- Thơ ông thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ và trong sáng, cách tư duy giàu hình ảnh của con người miền núi.. - Tác phẩm: Qua bài thơ Nói với con, bằng những từ ngữ, hình ảnh giàu sức gợi cảm, Y Phương đã thể hiện tình cảm gia đình hết sức ấm cúng, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương và dân tộc mình. - Bài thơ giúp ta hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc niềm núi, gợi nhắc tình cảm gắn bó với truyền thống, với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.. - Bố cục của bài thơ đã thể hiện ý tưởng đó như thế nào?. - Mạch thơ: Mượn lời nói với con của một người cha, nhà thơ đã gợi về cội nguồn sinh dưỡng của mỗi con người và từ tình cảm gia đình đã mở rộng đến tình cảm quê hương từ đó nâng lên thành lẽ sống thiêng liêng của mỗi con người. - Bố cục của bài thơ cũng đã thể hiện ý tưởng đó.. - Đoạn hai mười bảy câu còn lại): Truyền thống nghĩa tình, sức sống mạnh mẽ của con người quê hương.. - Con được lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ, trong sự đùm bọc của quê hương. - Hãy tìm và phân tích các câu thơ nói lên điều đó?. - Con được lớn lên trong sự đùm bọc của quê hương Rừng cho hoa. - Con không chỉ được lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ mà còn được lớn lên trong bầu không khí tươi vui, tràn đầy niềm lạc quan của người đồng mình:. - Hoa là biểu tượng cho những gì tinh tuý nhất mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người. - “đồng mình”, từ đó nhắc nhở con trên đường đời cần phải làm như thế nào?. - Những đức tính của người đồng mình - Là những con người lạc quan yêu đời:. - Con người đồng mình dễ thương biết bao. - Là những con người giàu nghị lực ý chí:. - Nhà thơ Y Phương nói về bài thơ “Nói với con”. - Hỏi: Trong đời sống thi ca của thế giới và Việt Nam, có rất nhiều nhà thơ đã biết những bài thơ tặng con mình nhận một sự kiện nào đó. - Bài thơ “Nói với con” của nhà thơ được viết ra trong hoàn cảnh nào? Điều gì đã thôi thúc nhà thơ viết một bài thơ dài như vậy?. - Trả lời: Tôi viết bài thơ này khi đất nước đã thống nhất. - Nhưng tôi lại thấy rằng trong khó khăn trong gian khổ, thậm chí trong cả hiểm nguy nga, con người lại cư xử với nhau rất tốt, sẵn sàng san sẻ mọi thứ cho nhau. - Tính cách cao đẹp của con người được bộc lộ trong hoàn cảnh đó.. - Nhưng khi chiến tranh kết thúc, cuộc sống dần thay đổi, tôi nhận ra một số người vì lợi ích riêng mà đã đánh hỏng mất bản chất cao đẹp trong con người mình, chỉ một cái lợi nhỏ họ sẵn sàng lao vào giành giật và làm hại nhau. - Tôi viết bài thơ này để nói với con cũng như để căn dặn chính lòng mình là dù có ở hoàn cảnh khó khăn hay tốt đẹp thì vẫn phải giữ lấy cái tâm trong sáng để làm người. - Đó chính là hoàn cảnh và cũng chính là ý nghĩa lớn nhất của bài thơ. - “Nói với con”.. - Trong bất cứ hoàn cảnh nào con người cũng phải giữ lấy thiên lương của mình.Tại sao nhà thơ lại cảm nhận được triết lí này trong sự biến đổi của xã hội hiện đại?. - Qua bài thơ tôi muốn tái khẳng định lại điều ấy.. - Hỏi: Hai câu thơ mở đầu bài thơ rất lạ lùng. - Câu thơ này có tầm khái quát cao. - Hai câu thơ này đã lột tả ý nghĩa của hai câu thơ trên. - Đó chính là tình trong cuộc sống của xã hội hiện đại.. - Hỏi: Người đồng mình thương lắm con ơi. - Một câu thơ thật giản dị nhưng nó trĩu nặng cảm xúc vì nó được tiếp nối bởi tình cảm cộng đồng lớn lao trong bốn câu thơ mở đầu. - Cụm từ “người đồng mình” được các nhà biên soạn giải thích là “Người vùng mình, người miền mình”. - Trả lời: “Người đồng mình yêu lắm con ơi. - cách giải thích như thế cũng đúng nhưng nó làm cô hẹp lại ý nghĩa của câu thơ. - Như tôi đã giải thích, mặc dù những hình ảnh trong bài thơ xuất phát từ cuộc sống của dân tộc tôi trên những miền cao, nhưng cảm xúc ấy thì lại là cảm xúc chung vươn đến mái nhà chung của dân tộc Việt Nam. - Vì con đã bước chân ra đi, gặp lại hình ảnh cha, gặp lại hình ảnh mẹ, gặp lại hình ảnh anh chị em của mình trên khắp dải đất hình chữ S này nên cha đã thốt lên “Người đồng mình” có thể hiểu như trên nhưng ý nghĩa tận cùng của nó là người Việt Nam chúng ta “Yêu lắm con ơi”.. - Sau câu thơ này, cảm xúc mới thay đổi, đi vào chi tiết hơn.. - Nhưng tại sao trong khi đan lờ được miêu tả rất thực, rất cụ thể là bằng những nan tre thì cách nhà lại được đan kết bằng một vật liệu rất tượng trưng là “câu hát”? Sự cách điệu trong câu thơ thứ hai nhằm mục đích gì?. - Trả lời: Cả hai hình ảnh “lờ” và “vách nhà” đều vô cùng gần gũi với người miền núi. - Vách nhà dùng để che chở mưa nắng cho con người. - Câu thơ thứ nhất. - Hỏi: Cải cách dùng hình dáng tính chất của một sự vật gần gũi để chỉ một tâm sự, một tình cảm của con người xuất hiện nhiều trong dân ca của bất cứ dân tộc nào. - Giống như hai câu thơ trên hai câu tiếp theo này cũng sử dụng cách so sánh như vậy. - Nó giống như một lời tâm sự hơn là một câu thơ. - Con đường ấy hàng ngàn con đường như thế đã liên kết con người đồng mình với nhau, khiến cho “người đồng mình” liên kết với nhau dễ dàng hơn, nhanh chóng hơn.. - Hỏi: Bài thơ đang tiếp tục với những giá trị chung của con người thì đột ngột tác giả viết:. - Tại sao có sự chuyển hướng cảm xúc riêng tư như vậy? Điều đó có khiến bài thơ mất cân đối không?. - Trả lời: Cảm xúc không hề thay đổi hai câu thơ này là hệ quả cao nhất, kì diệu nhất mà tất cả những tình cảm được đề cập trước đó vươn tới. - Ngày cưới chính là ngày mà hai tâm hồn con người gắn kết với nhau. - chân thành không đánh mất bản chất chung thuỷ của người đồng mình thì con người sẽ được hưởng ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời. - Sau đó sẽ là một chuỗi ngày, một cuộc đời dài lâu đẹp đẽ nếu ta sống đúng với bản chất tốt đẹp của mình.. - và “chí lớn”? Thường thường trong những lời dạy con người cha ít khi đề cập đến nỗi buồn mà chỉ hun đúc cho con những ý chí thật mãnh mẽ, một tâm hồn thật trong sáng. - Thế nhưng ở câu thơ này, nỗi buồn lại đề cập đến đầu tiên?. - Trả lời: Tôi muốn cho con cái hiểu rằng giá trị của con người không phải được đo đếm bằng của cải mà con người đó sở hữu. - Giá trị đích thực của con người phải ở tầm cao nhân văn mà con người đang vươn tới. - Ở đây, con người không cho phép buồn vì những điều nhỏ nhặt, những nhu cầu vật chất tầm thường, mà nếu có buồn thì con người phải buồn vì sao mình chưa đạt được những đỉnh cao nhân văn nhất. - Chính bằng nỗi buồn cùng khát vọng tiến xa trong cuộc đời đã hun đúc nên ý chí của con người. - Hỏi: Mặc dù những câu thơ “Cao đo nỗi buồn, Xa nuôi chí lớn” khá tối nghĩa nên rất khó hiểu. - Trả lời: Đúng là hai câu thơ đó khó hiểu nhưng đó là đặc trưng ngôn ngữ của người miền núi, ngắn gọn nhắm thẳng vào sự vật. - Câu thơ khó hiểu không phải là tác giả cố ý làm ra thế. - Các từ càng ít, câu thơ càng giống như một lời nhắn nhủ, một mệnh lệnh găm thẳng vào tâm hồn người đọc. - Hơn nữa những câu thơ sau đã mang lại những giải nghĩa rõ ràng hơn nhiều:. - Con người khi đã biết những giá trị tinh thần tốt đẹp thì hoàn cảnh đời sống thường nhật không còn ảnh hưởng nhiều đến họ. - Trên đá cằn khô ấy, trong thung cằn cỗi ấy, con người vẫn tìm thấy sự tươi đẹp của cuộc đời.. - Hỏi: Đúng là nếu đã biết đến các giá trị tinh thần thì dù sống ở bất cứ nơi đâu con người cũng có thể cảm nhận được niềm vui, được vẻ đẹp cuộc đời, đơn giản đó là vì vẻ đẹp đó, niềm vui đó xuất hiện từ bên trong tâm hồn con người chứ không phải từ hoàn cảnh bên ngoài.. - Trả lời: Đúng như vậy. - Khi đã cảm nghiệm ra điều ấy, con người sẽ sống hợp với cuộc sống tự nhiên như sông như suối của mình:. - Con người hãy như dòng sông biết chấp nhận tất cả thác ghềnh đó, chỉ có điều khi băng qua thác ghềnh đó, con người phải học lấy những bài học trong đó. - Nếu hiểu như vậy thì mọi khó khăn, gian nguy “lên thác xuống nghềnh” cũng không làm cho con người cực nhọc nản chí.. - Hỏi: Cái mà cảm giác thuận theo số phận của mình có phải là một cảm giác. - “Chấp nhận số phận không”? Từ xưa đến nay có rất nhiều triết gia kêu gọi con người hãy biết vượt qua số phận của mình bằng nghị lực, bằng ý chí?. - Trả lời: Sự sống “thuận” theo số phận của mình ở đây không phải là sự chấp nhận số phận của mình một cách thụ động. - Con người vẫn lên thác xuống ghềnh đấy thôi. - Điều quan trọng là con người phải hiểu rõ số phận của mình, hiểu rõ khả năng của mình trong khi vẫn vươn tới những chiều cao nhân văn.. - Chính sự hiểu rõ số phận của mình và từ đó vươn lên những giá trị cao đẹp của con người khiến cho họ:. - Người đồng mình thô sơ da thịt Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con. - Con người miền núi có thể sống trong những hoàn cảnh khó khăn nhưng họ vẫn không thay đổi bản chất chân thật của mình.. - Đây không chỉ là lời nhắn nhủ mà còn là lời khẳng định, là niềm tự hào của chính tác giả về những con người quê hương của mình. - Đúng là giá trị con người không thể đo bằng của cải mà phải đo bằng tâm hồn họ, ý chí của họ.. - Những con người đồng mình chân thật và đầy khát vọng nhân văn ấy không thể. - “bé nhỏ” được Chính những con người đó đã tạo nên diện mạo quê hương khác hẳn với những triền đồi khô cằn hay những lũng sâu đây giông bão?. - nhưng bằng tâm hồn mẫn cảm của mình người đồng rừng đã làm sáng lên cuộc sống của mình:. - Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương Còn quê hương thì làm phong tục. - Mỗi con người, bằng ý chí của mình đóng góp cho quê hương những điều tốt đẹp nhất. - Sự đóng góp ấy có thể rất khó khăn, rất vất vả giống như việc đục đá, nhưng con người đã tự nguyện làm điều đó. - Con người chỉ cần cố gắng hết sức mình vì cuộc sống cộng đồng thì đổi lại cuộc sống cộng đồng cũng mang lại niềm vui sự yên ổn cho con người đó.. - Những ý tưởng của bài thơ một lần nữa được nhắc lại ở đoạn thơ cuối cùng này mang lại cảm xúc gì cho người đọc?. - Trả lời: Cả bài thơ đã truyền hết cho con những gì tôi đau đáu nhất, những gì tôi tâm đắc nhất. - Vẻ đẹp tâm hồn con người, lòng vị tha, cha mẹ, quê hương, cuộc sống cá nhân với cộng đồng, niềm tin khát vọng của đời người bài thơ đều đã nhắc đến. - Con người dù bất cứ hoàn cảnh nào, bất cứ địa vị nào “không bao giờ được nhỏ bé”. - Đấy là lời nhắn nhủ, đấy là mệnh lệnh, con người phải sống theo mệnh lệnh đó không thể nhỏ nhoi và hèn kém được.. - Hỏi: Tại sao tác giả lại viết bài thơ này theo thể tự do với những câu rất ngắn và có nhiều đoạn khi đọc lên không có cảm giác “êm tai”? Sự khô khan của nhịp điệu bài thơ có ảnh hưởng gì đến sự cảm thụ của người đọc?. - Trả lời: Tôi nhắc lại bài thơ này giống như, một lời tâm sự của tôi đối với con và đối với chính mình. - Những dòng thơ ngắn và thường không có vần với câu thơ kế tiếp càng làm cho chúng giống như một lời nhắn gửi. - Những câu thơ như vậy mộc mạc đơn sơ và chân chất đúng như tâm hồn của người đồng rừng vậy. - Chính vì vậy nhịp điệu bài thơ có vẻ khô khan nhưng nó tạo ra được những yếu tố thẩm mĩ tích cực khác. - Câu thơ bài thơ giống như tiếng nói hàng ngày và do đó gần gũi với tâm hồn người đọc.