- CHÍNH TRỊ HỌC CHÍNH TRỊ HỌC CẦN THIẾT VỚI MỖI CÁ NHÂN VÀ TOÀN XÃ HỘI. - NGUYỄN THỊ THUÝ HẰNG Bắt đầu từ năm học Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội chính thức đào tạo đại học ngành Chính trị học. - Đây là một ngành học mới ở Việt Nam nhưng đối với các nước phát triển trên thế giới thì Chính trị học và Khoa học chính trị đã có từ lâu, đã đạt được nhiều thành tựu và đang phát triển mạnh mẽ, được coi là một ngành khoa học xã hội mũi nhọn. - Nhận thức về chính trị, lý luận chính trị và khoa học chính trị ở nước ta còn nhiều khác biệt, nhiều bất cập. - Ta thường gặp những câu hỏi sau đây: Chính trị học là gì và vai trò của nó trong đời sống xã hội như thế nào? Liệu có thực tế không khi có người cho rằng, tôi chỉ làm chuyên môn thôi, không liên quan gì đến chính trị? Chính trị có khô khan hay không? Cơ hội nghề nghiệp của những người tốt nghiệp ngành Chính trị học như thế nào? Từ thực tế giảng dạy, nghiên cứu và hoạt động của mình, chúng tôi xin nêu một vài ý kiến trao đổi. - Vai trò của Chính trị học trong đời sống xã hội Bốn lĩnh vực trong đời sống, bao gồm chính trị - kinh tế - văn hoá - xã hội, nói như Hồ Chí Minh, là quan trọng ngang nhau, không được xem nhẹ một lĩnh vực nào. - Chính trị có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống xã hội. - Bởi nói đến chính trị là nói đến vấn đề quyền lực, quản lí nhà nước và quản lí xã hội. - Lênin từng nói: “Người ta cần đến kinh tế để khỏi chết đói, cần đến chính trị để khỏi tự giết chính mình. - Nếu không hiểu biết về chính trị thì không thể có hành động tự giác để thực thi quyền lực của chính mình. - Nói một cách vắn tắt, Chính trị học là khoa học nghiên cứu về chính trị. - Từ chính trị đến Chính trị học là một quá trình. - Chính trị học nghiên cứu về chính trị trên nhiều lát cắt: nghiên cứu chính trị từ phương diện con người chính trị thì cần phải nghiên cứu ý thức chính trị, niềm tin chính trị, hành vi chính trị của cá nhân. - Chính trị học còn nghiên cứu các quan hệ. - các quá trình, xu hướng vận động của chính trị, mô hình thể chế, chiến lược, chính sách và công nghệ chính trị. - Có thể nói, Chính trị học là triết học của chính trị, chú trọng nghiên cứu lí thuyết chính trị, cung cấp những hiểu biết cơ bản, có hệ thống các nguyên lí, các quy luật của chính trị để từ đó ứng dụng vào hoạt động chính trị trong những điều kiện cụ thể. - Chính trị học cần thiết đối với cả xã hội và mỗi cá nhân. - Thứ nhất, sống trong một xã hội chính trị (tức là các xã hội có giai cấp và Nhà nước), người ta không thể không hiểu biết về lĩnh vực này, để trở thành những con người chính trị, có ý thức chủ động, tự giác và sáng tạo. - Thứ hai, cần đến chính trị để hình thành nên thể chế, xây dựng nên thiết chế nhằm quản lí xã hội, đem lại lợi ích cho giai cấp và dân tộc, ví dụ như vấn đề về Nhà nước, về Đảng chính trị v.v. - Thứ ba, chính trị còn cần thiết để giải quyết những vấn đề quan hệ quốc tế.. - Khi xem xét chính trị là xem xét cả quá trình chính trị trong không gian và thời gian, vai trò của chính trị được thể hiện cả trực tiếp và gián tiếp. - Trực tiếp như vấn đề bảo vệ quyền lực chính trị, gián tiếp như sự tác động của chính trị vào đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội, vào tâm lý và ý thức cá nhân. - Khái quát lại: Chính trị phải trở thành văn hóa chính trị với các đặc trưng: Khoa học, dân chủ, nhân văn, vì con người. - Theo quan điểm Hồ Chí Minh, phải làm cho chính trị thấm sâu vào đời sống nhân gian, nhìn chính trị từ lăng kính đạo đức và văn hóa. - Đặc biệt, Hồ Chí Minh nhấn mạnh tới phương diện đạo đức, nhân văn của chính trị. - Người cho rằng, chính trị cốt ở hai điểm: đoàn kết và thanh khiết, từ việc lớn đến việc nhỏ, làm chính trị cũng vì dân tộc, vì con người và nhân loại. - Do đó, chính trị không hề suy giảm vai trò của nó mà vẫn đang phát triển, vì chúng ta vẫn đang phấn đấu xây dựng một Nhà nước pháp quyền, một nền dân chủ hiện đại. - Xây dựng văn hóa chính trị nhằm hình thành lối ứng xử văn hóa giữa công dân và Nhà nước, giữa cá nhân và xã hội, giữa thành viên của cộng đồng quốc gia dân tộc này với cộng đồng quốc gia dân tộc khác trong một thế giới vừa cạnh tranh vừa hợp tác. - Chính trị vừa là khoa học vừa là nghệ thuật. - Điều đó có ý nghĩa là, cần khoa học hóa hoạt động chính trị (bởi chính trị tự thân nó không phải là khoa học, mà là quyền lực) đồng thời hoạt động chính trị cũng cần đạt đến sự tinh tế, khéo léo, mềm dẻo. - Chính trị cần đến những tài năng sáng tạo, sự nhạy cảm, linh hoạt như nghệ thuật từ góc nhìn văn hóa chính trị. - Thật sai lầm khi nghĩ rằng, “tôi chỉ làm chuyên môn thôi, không cần làm chính trị” Trong xã hội chính trị, tức là xã hội có giai cấp và Nhà nước, người ta không bao giờ có thể sống và hoạt động mà tách rời khỏi chính trị. - Trên thực tế, chính trị lôi cuốn tất cả mọi người vào cuộc. - Người trí thức càng không nên đứng trong tháp ngà tri thức, như vẫn thường nghĩ một cách chủ quan và ảo tưởng, mà cần chủ động tham gia vào đời sống chính trị. - Nguyễn Trãi, nhà chính trị với trí tuệ mưu lược và nhà nhân văn chủ nghĩa vĩ đại với tấm lòng yêu nước thương dân vô hạn ở thế kỷ XV đã từng tổng kết: “Trải biến cố nhiều thì trí lự sâu, lo công việc xa thì thành công lạ”. - Mác, Ăngghen, Lênin, Hồ Chí Minh đều là là những nhà trí thức lỗi lạc, nhưng đồng thời cũng là các nhà chính trị kiệt xuất. - Cần hiểu câu nói của Lênin: “Người mù chữ sẽ đứng ngoài chính trị” cho đúng. - Không phải người mù chữ thì không cần đến chính trị. - Lênin muốn nhấn mạnh rằng, nếu không có học vấn, học thức thì chỉ có thể hành động chính trị một cách mù quáng mà thôi. - Học chính trị khô khan là lỗi của người hành Đạo chứ không phải lỗi ở Đạo Bản thân chính trị không hề khô khan, bởi nó luôn gắn chặt với thực tiễn, mà thực tiễn thì luôn phong phú, sinh động. - Muốn truyền đạt tri thức về chính trị một cách hấp dẫn, sinh động thì những người nghiên cứu, giảng dạy và tuyên truyền về chính trị phải có sự rèn luyện công phu về tri thức, tư tưởng, phương pháp và bản lĩnh, phải có cả trí tuệ sâu sắc và cái tâm trong sáng của mình. - Vì rất nhiều lí do lịch sử, đội ngũ nghiên cứu, giảng dạy các môn lý luận chính trị ở nước ta còn có những hạn chế. - Cũng chính bởi vậy, nhu cầu xã hội về đào tạo và đào tạo lại nguồn nhân lực được trang bị hệ thống tri thức về Chính trị học là vô cùng bức thiết hiện nay.. - Chương trình đào tạo ngành Chính trị học của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã hướng tới mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực có kiến thức cơ bản và hệ thống về Chính trị học, có khả năng nghiên cứu và thực hành chính trị học, có năng lực hoạt động trong tất cả các lĩnh vực đòi hỏi sự am hiểu về chính trị học. - Chính vì vậy, chương trình đào tạo được thiết kế khoa học, hiện đại, vừa phù hợp với chương trình khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, vừa tham khảo chương trình đào tạo Chính trị học của nhiều trường đại học hàng đầu trên thế giới và khu vực. - Ngoài khối kiến thức chung, kiến thức toán và khoa học tự nhiên, phông kiến thức về lịch sử, kinh tế học, xã hội học, đạo đức học, tâm lý học, khoa học quản lý, v.v., người học còn được trang bị khối kiến thức về ngoại ngữ chuyên ngành, được trang bị hệ thống tri thức đặc thù của ngành qua các môn học như Chính trị học đại cương, Chính trị học so sánh, Chính trị học phát triển, Phương pháp tiếp cận và nghiên cứu chính trị học, v.v. - Đây là điều kiện cần thiết không chỉ để học tập, nghiên cứu Chính trị học trong nước mà còn có thể chuyển tiếp hay liên thông đào tạo với nước ngoài. - Đặc biệt là những kiến thức, kỹ năng và phương pháp đặc thù, chuyên sâu của Chính trị học như Hệ thống chính trị Việt Nam, Văn hóa chính trị Việt Nam, Những vấn đề toàn cầu, So sánh thể chế chính trị thế giới đương đại, Lý luận về dân chủ và nhân quyền, Kỹ thuật thu thập và xử lý thông tin, Phương pháp viết bài luận và thuyết trình về chính trị, v.v.. - sẽ là những tri thức cực kỳ quan trọng và hữu ích cả về mặt lý luận và thực tiễn, về phương pháp và kỹ năng đối với những người trực tiếp tham gia các hoạt động chính trị hoặc hoạt động trong lĩnh vực liên quan đến chính trị. - Chương trình đào tạo cử nhân Chính trị học ra đời trên cơ sở chuẩn bị kỹ lưỡng của Bộ môn Khoa học Chính trị và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, một trường Đại học có bề dày truyền thống, là một trong những trung tâm đào tạo các ngành khoa học xã hội và nhân văn hàng đầu cả nước. - Nguồn học liệu phong phú, trong đó có nhiều đầu tài liệu chuyên sâu và được cập nhật về Chính trị học với các thứ tiếng Anh, Pháp, Đức, Nga, Trung. - Đặc biệt, tham gia giảng dạy Chính trị học và Khoa học chính trị có nhiều nhà khoa học đầu ngành, giàu kinh nghiệm nghiên cứu và giảng dạy về Chính trị học và đội ngũ cán bộ giảng dạy trẻ, có năng lực và tâm huyết. - Về mặt tri thức, phải cung cấp một hệ thống kiến thức cơ bản, hiện đại và thực tiễn Việt Nam về Chính trị học - để có thể hành nghề, có năng lực giải đáp những vấn đề đặt ra trong đời sống chính trị Việt Nam đồng thời cung cấp phông kiến thức cho người học vừa có hiểu biết rộng vừa chuyên sâu theo từng chuyên ngành. - Bên cạnh đó cần trau dồi cho người học những hiểu biết về thế giới quan, phương pháp luận, ý thức hệ chính trị, sự gắn kết giữa bản chất giai cấp công nhân với tính dân tộc và nhân loại cũng như hệ thống tri thức về văn hóa chính trị, cả ở khía cạnh khoa học, đạo đức và tính thẩm mỹ chính trị. - Về mặt kỹ năng, phải rèn luyện cho người học khả năng phân tích và tổng hợp các sự kiện chính trị, tìm ra bản chất trong các sự kiện chính trị đó và chuyển lý thuyết chính trị vào thực tiễn thực hành chính trị, rèn luyện kỹ năng phân tích, so sánh đồng thời là năng lực dự báo (tương lai học) v.v.. - Và nếu đào tạo được như vậy, chúng tôi cho rằng cơ hội việc làm sẽ mở rộng cho các cử nhân ngành Chính trị học.. - Dân tộc Việt Nam chúng ta là một dân tộc rất nhạy cảm về chính trị. - Nhưng nghiên cứu chính trị với tư cách là một ngành khoa học thì gần đây, từ Đổi mới mới được chú trọng. - Công cuộc đổi mới hơn 20 năm qua đã làm hình thành và phát triển ngành Chính trị học ở Việt Nam. - Cần phải đào tạo ra những chuyên gia Chính trị học trẻ, có tư duy hiện đại, khoa học. - Họ có thể trở thành những nhà giáo giảng dạy Chính trị học trong hệ thống các trường chính trị (trường Đảng), các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề, ở cả trường phổ thông trung học. - Ngoài ra, các cử nhân Chính trị học có thể làm việc trong các cơ quan báo chí, ngoại giao, các doanh nghiệp. - với tư cách là người phân tích và bình luận chính trị. - Như vậy, đào tạo sinh viên chuyên ngành Chính trị học ở bậc đại học và sau đại học với tư cách đào tạo chuyên gia là chúng ta đang góp phần đào tạo nguồn nhân lực khoa học chất lượng cao, làm giàu thêm những tinh hoa cho xã hội ta, một xã hội đang từng bước trở thành xã hội hiện đại.. - Bản thân những sinh viên khi bước vào giảng đường đại học, được đào tạo Chính trị học, ngoài những phẩm chất chung cần có của một sinh viên cần trang bị cho mình những phẩm chất và năng lực đặc thù của ngành học này. - Các em cần rèn luyện năng lực tư duy lý luận, bởi Chính trị học là triết học của chính trị, luôn gắn liền với thực tiễn cuộc sống, và thực tiễn luôn là ngọn nguồn của chân lý. - Hoạt động chính trị nếu không có đạo đức trong sáng, có lòng dũng cảm thì rất có thể trở nên cơ hội. - Đó cũng chính là những phẩm chất cần thiết của nhà hoạt động chính trị, các chính sách, các thủ lĩnh chính trị. - Giảng viên Bộ môn Khoa học chính trị, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.