- Giải thích ý nghĩa nhan đề bài thơ Tiếng hát con tàu, bình giảng khổ thơ đề từ. - Chúng ta từng biết đến một Chế Lan Viên siêu hình trước Cách mạng đã “từ thung lũng đau thương” đến với “cánh đồng vui”, từ “cái tôi” cô đơn bế tắc đến với cuộc đời rộng lớn của nhân dân, đất nước, cách mạng. - Cuộc “trở về” ấy đã được Chế Lan Viên thể hiện trong những vần thơ chan chứa niềm biết ơn trong tập Ánh sáng và phù sa mà Tiếng hát con tàu. - là một bài thơ tiêu biểu.. - Bài thơ được sáng tác nhân cuộc phát động nhân dân, nhất là thanh niên đi xây dựng khu kinh tế mới ở miền núi Tây Bắc. - Từ sự kiện kinh tế - chính trị này, Chế Lan Viên đã có dịp bộc lộ những trăn trở, xúc động, và lòng biết ơn của mình đối với Tổ quốc, Nhân dân cùng những suy nghĩ về ngọn nguồn sáng tạo của thi ca.. - Bài thơ hấp dẫn người đọc bởi chất trữ tình - triết luận, bởi những sáng tạo độc đáo, bất ngờ, mới lạ ngay từ nhan đề và lời đề từ.. - Trước hết phải giải thích hình tượng con tàu.. - Trên thực tế, ta chưa có đường tàu lên Tây Bắc. - Nhưng Chế Lan Viên vẫn nghĩ tới hình tượng một con tàu. - Con tàu ở đây tượng trưng cho một cuộc hành trình. - Vậy, Tiếng hát con tàu - nhan đề bài thơ - nghĩa là lời ca ngợi cuộc hành trình.. - Căn cứ vào nội dung bài thơ, ta có thể thấy thêm ý nghĩa của nhan đề bài thơ.. - Cuộc hành trình lên Tây Bắc, cũng là cuộc hành trình về với nhân dân, về với Tổ quốc và về với cội nguồn của cảm hứng thi ca.. - Cho nên, Tiếng hát con tàu là bài ca về cuộc hành trình với ý nghĩa biểu tượng nhiều nghĩa như trên.. - Chính Chế Lan Viên cũng đã từng nói: “Thực ra làm thơ chính là nói là viết về cái điều tỏa ra trước thực tế chứ không phải bằng bản thân thực tế”. - Khi viết bài thơ này, nhà thơ cảm thấy “trong lòng rất day dứt. - Con tàu - hồn thơ đang trong cuộc hành trình về với nhân dân thoát khỏi đời riêng nhỏ hẹp. - Con tàu đã làm nên phần nhạc của bài thơ mà năng lượng là niềm vui, là cảm xúc dạt dào, là “tiếng hát”. - Con tàu là biểu tượng cho khát vọng ra đi. - Với Chế Lan Viên, ra đi thực chất là trở về (Con đã đi nhưng con cần vượt nữa/ Cho con về gặp lại Mẹ yêu thương) bởi vì trước đây nhà thơ đã đi quá xa (vào thế giới siêu hình), xa đến nỗi tưởng quên cả đường về. - Chế Lan Viên đã đi theo cách mạng cũng hết sức tự nhiên nhưng còn nhiều lực cản đặc biệt là phải vượt lên chính mình, vượt lên những “buồn rớt”, “mộng rớt” trong tâm hồn để tìm thấy ý nghĩa đích thực của cuộc đời, tìm thấy ngọn nguồn của sáng tạo. - Cuộc ra đi - trở về này được nhà thơ hình tượng hóa thành một chuyên tàu lên Tây Bắc, nơi quê hương cách mạng, nơi đất nước đang gọi, nơi “tâm hồn ta là Tây Bắc chứ còn đâu”.. - Con tàu là biểu tượng cho khát vọng lên đường. - Tiếng hát biểu thị sự phấn chấn hăm hở, tin yêu và tự hào. - Đến với cách mạng, người thi sĩ ấy đã thoát ra khỏi “những tháp Chàm lẻ loi, bí mật” và sau một quá trình “nhận đường, “tìm đường” đã cất lên tiếng hát, tiếng hát của lòng biết ơn vì Đảng, Bác, nhân dân, đất nước đã đem. - Tiếng hát con tàu là tiếng hát của một tâm hồn đang phấn chấn, hăm hớ với khát vọng lên đường đến những miền đất mới mà thực chất là trở về với nhân dân, đất nước - ngọn nguồn của hồn thơ, của những sáng tạo.. - Những nội dung trên đây của bài thơ đã được Chế Lan Viên dồn nén một cách cô đọng, hàm súc trong bốn câu đề từ:. - Tây Bắc ư? Có riêng gì Tây Bắc Khi lòng ta đã hóa những con tàu Khi Tổ quốc bốn bề lên tiếng hát. - Tâm hồn ta là Tây Bắc chứ còn đâu!. - Tây Bắc ư? Có riêng gì Tây Bắc Khi lòng ta đã hóa những con tàu. - Câu thơ cho ta thấy Tây Bắc là một biểu tượng, tượng trưng cho nhiều địa danh, mang nhiều ý nghĩa. - Tâv Bắc là cách nói về Tổ quốc, về Nhân dân, và với tác giả thì Tây Bắc còn có ý nghĩa là nơi ngọn nguồn của cảm xúc mà lí tưởng, cuộc đời nhà thơ đang hướng tới.. - Khi Tổ quốc bốn bề lên tiếng hát Tâm hồn ta là Tây Bắc chứ còn đâu?. - Chế Lan Viên đã thống nhất nhiều sự việc trong một biểu tượng: Con tàu - Tâm hồn ta - Tây Bắc - Tổ quốc - Nhân dân - Cội nguồn sáng tạo. - Khi “phá cô đơn ta hòa nhập với người”, khi mỗi con người phá bỏ chú nghĩa cá nhân, phá bỏ những quan niệm nghệ thuật siêu hình bế tắc để hòa nhập với cộng đồng, với thế giới, với nhân dân đất nước thì tâm hồn mỗi con người sẽ trớ thành một thế giới không tầm thường chút nào. - Tâm hồn anh thuộc về nhân dân.. - Cuộc đời và thế giới cá nhân đã hóa thân, chưng cất thành tâm hồn nhân dân. - Vì thế tâm hồn anh có sự giao cảm đặc biệt với muôn triệu tâm hồn. - Chế Lan Viên đã nhiều lần nói về sự thay đổi kì diệu này:. - “Tâm hồn tôi khi thế giới soi vào Thấy nghìn núi trăm sông diễm lệ”.. - Tiếng hút con tàu, Tây bắc cũng soi vào hồn nhà thơ và nhìn vào tâm hồn nhà thơ bỗng phát hiện ra Tây Bắc đâu chỉ là một miền đất, một vùng quê. - Tây Bắc còn sống trong mỗi con người với những kỉ niệm “máu rỏ tâm hồn ta thấm đất”.. - Tây Bắc là “anh con”, “em con”, là “mế”, là “bản sương giăng", “đèo mây phủ” là vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng”, là cuộc sống gian lao nhưng trọng nghĩa tình, là tất cả những kỉ niệm tươi rói để kết lại thành: “Tây Bắc - người là mẹ của hồn thơ”.. - Lời đề từ chính là một lời tâm niệm: tâm hồn ta thuộc về nhân dân, đất nước.. - Nhìn vào tâm hồn thấy nhân dân, đất nước. - Ra đi đến với cuộc đời, đến với đất nước, nhân dân cũng chính là tìm đến tâm hồn đích thực của mình với những tình cảm trong sáng, những nghĩa tình sâu nặng. - Tiếng hát con tàu có vẻ đẹp hài hòa giữa cảm xức và suy tư, giữa tình cảm và trí tuệ. - Đây cũng là đặc điểm phong cách Chế Lan Viên trong Ánh sáng và phù sa.. - Tiếng hát con tàu được Chế Lan Viên viết năm 1960, trong tâp Ánh sáng và phù sa, nhân sự kiện Đảng và chính phủ phát động đi xây dựng kinh tế ở niền núi Tây Bắc. - Thực ra, sự kiện kinh tế – xã hội chỉ là cái cớ để nhà thơ bày tỏ niềm khát vọng trở về với cuộc sống rộng lớn của nhân dân, ngọn nguồn của mọi sáng tạo nghệ thuật. - Hiểu điều này giúp ta hiểu được ý nghĩa nhan đề Tiếng hát con tàu và khổ thơ đề từ của tác phẩm.. - Thực ra, những năm 60 chưa có đường tàu nào, con tàu nào đi lên Tây Bắc.. - Hình ảnh con tàu được nói đến trong nhan đề và ở trong một số khổ thơ là con tàu trong tâm tưởng mang tính chất biểu tượng, lại đi lặp lại trong nhiều câu thơ, khổ thơ trở thành hình tượng nghệ thuật của tác phẩm:. - Con tàu này lên Tây Bắc anh đi chăng?. - Lấy cả những cơn mơ! Ai bảo con tàu không mộng tưởng?. - Đối với nhiều người thời kỳ ấy, hình ảnh con tàu nói lên khát vọng ra đi đến với nhân dân, với những miền xa xôi để xây dựng đất nước. - Đối với người nghệ sĩ, con tàu là biểu tượng cho khát vọng vượt ra khỏi cái tôi nhỏ bé, quẩn quanh để đến với nhân dân và cuộc sống mới, tìm đến nguồn cảm hứng sáng tạo nghệ thuật.. - Như vậy Tiếng hát con tàu là hình ảnh nhân hóa biểu tượng cho khát vọng lên đường say mê náo nức. - Dùng từ tiếng hát nhà thơ đã diễn tả được niềm vui, niềm hạnh phúc của tâm hồn.. - Bình giảng khổ thơ đề từ:. - Tây Bắc ư? Có riêng gì Tây Bắc Khi lòng ta đã hóa những con tàu, Khi Tổ quốc bốn bề lên tiếng hát Tâm hồn ta là Tây Bắc, chứ còn đâu.. - Nếu con tàu là biểu tượng cho khát vọng ra đi, thì Tây Bắc ngoài nghĩa là một địa danh cụ thể còn là biểu tượng cho những miền xa xôi của Tổ quốc, nơi có cuộc sống gian lao mà nặng nghĩa nặng tình của nhân dân, nơi có cuộc sống gian lao mà nặng nghĩa nặng tình của nhân dân, nơi đả khắc ghi những kỉ niệm không quên của đời người trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp vừa qụa, cũng là nơi đang vẫy gọi mọi người chung sức xây dựng cuộc sống mới.. - Tây Bắc ư? Có riêng gì Tây Bắc.. - Với người nghệ sĩ nói chung, nhà thơ Chế Lan Viên nói riêng, Tây Bắc chính là tâm hồn, là cuộc sống khi người nghệ sĩ biết mở rộng lòng mình với cuộc sống rộng lớn. - Nói cách khác, qua khổ thơ đề từ và cả bài thơ, Chế Lan Viên muốn khẳng định vai trò của cuộc sống với sáng tạo nghệ thuật. - Ý tưởng này được tác giả nhắc lại nhiều lần trong bài thơ.. - Chẳng có thơ đâu giữa lòng đóng khép Tâm hồn anh chờ gặp anh trên kia.. - Tây Bắc ơi, người là mẹ của hồn thơ.. - Nếu bài thơ là tiếng hát lên đường thì khổ thơ đề từ là khúc dạo đầu mang tính khái quát tạo âm điệu chung cho cả bài thơ. - Từ ý nghĩa nhan đề và khổ thơ đề từ ta hiểu được những hình ảnh biểu tượng cho cuộc sống trong bài thơ.. - Sự độc đáo của khổ thơ đề từ chính là ở chỗ đã khái quát tư tưởng, cảm xúc của nhà thơ trong bài Tiếng hát con tàu. - Các hình tượng ấy hoặc sẽ được mở rộng, phát triển, hoặc sẽ làm phong phú thêm cho các hình tượng ở khổ thơ này: con tàu, tiếng hát, Tây Bắc.. - Được trở về với nhân dân, với cuộc đời rộng lớn, đó là sứ mệnh thiêng liêng của nền văn học chân chính. - Để diễn tả niềm khát vong và hạnh phúc ấy, Chế Lan Viên đã sáng tạo nên một bài thơ đặc sắc, độc đáo: Tiếng hát con tàu, một bài thơ tiêu biểu của tập Ánh sáng và phù sa viết năm 1960.. - Sự thực thì chưa hề có đường tàu lên Tây Bắc. - Con tàu ở đây là biểu tượng cho khát vọng lên đường, đi xa, hướng vào đời sống lớn của đất nước, của nhân dân, đi tới những ước mơ lớn, nguồn cảm hướng lớn của nghệ thuật: "Khi lòng ta đã hóa những con tàu". - Tâm hồn anh chờ gặp anh trên kia".. - Sự thực là hồi ấy có chủ trương vận động thanh niên lên xây đựng kinh tế miền núi Tây Bắc. - Nhưng ở bài thơ này, Tây Bắc không chỉ là Tây Bắc. - Đó còn là Tổ quốc bao la, nhân dân vĩ đại, là đời sống cần lao và chiến đấu đầy gian khổ nhưng cũng đầy tình nghĩa của đồng bào trong 10 năm kháng chiến, là một phần máu thịt tâm hồn nhà thơ còn để lại nơi đó với bao kỷ niệm thiết tha:. - "Khi Tổ quốc bốn bề lên tiếng hát, Tâm hồn ta là Tây Bắc chứ còn đâu?, Trên Tây Bắc! ôi mười năm Tây Bắc, Xứ thiêng liêng, rừng núi đã anh hùng, Nơi máu rỏ tâm hồn ta thấm đất".. - Hai khổ thơ đầu là lời giục giã, mời gọi của con tàu lên Tây Bắc và cũng là lời thôi thúc của chính tâm hồn nhà thơ ở nơi ấy. - Chín khổ thơ tiếp theo là những kỷ niệm thiêng liêng ở Tây Bắc trong cuộc kháng chiến mười năm với sức sống muôn đời của nó: "Ôi kháng chiến! Mười năm qua như ngọn lửa, Nghìn năm sau còn đủ sức soi đường".. - Bài thơ có nhan đề là Tiếng hát con tàu bởi vì đó là tiếng gọi của Tây Bắc đi xây dựng làm giàu cho Tổ quốc, Và Tây Bắc là chiến trường từng diễn ra những trận đánh quyết liệt giữa ta và Pháp, nổi tiếng nhất là "Điện Biên lừng lẫy địa cầu". - Tây Bắc cũng là một vùng đất đai phì nhiêu, có nhiều tài nguyên quý hiếm. - Huy Cận có bài Cô gái Hưng yên đi mở mang Tây Bắc. - Nguyền Khải có Mùa lạc, Nguyễn Tuân có Sông Đà, Bùi Minh Quốc có bài thơ Lên miền Tây làm xôn xao dư luận một thời:. - Đó cũng là một hiện thực khơi nguồn cảm hứng cho Chế Lan Viên viết Tiếng hát con tàu.. - Tuy nhiên bài thơ của Chế Lan Viên không chỉ dừng lại ở đó. - Chế Lan Viên là một thi sĩ trước cách mãng đã từng chìm đắm trong cái "tôi". - Và từ đấy, trong tâm hồn Chế Lan Viên luôn luôn trăn trở, phấn đấu "Muốn phá cô đơn hòa hợp với người". - Giờ phút bừng sáng ấy đối với Chế Lan Viên có ý nghĩa như một sự giác ngộ chân lý, giác ngộ một lẽ sống lớn. - Nếu như giờ phút ấy đã biến tâm hồn Tố Hữu thành "một vườn hoa lá rất đậm hương và rộn tiếng chim", thì nó đã biến hồn thơ Chế Lan Viên thành con tàu tâm tưởng tràn đầy khát vọng, đang háo hức lên đường và muốn mở hết tốc lực trong hành trình đến với nhân dân, với đất nước.. - Như vậy bài thơ có nhan đề Tiếng hát con tàu. - Và suốt bài thơ nổi lên một hình tượng chủ đạo: Con tàu lên Tây Bắc. - Trên thực tế chưa hề có đường tàu lên Tây Bắc. - Ở đây con tàu đã trở thành biểu tượng: Biểu tượng cho khát vọng lên đường, đi xa, trở về cuộc sống rộng lớn của đất nước và nhân dân, trở về những kỷ niệm đẹp đẽ, thắm thiết, trở về với ngọn nguồn của thơ ca chân chính "Anh có nghe gió. - "Chẳng có thơ đâu giữa lòng đóng khép", “Tây Bắc đi! người là mẹ của hồn thơ". - Bởi Tây Bắc không chỉ là Tây Bắc mà còn là Tổ quốc bao la, là cuộc sống rộng lớn của nhân dân trên mọi miền đất nước đang vẫy gọi nhà thơ.