- QUẢN LÝ DỮ LIỆU NÔNG THÔN MỚI TRÊN CƠ SỞ HỆ THỐNG THÔNG TIN ĐỊA LÝ Trần Thị Ngọc Trinh 1 , Trương Chí Quang 1 và Trịnh Vũ Phương 1. - Cơ sở dữ liệu không gian, GIS, Chương trình Nông thôn mới. - Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng được triển khai từ năm 2010 trên phạm vi cả nước. - Tuy nhiên, do phần lớn công việc quản lý cơ sở dữ liệu được thực hiện theo hình thức thủ công nên các cơ quan quản lý gặp nhiều khó khăn trong việc theo dõi, đánh giá và lập kế hoạch phát triển cho các giai đoạn tiếp theo. - Từ đó, đặt ra yêu cầu cấp thiết cần có một giải pháp hỗ trợ quản lý dữ liệu, đánh giá tiến độ thực hiện và lập kế hoạch trực quan trên bản đồ. - Nghiên cứu này đưa ra một giải pháp xây dựng ứng dụng quản lý dữ liệu thực hiện nông thôn mới trên hệ thống thông tin địa lý được đặt tên NRCDBMS (New Rural Construction Database Management System - Hệ thống quản lý dữ liệu Nông thôn mới) và được áp dụng trong quản lý dữ liệu nông thôn mới ở huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long. - NRCDBMS cung cấp các chức năng lập kế hoạch, cập nhật, phân tích, tổng hợp dữ liệu và kết xuất bản đồ kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới của huyện. - Kết quả ứng dụng chương trình quản lý cho vùng nghiên cứu đã cho phép tổng hợp, đánh giá nhanh tình hình thực hiện nông thôn mới ở địa bàn nghiên cứu. - Đặc biệt, tính năng hỗ trợ lập kế hoạch thực hiện các tiêu chí nông thôn mới qua dữ liệu không gian giúp người quản lý dễ dàng theo dõi tiến độ thực hiện, so sánh kế hoạch và tiến độ thực hiện, cập nhật tự động kết quả thực hiện kế hoạch.. - Xây dựng nông thôn mới là giải pháp để thay đổi tình trạng nông thôn nước ta hiện nay, là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (Ban chấp hành Trung ương, 2008). - Nông thôn mới giai đoạn bao gồm các đặc trưng kinh tế phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của cư dân nông thôn được nâng cao. - Hiện nay, 19 xã thuộc huyện Vũng Liêm – Vĩnh Long đang triển khai thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới bao gồm 19 tiêu chí (Thủ tướng chính phủ, 2009), các xã đang trong giai đoạn thực hiện các tiêu chí (Ủy ban nhân dân huyện Vũng Liêm, 2013). - Tuy nhiên dữ liệu nông thôn mới của huyện đang được lưu trữ trên các tập tin văn bản kết hợp với quản lý bằng tập tin Excel, việc phân cấp quản lý dữ liệu đang thực hiện ở cấp huyện với lượng dữ liệu lớn từ xã chuyển về không theo định dạng nên gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là công tác lập kế hoạch và theo dõi tiến độ thực hiện đối với một số tiêu chí cần theo dõi bằng dữ liệu không gian. - Do vậy yêu cầu đặt ra từ người làm công tác quản lý là cần có một giải pháp quản lý dữ liệu hiệu quả, trực quan và đầy đủ về kết quả thực hiện nông thôn mới, đồng thời hỗ trợ lập kế hoạch và theo dõi thực hiện trong năm tiếp theo.. - Từ những yêu cầu thực tế, mục tiêu của bài báo nhằm giới thiệu giải pháp ứng dụng GIS để quản lý việc thực hiện nông thôn mới, trường hợp ứng dụng tiêu biểu ở các xã thuộc huyện Vũng Liêm dựa trên một phần mềm ứng dụng được xây dựng bằng ngôn ngữ lập trình MapBasic và cơ sở dữ liệu nông thôn mới trên môi trường của MapInfo.. - Thu thập dữ liệu thứ cấp: Các báo cáo kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới và kế hoạch thực hiện giai đoạn gồm 19 tiêu chí của 19 xã thuộc huyện Vũng Liêm được thu thập, xử lý và tổng hợp phục vụ xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý thực hiện nông thôn mới.. - Phỏng vấn cán bộ quản lý nông thôn mới bằng phiếu điều tra gồm các nội dung về đánh giá thực trạng quản lý dữ liệu nông thôn mới tại cơ quan trước khi và sau khi sử dụng chương trình quản lý dữ liệu nông thôn mới.. - Sử dụng kỹ thuật lập trình GIS bằng ngôn ngữ lập trình MapBasic 12.0 (MapBasic, 2013) tích hợp trong và phần mềm MapInfo 12.0 để thiết kế chương trình quản lý thông tin chi tiết về thực hiện bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới với giao diện bằng tiếng Việt.. - 2.3 Phương pháp tổng hợp dữ liệu. - Sử dụng phương pháp tổng hợp dữ liệu bằng ngôn ngữ SQL (Structured Query Language – Ngôn ngữ truy vấn có cấu trúc), là một ngôn ngữ truy vấn, tổng hợp dữ liệu hiệu quả trên các hệ thống thông tin được MapBasic hỗ trợ mạnh (Pitney Bowes Software, 2013a), để gom nhóm, tổng hợp kết quả thực hiện các tiêu chí tổng quát và các tiêu chí cụ thể về nông thôn mới trên cơ sở dữ liệu được xây dựng.. - Từ ý tưởng xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu nông thôn mới dựa trên nền GIS, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được một chương trình ứng dụng quản lý dữ liệu nông thôn mới được đặt tên New rural reconstruction database management system (NRRDBMS) cung cấp các chức năng quản lý dữ liệu, phân tích, tổng hợp, đánh giá kết quả thực hiện nông thôn mới, lập và theo dõi kế hoạch thực hiện các tiêu chí trên nền hệ thống thông tin địa lý.. - Trong các phần tiếp theo của bài báo sẽ trình bày các kết quả ứng dụng NRRDBMS trong công tác quản lý dữ liệu nông thôn mới của huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long.. - 4.1 Xây dựng cơ sở dữ liệu nông thôn mới trên GIS. - Trong Bộ tiêu chí nông thôn mới (gồm 19 tiêu chí), mỗi tiêu chí nông. - Dữ liệu về kết quả thực hiện các tiêu chí nông thôn mới được lưu trữ chính trong lớp “Ket qua tieu chi chi tiet” (Kết quả tiêu chí chi tiết). - Dữ liệu này ghi nhận kết quả thực hiện đạt hay chưa đạt, nguyên nhân nếu chưa đạt từng nội dung tiêu chí chi tiết của từng xã theo từng năm được cập nhật. - Bên cạnh việc quản lý kết quả, dữ liệu kế hoạch thực hiện được lưu trữ trong lớp “Ke hoach thuc hien” (Kế hoạch thực hiện), lớp này cho phép lưu trữ dữ liệu hình học là đối tượng các bản đồ kế hoạch, dữ liệu phi hình học về nội dung kế hoạch của từng xã cho từng nội dung chi tiết sẽ thực hiện trong năm. - Hình 1: Mô hình UML cơ sở dữ liệu nông thôn mới. - 4.2 Phân tích chức năng chương trình quản lý dữ liệu nông thôn mới. - Từ mô hình lớp UML đã phân tích, tiến hành xây dựng cơ sở dữ liệu cho chương trình ứng dụng, các chức năng cần thiết cho chương trình quản lý dữ liệu nông thôn mới được xây dựng gồm có các chức năng được chia theo nhóm như lưu đồ tổng quát Hình 2:. - Dữ liệu: cho phép xem tổng quát hoặc chi tiết kết quả, kế hoạch thực hiện nông thôn mới các xã.. - Bản đồ: Gồm các chức năng cho phép tra cứu kết quả thực hiện các tiêu chí và xây dựng các bản đồ kế hoạch thực hiện nông thôn mới của huyện.. - Cập nhật: Cung cấp các giao diện cập nhật trực tiếp các kết quả thực hiện và cho phép cập nhật tự động các kết quả thực hiện các tiêu chí từ kế hoạch đã thực hiện.. - Gồm những chức năng được thiết kế giúp cho người quản lý nhanh chóng nắm tình hình tổng quan, kiểm tra kết quả thực hiện so với kế hoạch đã đề ra.. - 4.3 Tổng hợp dữ liệu và đánh giá kết quả 4.3.1 Phân tích, tổng hợp kết quả thực hiện nông thôn mới. - Các chức năng phân tích tổng hợp dữ liệu được xây dựng bằng câu lệnh SQL Select của ngôn ngữ lập trình MapBasic trên cơ sở dữ liệu nông thôn. - Cụ thể, chức năng này tổng hợp kết quả thực hiện các tiêu chí nông thôn mới của các xã dựa vào dữ liệu các tiêu chí chi tiết cho phép người sử dụng xem tổng thể tình hình thực hiện xây dựng nông thôn mới của huyện về tổng số xã đạt các tiêu chí, chi tiết kết quả thực hiện từng tiêu chí ở các xã trong giai đoạn . - Kế hoạch thực hiện tiêu chí NTM. - Kết quả thực hiện NTM của huyện. - Kết quả thực hiện NTM theo tiêu chí. - thực hiện NTM các xã - Thực hiện NTM theo xã. - Kết quả thực hiện NTM của hai xã - Kết quả và kế hoạch thực hiện NTM - Kết quả. - thực hiện NTM. - 4.3.2 Đánh giá mức độ đạt tiêu chí nông thôn mới huyện Vũng Liêm giai đoạn 2010-2013. - Ngoài việc phân tích, tổng hợp kết quả thực hiện nông thôn mới của huyện ở năm cụ thể, chức năng phân tích, tổng hợp còn cho phép tổng kết tổng số tiêu chí đã đạt của các xã qua từng năm cho tất cả các năm làm cơ sở đánh giá tỷ lệ phần trăm đạt bộ tiêu chí nông thôn mới qua từng năm ở mỗi xã.. - tiêu chí đạt đến năm 2013 của mỗi xã thuộc huyện Vũng Liêm. - Từ kết quả cho thấy đến năm 2013 chưa có xã nào đạt đủ bộ tiêu chí xã nông thôn mới, có 18 xã giữ vững các tiêu chí đã đạt được, 17 xã đạt các tiêu chí đã đăng ký năm 2013. - Hiếu Phụng đạt 13 tiêu chí (68. - Hiếu Nhơn đạt 12 tiêu chí (63. - Thanh Bình đạt 11 tiêu chí (58. - Kết quả tổng kết dữ liệu và tính tỷ lệ các tiêu chí đạt qua các năm của chương trình cho thấy qua bốn năm thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, huyện Vũng Liêm chưa có xã nào đạt được Bộ tiêu chí đánh giá của Bộ,. - hiện nay chính quyền địa phương và người dân đang từng bước thực hiện và theo kế hoạch năm 2014 xã Trung Hiếu và Hiếu Phụng được xét duyệt là xã nông thôn mới.. - hợp theo số xã đạt đối với từng tiêu chí. - Kết quả thực hiện như Hình 5 cung cấp cho người quản lý thông tin tổng quan tiến trình thực hiện các tiêu chí của huyện thông qua việc theo dõi tổng số xã đã đạt ứng với mỗi tiêu chí qua các năm nhằm có kế hoạch chỉ đạo thực hiện phù hợp.. - tăng dần hoặc giảm dần như Hình 5, người quản lý dễ dàng thấy được tính đến năm 2013, các tiêu chí Quy hoạch và thực hiện quy hoạch, Bưu điện, Cơ cấu lao động, Hình thức tổ chức sản xuất, Giáo dục, Y tế, Văn hóa có số xã đạt cao nhất (19 xã, 100. - 4.4 Đánh giá kế hoạch thực hiện nông thôn mới Một trong những nhu cầu thực tế của người quản lý là so sánh kết quả thực hiện các kế hoạch xây dựng nông thôn mới của xã và so sánh kết quả giữa các xã trên các mặt tiêu chí. - Chức năng so sánh kết quả giữa hai xã của huyện cho thấy sự khác biệt về tiến độ và kết quả thực hiện của các xã, từ đó người quản lý có thể đánh giá nhanh tình hình chung và mức độ thực hiện của mỗi xã, đồng thời so sánh được các tiêu chí nào đạt hoặc chưa đạt của từng xã hay những mặt mạnh hoặc yếu kém giữa các xã dể kịp thời hỗ trợ và có kế hoạch thực hiện tốt hơn.. - Hình 6: So sánh kết quả thực hiện nông thôn mới hai xã Trung Hiếu và Hiếu Nhơn. - Hình 6 thể hiện các tiêu chí đạt và chưa đạt của hai xã, kết quả minh họa cho thấy tiến độ thực hiện xây dựng nông thôn mới của xã Trung Hiếu nhanh hơn xã Hiếu Nhơn (14 so với 12 tiêu chí). - cạnh đó, chức năng đánh giá kết quả thực hiện của hai xã còn cho phép đánh giá nhanh kết quả thực hiện so với kế hoạch.. - Hình 7: So sánh kết quả và kế hoạch thực hiện nông thôn mới xã Thanh Bình Kết quả minh họa ở Hình 7 cho thấy xã Thanh. - Bình có 11 tiêu chí đạt theo kế hoạch vào năm 2013. - Tuy nhiên, xã không đạt được tiêu chí “Điện nông thôn” theo kế hoạch nhưng lại đạt được tiêu chí “Cơ cấu lao động” mặc dù tiêu chí này không có đề ra trong kế hoạch thực hiện.. - 4.5 Bản đồ kết quả thực hiện nông thôn mới của huyện. - quản lý dữ liệu nông thôn mới đang được các nhà quản lý quan tâm trong quá trình theo dõi, đánh giá tiến trình thực hiện nông thôn mới của huyện là làm thế nào dữ liệu nông thôn mới được thể hiện gắn kết với không gian quản lý. - “Bản đồ kết quả thực hiện nông thôn mới của huyện” được thực hiện nhằm giúp người sử dụng nhìn một cách tổng thể về không gian, vị trí, lợi thế, hạn chế của các xã. - ngoài ra chức năng này còn thể hiện kết quả theo từng tiêu chí.. - Hình 8: Xem bản đồ kết quả thực hiện NTM của huyện năm 2013. - Các bản đồ chuyên đề kết quả thực hiện nông thôn mới của huyện, các xã có số tiêu chí đạt hoặc không đạt giống nhau thì có màu giống nhau, kèm theo bản đồ chú dẫn tự động số lượng tiêu chí đạt hoặc không đạt (Hình 8).. - Hình 9: Xem bản đồ kết quả thực hiện Nông thôn mới theo tiêu chí Thủy lợi năm 2013 Việc đánh giá thực trạng qua bản đồ giúp người quản lý có cái nhìn tổng quan hơn trong việc chỉ đạo các xã có liên quan trong các dự án nông thôn mới liên quan đến nhiều xã trong huyện. - người quản lý xem xét nhanh tình hình thực hiện và qua đó dễ dàng có kế hoạch cho từng vùng địa lý một cách khả thi.. - Hình 9 thể hiện bản đồ kết quả thực hiện tiêu chí thủy lợi của các xã trong huyện. - Trong nhiều trường hợp khi tiến độ thực hiện các tiêu chí của các xã ảnh hưởng đến các tiêu chí của các xã khác thì việc thể hiện kết quả trực quan giúp nhà quản lý đánh giá được nguyên nhân chậm thực hiện một số chỉ tiêu nông thôn mới nhằm tìm biện pháp tháo gỡ khó khăn chung.. - 4.6 Hỗ trợ lập kế hoạch thực hiện các tiêu chí nông thôn mới. - Xây dựng nông thôn mới là một bước đột phá trong phát triển nông nghiệp, nông thôn nhằm nâng cao năng lực của người dân, tạo động lực giúp họ chủ động phát triển kinh tế, xã hội, góp phần thực hiện chính sách vì nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thay đổi cơ sở vật chất và diện mạo đời sống, văn hóa, qua đó thu hẹp khoảng cách sống giữa nông thôn và thành thị. - Đây là quá trình lâu dài và liên tục, vì thế đòi hỏi cán bộ quản lý phải theo dõi, kiểm tra và lập kế hoạch thực hiện các tiêu chí đánh giá cho từng năm để đạt được xã nông thôn mới theo tiêu chuẩn của Bộ. - NRRDBMS hỗ trợ người sử dụng lên kế hoạch thực hiện các tiêu chí cho từng năm đồng thời kế hoạch này còn được thể hiện trên bản đồ của xã và đơn vị nào phụ trách thực hiện kế hoạch đã đề ra (Hình 10).. - Hình 10: Kết quả lập kế hoạch thực hiện tiêu chí nông thôn mới năm 2013 xã Quới Thiện Xây dựng đường. - Ứng dụng này cho phép người sử dụng dễ dàng lập kế hoạch thực hiện thông qua dữ liệu thuộc tính và các lớp bản đồ các dự án cần xây dựng bổ sung để đạt chuẩn tiêu chí. - Mỗi tiêu chí có thể biểu diễn bằng các đối tượng trên bản đồ như đường giao thông, trường học, cống đập, chợ…, sẽ được xây dựng trên một lớp bản đồ kết hợp với dữ liệu thuộc tính chi tiết về kế hoạch thực hiện. - Các lớp bản đồ kế hoạch này cho phép quản lý trực quan các kế hoạch sẽ thực hiện đồng thời giúp đơn giản hóa tiến trình cập nhật dữ liệu sẽ được đề cập trong phần tiếp theo.. - 4.7 Kiểm tra cập nhật tiến độ tự động Hiện nay, huyện Vũng Liêm có 19 xã, mỗi xã có 19 tiêu chí nông thôn mới để đánh giá, mỗi tiêu chí lại có các nội dung khác nhau. - Do vậy, việc cập nhật dữ liệu nếu bắt đầu lại từng xã, từng tiêu chí, từng nội dụng thực hiện xây dựng nông thôn mới rất khó khăn, mất nhiều thời gian. - Chương trình cho phép cập nhật tự động kết quả thực hiện nông thôn mới thuận tiện hơn bằng cách sử dụng dữ liệu kế hoạch thực hiện đã nhập của năm đó cập nhật thành kết quả thực hiện cho năm thực hiện tiếp theo. - NRRDBMS được thiết kế dựa trên Bộ tiêu chí chuẩn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. - Kết quả nghiên cứu đã đưa ra giải pháp ứng dụng hệ thống thông tin địa lý để quản lý dữ liệu nông thôn mới sử dụng lập trình MapBasic để xây dựng ứng dụng độc lập có giao diện hoàn toàn bằng tiếng Việt. - Với các chức năng phân tích, tổng hợp theo xã và theo tiêu chí qua từng năm trên dữ liệu thuộc tính và thể hiện bản đồ, đánh giá mức độ đạt tiêu chí nông thôn mới, hỗ trợ lập kế hoạch thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên dữ liệu hình học giúp người quản lý thuận tiện theo dõi tiến độ thực hiện, so sánh kế hoạch và tiến độ thực hiện. - Việc tự động kế thừa dữ liệu cũ kết hợp cho phép lập kế hoạch và cập nhật dựa trên kết quả thực hiện kế hoạch giúp đơn giản hóa việc cập nhật khối lượng lớn dữ liệu nông thôn mới hàng năm ở xã. - Kết quả ứng dụng NRRDBMS trong quản lý dữ liệu nông thôn mới ở huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long bước đầu cho thấy tính tiện lợi và hữu ích trong quản lý dữ liệu nội bộ nhưng gặp hạn chế trong việc thông tin nhanh các kết quả cần thiết đến cộng đồng. - Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5 tháng 8 năm 2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. - việc hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới.. - Sổ tay hướng dẫn xây dựng nông thôn mới.. - Thông tư số 41/2013/TT–BNNPTNT về việc hướng dẫn thực hiện bộ tiêu chí Quốc gia Nông thôn mới.. - Báo cáo kết quả chỉ đạo thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới năm 2013 và kế hoạch năm 2014.. - Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16 tháng 04 năm 2009 về việc ban hành Bộ chỉ tiêu Quốc gia về nông thôn mới.. - Nghị định số 41/2010/NĐ-CP về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn.. - Quyết định số 342/QĐ-TTg ngày 20 tháng 02 năm 2013 sửa đổi một số tiêu chí của Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới.. - Xây dựng hệ thống thông tin chuyên ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trên WebGIS. - Quyết định số 499/QĐ-UBND ngày 01 tháng 04 năm 2014 về việc ban hành hướng dẫn thực hiện, đánh giá các tiêu chí nông thôn mới.