- Các nền văn minh Trung Mĩ. - Văn minh Olmec (khoảng 1500 TCN - 300 SCN). - Nền văn minh Olmec được thiết lập với sự phát triển của người Olmec trong thời kì tiền sơ khai (khoảng từ 1500 TCN đến năm 300) ở miền duyên hải vịnh Mexico (ngày nay là dãy đất miền nam của bang Veracruz và miền giáp ranh của Tabasco). - Văn minh Olmec được xem là một trong những nền văn minh đầu tiên hình thành sớm nhất ở Châu Mĩ. - Nhiều yếu tố văn hóa của các nền văn minh cổ nổi tiếng như Maya, Aztec đều bắt nguồn từ Olmec, đặc biệt là các lĩnh vực tôn giáo, chữ viết, toán học và điêu khắc.. - Olmec là nền văn minh Châu Mĩ đầu tiên có sự phân chia giai cấp và có sự phân công xã hội khá rõ rệt. - Thật đáng ngạc nhiên là mặc dù được hình thành khá sớm, nhưng văn minh Olmec đã để lại một thiết chế chính trị khá hoàn chỉnh và đạt trình độ phát triển cao mà những nền văn minh sau đó phải ngưỡng vọng và học hỏi. - về đại thể, thể chế chính trị của người Olmec được hình thành theo kiểu quốc gia thành thị - thành bang mà người Hi Lạp cổ phải gần một thiên niên kỉ sau mới đạt tới. - Các nhà khảo cổ học đã khai quật những địa điểm quan trọng thuộc nền văn minh Olmec như La Venta, San Lorenzo và Tres Zapotes. - Mặc dù giữa ba nơi này có sự khác biệt nhất định, nhưng vẫn có sự tương đồng và những hiện vật tương tự nhau cho phép khẳng định chúng thuộc về thời kì hưng thịnh của người Olmec vào khoảng TCN. - thuộc nền văn minh Maya hay Aztec đều tiếp thu. - Chính thành phố cổ Teotihuacan (ngày nay thuộc Mexico) cũng bắt đầu xây dựng theo một trục từ Bắc xuống Nam, có lẽ xuất phát một cách gián tiếp từ ý tưởng của người Olmec.. - Trên cơ sở một tổ chức xã hội và chính trị khá phát triển, người Olmec đã sáng tạo những tác phẩm tuyệt vời và để lại một nền văn minh rực rỡ, chiếm lĩnh một địa bàn rộng lớn. - đây được xem là những đóng góp quan trọng đối với lịch sử văn minh nhân loại.. - Đến khoảng thế kỉ V TCN, văn minh Olmec bắt đầu có dấu hiệu suy tàn. - Cho đến nay vẫn chưa xác định được lí do nào đã dẫn đến sự suy vong của nền văn minh này. - Tình trạng này kéo dài dẫn đến sự suy vong, chấm dứt thời kì văn minh huy hoàng đầu tiên ở Trung Mĩ.. - Thành tựu văn minh Olmec. - Hình tượng này được lặp lại rất phổ biến ở những nền văn minh sau đó. - Tuy nhiên những cột người của người Olmec không to tròn như những cột người sau này ở Chichén Itza hoặc Tula.. - Những tấm bia được tìm thấy của người Olmec đều là những phiến đá lớn, phẳng, có những hoa văn chạm chìm. - Trên những tấm bia này, người ta bắt gặp hình ảnh một nhân vật có vẻ uy nghiêm, trang phục cao sang, đầu đội một chiếc mũ lông cao giống như hình ảnh của những vị giám mục hoặc vua chúa của người Maya sau này. - Phải chăng đó là hình ảnh của một vị khách quý của người Olmec? Các nhà nghiên cứu cho rằng, rất có thể những hình ảnh được chạm khắc trên những tấm bia đó nhằm miêu tả những thần hoàng, những linh hồn thể hiện cái thiện và cái ác vẫn thường xuất hiện trong dân gian địa phương.. - Một trong những thành tựu điêu khắc đặc sắc đáng chú ý của người Olmec là những bức tượng hình cột tròn thể hiện những người đàn ông khỏa thân, trừ một vài bức mặc khô hoặc thắt lưng, một số đội mũ và đeo vòng cổ. - Có thể nói, nghệ thuật điêu khắc Olmec đã để lại những tuyệt tác đặc sắc mà không phải có thể dễ dàng tìm thấy ở bất kì nền văn minh nào. - Ngược lại với thành tựu rực rỡ của nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc của người Olmec rất khiêm tốn. - Hình tượng này được xem là biểu hiện của ý niệm tôn giáo rất sớm của người Olmec. - Điều này có thể khiến chúng ta nhớ đến hình tượng nhân sư - một hình tượng kết hợp giữa người và sư tử của người Ai Cập cổ đại.. - Sự gắn kết giữa con người với một con thú là quan niệm cơ bản trong tư tưởng của người Trung Mĩ. - Những dân tộc khác đã cho rằng, sự phát triển khá sớm của người Olmec có thể là do quyền năng của những vị thần của họ, nhất là vị thần người - báo. - Công lao này trước nay vẫn coi là của người Maya hay của người Ấn Độ. - Trên thực tế nó là thuộc về nền văn minh Olmec.. - Teotihuacan - nền văn hóa đô thị (khoảng thế kỉ I - X). - Trên nền tảng của nền văn minh Olmec, khắp khu vực Trung Mĩ đã bắt đầu xuất hiện một loạt những nền văn hóa có quan hệ thân thuộc với nhau. - Nó không chỉ tiếp thu di sản của người Olmec (và cả của văn minh Toltec), mà nền văn hóa này còn đi xa hơn nhiều và trên nền tảng đó đã xây dựng nên những công trình vĩ đại, một nền văn minh đô thị độc đáo.. - Tuy nhiên, có thể nói đây là một nền văn minh hoàn chỉnh.. - Vì vậy người ta khó có thể nhìn thấy đá, ngày nay chúng ta chỉ có thể thấy những dấu tích màu đất son, nhưng vào thời đó nó lại là một đô thị đầy màu sắc mà không phải nền văn minh nào cũng có thể đạt được. - Giống như các Kim tự tháp của người Ai Cập cổ, nhiều truyền thuyết cho rằng, không phải bàn tay con người đã xây dựng nên đô thị đồ. - Đến thế kỉ IX, gần như với sự suy tàn của nền văn minh Maya, Teotihuacan cũng kết thúc thời đại huy hoàng của nó, xuất phát từ rất nhiều lí do. - Mặc dù bị lụi tàn nhưng Teotihuacan xứng đáng tự hào là đô thị đầu tiên và thật sự văn minh.. - Sau đó người Toltec đã kế thừa để xây dựng nên một nền văn minh mới ngay trên lãnh thổ Mexico - văn minh Toltec. - Thực tế, họ đã mang nhiều nét văn hóa của Teotihuacan chuyển giao cho người Mexico sau này, làm nên một nền văn minh Aztec vĩ đại.. - Nền văn minh của người Maya (khoảng thế kỉ III - XVI). - Vào khoảng thế kỉ V TCN người Maya đã đạt tới một nền văn minh phát triển cao, đến thế kỉ I sau CN các quốc gia cổ đại của người Maya được thành lập. - Thể chế chính trị của người Maya theo hình thức các vương quốc nhỏ với truyền thống cha truyền con nối. - Phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong nền văn hóa Maya. - Nền kinh tế của người Maya chủ yếu dựa vào trồng trọt và chăn nuôi nên phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện tự nhiên như đất đai, nguồn nước và thời tiết. - Do đó, văn minh Maya mang tính chất nền văn minh nông nghiệp, họ đã đem đến cho nhân loại một trong những mô hình trồng cây lương thực đặc trưng sớm nhất trong lịch sử. - Đặc biệt thổ dân Maya còn biết làm muối, sản vật độc đáo của người Maya lúc bấy giờ.. - Văn minh Maya ra đời trên cơ sở kế thừa và phát triển từ những thành tựu văn minh của người Olmec - một nền văn minh xuất hiện rất sớm ở Trung Mĩ, được xem là mẹ đẻ của nền văn hóa Trung Mĩ, là cội nguồn của các nền văn minh cổ Maya và Aztec.. - Đến khoảng năm 300 sau CN, người Maya đã kiến tạo được một nền văn minh riêng biệt với hai thời kì phát triển khác nhau.. - Đến khoảng thế kỉ VIII - IX, văn minh Maya có dấu hiệu suy tàn với nhiều thị trấn bị bỏ hoang do chiến tranh, xung đột cộng với khí hậu thay đổi dẫn đến hạn hán, đói kém. - Văn minh Maya đạt trình độ cao không những về lĩnh vực xây dựng nhà nước mà còn phát triển rực rỡ trong lĩnh vực kiến trúc, toán học, chữ viết, thiên văn và lịch pháp. - Thành tựu của nền văn minh Maya. - Địa ngục của người Maya, cũng giống như quan niệm của các cư dân phương Đông khác, là khoảng không gian đi xuyên qua các hang động và bên dưới mặt đất, được cai quản bởi một vị thần cao niên đại diện cho sự chết và thối rữa. - Mặt trời và Itzamna là hai vị thần rất quan trọng trong tiềm thức của người Maya, tượng trưng cho thiên đường.. - Đặc biệt, thần của người Maya không riêng biệt như trong quan niệm của người Hi Lạp cổ.. - Không có thần Tình yêu, thần Chiến tranh hay những vị thần cai quản từng lĩnh vực riêng biệt mà hợp nhất lại, có cùng diện mạo, là một lực lượng có sức mạnh siêu nhiên trong quan niệm tín ngưỡng của người Maya. - Đặc biệt thần của người Maya không phải lúc nào cũng “tốt” tuyệt đối hoặc "xấu” tuyệt đối. - Chữ viết của người Maya xuất hiện khá muộn so với các quốc gia cổ đại Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ. - Nó được hình thành trên cơ sở hệ thống chữ viết của người Olmec trước đó. - Những nét chạm khắc được xem là dấu hiệu chữ viết sớm nhất của người Maya xuất hiện rất sớm, vào khoảng năm 600 TCN. - Tuy nhiên, hệ thống chữ viết hoàn chỉnh của người Maya chỉ xuất hiện vào khoảng thế kỉ III TCN. - Về tổng thể, hệ thống chữ viết của người Maya có hơn 1.000 kí hiệu khác nhau. - Khi thực dân Tây Ban Nha đến, họ đã cho hủy tất cả những sách vở của người bản xứ, chỉ còn sót lại ba cuốn. - Do đó, hầu hết các bản văn tự của người Maya mà chúng ta biết được đến nay đều là các bản văn khắc trên đá.. - Điều đáng ngạc nhiên là: giống như những công trình kiến trúc, điêu khắc của người Ai Cập cổ đại, tất cả những công trình nghệ thuật của người Maya đều được xây dựng mà không sử dụng các công cụ bằng kim loại.. - Những công trình đầu tiên của người Maya là những ngôi mộ đơn lẻ trên các đồi cao, tiền để cho những kiến trúc kiểu kim tự tháp được xây dựng sau này.. - Loại hình kiến trúc tiêu biểu nhất, độc đáo nhất và là đỉnh cao nghệ thuật của người Maya là các Kim tự tháp. - Đây được xem là một loại hình kiến trúc tôn giáo, được xây dựng phổ biến trong các trung tâm quyền lực của người Maya. - Tại Bonampak - một công trình kiến trúc nổi tiếng của người Maya vẫn còn lưu giữ những bức phù điêu, bích họa trên tường thể hiện đề tài lịch sử hay thần thoại mang một dáng vẻ tinh tế, yêu kiều với vẻ đẹp trường tồn. - Những điêu khắc này đạt trình độ mĩ thuật cao đến mức nhiều người cho rằng, điêu khắc của người Maya ở một chừng mực nào đó đã vượt xa cả người Ai Cập cổ.. - Do hệ thống số của người Maya được xây dựng theo hệ số 20, thay vì số 10 nên số 0 nằm sau một số sẽ làm tăng giá trị số đó lên 20 lần, thay vì 10 lần như hệ số thập phân mà chúng ta đang sử dụng.. - Trên cơ sở tính toán, họ đã vẽ được bản đồ vận động của Mặt trăng và các hành tinh với độ chính xác vượt xa các nền văn minh khác.. - Một trong những thành tựu quan trọng nhất của người Maya là lịch. - Lịch của người Maya dựa trên cơ sở năm mặt trời với 365 ngày. - Tuy nhiên, do sử dụng phổ biến hệ số đếm 20 nên một năm theo lịch của người Maya được chia thành 18 tháng, mỗi tháng có 20 ngày, 5 ngày còn lại được đưa vào cuối năm.. - Tuy vậy, lịch của người Maya vẫn được đánh giá là có độ chính xác hơn rất nhiều so với lịch của người châu Âu sử dụng thời đó, mà mãi đến thế kỉ XVI người châu Âu mới đạt đến trình độ này.. - Văn minh Maya đạt được nhiều thành tựu độc đáo trong lĩnh vực khoa học công nghệ. - Nền văn minh của người Aztec (khoảng thế kỉ XIII - XVI). - Văn minh Aztec được hình thành chủ yếu trên phần lãnh thổ của Mexico ngày nay, gần như vào giai đoạn cuối của nền văn minh bản địa trước khi thực dân Tây Ban Nha đặt chân đến vùng đất này. - Do đó, nền văn minh Aztec được xây dựng trên nền tảng vô cùng phong phú của các nền văn hóa trước đó và trở thành một trong những nền văn minh phát triển rực rỡ nhất ở châu Mĩ.. - Chủ nhân của nền văn minh này là người Aztec vốn là những thổ dân da đỏ thuộc bộ tộc Nahuatl.. - Nơi người Aztec xây dựng văn minh vốn là địa bàn cư trú của bộ tộc Toltec - chủ nhân của nền văn minh Toltec. - Bộ tộc Toltec bắt đầu phát triển văn minh của họ trong phần lãnh thổ trung bộ Mexico, gần thành phố Mexico hiện nay. - Trong khoảng thời gian từ thế kỉ X - XII, họ đạt đến đỉnh cao văn minh của mình và có ảnh hưởng đến người Maya. - Một số học giả tin rằng, người Toltec đã di cư đến vùng đất của người Maya, sinh sống ở đó và truyền bá văn minh. - Người Aztec đã biết cách học tập những thành tựu văn hóa của người Toltec và của cả cư dân Maya láng giềng để dựng nên nền văn minh đặc sắc của mình. - Dù không có được hệ chữ viết tương đối tốt như của người Maya, họ vẫn tạo ra được những chữ viết tượng hình. - Văn minh Aztec mang tính chất là một nền văn minh đô thị phát triển ở trình độ cao. - Tổ chức kinh tế vào đầu thế kỉ XVI của họ có thể cao hơn tổ chức kinh tế của người châu Âu đương thời.. - Kinh đô của người Aztec là thành phố Tenochtitlan. - Tenochtitlan không phải là đô thị phát triển một cách ngẫu nhiên mà trái lại, nó được quy hoạch cẩn thận, có trật tự, trên một khuôn viên hình vuông, giống như qui hoạch xây dựng của người Tây Ban Nha sau này. - Tôn giáo đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống của người Aztec. - Nó được xem là sứ mệnh cứu thế của người Aztec, là đức tin vào số mệnh, điều mà hình như đã tạo ra cho người Aztec một dấu ấn khác biệt so với những dân tộc ở xung quanh.. - Sự suy tàn và buộc phải chuyển dịch về phương Nam của nền văn minh Toltec được lí giải một cách huyền thoại là do sự ra đi của thần Quetzalcoatl. - Thần Huitzilopochtli - thần Chiến tranh và thần Mặt Trời, được xem là vị thần quan trọng nhất trong đời sống tâm linh của người Aztec và cả Đế chế của họ. - Đây chính là nguồn gốc tục hiến tế, tuy còn mang nét tàn bạo nhưng nó vẫn thể hiện sự tinh tế trong đời sống tinh thần của người Aztec. - Tôn giáo không chỉ ảnh hưởng lớn đối với đời sống của người Aztec mà còn chiếm vị trí vô cùng quan trọng đối với nền Đế chế của họ. - Vị linh mục có thể nắm giữ tất cả mọi sự hiểu biết của người Aztec: y học, thiên văn học, phương pháp tính toán lịch, chữ viết, lịch sử, văn chương và cả triết học.