- ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN NGHĨA VỤ TÀI CHÍNH ĐẤT ĐAI CỦA NGƯỜI SỬ DỤNG ĐẤT TẠI THÀNH PHỐ PHAN THIẾT - TỈNH BÌNH THUẬN Hà Thúc Viên 1 và Phan Thị Thanh Trường 2. - Thành phố Phan Thiết, nghĩa vụ tài chính, tài chính đất đai, đất đai, thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai, người sử dụng đất. - Nghiên cứu nhằm mục đích đánh giá tình hình thực hiện các nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất tại thành phố Phan Thiết và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về thực hiện nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất. - Nghiên cứu được thực hiện trên cơ sở các tài liệu thứ cấp có liên quan, điều tra phỏng vấn 30 chuyên gia và 130 hộ sử dụng đất tại thành phố. - Nội dung điều tra gồm quy trình thực hiện nghĩa vụ tài chính, những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai. - Phương pháp chính được sử dụng là phương pháp điều tra, phân tích và tổng hợp. - Kết quả nghiên cứu cho thấy nguồn thu từ nghĩa vụ tài chính đất đai tăng trong giai đoạn nhưng kết quả khảo sát thực tế cho thấy tỷ lệ người sử dụng đất thực hiện nghĩa vụ tài chính thấp. - Nguyên nhân chính người dân không đủ khả năng tài chính để thực hiện nghĩa vụ, chưa am hiểu luật pháp, bất cập trong các quy định về giá và hình thức thực hiện nghĩa vụ tài chính. - Đánh giá tình hình thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai của người sử dụng đất tại thành phố Phan Thiết - tỉnh Bình Thuận. - Nghĩa vụ tài chính là một trong những nghĩa vụ mà người sử dụng đất phải thực hiện đối với Nhà nước để được quyền sử dụng đất hoặc khai thác và sử dụng đất đai. - Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quy định nghĩa vụ tài chính phục vụ cho công tác quản lý đất đai, khuyến khích khai thác và sử dụng hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả quỹ đất đai, đóng góp vào nguồn thu ngân sách Nhà nước. - Quá trình phát triển và cơ cấu kinh tế chuyển dịch nhanh, quá trình đô thị hóa diễn ra với tốc độ cao khiến cho hoạt động giao dịch nhà đất trên địa bàn diễn ra khá sôi nổi, biến động về sử dụng đất diễn ra thường xuyên, nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất cũng có những thay đổi cơ bản. - Bởi những vấn đề trên, công tác quản lý việc thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai của người sử dụng đất đang được địa phương quan tâm. - Để góp phần hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đất đai, nghiên cứu này đi sâu vào đánh giá và đề xuất các giải pháp cần thiết để tăng cường quản lý việc thực hiện nghĩa vụ tài chính của hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất từ năm 2006 đến năm 2012 ở thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận.. - Thu thập số liệu thứ cấp: Các nguồn tài liệu thu thập gồm các thông tin về điều kiện kinh tế, xã hội, các văn bản pháp lý và chính sách pháp luật, số liệu thống kê về tình hình quản lý và sử dụng đất, quản lý thực thu nghĩa vụ tài chính (NVTC) đất đai được thu thập thông qua cơ quan nhà nước, chủ yếu tại Chi cục thuế thành phố Phan Thiết, Phòng Tài nguyên Môi trường và Chi cục Thống kê thành phố Phan Thiết. - Nội dung điều tra được thực hiện với bảng câu hỏi dạng bán cấu trúc, chủ yếu tập trung vào thông tin định tính về những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực thi NVTC đất đai. - Khảo sát đối tượng sử dụng đất: Trên cơ sở các số liệu thứ cấp thu thập được và các cuộc thảo luận với cán bộ trực tiếp quản lý nghĩa vụ tài chính đất đai, 130 hộ gia đình và cá nhân sử dụng đất tại thành phố Phan Thiết được lựa chọn theo hình thức chọn mẫu có mục đích để đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ địa bàn nghiên cứu. - Nội dung điều tra gồm thông tin về những vấn đề liên quan đến NVTC đất đai như quy trình thực hiện nghĩa vụ tài chính, những thuận lợi và khó khăn, kết quả thực hiện các khoản nghĩa vụ tài chính đất đai của người sử dụng đất.. - Số liệu sơ cấp định tính từ khảo sát chuyên gia và khảo sát đối tượng sử dụng đất được tổng hợp theo dạng ma trận nội dung. - Kết quả phát triển kinh tế xã hội của thành phố Phan Thiết trong giai đoạn làm tăng sự chuyển dịch dân cư ngoại thành vào trung tâm thành phố để làm ăn sinh sống, đầu tư, bên cạnh các tác động tích cực, đã gây áp lực lớn về cơ sở hạ tầng đô thị, chỗ ở, phúc lợi xã hội gây tác động mạnh đến sự hình thành và phát triển thị trường nhà đất, đến việc thực hiện các khoản nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất.. - 3.2 Tình hình quản lý và sử dụng đất Hiện trạng sử dụng đất và biến động đất đai:. - phường Đức Thắng, Lạc Đạo và Đức Long là do quá trình lấn biển để xây dựng khu chế biến thủy sản phía Nam Cảng Cá (Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất thành phố Phan Thiết . - Nguyên nhân giảm diện tích đất nông nghiệp là do chuyển mục đích sử dụng đất để phát triển cơ sở hạ tầng đô thị, đất sản xuất kinh doanh, phát triển khu dân cư. - Giai đoạn đất ở tại đô thị tăng 138,57 ha, đất ở tại nông thôn tăng 34,49 ha, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp tăng 1.179,35 ha từ đất trồng lúa, đất đồng cỏ dùng chăn nuôi, đất trồng cây hàng năm khác, đất trồng cây lâu năm và đất bằng chưa sử dụng.. - Chuyển nhượng quyền sử dụng đất: Giai đoạn số lượng hồ sơ chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại thành phố Phan Thiết khá lớn. - 3.3 Đánh giá tình hình thực hiện nghĩa vụ tài chính (NVTC) đất đai tại thành phố Phan Thiết. - Qua kết quả điều tra, 100% cán bộ quản lý nhà nước về NVTC đất đai và đối tượng sử dụng đất được khảo sát đánh giá quy trình thực hiện NVTC đất đai về quy trình phối hợp, luân chuyển hồ sơ xác định và thu, nộp NVTC đất đai hiện nay đơn giản, nhanh gọn hơn so với quy trình trước đây.. - Không chỉ riêng cán bộ quản lý, người sử dụng đất đa số cũng đồng tình với những ưu điểm của quy trình thực hiện nghĩa vụ tài chính hiện nay.. - Kết quả điều tra 130 hộ gia đình, cá nhân, có 116 hộ chiếm tỷ lệ 89,23% đánh giá quy trình thực hiện NVTC đất đai hiện nay theo quy định mới đơn giản và nhanh gọn, người sử dụng đất không phải đến nhiều nơi để thực hiện đóng thuế.. - Như vậy, kết quả điều tra giữa cán bộ quản lý và người sử dụng đất có sự đồng thuận cao về quy trình thực hiện NVTC hiện nay đơn giản và nhanh gọn hơn so với quy định trước đây. - Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là không ít người sử dụng đất không hiểu rõ những quy định về NVTC đất đai, dẫn đến việc chậm trễ nộp NVTC.. - Bảng 2: Quy trình thực hiện NVTC theo ý kiến của người sử dụng đất. - Thực hiện nghĩa vụ thuế nhà đất. - Cuối năm 2011, Chính phủ bãi bỏ quy định thuế nhà đất và thay bằng Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, tăng cường quản lý nhà nước đối với tài chính đất đai, khuyến khích tổ chức, cá nhân sử dụng đất tiết kiệm, có hiệu quả, hạn chế tối đa việc đầu cơ đất đai. - Đối tượng sở hữu nhiều nhà, có quyền sử dụng nhiều đất đai sẽ phải nộp thuế nhiều hơn theo hình thức lũy tiến (Quốc hội khóa 12, 2010).. - thực hiện (Triệu đồng). - Thuế nhà đất năm triệu đồng) tăng đáng kể so với năm triệu đồng) do giá thóc thu thuế 2.000 đồng/kg đã ổn định 4 năm được điều chỉnh lên 2.500 đồng/kg từ 2010, tăng hệ số chịu thuế sử dụng đất phi nông nghiệp theo cấp đô thị (thành phố Phan Thiết từ đô thị loại III lên đô thị loại II theo Quyết định số 890/QĐ- TTg ngày 24/6/2009 của Thủ tướng Chính phủ).. - Tuy nhiên, năm 2012 khi Luật thuế sử dụng đất Phi nông nghiệp có hiệu lực thì nguồn thu trong năm 2012 không hoàn thành dự toán pháp lệnh năm do mức. - thu điều tiết theo Luật thuế sử dụng đất phi nông nghiệp thấp hơn so với Pháp lệnh thuế nhà đất cũ (giảm khoảng 75%, tương đương 12 tỷ đồng).. - Bảng 4: Thực hiện thuế nhà đất của người sử dụng đất. - Kết quả điều tra cho thấy 74,62% hộ gia đình cá nhân đã thực hiện việc đóng thuế nhà đất đầy đủ và 25,38% hộ đã nhận thông báo nhưng chưa nộp. - Điều này cũng gây khó khăn cho cơ quan thuế đảm bảo số thu theo chỉ tiêu pháp lệnh vì tình trạng chậm nộp thuế của các đối tượng sử dụng đất chịu thuế.. - Thực hiện nghĩa vụ Thuế thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất (QSDD). - Trước ngày 1/1/2009 hộ gia đình, cá nhân có QSDD, khi chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của Pháp Luật về đất đai thì phải đóng Thuế chuyển QSDD. - Nguồn thu từ việc thực hiện nghĩa vụ Thuế chuyển QSDĐ từ có sự chuyển biến theo chiều tăng. - Năm 2006, tỷ lệ thực hiện đạt 65,26% so với chỉ tiêu pháp lệnh đề ra.. - Năm 2007, tỷ lệ thực hiện đạt 79,03% so với chỉ tiêu, số thuế thu từ chuyển nhượng quyền sử dụng đất năm 2008 đạt 149,28% so với chỉ tiêu pháp lệnh.. - Bảng 5: Thuận lợi trong việc thực hiện thuế thu nhập từ chuyển QSDĐ. - sử dụng đất đồng tình với quy định của Luật thuế thu nhập cá nhân, việc tính thuế dựa vào thu nhập chịu thuế (thu nhập thực tế mà người sử dụng đất có được khi chuyển nhượng QSDĐ, chuyển nhượng quyền thuê đất) đã khắc phục được vấn đề trước đây: Cá nhân có thu nhập từ chuyển QSDD. - Do đó, việc thực hiện nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất đối với khoản thuế này khá tốt so với các khoản thuế khác vì người sử dụng đất có thu nhập từ việc chuyển QSDĐ.. - 3 Sử dụng mối quan hệ bắc cầu để trốn thuế 7 23,33. - Thực hiện nghĩa vụ trả tiền thuê đất. - Qua kết quả khảo sát, tăng giá thuê đất đã tạo ra tâm lý bất an đối với các hộ gia đình, cá nhân kinh doanh du lịch bởi hoạt động du lịch thường có cầu quy mô diện tích lớn dẫn đến tiền thuê đất cao và nhiều hộ gia đình, cá nhân sử dụng không đủ khả năng nộp tiền thuê đất.. - Bảng 7: Thực hiện tiền thuê đất của người sử dụng đất. - thực hiện NVTC 3 17,65. - Qua khảo sát người sử dụng đất trên địa bàn Phan Thiết có 17 hộ gia đình thuê đất trong tổng số 130 hộ điều tra. - Trong đó, có 9 hộ (chiếm 52,94%) đã thực hiện đóng tiền thuê đất đầy đủ. - tổng số hộ chưa nhận thông báo thực hiện NVTC và nhận. - Thực hiện nghĩa vụ đối với tiền sử dụng đất Nguồn thu ngân sách từ tiền sử dụng đất tăng mạnh trong giai đoạn đạt mức thu cao nhất năm 2011 với 35.600 triệu đồng. - Năm 2012, nguồn thu từ tiền sử dụng đất giảm mạnh, chỉ đạt 13.645 triệu đồng. - Nguyên nhân của sự biến động do tiền sử dụng đất là nguồn thu không ổn định, phụ thuộc vào nhu cầu của nhân dân và không có tăng đột biến về nhu cầu sử dụng. - Ngoài ra, việc cho phép ghi nợ tiền sử dụng đất (Chính phủ, 2010) đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện dự toán thu ngân sách năm 2011 và năm 2012 từ tiền sử dụng đất của thành phố. - Tiền sử dụng đất năm 2012 ghi nợ 17.044 triệu đồng/121 hồ sơ, nếu không ghi nợ thì tiền sử dụng đất năm 2012 sẽ thu được 30.689 triệu đồng, đạt 139,5% dự toán pháp lệnh.. - Qua kết quả điều tra cho thấy 47,95% số hộ trong diện phải nộp tiền sử dụng đất chưa nhận được thông báo và nhận thông báo nhưng chưa nộp tiền. - Nguyên nhân chính là do tiền sử dụng đất phải nộp quá lớn so với thu nhập của người sử dụng đất, nhiều hộ sử dụng đất không quan tâm tới việc xin cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.. - Theo đánh giá của cán bộ thực hiện thu tiền sử dụng đất, 13,33% cán bộ đánh giá các văn bản pháp luật hướng dẫn thực hiện tiền sử dụng phức tạp, chồng chéo, thay đổi bổ sung nhiều lần, gây khó khăn cho người dân nắm bắt để thực hiện nghĩa vụ. - 10% cán bộ đánh giá một số trường hợp người sử dụng đất chưa thật sự am hiểu về chính sách đất đai. - 76,67% cán bộ đánh giá cả hai vấn đề trên ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện nghĩa vụ của người sử dụng đất. - Vì vậy, chính sách đất đai nói chung và tài chính đất đai nói riêng phải được thay đổi một cách tích cực, đơn giản, rõ ràng, có tính thực thi cao để được nhân dân đồng tình hưởng ứng và ủng hộ thực hiện tốt.. - Bảng 8: Khó khăn trong công tác thu tiền sử dụng đất theo đánh giá của cán bộ. - 2 Sự hiểu biết về chính sách đất đai của người sử dụng đất 3 10,00. - Thực hiện nghĩa vụ đối với Lệ phí trước bạ Nguồn thu ngân sách từ lệ phí trước bạ (LPTB) trong giai đoạn có xu thế tăng. - Tuy nhiên, hoạt động giao dịch đất đai tăng làm cho tỷ lệ thực hiện năm 2010 và năm 2011 vượt chỉ tiêu pháp lệnh đề ra, đạt lần lượt 121,64% và 120,38%. - Năm 2012, tỷ lệ thực hiện đạt 85,88% so với dự toán pháp lệnh của tỉnh giao do thực hiện chính sách ghi nợ.. - Theo đánh giá của 36,67% cán bộ khó khăn trong quá trình thu LPTB do người sử dụng đất thường chia đất cho con cái cách làm truyền thống, không đến cơ quan quản lý nhà nước để thực hiện các thủ tục thừa kế theo quy định. - Đối với người sử dụng đất, ghi nợ Lệ phí trước bạ được áp dụng cho nhà ở, đất ở của các hộ gia đình, cá nhân thuộc đối tượng được ghi nợ tiền sử dụng đất (Chính phủ, 2010). - Như vậy, vô tình nâng mức thuế ghi nợ cho đối tượng thuộc diện được ghi nợ cả về lệ phí trước bạ và tiền sử dụng đất, khả năng thực hiện nghĩa vụ tài chính trở nên khó khăn hơn đối với người sử dụng đất.. - Hạn chế tăng dân số: Phan Thiết cần quản lý chặt chẽ việc chuyển dịch dân cư ngoài thành vào trung tâm thành phố một cách ồ ạt, tránh tác động mạnh mẽ đến quá trình sử dụng đất và các hoạt động liên quan đến tài chính đất đai.. - Đối với từng loại nghĩa vụ tài chính đất đai tại thành phố. - Tiền sử dụng đất: Cần thiết thay đổi hình thức thu tiền một lần như hiện nay bằng hình thức thu hàng năm hoặc thu nhiều đợt trong năm, vừa làm giảm gánh nặng tài chính cho người sử dụng đất đồng thời vừa duy trì được nguồn thu cho ngân sách qua từng năm.. - Thuế thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất:. - Thành phố cần quản lý chặt chẽ hơn việc chuyển nhượng, việc kê khai tài sản cá nhân của đối tượng sử dụng đất, phối hợp đồng bộ với các cơ quan liên quan trong việc kiểm kê tài sản nhà đất của người sử dụng đất minh bạch, công khai để thực hiện nghĩa vụ tài chính.. - Lệ phí trước bạ: Thành phố cần khuyến khích và phổ biến quy định về thừa kế đến người sử dụng đất, phối hợp với cơ quan thẩm định giá nhằm xác định giá trị thực tế của tài sản chuyển nhượng.. - Giải quyết tình trạng nợ nghĩa vụ tài chính đất đai: Chi cục thuế Phan Thiết cần phối hợp chặt chẽ với Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thành phố, đối chiếu các trường hợp chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính để bảo đảm việc giao thông báo đúng thời gian quy định, đôn đốc hộ gia đình, cá nhân kịp thời thực hiện các khoản phải nộp vào. - phường, xã, Trung tâm phát triển quỹ đất của tỉnh Bình Thuận, thành phố Phan Thiết xác định nghĩa vụ tài chính người sử dụng đất thuộc diện đền bù hoặc còn nợ nghĩa vụ tài chính và trừ vào khoảng tiền nhận tiền đền bù do giải toả.. - Năng cao hiểu biết pháp luật cho người sử dụng đất: Chi cục thuế thành phố Phan Thiết cần hoàn thiện, nâng cao chức năng tra cứu, xây dựng cơ sở dữ liệu các văn bản hướng dẫn thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai trên Website của ngành thuế. - Phối hợp với trưởng các khu phố tổ chức tuyên truyền hướng dẫn các văn bản, chính sách thuế mới cho người sử dụng đất.. - Giải quyết những khó khăn, vướng mắc của người sử dụng đất: Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thành phố Phan Thiết kết hợp với Chi cục thuế thành phố Phan Thiết tổ chức định kỳ các buổi tiếp dân, lắng nghe ý kiến của người sử dụng đất về các vấn đề tài chính đất đai. - Thành phố cần xây dựng cơ quan hoặc trung tâm tư vấn tài chính đất đai để những vướng mắc, khó khăn của người sử dụng đất được giải đáp nhanh chóng và kịp thời.. - Giải quyết tình trạng không nhận thông báo nộp nghĩa vụ tài chính: Đối với trường hợp người sử dụng đất không đến nhận thông báo thuế để thực hiện NVTC, đề tài đề xuất Chi cục thuế thành phố cần quy định rõ số lần hủy hồ sơ tối đa người sử dụng đất được phép xác đi ̣nh la ̣i giá đất ta ̣i thời điểm có nhu cầu thực hiê ̣n nghı̃a vu ̣ thuế. - Người sử dụng đất chậm nhận thông báo nộp tiền cũng bị xử phạt như nhận thông báo thuế mà chưa nộp tiền.. - Nguồn thu từ thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai của người sử dụng đất tại thành phố Phan Thiết đóng góp một phần đáng kể vào ngân sách của tỉnh Bình Thuận, tuy nhiên tỷ lệ người sử dụng đất thực hiện nghĩa vụ tài chính chưa cao, tình trạng nhận thông báo nộp tiền nhưng chưa nộp tiền và chưa nhận thông báo nộp tiền còn chiếm tỷ lệ cao.. - Nghiên cứu đã xác định được một số thuận lợi và khó khăn trong công tác thực hiện nghĩa vụ tài chính của cán bộ và người sử dụng đất đối với mỗi khoản nghĩa vụ tài chính đất đai cụ thể. - từ đó đề xuất một số giải pháp thiết thực góp phần hoàn thiện công tác thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai tại thành phố Phan Thiết.. - Chân thành cảm ơn lãnh đạo và các cán bộ tại Chi cục Thuế thành phố Phan Thiết, Chi cục Thống kê thành phố Phan Thiết, Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất và Phòng Tài nguyên Môi trường thành phố Phan Thiết, các đội thuế liên phường xã. - Thông tư 30/2005/TTLT-BTC- BTNMT ngày 18/4/2005 hướng dẫn việc luân chuyển hồ sơ của người sử dụng đất thực hiện nghĩa vụ tài chính.. - Kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội thành phố Phan Thiết.. - 48/2010/QH12 ngày 17/6/2010 về Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp. - Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất thành phố Phan Thiết . - Kết quả thực hiện thụ lý hồ sơ của người sử dụng đất.