- Sang thu Hữu Thỉnh I. - Tác giả: Nhà thơ Hữu Thỉnh quê ở Vĩnh Phúc. - Ông từng nhập ngũ vào binh chủng Tăng - Thiết giáp rồi trở thành cán bộ văn hoá, tuyên huấn trong quân đội và bắt đầu sáng tác thơ. - Sự chuyển biến này đã được Hữu Thỉnh gợi lên bằng cảm nhận tinh tế, qua những hình ảnh giàu sức biểu cảm trong bài Sang thu.. - Sự biến đổi của đất trời sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ đâu và gợi tả qua những hình ảnh, hiện tượng gì?. - Vị trí của mùa thu: Mùa thu là mùa được các thi nhân yêu mến, “thu là thơ của đất trời thu là thơ của lòng người” bởi vậy đã có biết bao nhiêu bài thơ tuyệt đẹp về mùa thu, với Hữu Thỉnh mùa thu được cảm nhận ở một góc nhìn mới.. - Dấu hiệu nhận biết: Sự biến đổi của đất trời sang thu được nhà thơ Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ mùi hương ổi phả vào trong gió. - Vẫn cái gió heo may quen thuộc rất đặc trưng của mùa thu, nhưng cơn gió ấy không gợi buồn mà mang đến sự nôn nao náo nức của tâm trạng, ngỡ ngàng reo vui: “Hình như thu đã về”.. - Phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những chuyển biến trong không gian lúc sang thu. - Những chuyển biến của không gian lúc sang thu:. - Hình ảnh:. - Cơn gió se nhẹ nhàng lướt trong không gian. - Đàn chim bay vội vã đi tìm nơi trốn rét. - Từng đám mây lững lờ trôi trên bầu trời. - Cách sử dụng từ ngữ: Những từ ngữ: Phả vào, dềnh dàng, chùng chính là những từ ngữ diễn tả cảm giác trạng thái thể hiện sự thay đổi của khung cảnh thiên nhiên một cách tinh tế trong thời điểm giao mùa. - Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ - thu được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh, câu thơ nào? Em hiểu thế nào về hai dòng thơ cuối bài:. - Sấm cũng bớt bất ngờ Trên hàng cây đứng tuổi.. - Câu thơ đặc sắc thể hiện sự giao mùa: Nhà thơ Hữu Thỉnh có cách diễn đạt riêng của mình khi miêu tả thiên nhiên trong thời điểm sang thu, tuỳ theo sở thích mỗi người có thể lựa chọn cho mình mỗi câu khác nhau. - Nhưng có lẽ câu đặc sắc nhất của bài thơ: Có đám mây mùa hạ, Vắt nửa mình sang thu. - Hình ảnh thật ấn tượng, đám mây như một cầu ô thước nối liền giữa hai mùa thu và hạ, như tấm lụa mềm nằm ngang giữa bầu trời bồng bềnh, hư ảo. - Hàm chứa trong đó biết bao sự bịn rịn lưu luyến của cảnh của tình, đám mây mang đầy tâm trạng của thi nhân.. - Sấm cũng bớt bất ngờ Trên hàng cây đứng tuổi. - Dựa vào hình ảnh, bố cục của bài thơ, biết lột bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự chuyển biến của đất trời lúc sang thu.. - Dẫu biết rằng thời gian bốn mùa luôn luân chuyển hết xuân đến hạ, thu sang rồi đông tới, thế nhưng ta vẫn cảm thấy ngỡ ngàng khi quên đi nhịp sống sôi động hàng ngày mà lắng nghe tiếng mùa thu đi để cảm nhận thời khắc đặc biệt bước chuyển mùa của thiên nhiên. - Đọc Sang thu của Hữu Thỉnh ta chiêm ngưỡng lại những giây phút giao mùa tinh tế đầy ý vị mà bấy lâu nay ta hững hờ, đó là lúc hồn ta rung lên những cảm nhận dung dị.. - Ở khổ một Hữu Thỉnh đã mang đến cho ta những cảm nhận sâu sắc về thiên nhiên những tín hiệu của mùa thu được phác hoạ bằng những đường nét rất tài hoa: Hương ổi, gió se, sương chúng chình giản dị mà thật gợi cảm.. - Tín hiệu đầu tiên của mùa thu là hương ổi, thứ hương thơm quê mùa dân dã hương ổi không nồng nàn mà dịu nhẹ. - Cảm nhận được hương thơm đặc trưng ấy của mùa thu, nhà thơ còn thể hiện rất khéo cái không khí trong lành của mùa thu trong mát. - Trong câu thơ: Bỗng nhận ra hương ổi Phả vào trong gió se. - Tiếp nối tín hiệu mùa thu là hình ảnh Sương chúng chình qua ngõ. - Một hình ảnh đầy ấn tượng. - Sương được cảm nhận như một thực thể hữu hình có sự vận động, một sự vận động chậm rãi như đang lưu luyến chờ đợi ai hay nuối tiếc điều gì. - “Chùng chình” một sự dùng dằng gợi cảnh thu sống động trong tĩnh lặng, thong thả yên bình.” Hình như thu đã về” như một sự hoài nghi, như một lời tự vấn, một sự ngơ ngác bâng khuâng. - Câu thơ thể hiện sự thâm trầm kín đáo. - Chính cảm giác mơ hồ và tinh tế này đã chuyên chở cái hồn của mùa thu. - Sau cái bỡ ngỡ ban đầu là những cảm nhận rõ nét từng sự chuyển biến của thiên nhiên. - Nhà thơ như căng hết mọi giác quan để thu lấy dáng hình của độ thu sang:. - Sông được lúc dềnh dàng Chim bắt đầu vội vã. - Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu.. - Cái dềnh dàng của sông thu sau khi đã vượt qua những thác ghềnh nhọc nhằn của mùa hạ, giờ đây là thời khắc nghỉ ngơi hiếm có, cảm giác êm đềm chậm rãi phù hợp với mùa thu, rất giống với câu thơ của Trịnh Kim Chi: “Sông Hương như mới vừa say khướt tỉnh dậy trôi về phía gió may”. - Nổi bật trên cái nền bình lặng của sông thu là những đàn chim vội vã chuẩn bị bay đi tránh rét, không gian trở nên xôn xao. - Hai biểu hiện ngược chiều nhau giữa nhanh và chậm giữa từ từ và vội vã của dòng sông và cánh chim, đó là sự khác biệt của vạn vật lúc giao thời, tín hiệu mùa thu vì vậy mà trở nên rõ nét hơn.. - Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu. - Hình ảnh thật ấn tượng. - Mùa hạ mùa thu là hai đầu bến và đám mây là nhịp cầu ở thước vắt qua. - Vẫn còn bao nhiêu nắng Đã vơi dần cơn mưa Sấm cũng bớt bất ngờ Trên hàng cây đứng tuổi. - Mưa đã vơi nghĩa là chỉ mới bắt đầu. - Phải chú ý, phải để lòng mình bắt nhịp với thiên nhiên mới cảm nhận thấy điều đó. - Đằng sau những hình ảnh thi vị, mùa thu là nhịp của trái tim nhà thơ lúc trầm tư, lúc rộn rã lúc da diết âm vang. - Hình ảnh thơ thân thuộc, gần gũi thể hiện sự cảm nhận. - “Sang thu” có một cái gì đó thật êm dịu vương vấn mãi trong hồn người. - Với các thi nhân, mùa thu lưu dấu ấn của mình trong những vần thơ đượm một vẻ riêng trong trẻo, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Tế Hanh, Nguyễn Đình Thi. - đều có những câu thơ những bài thơ về mùa thu tuyệt đẹp. - Đến lượt mình, Hữu Thỉnh lại làm cho mùa thu có thêm hương sắc mới.. - Mùa thu đến với nhà thơ khá đột ngột và bất ngờ, không hẹn trước. - Bắt đầu không phải là những nét đặc trưng của trời mây hay sắc vàng của hoa cúc như trong thơ cổ điển. - Bắt đầu là hương ổi thơm náo nức. - Gió mùa thu hào phóng đem chia hương mùa thu - bấy giờ là hương ổi chín – tới khắp nơi trong vũ trụ.. - Những dấu hiệu đặc trưng của mùa thu đều hiện diện. - Thế mà sao tác giả lại viết: Hình như thu đã về? Còn điều chi nữa mà ngờ? Thu đã về thật đấy rồi, sao lại còn nghi hoặc? Như đã nói ở trên cái chính là sự bất ngờ đột ngột. - Do bất ngờ nên cả khứu giác (mùi hương ổi) cả xúc giác (hơi gió se), cả thị giác (sương chúng chình) đều mách bảo thu đã về rồi mà vẫn chưa thể tin, vẫn chưa dám chắc. - Hình như thu đã về. - Phút giây giao mùa của thiên nhiên ấy, nhìn thấy rồi cảm thấy rồi mà còn sững sờ khó tin. - Do đó, hình như thu đã về còn như là một câu thầm hỏi lại mình để có một sự khẳng định.. - Bây giờ nhà thơ mới xem xét lại cảm giác sang thu kia có đích thực không hay chỉ là ảo giác. - Thiên nhiên được quan sát ở một không gian rộng lớn hơn, nhiều tầng bậc hơn, bức tranh thu từ những gì vô hình (hương gió) từ nhỏ hẹp (ngô) chuyển sang những nét hữu hình cụ thể (sông, chim, mây) với một không gian vừa dài vừa rộng, vừa cao vời. - Tương phản với sông là chim lại bắt đầu vội vã.. - Ta thường chỉ chú ý vào sự vội vã rất đẹp với sự dềnh dàng. - Xin chớ quên từ bắt đầu rất độc đáo. - Bắt đầu vội vã thôi chứ chưa phải đang vội vã, phải tinh tế lắm mới có thể nhận ra sự bắt đầu trong những cánh chim bay.. - Dù có sự vội vã của chim (cái vội vã mới chớm, mới bắt đầu, không khí thu vẫn là không khí thư thái, lắng đọng chậm rãi lâng lâng. - Vì thế mà đám mây mùa hạ mới thảnh thơi duyên dáng vắt nửa mình sang thu. - Đám mây như một dải lụa, như tấm khăn voan của người thiếu nữ trên bầu trời nửa đang còn là mùa hạ, nửa đã nghiêng về mùa thu. - Hình ảnh mây là thực, nhưng cái ranh giới mùa là hư. - Nó chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng lạ lùng của nhà thơ. - Đám mây mùa hạ đang nhuốm sắc thu. - Hai khổ thơ trên rất đẹp về mặt tạo hình, rất tinh trong cảm nhận, như hai chiếc cành biếc của một câu thơ lạ. - Nhưng khổ thứ ba là cái gốc của câu thơ đó, là. - nơi cho hai nhánh thơ kia tựa vào để khoe sắc toả hương, khổ thư ba đem đến cho bài thơ một vẻ đẹp mới, làm trọn vẹn thêm ý sang thu của hồn người chưa thật rõ ở hai khổ thơ trên.. - Trong khổ thơ này, mùa thu được khẳng định bằng đoán nhận, bằng kinh nghiệm, bằng sự suy ngẫm chứ không phải bằng cảm nhận trực tiếp như hai khổ thơ trước. - Mùa thu được quan sát từ gần ra xa, từ thấp lên cao mà thu đang từ từ thu vào trong tâm tưởng, đang lắng lại trong suy tư:. - Để ý sẽ thấy cái gì cũng bắt đầu đi vào chừng mực, vào thế ổn định. - Đâu phải là ngẫu nhiên mà mấy từ cây đứng tuổi lại đứng ngụ vào chỗ kết thúc của bài thơ, vốn là một chỗ cực kì quan trọng? Phải chăng cái đứng tuổi của cây là một cái chốt cửa để qua đó ta mở sang một thế giới khác, thế giới sang thu của hồn người? Vẻ điềm tĩnh của cây trước sấm sét, bão dông vào lúc sang thu hay đó là sự chín chắn từng trải của con người sau những bão táp của cuộc đời? Ngược trở lên hai khổ thơ trước, ta bỗng hiểu vì sao lại có sự chùng chình, bịn rịn lúc sang thu, vì sao vừa có sự dềnh dàng lại vừa có sự vội vã. - Thì ra trước mắt việc đi mãi, ngoảnh đầu thu đã đến rồi. - Đời người vất vả tất bật bận rộn lo toan bỗng chốc thấy mái tóc pha sương, tuổi đứng ở mức tứ tuần, sững sờ mình cũng đã sang thu. - Con người sâu sắc thêm chín chắn thêm. - Nếu là một ai khác, nếu ở thời điểm khác, khi đã nhận ra hương, ra gió, ra sương thu, sẽ có thể kêu lên, sẽ có thể reo lên: “Ôi mùa thu đã về” hoặc. - “A mùa thu đã về” nhưng tác giả sang thu chỉ thầm nhận xét vừa mơ hồ vừa nghi hoặc, Hình như thu đã về?. - Thiên nhiên sang thu chủ yếu là lắng lại, chủ yếu là chừng mực, đúng mức.. - Con người cũng thế. - Thành ra sự vội vã của bầy chim là. - sự vội vã của con người nữa đấy. - Thiên nhiên và con người đều cùng một nhịp sang thu. - Nhan đề sang thu vừa bao trùm lại vừa thấm vào từng từ ngữ, cảnh vật. - Hương quả sang thu. - Ngọn gió sang thu dòng sông, bầy chim, đám mây, bầu trời sang thu. - Nắng sang thu. - Mưa sang thu. - Sấm chớp dông bão cây cối sang thu. - Nhưng trong từng cảnh sang thu của thiên nhiên, đất trời tạo vật là lồng lộng hồn người sang thu