho đời của người đã khuất. - tất cả…tất cả đã làm nên nghiên mực để Nguyễn Đỉnh Chiểu viết nên bài văn tế với tất cả tấm lòng, tài năng khắc tạc vào lòng người một bức tượng đài bi tráng về người nông dân nghĩa sĩ, một niềm xúc động đến nghẹn lòng, dội vào hậu thế một bài học lịch sử khắc cốt ghi tâm… Sự sáng suốt của Nguyễn Đỉnh Chiểu là đã dồn bút lực, tài hoa để ca ngợi những người anh hùng thất thế.. - Trong tiếng khóc cao cả của nhà thi sĩ, trong những giọt nước mắt thương tiếc của nhân dân hình ảnh người nông dân nghĩa sĩ hiện lên rõ ràng:. - Hình ảnh đối lập trên đã diẽn tả được mâu thuẫn sâu sắc, quyết liệt của thời đại, mâu thuẫn xâm lược và chống xâm lược, khẳng định vai trò người nông dân trong công cuộc bảo vệ đất nước. - Chỉ có nhà nghệ sĩ của nhân dân mới tạc tượng người nông dân một cách thiêng liêng giữa trời cao đất rộng, trong thời đại bão táp như vậy.. - Bức “tượng đài nghệ thuật” còn được người nghệ sĩ của nhân dân dựng lên chi tiết hơn với những nét hoành tráng, sống động. - Họ vốn là những người nông dân chất phác, hiền lành chỉ cần mẫn với gió sương:. - Họ sinh ra là những người con của đất, chỉ biết “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”. - Chân thực và giản dị người nông dân Nam Bộ đã hiện ra với những vè đẹp vốn có của họ. - Hình ảnh họ hiện lên- hình ảnh những người nông dân chất phác với làn da ngăm sạm vì dạn dày sương gió của đồng áng chứ không phải là nắng mưa của thao trường. - bàn tay họ chai sạn nhưng là do cầm cuốc, cầm cày chứ không phải cầm khiên, cầm mác chiến đấu… Tất cả đã khẳng định một vẻ đẹp của họ, tiêu biểu cho vẻ đẹp của người nông dân Việt Nam đó là: yêu lao động, yêu hòa bình.. - Thì thử hỏi lòng dân ai không oán giận? Nhưng trong hoàn cảnh ấy không phải ai cũng có sức mạnh để đứng lên, ai cũng đủ dũng cảm để chiến đấu và hi sinh để bảo vệ từng tấc đất của quê hương. - Chỉ có những người nông dâ n vốn yêu chuộng hòa bình họ bỗng “rũ bùn đứng dậy sáng lòa”, trở thành những nghĩa sĩ kiên cường mang trên đôi vai sức vóc của cả dân tộc. - Vẫn là người nông dân ấy nhưng trước họa xâm lăng Nguyễn Đình Chiểu đã nhận thấy ở họ một sức mạnh chiến đấu, một sức sống tiềm tàng, khỏe khoắn, cương trực- một vẻ đẹp đặc trưng của con người Nam Bộ: “Làm ơn há dễ trông người trả ơn”. - Với lòng yêu quê hương sâu sắc, với lòng căm thù giặc cao độ, những người nông dân lương thiện đã trở thành những nghĩa sĩ kiên cường, bất khuất, tuyệt vời:. - Chỉ đặt trong những hoàn cảnh cam go thì sức mạnh tiềm tàng của họ mới tỏa sáng để làm nên những điều kì diệu của cả dân tộc. - Họ vốn là những người hiền lành, mộc. - Nhìn thấy những chiếc tàu Pháp ngày càng nghênh ngang đi lại trên sông ngòi quê hương, chứng kiến cảnh nhân dân lầm than, khốn khố dưới chế độ phong kiến thối nát, vua quan nhà Nguyễn chỉ là một lũ bù nhìn, phát xít thực dân thì ra sức vơ vét, bóc lột, “quần ngư tranh thực”… những người nông dân yêu chuộng hòa bình ấy không khỏi căm phẫn. - Họ chỉ “muốn tới ăn gan”, “muốn ra cắn cổ”- một lòng căm thù giặc sục sôi nhưng vẫn còn mạng đậm chất nông dân thật thà, chân chất, rất đời thường.. - Bản chất hiền lành, mộc mạc, cần lao của những người nông dân càng hiệnlên rõ nét qua những phép so sánh: “trông tin quan như trời hạn trông mưa”, “ghét thói mọi như nhà nông ghét cỏ”… rất thực, rất “nông dân’ nhưng cũng rất dầy đủ, rất sâu sắc khi lột tả niềm căm hận, phẫn uất của họ.. - Thương biết bao nhiêu những người nông dân nghĩa sĩ ấy thì ta lại càng biết ơn, cảm phục bấy nhiêu trước tinh thần, ý chí của họ. - Họ chỉ là những người nông dân nghèo khổ, họ không được học hành tử tế, họ chẳng có của cải giàu sang, họ chỉ có tinh thần và đôi cánh sức mạnh. - Thế nhưng khi vận mệnh quốc gia dân tộc lâm nguy thì vua chẳng hay, quan cũng chẳng màng… đó là những ngươi có thế lực, có nhận thức, được coi là cha mẹ của nhân dân nhưng khi quân giặc giày xéo thì vua đâu? Quan đâu? Chỉ có những người nông dân rũ bùn đứng lên chiến đấu. - Hơn bao giờ hết họ đẹp một vẻ đẹp sáng ngời cả dân tộc. - là để gìn giữ từng tấc đất thớ thịt mà cha ông ta đã 4000 năm bảo vệ và xây dựng… Là nghĩa sĩ nhưng họ không mang giáp trụ, không súng, không khiên, trến tâm thân ấy chỉ là một manh áo vải- một manh áo vải màu đất, màu quê hương bền bỉ, đậm đà. - Còn thấy đâu hình ảnh một người nông dân chỉ biết “cui cút làm ăn, toan lo nghèo khó” mà giờ họ là những người lính khoác áo vải. - Hàng loạt động từ mạnh đã bắt nhịp cho dòng máu nóng đang sục sôi trong huyết quản của những người nông dân khoác áo nghĩa binh: “đốt”, “chém”, “đạp rào lướt tới”,. - “xô cửa xông vào”… Những màu sắc, đường nét sắc sảo và hình khối gồ ghề khiến người đọc có thể hình dung được những hành động quyết liệt, những âm thanh cuồng nộ của những người nông dân vùng lên đánh giặc;. - Với những đường nét hoành tráng, nhà nghệ sĩ nhân dân đã tạc nên “tượng đài nghệ thuật” một cách hùng tráng. - Hùng tráng vì ở lí tưởng tốt đẹp, phẩm chất cao cả của những người nghĩa sĩ nông dân. - Hùng tráng mà bi thương vì họ là những anh hùng chiến bại. - Bức tượng đài về những người anh hùng cao cả ấy được dựng nên trong nước mắt, trong tiếng khóc của nhà thơ và của nhân dân. - Nhưng bi tráng mà không bi lụy, tuy họ là những người chiến bại nhưng trong lòng nhân dần, trong quốc hồn quốc túy thì họ là những người thắng trận, họ là những anh hùng vĩ đại. - Đó là tiếng khóc dành cho người nông dân nghĩa sĩ, là. - tiếng khóc cho một thời đại của tác giả, gia đình, thăm quyến, dân tộc. - Những người con “ưu tú” của dân tộc ấy đã ra đi, đã chiến đấu để lại mẹ già, con thơ. - Họ sống mãi trong tình thương, trong trái tim của những người thân yêu, trong lòng nhân dân:. - tưởng chừng cuộc chiến đáu anh dũng của họ vẫn tiếp diễn cùng với sự nghiệp giữ nước vĩ đại của dân tộc:. - Hình tượng người nông dân nghĩa sĩ là một thành công lớn của Nguyễn Đình Chiểu.. - Những người nông dân ấy hiện lên rất gần gũi, thân thương mà lại lớn lao, sừng sững.. - Nguyễn Đình Chiểu không viết về họ bằng những lời ngợi ca, những hình ảnh bóng bẩy, ngôn từ trau chuốt mà ông chấm phá những nét vẽ mộc mạc, gần gũi, giản gị thậm chí còn có đôi chút quê mùa nhưn chính người nông dân Nam Bộ để làm nên hình tượng người nông dân “tương xứng với vẻ ngoài vốn có của họ”. - Khi hòa bình họ là những người nông dân hiền hòa như mảnh đát quê hương, miệt mài, hăng say trong lao động để tô điểm cho đất nước, nhưng khi có bóng quân thù họ với tay cày tay cuốc, với tâm hồn và tấm lòng, với tinh thần và ý chí đã mạng trọn mùi mẫn chân quê ra chiến trường trận địa quyết dốc sức xả thân để bảo vệ từng tấc đất thớ thịt của quê hương. - sức mạnh của người nông dân ít được khắc họa trong văn học cổ. - Nếu như Nguyễn Trãi đã bộc lộc sự tiến bộ trong tư tưởng của mình qua việc “lấy dân làm gốc” thì có lẽ Nguyễn Đình Chiểu là người thứ hai sau Nguyễn Trãi đã phát hiện, trân trọng và ngợi ca vẻ đẹp tiềm ẩn của người nông dân. - Phạm Văn Đồng đã từng cho rằng: “Ngòi bút, nghĩa là tâm hồn của Nguyễn Đỉnh chiểu đã diễn tả thật là sinh động và não nùng, cảm tình của dân tộc đối với người nghĩa sĩ của nghĩa quân, vốn là người nông dân, xưa kia chỉ quen cày cuốc, bỗng chốc trở thành người anh hùng cứu nước.”. - Và rồi, chúng ta- mỗi người con Lạc cháu Hồng, mỗi người dân Việt Nam hôm nay lại không khỏi xúc động, tự hào, biết ơn trước sự hi sinh quên mình của nững người nông dân nghĩa sĩ ấy. - Chính họ đã góp phần làm ngời sáng thêm trang sử vẻ vang của cách mạng dân tộc sau này. - Hình tượng người nông dân nghĩa sĩ trong tác phẩm còn gợi chúng ta nhớ về quá khứ với dáng vóc của vị vua áo vải Quang Trung- Nguyễn Huệ. - gợi mở trong lòng chúng ta về hình ảnh của người nông dân khoác màu áo lính trong thời hiện đại:. - (Nhớ - Hồng Nguyên) Đó đều là hình tượng người nông dân trong chiến đấu được khắc họa thành công và trở thành một đề tài trong văn học Việt nam thời kì kháng chiến cách mạng.. - Gấp trang sách lại, hình ảnh về người nông dân nghĩa sĩ trong tác phẩm “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” hiện lên trong lòng người đọc đầy dư ba, gợi ta nhớ về quá khứ, nhắc nhở mỗi người về lịch sử, về cuộc sống hôm nay. - họ- những người nông dân nghĩ sĩ đã cống hiến cho dân tộc, cho nhân dântấm lòng yêu nước kiên trung, tinh thần xả thân vì nghĩa lớn trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. - Sự thành công trong việc khắc họa hình tượng ấy lại một lần nữa khẳng định tính đúng đắn của ý kiến trên và khẳng định tài năng của Nguyễn Đỉnh Chiểu- “một ngôi sao sáng trên bầu trời văn học Việt Nam”, một nhà văn, nhà thơ, một nhà yêu nước vĩ đại của dân tộc ta thời kì đầu chống thực dân Pháp.