Hiệu quả của một số chất xua đuổi đối với trưởng thành sâu đục củ khoai lang Nacoleia sp. (Lepidoptera: Crambidae) trong điều kiện phòng thí nghiệm và nhà lưới

- DOI:10.22144/ctu.jsi.2016.077 HIỆU QUẢ CỦA MỘT SỐ CHẤT XUA ĐUỔI ĐỐI VỚI TRƯỞNG THÀNH.
- SÂU ĐỤC CỦ KHOAI LANG Nacoleia sp.
- (Lepidoptera: Crambidae) TRONG ĐIỀU KIỆN PHÒNG THÍ NGHIỆM VÀ NHÀ LƯỚI.
- substances in repelling the sweet potato tuber moth (Nacoleia sp.) under the laboratory and greenhouse conditions.
- E10-15:Ald, Nacoleia sp., sự đẻ trứng, tinh dầu sả, tinh dầu tỏi.
- E10-15:Ald, garlic oil, lemograss oil, Nacoleia sp., spawning.
- The study aimed to evaluate the effectiveness of some substances to repel the sweet potato tuber moth (Nacoleia sp.) in the laboratory and greenhouse condition at Department of Plant Protection, College of Agriculture and Applied Biology, Can Tho University.
- Nghiên cứu nhằm xác định hiệu quả của một số chất xua đuổi đối với trưởng thành sâu đục củ khoai lang (Nacoleia sp.
- được khảo sát trong điều kiện phòng thí nghiệm và nhà lưới ở Bộ môn Bảo vệ Thực vật, Khoa Nông Nghiệp và Sinh học Ứng dụng, Trường Đại học Cần Thơ.
- Trong điều kiện phòng thí nghiệm, thí nghiệm được thực hiện bằng cách sử dụng hệ thống olfactometer (khứu giác kế) dùng để khảo sát ảnh hưởng của một số chất xua đuổi đối với trưởng thành sâu đục củ khoai lang.
- Các chất quấy rối được khảo sát gồm 1) tinh dầu sả, 2) tinh dầu tỏi, 3) hợp chất (E)-10-pentadecenal (E10-15:Ald) và 4) n-Hexane (đối chứng).
- Trong điều kiện nhà lưới, thí nghiệm được bố trí theo thể thức hoàn toàn ngẫu nhiên, một lựa chọn với 4 nghiệm thức và 3 lần lặp lại..
- Ảnh hưởng của tín hiệu hóa học lên tập tính tìm ký chủ của sâu đục củ khoai lang được qui đổi sang chỉ số EPI (excess proportion index) theo công thức Hori et al.
- Kết quả như sau: trong điều kiện phòng thí nghiệm, các hợp chất E10-15:Ald và tinh dầu sả (citronellal 30%) có tác dụng xua đuổi, trong khi tinh dầu tỏi có tác dụng hấp dẫn ngài cái tìm ký chủ đẻ trứng.
- Tinh dầu sả có tác dụng xua đuổi sự đẻ trứng của ngài cái.
- Tinh dầu tỏi, n-Hexane và (E)-10-pentadecenal không ảnh hưởng lên sự nở của trứng.
- Trong điều kiện nhà lưới: ngài cái chưa bắt cặp có khả năng hấp dẫn ngài đực..
- Hiệu quả của một số chất xua đuổi đối với trưởng thành sâu đục củ khoai lang Nacoleia sp.
- Crambidae) trong điều kiện phòng thí nghiệm và nhà lưới.
- Sâu đục củ khoai lang Nacoleia sp..
- Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật thiếu kiểm soát trong phòng trừ sâu bệnh cho khoai lang làm ảnh hưởng tiêu cực như gây ô nhiểm môi trường, gây độc cho người và các loài động vật máu nóng, làm suy giảm tính đa dạng sinh học và để lại dư lượng thuốc trên sản phẩm....
- Các tinh dầu thiết yếu ly trích từ sả được xem như thuốc trừ sâu sinh học trong quản lý côn trùng gây hại (Tripathi et al., 2009.
- Setiawati et al., 2011.
- Các thành phần chính của tinh dầu là geraniol .
- Setiawati et al., 2011).
- Theo Bhuyan et al.
- Báo cáo này trình bày kết quả nghiên cứu đối với một số chất có hiệu quả trong việc ảnh hưởng lên sự đẻ trứng của sâu đục củ khoai lang ở điều kiện phòng thí nghiệm và nhà lưới, bước đầu xây dựng cơ sở để quản lý sự gây hại của sâu đục củ khoai lang trong điều kiện ngoài đồng theo hướng an toàn với môi trường sinh thái..
- Thời gian và địa điểm: Thời gian: thí nghiệm được thực hiện từ tháng 9/2014 đến tháng 9/2015..
- Thí nghiệm được thực hiện tại Phòng thí nghiệm phòng trừ sinh học, Bộ môn Bảo vệ Thực vật (BVTV), Khoa Nông nghiệp &.
- Sinh học Ứng dụng (SHƯD), Trường Đại học Cần Thơ và trên các ruộng khoai lang tại huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long..
- Vật liệu thí nghiệm: Hộp plastic (đường kính 10 cm, cao 15 cm), hộp nhựa tròn (đường kính 7 cm, cao 3,5 cm), khứu giác kế (olfactometer), kính lúp, giấy nhôm, băng keo, kéo, bông gòn, đĩa petri,.
- mùng lưới, chậu nhựa trồng các giống khoai, mẫu khoai lang tươi.
- Tinh dầu sả citronellal (30.
- tinh dầu tỏi được mua từ Công ty cổ phần hóa chất Cần Thơ, (E)-10-pentadecenal (E10-15:Ald) cung cấp từ phòng thí nghiệm phòng trừ sinh học, Bộ môn BVTV, Khoa Nông nghiệp &.
- Nguồn ngài sâu đục củ khoai lang: Ấu trùng của sâu đục củ khoai lang (SĐCKL) được thu từ các ruộng khoai lang bị gây hại tại huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long rồi chuyển về Trường Đại học Cần Thơ.
- Trong điều kiện phòng thí nghiệm, sâu được nuôi trong các hộp nhựa, bên trong có lót một lớp đất mịn và mẫu khoai lang tươi để làm thức ăn cho đến khi làm nhộng.
- Nhộng được chuyển vào các hộp nhựa có lót giấy thấm, giữ ẩm, đặt ở điều kiện ánh sáng và nhiệt độ của phòng.
- 2.2.1 Trong điều kiện phòng thí nghiệm Sự khảo sát được thực hiện bằng cách sử dụng hệ thống olfactometer dùng để khảo sát ảnh hưởng của một số chất xua đuổi đối với trưởng thành SĐCKL..
- ảnh hưởng của một số chất xua đuổi đối với trưởng thành SĐCKL.
- Cách thực hiện: giống khoai lang tím Nhật đang ở giai đoạn mang củ (đường kính củ khoảng 1,5 cm), được thu cả củ và một phần dây trên đồng ruộng rồi chuyển về trồng trong các chậu nhựa nhỏ trong phòng thí nghiệm.
- Chất xua đuổi được tẩm vào một miếng bông gòn nhỏ rồi đặt vào một buồng chứa chậu khoai.
- 109 nhận số lượng ngài cái di chuyển vào mỗi buồng chứa chậu khoai lang, tổng số lượng trứng được đẻ sau khi thả ngài 1, 3, 5 và 7 ngày và tỷ lệ trứng nở..
- Các chất quấy rối được khảo sát gồm 1) tinh dầu sả, 2) tinh dầu tỏi, 3) hợp chất (E)-10- pentadecenal (E10-15:Ald).
- Đối với tinh dầu sả hoặc tinh dầu tỏi, 2,0 ml tinh dầu được thấm vào một miếng bông gòn (~2 cm 2.
- Đối với hợp chất E10-15:Ald, 5 mg hợp chất E10-15:Ald được tẩm vào một tuýp cao su (rubber septum, 0,8 cm OD, Aldrich) để làm chất quấy rối..
- Mỗi chất xua đuổi tương ứng với một nghiệm thức sẽ được thực hiện với 5 lần lặp lại..
- Ảnh hưởng của tín hiệu hóa học lên tập tính tìm ký chủ của SĐCKL được qui đổi sang chỉ số EPI (excess proportion index) theo công thức sau (Hori et al., 2006):.
- nt: tổng số ngài SĐCKL tiến về buồng chứa mẫu xử lý..
- PT: tỉ lệ ngài SĐCKL tiến về buồng chứa mẫu xử lý..
- 0: hấp dẫn..
- 0: xua đuổi..
- 2.2.2 Trong điều kiện nhà lưới.
- Thí nghiệm được bố trí theo thể thức hoàn toàn ngẫu nhiên, một lựa chọn (one choice) với 4 nghiệm thức và 3 lần lặp lại.
- Mỗi lần lặp lại của một nghiệm thức là một mùng lưới, bên trong đặt một bẫy dính với mồi là một ngài cái chưa bắt cặp, một nghiệm thức xử lý (treo trong bẫy, bên trên rỗ lưới nhốt ngài cái) và được thả vào 5-10 ngài đực vừa mới vũ hóa.
- Các nghiệm thức xử lý gồm:.
- Tinh dầu sả (2 ml) được tẩm vào một miếng bông gòn và đựng trong một túi nilon được buộc miệng lại..
- Dầu tỏi (2 ml) tương tự như tinh dầu sả..
- Số liệu thu thập được xử lý và kiểm định T-test và kiểm định Duncan bằng chương trình SPSS..
- 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1 Trong điều kiện phòng thí nghiệm Theo kết quả trình bày trong Bảng 1, hợp chất E10-15:Ald và tinh dầu sả có chỉ số EPI âm.
- 0,78 và -1,0, tương ứng), trong khi tinh dầu tỏi cho chỉ số EPI dương.
- Như vậy, hợp chất E10-15:Ald và tinh dầu sả đã cho hiệu quả xua đuổi đối với thành trùng Nacoleia sp., còn tinh dầu tỏi đã cho hiệu quả hấp dẫn..
- Bảng 1: Chỉ số EPI của các chất thử nghiệm đối với trưởng thành Nacoleia sp..
- Nghiệm thức Chỉ số EPI Hoạt động .
- E10-15:Ald -0,78 Xua đuổi .
- Tinh dầu sả -1,0 Xua đuổi .
- Tinh dầu tỏi 0, 67 Thu hút Bảng 2: Số trứng đẻ ở buồng xử lý và buồng đối.
- chứng của các nghiệm thức Hạng mục Số lượng trứng đẻ* .
- E10-15:Ald Sả .
- Tỏi Buồng xử lý .
- 66 Đối chứng .
- trứng nở ở buồng xử lý và buồng đối chứng của các nghiệm thức Hạng mục Tỷ lệ trứng nở trung bình.
- E10-15 Sả .
- 61,93 Buồng đối chứng .
- (ns) không khác biệt.
- Số liệu trình bày trong Bảng 2 cho thấy, số lượng trứng được đẻ ở các nghiệm thức n-Hexane, E10-15 và tinh dầu tỏi không khác biệt có ý nghĩa giữa buồng xử lý và không xử lý.
- Trong khi đó, ở nghiệm thức tinh dầu sả, ngài cái Nacoleia sp..
- không đẻ trứng ở buồng xử lý và số lượng trứng được đẻ ở buồng không xử lý (62 trứng) là cao hơn có ý nghĩa so với buồng xử lý.
- Kết quả này cho thấy tinh dầu sả có ảnh hưởng bất lợi lên sự đẻ trứng của trưởng thành Nacoleia sp..
- 110 Ở khía cạnh khác, tỷ lệ trứng ở trên các nghiệm thức xử lý cũng đã được ghi nhận và trình bày trong Bảng 3.
- Tỷ lệ trứng nở ở các nghiệm thức n- Hexane, E 10-15:Ald và tinh dầu tỏi là không khác biệt có ý nghĩa giữa buồng xử lý và không xử lý, còn ở nghiệm thức tinh dầu sả, do ngài cái không đẻ trứng ở buồng xử lý nên không so sánh được..
- 3.2 Trong điều kiện nhà lưới.
- Kết quả trình bày trong Bảng 4 cho thấy, số lượng ngài đực vào bẫy thu hút bởi ngài cái chưa bắt cặp là cao hơn và khác biệt có ý nghĩa so với đối chứng.
- Điều này chứng tỏ, ngài cái có khả năng hấp dẫn đối với ngài đực trong điều kiện nhà lưới (trong mùng lưới).
- Tuy nhiên, số lượng ngài đực vào bẫy giữa các nghiệm thức xử lý chất quấy rối là không khác biệt ý nghĩa giữa các nghiệm thức với nhau.
- Điều này có thể do điều kiện không gian trong mùng lưới là quá hẹp nên hiệu quả của các chất quấy rối không thể hiện được rõ rệt..
- Bảng 4: Ảnh hưởng của các chất xua đuổi lên sự quấy rối tính hiệu bắt cặp ở điều kiện nhà lưới.
- Nghiệm thức Số ngài/bẫy .
- n-Hexane + 3 ngài cái a E10-15:Ald + 3 ngài cái a Tinh dầu sả + 3 ngài cái a Tinh dầu tỏi + 3 ngài cái 5,0 ± 1,0 a .
- Đối chứng 0 b .
- Như vậy, kết quả nghiên cứu tinh dầu sả đã cho thấy hiệu quả xua đuổi và có ảnh hưởng bất lợi lên sự đẻ trứng đối với thành trùng Nacoleia sp., tương tự như người ta dùng tinh dầu sả để xua đuổi muỗi Arabiensis Anopheles trong điều kiện phòng thí nghiệm.
- Ở các nồng độ 10% và 20% loại tinh dầu sả có tác dụng xua đuổi từ 90% đến 95% sau khi áp dụng (Solomon et al., 2012).
- Theo Setiawati et al..
- (2011), nồng độ 4.000 ppm của dầu sả làm giảm số trứng được đẻ 53-66% và tỷ lệ nở 15-95% trứng của sâu đục quả Helicoverpa armigera Hubner so với đối chứng.
- Ngược lại, Pinheiro (2013) cho biết tinh dầu sả gây tử vong cho bọ trĩ Frankliniella schultzei và rệp Myzus persicae (34,3% và 96,9%.
- Các chất bay hơi từ tỏi cũng có tác dụng làm trứng của các loài Earias vittella Fabricius (Lepidoptera: Noctuidae) và Dysdercus koenigii Fabricius (Bộ Pyrrhocoridae) không nở khi tiếp xúc trong 24 giờ (Gurusubramanian and Krishna, 1996)..
- Trong điều kiện phòng thí nghiệm, hợp chất (E)-10-pentadecenal và tinh dầu sả có tác dụng xua đuổi, tinh dầu tỏi có tác dụng hấp dẫn ngài cái tìm ký chủ đẻ trứng.
- Tinh dầu sả có tác dụng xua đuổi sự đẻ trứng của ngài cái, còn các chất tinh dầu tỏi, n-Hexan và (E)-10-pentadecenal không ảnh hưởng lên sự nở của trứng..
- Trong điều kiện nhà lưới, ngài cái chưa bắt cặp có khả năng hấp dẫn ngài đực.
- Do điều kiện không gian quá hẹp trong nhà lưới nên hiệu quả của các chất quấy rối lên tính hiệu bắt cặp giữa ngài đực và ngài cái không thể hiện sự khác biệt..
- Do đó, cần nghiên cứu phương pháp sử dụng tinh dầu sả ở điều kiện ngoài đồng nhằm áp dụng tinh dầu sả như chất xua đuổi lên thành trùng của sâu Nacoleia sp