- Vấn đề nghiên cứu. - Nghiên cứu được tiến hành trên 400 hộ gia đình sống tại khu vực bị ảnh hưởng nặng và các vùng lân cận, các cán bộ thuộc các cơ quan chính quyền và ban ngành các cấp, một số tổ chức chính trị xã hội thuộc địa bàn nghiên cứu, trong đó sử dụng các phương pháp nghiên cứu tư liệu, phỏng vấn điều tra định lượng và định tính.. - Kết quả nghiên cứu đã phác họa bức tranh tổng thể về đời sống kinh tế- xã hội và thực trạng môi trường của cộng đồng dân cư vẫn đang tiếp tục chịu ảnh hưởng chất độc hóa học/dioxin tại những địa bàn lân cận các sân bay. - Kết quả điều tra chỉ ra cho một số nhu cầu cấp thiết cần hỗ trợ đối với người dân sống tại đây, như: cung cấp nước sạch cho sinh hoạt, dạy nghề, khám chữa bệnh, theo dõi và tư bấn sinh sản cho nạn nhân, tuyên truyền nâng cao nhận thức về các biện pháp phòng ngừa phơi nhiễm, giảm thiểu tác hại của dioxin…. - Nghiên cứu tập trung khảo sát một số phường, xã giáp gần khu vực ô nhiễm hoặc gần nơi lưu giữ chất diệt cỏ trong các sân bay nêu trên. - Nghiên cứu được tiến hành trên các hộ gia đình sống tại khu vực bị ảnh hưởng nặng và các vùng lân cận, các cán bộ thuộc các cơ quan chính quyền và ban ngành các cấp, một số tổ chức chính trị xã hội thuộc địa bàn nghiên cứu trong thời gian 18 tháng (từ tháng 7 năm 2008 đến tháng 12 năm 2009), trong đó sử dụng các phương pháp nghiên cứu tư liệu, phỏng vấn điều tra định lượng và định tính.. - HIỆN TRẠNG Ô NHIỄM CHẤT DIOXIN TẠI CÁC ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 1.1. - Tình trạng môi trường Qua các nghiên cứu đã tiến hành khảo sát, lấy mẫu đất và mẫu bùn tại các địa bàn vùng lân cận sân bay cho thấy ảnh hưởng của chất Dioxin còn khá nặng nề trên các khu vực xung quanh sân bay. - Một số sân bay có vai trò quan trọng và sử sụng như là nơi chứa, trung chuyển và nạp chất diệt cỏ phục vụ chiến tranh.. - Hàm lượng dioxin trong một số mẫu cặn bùn trong sân bay Tân Sơn Nhất cao hơn nhiều so với tiêu chuẩn cho phép trên thế giới. - Các hoạt động chứa, nạp hoá chất tại sân bay Nha Trang, Tuy Hoà và Phan Rang diễn ra không nhiều, tập trung một khoảng thời gian ngắn và một số điểm trong sân bay này xác định được mức độ ô nhiễm trong mẫu đất, bùn và cát.. - Số lượng người nhiễm và ảnh hưởng của chất độc hóa học. - Tỉnh Phú Yên có 8869 người được xác định là có bị ảnh hưởng. - TÌNH HÌNH KINH TẾ XÃ HỘI TẠI CÁC KHU VỰC NGHIÊN CỨU 2.1. - Một số đặc điểm nhân khẩu Số hộ gia đình trong trong mẫu nghiên cứu thuộc tại 4 sân bay: Tân Sơn Nhất, Nha Trang, Tuy Hòa, Phan Rang tại mỗi nơi là 360 hộ, với tổng số nhân khẩu lên tới hơn 5686 người, trong đó tỉ lệ giới tính được xem là khá cân bằng tại các điểm nghiên cứu. - Riêng tại sân bay Đà Nẵng và Phù Cát, tỉ lệ nhân khẩu được tính chỉ trên hộ gia đình với số mẫu là 223 và 184 hộ. - Thành phần dân tộc trong mẫu khảo sát tại các địa bàn nghiên cứu hầu hết là người Kinh, dù các địa bàn tỉnh cũng là nơi sinh sống của một số dân tộc thiểu số trong cả nước như Phú Yên, thành phố Hồ Chí Minh. - Về quy mô hộ gia đình, quy mô từ 3-5 người chiếm tỉ lệ cao, đây được coi là quy mô vừa phải và khuân mẫu hiện nay, tỉ lệ này tại Tp.Hồ Chí Minh mang tính đại diện nhất với 76.2%, tuy nhiên gia đình có trên 6 người khá cao, do đặc trưng về giá đất ở nơi đây. - Nghề nghiệp có sự khác biệt lớn giữa các địa bàn nghiên cứu, tại thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, người dân làm nghề buôn bán, dịch vụ và cán bộ công nhân viên chiếm tỉ lệ cao, tại Khánh Hòa, tỉ lệ này thấp hơn và tập trung một phần vào công việc tự do như làm mướn. - Việc làm nông và ngư nghiệp tập trung tại một số địa bàn như Bình Định, Phú Yên, Ninh Thuận. - Trình độ học vấn của người dân trong khu vực làm nông nghiệp và lao động tự do không cao, trình độ phổ thông chiếm ưu thế. - Các địa bàn khác có mức thu nhập không quá cách biệt, trong đó tập trung chủ yếu vào nhóm thu nhập từ 1-3 triệu/tháng với tỉ lệ giao động là 45% tổng số hộ gia đình như Nha Trang, Phan Rang, Tuy Hòa, riêng tại Phù Cát và Đà Nẵng, nhóm thu nhập này chiếm tới 71.5% và 73%. - Như vậy có thể thấy thu nhập bình quân của các hộ gia đình có sự khác biệt không nhiều giữa các vùng sân bay cấp tỉnh và nhìn chung là thấp. - Chi tiêu của người dân chủ yếu ưu tiên cho nhu cầu sinh hoạt hằng ngày là lớn nhất, ngoài ra nhu cầu đầu tư cho sản xuất chỉ tìm thấy ở một số hộ làm ăn kinh doanh và học tập là ưu tiên khá cao đối với nhiều hộ dân các địa bàn, các nhu cầu khác như khám chữa bệnh, tích lũy ít được ưu tiên đầu tư. - Dựa vào mức thu nhập và chi tiêu hằng ngày, phần đông hộ gia đình tự đánh giá mức sống gia đình là trung bình, số cho là khó khăn là khá cao tại một số vùng như Nha Trang, Tuy Hòa, Phan Rang, Phù Cát, khoảng hơn 20%, tỉ lệ này giảm nhiều ở thành phố Hồ Chí Minh với 6.4%. - Hộ gia đình có người bị dị tật do ảnh hưởng của Dioxin thì điều kiện sinh sống còn khó khăn hơn, một phần là các chi phí dành cho người bệnh cao hơn bình thường, bên cạnh đó cũng cần có người chăm sóc thường xuyên trong sinh hoạt hằng ngày, kéo theo số lượng người lao động tạo thu nhập bị giảm xuống nhiều, đó cũng là thực tế thấy được ở hầu hết các hộ gia đình có người bị ảnh hưởng chất độc hóa học tại các vùng sân bay. - Điều kiện sinh hoạt Loại nhà ở tại các địa bàn nghiên cứu chủ yếu là loại nhà tường gạch mái ngói, mái tôn với tỉ lệ cao, và bên cạnh đó loại nhà tạm bợ còn nhiều tại một số tỉnh như Bình Định, Phú Yên và Ninh Thuận, đây củng là nét đặc thù cúa khí hậu các tỉnh miền Trung. - Tại thành phố Hồ Chí Minh, dạng nhà lầu hai tầng trở lên thì phổ biến và chiếm tới 47.8%, do điều kiện hạn chế về diện tích đất và tốc độ đô thị hóa rất nhanh diễn ra tại đây, đồng thời mức sống của người dân nơi đây khá tốt.. - Nguồn nước được sử dụng cho ăn uống của người dân được sử dụng nhiều nhất là nước máy hầu hết tại các tỉnh giao động trong khoảng 50%, riêng người dân Khánh Hòa được cung cấp nguồn nước máy rất tốt, chiếm tới 92.7% hộ dân sử dụng, do địa bàn khảo sát giáp với nhánh sông trực tiếp thông ra biển nên nguồn nước ngầm không thể sử dụng cho ăn uống. - Điều đáng lưu ý là tại hai địa bàn khảo sát của Phú Yên có tình trạng ô nhiễm nguồn nước giếng do ảnh hưởng từ giếng dầu trong thời gian chiến tranh, nguồn nước bị ngấm dầu đã được cảnh báo về mức độ không an toàn cho sức khỏe người dân nhưng khó khăn là giá nước tại đây còn quá đắt so với mức sống của người dân, nên nguồn nước giếng tiếp tục được sử dụng đ/m3). - Đồ dùng cơ bản được sử dụng trong nhu cầu sinh hoạt của gia đình như xe máy, ti vi, điện thoại, đầu đĩa, bếp gas là tương đối đầy đủ. - Những hộ gia đình có mức thu nhập tự xác định là trên trung bình thì có được các đồ dùng nâng cao hơn như tủ lạnh, máy vi tính, một số có ô tô. - Nổi bật là điều kiện sinh hoạt tại các hộ gia đình tại thành phố Hồ Chí Minh được coi là tốt hơn và phong phú hơn các hộ gia đình sống tại các nơi khác. - Nguồn lực kinh tế của hộ gia đình Số người không làm việc tạo thu nhập trong độ tuổi lao động tại các địa bàn nghiên cứu hầu hết là có ít nhất một người thất nghiệp, các hộ gia đình có từ hai người thất nghiệp trở lên ít tìm thấy hơn. - Khu vực sân bay Đà Nẵng, Phù Cát có tỉ lệ người thất nghiệp rất cao, lần lượt là 82% (183 hộ) và 98% (181 hộ) gia đình có ít nhất một người thất nghiệp. - Tại thành phố Hồ Chí Minh, tỉ lệ người thất nghiệp khá cao trong một môi trường năng động, thì cơ hội cạnh tranh nghề nghiệp là rất lớn, có đến 35,3% hộ gia đình có ít nhất một người thất nghiệp. - Một số ít người trong độ tuổi lao động bị nhiễm Dioxin không tham gia lao động và được người dân đưa vào lý do bị bệnh, bị tật nguyền hoặc bị ảnh hưởng của chiến tranh, bị tai nạn lao động. - Một yếu tố để tăng nguồn lực kinh tế hộ gia đình chính là sự trợ giúp về kinh tế từ bên ngoài mà đối với một số hộ khó khăn thì đó lại là nguồn thu nhập chính. - Các hộ gia đình nhận được hỗ trợ giao động trong khoảng 14%, tỷ lệ này tại Phù Cát và Đà Nẵng lại rất thấp, có ít hơn 10 hộ gia đình nhận sự hỗ trợ. - Các nguồn hỗ trợ chủ yếu là từ người thân trong nước và nước ngoài, mà nguồn hỗ trợ từ nhà nước lại rất thấp, kể cả những hộ gia đình được cho là hộ nghèo và có người khuyết tật bởi Dioxin. - Hầu hết người dân có nghe đến vấn đề chất độc hóa học với tỉ lệ cao. - Mặc dù tỷ lệ người không biết về đioxin không cao (11.4% là cao nhất tại Nha Trang, thấp nhất là 2.5% tại Tuy Hòa), nhưng đây lại là con số đáng lưu tâm vì với đa số người dân đã sinh sống tại và gần khu vực bị ảnh hưởng của đioxin trên 20 năm mà vẫn còn những người chưa từng nghe nói đến đioxin thì việc phòng tránh các tác động của đioxin đối với sức khỏe chắc chắn còn rất nhiều việc phải làm. - Tình hình sức khỏe và chăm sóc sức khỏe của người dân Tình hình chung sức khỏe dân cư Tại thành phố Hồ Chí Minh và Khánh Hòa là gần 60%, Phú Yên và Ninh Thuận là hơn 40% số người trả lời cho biết gia đình họ có người phải đi điều trị tại cơ sở y tế trong một năm qua. - Ngoài ra còn có một số bệnh mang tính đặc trưng của khu vực là bệnh viêm phổi, viêm phế quản.. - Nguyên nhân dẫn tới các bệnh như trên được người dân cho là do vấn đề ô nhiễm môi trường (đặc biệt cao tại thành phố Hồ Chí Minh) và một số nguyên nhân khác như do dịch bệnh, do vệ sinh an toàn thực phẩm chưa đảm bảo cũng được nêu ra. - Nghiên cứu chú ý đến tỉ lệ người mắc bệnh tại Đà Nẵng và Bình Định cho rằng nguyên nhân bệnh là do ảnh hưởng chất độc hóa học, tỉ lệ này chiếm tới 56% và 36% vì tỉ lệ người dân biết về môi trường họ đang sinh sống bị nhiễm độc là rất cao.. - Thói quen và cách chữa trị thường gặp nhất ở người dân địa phương khi mắc bệnh là tự đi mua thuốc ở các hiệu thuốc tây là chủ yếu, với người có thu nhập không cao và được cấp Bảo hiểm y tế khám chữa bệnh thì thường đến trạm y tế địa phương để điều trị. - Như vậy, điều kiện kinh tế là một yếu tố quan trọng đối với người dân trong việc quyết định chữa trị ở đâu và bằng cách nào.. - Tình trạng sức khỏe của người bị ảnh hưởng Dioxin Đối với những người trực tiếp bị nhiễm chất độc da cam, sức khoẻ của họ ngày càng giảm sút do sự phát tác khi họ bước vào tuổi già, một số bệnh họ thường gặp phải là thần kinh, đại tràng, phổi, một số chứng ung thư,… Thế hệ con cái họ thường mắc những căn bệnh hiểm nghèo, khó chữa như thần kinh, xương, bại não, thiểu năng và một số căn bệnh hiểm nghèo khác, đặc biệt là một số hộ gia đình bị di truyền đến đời cháu và còn ảnh hưởng nặng nề.. - Về việc điều trị, hiện nay đã có cấp Bảo hiểm y tế cho các trường hợp nhiễm được hưởng chính sách và một số trường hợp đặc biệt khó khăn tại địa phương, tuy nhiên rất nhiều trường hợp bệnh nặng nên phải chuyển đến những nơi điều trị tốt hơn, chi phí cao hơn và thường là vượt tuyến nên rất khó được giải quyết chi trả viện phí. - Một số người được điều dưỡng miễn phí hằng năm, nhưng vì kinh phí cho việc khám chữa bệnh và điều trị theo tiêu chuẩn còn hạn chế nên phải qua giai đoạn xem xét các trường hợp nào cần ưu tiên điều dưỡng trước, và chú ý hơn tới người có công với cách mạng nên điều đó gây nên tâm lý chưa thoả mãn nơi những người dân có nhu cầu được khám chữa bệnh. - Chính sách hỗ trợ người bị ảnh hưởng Dioxin Hỗ trợ kinh tế Số người bị nhiễm chất độc và cần phải được hỗ trợ thì rất đông trong khi số lượng và chỉ tiêu được xét thì có hạn, lý do được bàn đến là vì một số hồ sơ chưa được xác định và giám định sức khỏe. - Trong số các trường hợp có nhận nguồn hỗ trợ chỉ có một số ít gia đình có người bị nhiễm Dioxin và đang nhận được hỗ trợ từ nhà nước với mức độ thường xuyên, còn đa số là được hỗ trợ thăm hỏi ở mức không thường xuyên. - Đời sống của các hộ gia đình, đặc biệt là có người trong gia đình bị bệnh và khuyết tật còn rất khó khăn và thiếu thốn, những người bị ảnh hưởng của Dioxin ít có khả năng làm việc và phải lệ thuộc kinh tế gia đình. - Một số hạn chế khi xét trường hợp được hưởng chế độ Nhiều người dân chưa hiểu được những quy định mới để xét duyệt những trường hợp bị nhiễm, đặc biệt là xác định các loại bệnh theo Nghị định 54. - Đó cũng là mặt trái của quy định nhà nước, theo đánh giá của người dân và một số cán bộ thì vấn đề chưa thực tế, còn quá ngặt nghèo và vô lý.. - Các địa phương cũng triển khai việc phát hồ sơ và hướng dẫn một số trường hợp, nhưng nhận thấy quá trình còn quá phức tạp và rườm rà, gây bất lợi cho người dân. - Thông tin không đầy đủ làm cho người dân dễ dàng hiểu sai và nhận mình vào dạng bị nhiễm hoặc bị ảnh hưởng chất độc hóa học để được hưởng trợ cấp và đổ theo nhau đi làm hồ sơ mà chưa có sự hướng dẫn, xác định nào từ cơ quan, chính quyền địa phương.. - Hoạt động thăm hỏi, tổ chức vận động, tuyên truyền Hội nạn nhân Dioxin tỉnh và các hội Cựu chiến binh, chữ thập đỏ…, thường xuyên tổ chức các hoạt động thăm hỏi, giúp đỡ xây nhà cho gia đình cựu chiến binh nghèo, xuất bản sách về hoàn cảnh thực tế của nạn nhân da cam, tổ chức chương trình quyên góp cho hội nạn nhân chất độc da cam để có kinh phí cho hoạt động hỗ trợ. - Nội dung mà người dân nhận được chủ yếu với hai nội dung là xác định tác hại của Dioxin và nguyên nhân của việc bị nhiễm Dioxin, còn một số nội dung quan trọng khác như yếu tố làm giảm tác động, các việc trợ giúp và tư vấn tâm lý, pháp lý còn chưa được chú trọng và chưa triển khai rộng rãi, mạnh mẽ đến cho người dân, mức độ chủ yếu là không thường xuyên, nhiều nơi chưa có hội nạn nhân CĐHH tại cấp xã, huyện và hoạt động chưa hiệu quả.. - Vấn đề môi trường. - Đánh giá của người dân về môi trường sống Tình trạng môi trường bị nhiễm độc tại địa bàn được người dân nhìn nhận khá khác biệt, tại Nha Trang và Tân Sơn Nhất, người dân cho rằng môi trường bị ảnh hưởng Dioxin ở mức độ nhẹ. - Trường hợp sân bay Phan Rang, Tuy Hòa thì sự đánh giá môi trường được coi là nghiêm trọng hơn khi tỉ lệ người dân cho rằng môi trường bị ảnh hưởng ở mức độ vừa và nhẹ lần lượt là 31,7% và 26.3%.. - Tại sân bay Tuy Hòa người dân lo nhiễm độc từ giếng dầu trong chiến tranh bị rò rỉ và ngấm vào nguồn nước, đất và trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe thông qua sinh hoạt. - tại Phù Cát và Đà Nẵng, nhiều người dân tỏ ra lo lắng khi sống trong điều kiện nhiễm độc.. - Tác động từ môi trường trong nhận thức của người dân Theo kết quả nghiên cứu trên, người dân có nhận biết về môi trường sống, tuy nhiên để có lựa chọn sinh tiếp tục sống tại địa bàn hay không thì gần như họ không có lựa chọn chuyển dời đi nơi khác. - Vấn đề ô nhiễm môi trường là một nguyên nhân khá quan trọng và là nguyên nhân gây ra một số bệnh tật nơi người dân. - ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC 3.1 Giải pháp phát triển kinh tế Xây dựng mô hình phát triển kinh tế địa phương và hỗ trợ phát triển kinh tế hộ gia đình. - Nên đẩy mạnh việc tư vấn hỗ trợ chọn hình thức phát triển kinh tế hộ gia đình phù hợp với điều kiện và năng lực của họ dưới các hình thức hỗ trợ kỹ thuật chăn nuôi, canh tác cho phù hợp, hình thức sản xuất tiểu thủ công nghiệp, tìm đầu vào và đầu ra cho sản phẩm. - Chính sách hỗ trợ kinh tế Giúp vốn cho phát triển kinh tế. - lồng ghép các chương trình, dự án phát triển trên địa bàn, cấp vốn với lãi suất phù hợp và có định hướng cho người dân sử dụng nguồn vốn hiệu quả. - Mức trợ cấp cho các hộ gia đình chính sách. - Hiện nay đã có chính sách hỗ trợ cho nạn nhân bị ảnh hưởng CĐHH tùy theo mức độ ảnh hưởng. - Hỗ trợ đào tạo nghề. - Cần có biện pháp tăng cường cơ hội cho người dân hòa nhập với nền kinh tế hiện nay là đào tạo kỹ năng qua các lớp huấn luyện nghề, tập huấn nâng cao kỹ thuật canh tác trong nông nghiệp và đưa vào áp dụng các mô hình nghề tiểu thủ công nghiệp.. - Tiếp tục tổ chức các Trung tâm hỗ trợ người khuyết tật với quy mô lớn hơn, dạy làm một số ngành nghề đơn giản như thêu may, làm hàng thủ công, sửa chữa đồ dùng nhỏ. - Lưu ý đến chương trình đầu tư chiều sâu như mở các lớp học văn hóa cho người dân và cho các thanh thiếu niên bị ảnh hưởng Dioxin và người khuyết tật tùy theo khả năng tiếp thu.. - Việc hỗ trợ chính thức chỉ được xét những trường hợp tham gia kháng chiến và con em của họ bị di chứng, nhưng trên thực tế thì những người dân không không tham gia cách mạng lại bị ảnh hưởng từ môi trường sống và chịu nhiều thiệt thòi, di chứng từ việc nhiễm chất độc hóa học. - Điều cần làm là giải quyết trợ cấp theo trường hợp đối với các nạn nhân di chứng đời sau của người bị nhiễm trực tiếp, tạo điều kiện cho các gia đình ổn định cuộc sống. - Cần điều chỉnh lại các quy định chính sách cho hợp lý và giải quyết các trường hợp bị phơi nhiễm chính xác, rộng rãi hơn, vì trên thực tế không phải trường hợp nào bị nhiễm cũng đủ một số điều kiện như thế. - Qua đó, điều kiện quy định và xét hồ sơ trợ cấp nên xem xét lại, cho hưởng lại chế độ ưu đãi đối với những gia đình bị ảnh hưởng chất độc da cam trước đây đã từng được hưởng nhưng hiện nay đã bị cắt, cụ thể là điều chỉnh hợp lý nghị định 54 về các điều kiện hưởng chế độ trợ cấp. - Tăng cường hỗ trợ về y tế cho các đối tượng bị nhiễm chất độc da cam như chế độ điều dưỡng đặc biệt, phục hồi chức năng, vật lý trị liệu, cung cấp xe lăn và các phương tiện trợ giúp khác cũng là những việc làm hiệu quả thiết thực cho người dân. - Hỗ trợ về tư vấn sinh sản và chăm sóc sức khoẻ sinh sản Một số hộ gia đình còn phân vân trong việc quyết định sinh thêm con hay không vì nghi hoặc gia đình có người nhiễm CĐHH, kiến thức về yếu tố di truyền nơi người dân chưa được hiểu thật rõ ràng, vì vậy cần phải có giải pháp để đảm bảo đời sống tiếp theo của gia đình nạn nhân, dù có thể tự họ sẽ không quyết định kết hôn, sinh con… Vì vậy, hoạt động tư vấn di truyền, tư vấn sinh sản (trước và sau sinh) được cho là giải pháp cần thiết.. - Trợ giúp tâm lý và pháp lý Đời sống tâm lý của gia đình nạn nhân CĐHH cũng cần được đề cập đến như một yếu tố rất cần thiết để đưa vào chính sách hỗ trợ. - Thành lập các chi hội nạn nhân Dioxin cấp xã phường, đặc biệt tại những địa bàn có nhiều người dân bị ảnh hưởng cần tăng cường đào tạo cán bộ địa phương để có thể đề xuất kịp thời giúp đỡ người dân. - Nâng cao nhận thức phòng tránh tác hại CĐHH/dioxin cho người dân. - Cần tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân, đặc biệt cho người dân đang sinh sống ở khu vực lân cận các điểm nóng như sân bay Đà Nẵng và Phù Cát, về các biện pháp phòng tránh và giảm thiểu phơi nhiễm của dioxin để họ biết tự bảo vệ, phòng ngừa tác hại CĐHH/Dioxin trong cuộc sống hàng ngày của họ. - Giải pháp cho vấn đề môi trường Cải thiện nguồn nước sinh hoạt tại khu vực bị nhiễm dioxin Hiện nay, tại hầu hết các địa bàn điều tra khảo sát gần 6 sân bay cho thấy vẫn còn có số lượng lớn các hộ gia đình đang sử dụng nguồn nước sinh hoạt bằng giếng khoan, giếng đào một phần vì lý do kinh tế. - Do vậy, các hoạt động hỗ trợ từ các hội, hoặc những hỗ trợ khác từ chính quyền nên được định hướng vào việc quan tâm giải quyết nguồn nước sinh hoạt cho người dân. - Bên cạnh đó, cần can thiệp để người dân thay đổi thói quen sử dụng nước giếng tại nhà khi đã có điều kiện sử dụng nước máy. - Phương pháp chôn lấp tích cực có sử dụng một số vật liệu và hoá chất đặc biệt nhằm cô lập cố định vùng đất bị ô nhiễm và ngăn chặn sự lan toả ô nhiễm sang các khu vực lân cận, cần được nghiên cứu áp dụng tại các sân bay vì hiện nay nguồn lực, kinh phí và trình độ công nghệ của nước ta còn hạn chế.. - Thứ nhất, mức sống các hộ gia đình ở các địa bàn nghiên cứu hầu hết là còn khó khăn với công việc làm nông nghiệp chiếm đa phần, tỉ lệ hộ gia đình nghèo còn khá cao tại các tỉnh làm nông nghiệp, bên cạnh đó số người chưa tìm được việc làm ổn định còn khá nhiều. - Để giải quyết phần nào khó khăn về mặt kinh tế cho hộ gia đình, cần xây dựng các mô hình kinh tế tại địa phương, phát huy thế mạnh kinh tế vùng, hỗ trợ vốn, đào tạo nghề và có chính sách hỗ trợ kinh tế cho các hộ gia đình có nạn nhân CĐHH và hộ nghèo.. - Thứ hai, nhận thức của người dân về tác hại và ảnh hưởng của chất độc da cam còn nhiều hạn chế và chưa được tiếp cận nguồn thông tin tốt từ địa phương, cần tăng cường triển khai mạnh các thông tin cụ thể giúp cho người dân hiểu biết về tình trạng, mức độ ô nhiễm trong khu vực họ đang sống và có các hướng dẫn cụ thể đi kèm các biện pháp can thiệp nhằm phòng tránh nguy cơ do ảnh hưởng CĐHH/dioxin tại khu vực.. - Thứ ba, chính sách hỗ trợ hiện nay dành cho người bị ảnh hưởng của CĐHH còn khá phức tạp về đối tượng, chế độ và thủ tục làm hồ sơ, vì thế một phần đông người dân bị phơi nhiễm vẫn chưa được hưởng chế độ thích đáng. - Nhằm làm tốt công tác hỗ trợ cho dân cư vùng bị nhiễm dioxin, nhà nước cần xây dựng cụ thể tiêu chí xác định và điều chỉnh đối tượng được hưởng chế độ cho phù hợp hơn chế độ hiện hành, giải quyết các trường hợp phơi nhiễm và thế hệ thứ ba của ngưởi trực tiếp nhiễm chất độc, quan tâm đến sự hỗ trợ mang tính pháp lý cho người dân như hướng dẫn cho các trường hợp có nghi ngờ bị ảnh hưởng chất độc.. - Thứ tư, việc chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh hiện nay dành cho nạn nhân chất độc da cam còn nhiều hạn chế về phương tiện và trình độ điều trị, nhiều trường hợp không có điều kiện kinh tế để tự điều trị hoặc điều trị chưa hiệu quả gây nên những mất mát tổn thương đối với gia đình. - Chính sách về y tế dành cho người dân nói chung và người bị nhiễm chất độc nói riêng cần được quan tâm hơn thông qua việc nghiên cứu xây dựng các trung tâm chăm sóc, nuôi dưỡng, phục hồi chức năng cho người tàn tật, xem xét thành lập một số cơ sở/trung tâm tư vấn di truyền ở một số địa bàn ô nhiễm nặng, phục vụ cho việc xét nghiệm sớm, phát hiện các loại bệnh, di tật trong thời gian mới mang thai giúp người có sức khỏe và cuộc sống ổn định hơn.. - Thứ năm, qua các kết quả thử nghiệm về môi trường và đánh giá của người dân, cho thấy tác hại của môi trường lên cuộc sống của người dân còn lâu dài và tiềm ẩn, nhiều nguy cơ gây ra các bệnh cho người dân. - Các biện pháp can thiệp kịp thời như tạo điều kiện cho người dân sử dụng nguồn nước sạch, thực phẩm sạch, cải thiện môi trường bằng các kỹ thuật khoa học tích cực, đồng thời tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ sức khỏe và xây dựng môi trường sống an toàn