- HỆ THỐNG GHI DỮ LIỆU GIÁ RẺ. - PHÙ HỢP VỚI CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN ĐỂ QUAN TRẮC ĐỘ DẪN ĐIỆN TRONG MỘT CỘT ĐẤT. - An electrical current system including four-electrode probes connecting with a Humusoft card and a computer has been made in Can Tho University, Vietnam for measuring electrical conductivity (EC) of the salinity solution flowing through a horizontal sand column. - The experimental results with potassium chlorite solution show that there are linear relations between the calibrated EC measured by four-electrode probes and EC measured by a benchtop EC-meter.. - Keywords: four-electrode probes, electrical conductivity, solution, linear regression Title: Low cost data-logging system suitable for developing countries to monitor. - Một hệ thống điện bao gồm các đầu dò bốn điện cực kết nối với một bản mạch Humusoft và một máy tính đã được chế tạo tại Đại học Cần Thơ, Việt Nam để đo độ dẫn điện (EC) của dung dịch muối chảy qua một cột cát nằm ngang. - Hệ thống này rẻ tiền, chắc gọn và tin cậy cho các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. - Các kết quả thực nghiệm với dung dịch potassium chlorite cho thấy có những quan hệ tuyến tính giữa trị EC đã được chuẩn hóa bằng các đầu dò bốn điện cực và trị EC đo bằng một máy đo EC để bàn.. - Từ khóa: Đầu dò bốn điện cực, độ dẫn điện, dung dịch, hồi quy tuyến tính. - Phương pháp dùng cảm biến bốn điện cực (four-electrodes sensor) để đo độ mặn trong đất đã được sử dụng từ lâu qua các nghiên cứu của McCorkle, 1931;. - Trong thực tế, phương pháp bốn điện cực thường kết hợp với các đầu dò dẫn nhiệt (thermal conductivity probe) để xác định độ dẫn điện EC trong đất ngoài đồng (Fritton, 1974, Nadler và các tính chất khác của đất (Pozdnyakov, 2002). - Phương pháp bốn điện cực không chỉ được ứng dụng rộng rãi trong địa chất học và khoa học đất mà còn được áp dụng lĩnh vực khảo cổ học và tội phạm học khi tìm kiếm các dấu vết của những nơi bị cháy (William, 2003) và sự ô nhiễm môi trường như khi khảo sát sự xâm nhiễm dầu mỏ vào đất (Pozdnyakova, 1999). - Thông thường, phương pháp bốn điện cực kết hợp với. - 3 Phòng Thí Nghiệm Quản Lý Đất Và Nước, Khoa Kỹ Thuật Khoa Học Sinh Học, Đại Học Thiên Chúa Giáo Leuven, Vương Quốc Bỉ. - Đi đôi với thực nghiệm, lý thuyết đầu dò bốn điện cực đã được phát triển và kiểm nghiệm kỹ lưỡng (Rhoades et al . - Bên cạnh thực hành, một số tác giả đã cố gắng làm giảm chi phí chế tạo các đầu dò bốn điện cực (Austin, 1979. - Tiêu chí chính của nghiên cứu này là các đầu dò bốn điện cực phải rẻ tiền, dễ chế tạo và phù hợp với việc sắp đặt thí nghiệm. - Điều cần thiết là tất cả các cảm biến tự chế phải được chuẩn hóa và kiểm soát chất lượng cẩn thận.. - Trường Đại học Cần Thơ, Việt Nam đã chế tạo và thử nghiệm cảm biến độ mặn bốn điện cực để đo độ dẫn điện của đất (EC). - Bằng cách kiểm tra chất lưu vết, sự đo đạc nhằm mục đích xác định đặc tính thủy lực của sự chuyển động của nước trong mô hình thí nghiệm đất ngập nước chảy ngầm. - Sử dụng cảm biến đo EC và chất lưu vết độ mặn thực tế sẽ giới hạn được thời gian và công sức liên quan đến việc thu mẫu và phân tích trong phòng thí nghiệm. - Việc này cũng tránh được việc phá cấu trúc mẫu trong các nghiên cứu cột đất thí nghiệm. - Năm 2002, Konukcu và các cộng sự đã đề xuất việc thử nghiệm cột đất với một cảm biến bốn điện cực. - Bộ thiết bị lắp đặt lần cuối đã được Konukcu sử dụng để đo đạc và mô tả thí nghiệm.. - Do việc thực nghiệm đường cong xuyên tuyến (breakthough curve - BTC) cần mất nhiều ngày nên việc xây dựng một hệ thống đo chép dữ liệu rẻ tiền rất được khích lệ và trường Đại học Cần Thơ đã chế tạo một hệ thống như thế.. - Đầu dò bốn điện cực bao gồm bốn điện cực được sắp xếp với một khoảng cách L đều như nhau như minh họa ở hình 1. - Điện cực có thể được làm bằng một kim loại dẫn điện bất kỳ như thép không rỉ hoặc đồng. - Độ dẫn của đất được tính bằng tỉ số giữa trị đo được của cường độ dòng điện (I) ngang qua hai điện cực bên ngoài (thanh 1 và thanh 4) và điện thế rơi (Vdrop) giữa hai điện cực bên trong (thanh 2 và thanh 3). - Trong quá trình đo đạc, dung dịch đóng vai trò như một chất dẫn điện.. - Một khó khăn đặc thù là sự phân cực hóa điện cực nên dòng điện xoay chiều cần được sử dụng. - V Ampe kế, I Dòng điện. - trong đó K là hệ số hình dạng (m), L là khoảng cách giữa các điện cực (m) và A là diện tích mặt cắt ngang hữu dụng của các điện cực (m 2. - I là cường độ dòng điện và có thể đo bằng ampe kế (A). - Đối với các điện cực tự chế, hệ số hình dạng K thường được xác định bằng sự định chuẩn (calibration) hơn là dựa vào một công thức lý thuyết.. - Trị số σ của một loại đất có khe rỗng thể hiện cả sự phân bố các ion trong dung dịch đất lẫn khả năng trao đổi cation của các phần tử đất (Nadler, 1980). - trong đó σ w là độ dẫn điện của dung dịch đất. - b với a và b là các hệ số kinh nghiệm, σ s là độ dẫn trên bề mặt trong pha rắn. - 3 MÔ TẢ MẠCH ĐIỆN VÀ CÁC THÍ NGHIỆM KHỞI ĐẦU. - Những thí nghiệm khởi đầu đã được thực hiện bằng cách dùng một máy đo EC (Consort EC-meter C105) để định chuẩn số đo các giá trị σ trên máy đo tự tạo dùng cảm biến bốn điện cực đơn giản. - Thí nghiệm đo giá trị σ được tiến hành với 3 lần lập lại trên mọi tổ hợp của từ hai giá trị tần số (Hz) của mạch điện và ba giá trị của nồng độ dung dịch muối potassium chloride (KCl g/L). - Kết quả đo đạc cho điện trở của hệ thống là 10.17 Ohm.. - Theo khuyến cáo từ cẩm nang của Cosort, trị σ calbr của dung dịch kiểm chuẩn (0.745 g/L KCl) là 1.278 dS/m ở 20C, hệ số hiệu chỉnh nhiệt độ là 0.019. - Như hình 2, kết quả thể hiện một tương quan tuyến tính tốt giữa trị EC của cảm biến bốn điện cực theo nhiệt độ (ECfesT) và trị EC đo bằng máy đo Consort (ECConsort).. - Hình 2: Kết quả từ 3 lần lặp lại trong khối ngẫu nhiên với 2 yếu tố. - Một thí nghiệm tỉ mỉ hơn đã được tiến hành với 5 lần lặp lại với 6 nghiệm thức (Dung dịch: 0.00. - Trị EC đo được trong thí nghiệm này được ký hiệu là ECmT. - Các kết quả này cũng thể hiện một hồi quy tuyến tính tốt như hình 3.. - Hình 3: Kết quả từ 5 lần lặp lại trong khối ngẫu nhiên với 6 nghiệm thức. - Để đo thử BTC của một cột đất, một bộ thí nghiệm gồm 9 cảm biến đã được thiết kế tại ĐHCT. - Chất lưu vết được dùng trong thí nghiệm là nước muối. - 9 cảm biến được lắp trên 3 khối, mỗi khối gồm 3 cảm biến. - Tên các cảm biến được đặt theo vị. - ECConsort theo Dung dịch. - Dung dịch (g KCl/L). - ECConsort (dS/m) ECmT theo Dung dịch. - Dung dịch (g KCL/L) ECmT (đơn vị trên máy đo). - Điều quan trọng là trong từng khoảng thời gian liên tiếp bằng nhau ta chỉ bố trí cho duy nhất một cảm biến hoạt động. - Tất cả các cảm biến khác phải bị ngắt để tránh chúng gây nhiễu cho cảm biến đang làm việc. - Do vậy phải có một hệ thống giải đa hợp để vận hành các cảm biến.. - Hình 4: Khối chất dẻo với 3 nhóm bốn điện cực được thiết kế (trái) và chế tạo (phải). - Mỗi lần đo cảm biến, có 3 giá trị cần được xác định gồm trị dòng điện đi qua điện cực 1 và 4, hiệu thế giữa điện cực 2 và 3 và nhiệt độ. - Dòng điện đi qua điện cực 1 và 4 được đo bằng việc đọc điện thế rơi qua điện trở Rcs đã biết giá trị. - Vì hầu hết các mạch điện thu dữ liệu đều chỉ phải ghi lại giá trị của dòng điện một chiều nên các tín hiệu xoay chiều đo được cần được khuếch đại và chỉnh lưu thành điện một chiều (Hình 5). - Vì vi điện thế đo được phụ thuộc vào nhiệt độ nên một cặp nhiệt điện loại K đã được sử dụng để theo dõi nhiệt độ. - Để thu và trữ số liệu, một hệ thống đo đã được thiết kế bằng cách dùng một máy tính cá nhân với một bảng mạch ghi dữ liệu bên trong. - Ngôn ngữ máy tính MATLAB SIMULINK đã được dùng để phát triển một giao diện đồ họa. - Bản mạch HUMUSOFT AD512 của Hãng Humuosoft (2005) cũng được sử dụng cho hệ thống đo. - Bản mạch được làm với 8 kênh vào dạng analog, 2 kênh ra dạng analog với độ phân giải 12 bit và lên được 100 Ks mỗi giây rất phù hợp cho một tiến trình chậm như thí nghiệm. - Thanh cảm biến Dây nối với đầu cực. - Khối nhựa dẻo với 3 nhóm bốn điện cực. - Trong từng khoảng thời gian xác định, hệ thống thu các dữ liệu ở mỗi cảm biến và đưa chúng về lưu ở đĩa cứng. - Dữ liệu cho mỗi lần gồm đo là hiệu thế giữa điện cực thứ hai và thứ ba của nhóm 4 điện cực, hiệu thế rơi qua điện trở đã biết Rcs và nhiệt độ. - Để mỗi cảm biến luân phiên làm việc trong từng khoảng thời gian xác định, một bộ giải đa hợp (demultiplexer) đã được thiết kế để đưa nguồn điện quét tuần hoàn qua hệ thống cảm biến. - Bộ giải đa hợp cho các cảm biến bốn điện cực được mô tả ở hình 6.. - Lập tỉ số giữa cường độ dòng điện (I) đo được ở các điện cực phía ngoài và hiệu điện thế V drop giữa hai điện cực bên trong. - Tỉ số I/V drop tỉ lệ nghịch với điện trở của môi trường, tức tỉ lệ thuận với độ dẫn điện của dung dịch. - Cường độ dòng điện (I). - được thực hiện với tất cả 9 cảm biến với dung dịch muối potassium chloride trong khoảng từ 0 đến 5 g KCl/L.. - 4 THỬ NGHIỆM VÀ KẾT QUẢ. - Giữ hệ thống hoạt động ở một tần số không đổi là 220 Hz, chuẩn bị năm nồng độ muối dung dịch potassium chlorite gồm 0.00. - Để đo trị σ, sử dụng máy đo độ dẫn điện ORION kiểu 105.. - Các dung dịch KCl với nồng độ khác nhau được luân phiên đo bằng máy đo Orion và máy đo bốn điện cực. - Kết quả đo và tính toán từ cảm biến H1V1 được thể hiện ở hình 7.. - Hình 7: Đường quan hệ giữa ECmT và ECOrion ở cảm biến 4 điện cực H1V1. - Vật liệu làm các cảm biến và các bộ phận điện - điện tử chừng 200 EURO. - Hệ thống tận dụng một máy tính cũ loại PC 386 để vận hành.. - Hệ thống làm việc tốt, sai số dưới 5%, chi phí rất rẻ so thiết bị nhập ngoại (mỗi cảm biến bốn điện cực ở Châu Âu có giá xấp xỉ 2.000 EURO), dễ lắp đặt, sửa chữa, phù hợp các nước đang phát triển. - Hệ thống có thể dùng để thực hiện các khảo sát độ dẫn điện trong đất bằng các mô hình vật lý và thực địa. - Các cảm ứng bốn điện cực này có thể cải tiến kích thước và hiệu chỉnh theo yêu cầu nghiên cứu.. - Tác giả cám ơn dự án VLIR-CTU đã tài trợ kinh phí cho nghiên cứu này và rất cảm kích sự giúp đỡ, khích lệ của nhiều cán bộ Khoa Công nghệ, ĐHCT trong thời gian thí nghiệm của chúng tôi. - A compact, low-cost circuit for reading four-electrode salinity sensors. - Field mapping soil conductivity to delineate dryland saline seeps with four-electrode technique. - Brief theory of the four-electrode method [on line], Available from:. - Four-electrode probe for detection of burial places of criminal origin.[on line], Available from: http://www.landviser.com/gorensic.htm [Access April 25 2005]. - Determination of soil solution electrical conductivity from bulk soil electrical conductivity measurements by the four-electrode method. - Field application of the four-electrode technique for determining soil solution conductivity. - Inexpensive four-electrode probe for monitoring soil salinity