Hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu của Chương trình SEMLA

- HOẠT ĐỘNG ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CỦA CHƯƠNG TRÌNH SEMLA.
- Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của nó có thể khác nhau tu ỳ theo điều kiện địa lý, mức độ phát triển và các biện pháp thích ứng mà các khu v ực cũng như các quốc gia cụ thể áp dụng (IPCC, 2007 a, b)..
- Mặc dù tác động của BĐKH trên các mặt xã hội, kinh tế và môi trường chưa được đánh giá đầy đủ, nhưng rõ ràng BĐKH đã trở thành một thách thức hiện hữu đối v ới các nỗ lực nhằm đạt được mục tiêu về xoá đói giảm nghèo, phát triển bền vững và các M ục tiêu phát triển thiên niên kỷ.
- Hi ện nay, theo tinh thần của Nghị quyết số 60/2007/NQ-CP ngày 03 tháng 12 năm 2007 của Chính phủ, Bộ TN&MT đã xây dựng và đang trình Chính phủ phê duy ệt Chương trình Mục tiêu Quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu (CTMTQG).
- Khi được phê duyệt, Chương trình sẽ trở thành định hướng và chiến lược cơ bản của Nhà nước để ứng phó với BĐKH.
- Chương trình Hợp tác Việt Nam - Thuỵ Điển về Tăng cường Năng lực Quản lý Đất đai và Môi trường (SEMLA) tại Bộ TNMT có nhiều hoạt động chịu sự tác động c ủa BĐKH.
- Một số hoạt động liên quan đến việc thích ứng và giảm nhẹ tác động của BĐKH đã được thực hiện trong Chương trình và đã được đưa vào Kế hoạch hoạt động giai đoạn Per Betilsson và Trương Quang Học, 2007)..
- K ết quả và các mô hình thành công của Chương trình sẽ được nhân rộng trong ph ạm vi các tỉnh SEMLA và trên phạm vi cả nước.
- GS.TS Chương trình SEMLA, Bộ Tài nguyên và Môi trường.
- Bài vi ết này trình bày các hoạt động về ứng phó với biến đổi khí hậu và kết quả bước đầu đạt được của Chương trình SEMLA theo Kế hoạch năm trong các lĩnh vực có liên quan..
- T ổng quan về biến đổi khí hậu và chương trình SEMLA 1.1.
- Biến đổi khí hậu.
- sự biến đổi và độ khác thường của thời tiết và khí hậu tăng;.
- Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) được giao làm Cơ quan đầu mối của Chính phủ Việt Nam tham gia và th ực hiện UNFCCC, KP.
- Việt Nam cũng đã triển khai một số chương trình nghiên cứu, dự án về BĐKH, CDM có kết quả (B ộ TNMT .
- Chương trình SEMLA.
- SEMLA là Chương trình hợp tác Việt Nam - Thuỵ Điển kéo dài 5 năm (từ 2004 đến giữa năm 2009) với mục tiêu chung là hỗ trợ thiết lập một hệ thống quản lý TNMT hiệu quả phục vụ cho tăng trưởng kinh tế, xoá đói giảm nghèo, phát triển bền vững và bảo vệ môi trường, quản lý tốt ở cấp địa phương và hỗ trợ người dân tham gia v ào quá trình ra quyết định..
- Chương trình SEMLA có 9 hợp phần: i) Hợp phần quốc gia (gồm 6 nhóm chuyên đề: Rà soát chính sách và quản lý, Xây dựng năng lực, Quản lý đất đai, Quản lý môi trường, Hệ thống thông tin đất đai và môi trường, Nâng cao nhận thức), ii) Hợp phần đặc thù về An toàn hoá chất (của Bộ Công - Thương và Hợp phần đặc thù của Cục BVMT, và iii) sáu hợp phần tỉnh (Hà Giang, Nghệ An, Phú Yên, Bình Định, Đồng Nai, và Bà Rịa Vũng Tàu)..
- Tại mỗi hợp phần tỉnh có 8 dự án, bao gồm: P1 - Ngăn ngừa, Kiểm soát Ô nhiễm và Phục hồi sau Ô nhiễm, P2 - Sản xuất sạch hơn, P3 - An toàn hoá chất, P4 - Đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC) &.
- Đánh giá tác động môi trường (ĐTM), P5 - Hệ thống thông tin đất đai và môi trường, P6 - Quy hoạch sử dụng đất, P7 - Đăng ký đất đai và Phát triển thị trường bất động sản và P8 - Xây dựng năng lực và Nâng cao nhận thức..
- Ngay từ khi bắt đầu, Chương trình đã xác định rõ ràng rằng Hợp phần quốc gia sẽ chịu trách nhiệm xây dựng chính sách, tổ chức triển khai và hỗ trợ kỹ thuật.
- Các thành tựu mà Chương trình SEMLA đạt được đã có đóng góp quan trọng đối với sự phát triển của ngành TNMT, sự phát triển kinh tế xã hội/xoá đói giảm nghèo, việc thực hiện các mục tiêu và thỏa thuận hợp tác phát triển giữa Việt Nam và Th uỵ Điển, và việc thực hiện Cam kết Hà Nội về hiệu quả viện trợ (Hoàng Minh Đạo, Trương Quang Hoc và Per Bertilsson, 2007)..
- M ột số hoạt động của Chương trình SEMLA đã có sự lồng ghép với việc thích ứng và giảm nhẹ tác động của BĐKH (Per Bertilsson và Trương Quang Học, 2007), bao g ồm:.
- S ử dụng/Thu thập dữ liệu có liên quan đến khí hậu trong bước thứ nhất của Quy trình l ập QHSDĐ;.
- Đánh giá tiềm năng đất đai và các rủi do BĐKH có thể gây ra;.
- Đánh giá về mặt môi trường đối với các phương án quy hoạch nhằm xem xét các tác động của phương án quy hoạch tới khí hậu và ngược lại;.
- Giám sát vi ệc thực hiện QHSDĐ, bao gồm cả việc quan trắc khí hậu..
- B ổ sung các chỉ tiêu về BĐKH khi thu thập thông tin môi trường từ các cơ sở dữ liệu và từ người dân địa phương, ví dụ: về thay đổi nhiệt độ, về nguồn nước, về hạn hán, lũ lụt, v.v….
- Ngoài ra, Chương trình cũng đã thực hiện một số mô hình toán về dự báo BĐKH cho các t ỉnh SEMLA về khả năng biến đổi lượng mưa và nhiệt độ.
- Đánh giá môi trường chiến lược (Nhóm Chuyên đề Quản lý Môi trường) Phiên b ản mới của Hướng dẫn Kỹ thuật chung của Bộ TNMT về ĐMC có bổ sung thêm n ội dung thích ứng và giảm nhẹ tác động của BĐKH trong quá tr ình ĐMC..
- L ồng ghép nội dung thích ứng với biến đổi khí hậu.
- Khi ti ến hành ĐMC, cần xem xét xem nội dung thích ứng với biến đổi khí hậu có phải là một nội dung quan trọng đối với chính sách/quy ho ạch/chương trình đang được đánh giá hay không..
- N ếu có, ĐMC cần xác định các vấn đề chính liên quan đến thích ứng và gi ảm nhẹ cũng như các mục tiêu cụ thể cần được tính đến trong chính sách/quy ho ạch/chương trình đó và trong ĐMC..
- Điều này có thể được thực hiện thông qua các quy định và phương pháp lu ận cụ thể để xác định các vấn đề/mục tiêu về biến đổi khí hậu cho chính sách/quy ho ạch/chương trình đó..
- Phân tích xu th ế môi trường cơ bản (tức là xu th ế môi trường trong trường hợp không có chính sách/quy ho ạch/.
- chương trình đó).
- Khi ti ến hành ĐMC, có thể phân tích khả năng một số xu thế môi trường có thể bị ảnh hưởng bởi BĐKH , ví du:.
- Điều này có thể được thực hiện thông qua các quy định và phương pháp luận cụ thể trong quy trình ĐMC để phục vụ việc xem xét các bi ến đổi môi trường có thể xảy ra trong tương lai do tác động c ủa BĐKH (hiện tại, hầu hết các nghiên cứu cơ bản về môi trường.
- th ực hiện trong quá trình ĐMC nếu có thì cũng chỉ nghiên cứu tác động từ các quy hoạch/chương trình phát triển.
- biến đổi khí hậu chưa được xem là một yếu tố cơ bản có thể tác động tới các xu thế môi trường cơ bản trong tương lai)..
- ho ạch/chương trình.
- Khi ti ến hành ĐMC, có thể đánh giá các kịch bản, mục tiêu phát tri ển hoặc các ưu tiên hoặc hoạt động nêu trong chính sách/quy ho ạch/chương trình về các khía cạnh sau:.
- Chúng có tác động tích cực hay tiêu cực đối với môi trường khi b ị tác động bởi biến đổi khí hậu (xem mục 2 ở trên);.
- Điều này có thể được thực hiện bằng cách xây dựng các phương pháp lu ận để đánh giá theo các khía cạnh này..
- Đánh giá việc tổ ch ức thực hiện và giám sát th ực hiện đối v ới chính sách/quy ho ạch/ chương trình.
- Khi ti ến hành ĐMC, có thể quy định phải thực hiện một số “kiểm tra v ề thích ứng và giảm nhẹ tác động từ biến đổi khí hậu” đối với các d ự án được đề xuất.
- Quy định này có thể được áp dụng cho trong khuôn kh ổ hoạt động ĐTM trong quá trình cấp phép cho các dự án..
- Nâng cao nh ận thức cộng đồng về BĐKH - bao gồm các kịch bản, tác động và chương trình/ kế hoạch ứng phó - là một nhiệm vụ cấp thiết đối với Việt Nam.
- Đối với B ộ TNMT với tư cách là cơ quan chủ trì điều phối hoạt động ứng phó với BĐKH, Nhóm Nâng cao Nh ận thức Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong Chương trình SEMLA trong giai đoạn 2008-2009..
- Chương trình đã xây dựng được bộ tài liệu truyền thông rõ ràng và dễ hiểu về BĐKH cho ba nhóm mục tiêu khác nhau, bao gồm người dân, học sinh phổ thông cơ s ở và cán bộ cấp cơ sở.
- Chương trình SEMLA đã hỗ trợ một số hình thức truyền thông tại cấp cơ sở ở m ột số địa phương, cũng như tăng cường truyền thông đại chúng thông qua các chiến d ịch truyền thông và nâng cao nhận thức.
- Bằng cách này, Chương trình đã hướng dẫn cách th ức lồng ghép thông tin về BĐKH vào các hoạt động cũng như xác định các hoạt động cần phải tiến hành trong giai đoạn 2008-2009..
- Tài liệu đào tạo dành cho báo cáo viên cơ sở đã được xây dựng, trong đó bao gồm một mô đun về phương pháp truyền thông về bi ến đổi khí hậu.
- Nâng cao nh ận thức về biến đổi khí hậu thông qua hương ước bảo vệ môi trường Chương trình đã tiến hành đánh giá mức độ nhận thức của cộng đồng và cán bộ địa phương về BĐKH tại một số tỉnh SEMLA.
- Kế hoạch của Chương trình là sẽ bổ sung nội dung BĐKH và các ví dụ điển hình về thích ứng có hiệu quả đối với BĐKH tại cấp cộng đồng vào hương ước bảo vệ môi trường..
- Trong nhiều hoạt động của mình, Chương trình SEMLA đã chủ động mời các cơ quan truyền thông đại chúng cấp tỉnh tham gia;.
- Chương trình cũng đã hỗ trợ Sở TNMT Bà Rịa Vũng Tàu và Đồng Nai xây dựng các chương trình truyền hình định kỳ về các vấn đề tài nguyên và môi trường..
- Các phương tiện truyền thông đại chúng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nh ận thức về biến đổi khí hậu.
- Chương trình SEMLA có thể góp phần xây dựng năng lực cho đội ngũ phóng viên, và hỗ trợ họ thực hiện một nhiệm vụ quan trọng là đưa tin chính xác và toàn diện về các vấn đề liên quan đến khí hậu ở cấp quốc gia và c ấp cơ sở..
- N ội dung khoá tập huấn sẽ bao gồm các cách tiếp cận và kỹ năng báo chí khi đưa tin về các vấn đề môi trường và phát triển bền vững, đặc biệt chú trọng tới BĐKH..
- Xây d ựng một bộ công cụ truyền thông đại chúng (có cả ở dạng số) trong đó cung c ấp thông tin cơ bản về các vấn đề liên quan đến khí hậu của Việt nam nhằm khuy ến khích và hỗ trợ việc đưa tin của phóng viên..
- M ột mô đun đào tạo về biến đổi khí hậu cho cán bộ ngành TNMT hiện đang được xây dựng với sự hỗ trợ của Chương trình SEMLA và sự cộng tác của Vụ Tổ ch ức cán bộ và Vụ Hợp tác quốc tế của Bộ TNMT.
- Chương trình cũng đã xây dựng một chương trình đào tạo cho cán bộ cấp huyện và xã trong đó chú trọng tới vấn đề BĐKH và quản lý môi trường.
- Chương trình đào t ạo này trước mắt có thể được thực hiện tại các tỉnh SEMLA, tuy nhiên cũng có thể.
- S ản xuất sạch hơn và ứng phó với biến đổi khí hậu (các Hợp phần tỉnh) Chương trình SEMLA đã thực hiện và sẽ tiếp tục thực hiện các hoạt động về s ản xuất sạch hơn, bao gồm:.
- Cùng v ới các biện pháp khác, sản xuất sạch hơn có thể góp phần thực hiện thích ứng với biến đổi khí hậu bằng nhiều cách, ví dụ: giảm lượng tiêu thụ nước từ các ngu ồn nước có khả năng bị ảnh hưởng xấu bởi biến đổi khí hậu.
- Chương trình SEMLA đã hỗ trợ thực hiện các dự án thử nghiệm về sản xuất s ạch hơn (chế biến thủy sản tại Bà Rịa Vũng Tàu, chế biến cao su tại Đồng Nai và chế bi ến tinh bột sắn tại Bình Định), trong đó tập trung vào giảm lượng nước sử dụng và lượng nước thải.
- Tất cả các dự án thử nghiệm này đều có thể được nhân rộng ra các địa bàn tương tự khác..
- Di ễn đàn chia sẻ thông tin môi trường cho các khu công nghiệp (Tổng c ục Môi trường).
- M ột số khảo sát đã chỉ ra rằng pháp luật môi trường liên quan đến lĩnh vực công nghi ệp không được thực hiện tốt.
- Với tốc độ tăng trưởng rất nhanh chóng của ngành Công nghi ệp trong những năm vừa qua và các năm sắp tới, tác động tới môi trường có thể còn tr ở nên nghiêm trọng hơn.
- Do vậy, một yêu cầu cấp bách hiện nay là cần tăng cường công tác quản lý môi trường trong các khu công nghiệp, nơi thực hiện hoạt động sản xuất của hầu hết các ngành công nghiệp..
- Gi ữa năm 2007, Cục Bảo vệ Môi trường (VEPA) đã đề xướng một dự án Quỹ M ở rộng của SEMLA với mục đích thiết lập một diễn đàn chia sẻ thông tin môi trường các khu công nghi ệp.
- Dự án sẽ xây dựng quy chế và mô hình trang thông tin điện tử về môi trường.
- trang thông tin này có thể được nhúng vào trang thông tin điện tử của các khu công nghi ệp.
- Trang thông tin điện tử về môi trường sẽ cung cấp các thông tin sau:.
- Hi ện trạng môi trường khu công nghiệp,.
- Các ho ạt động ứng phó của khu công nghiệp đối với BĐKH, Thông tin v ề pháp luật môi trường có liên quan,.
- Ý định khi thực hiện dự án này là nhằm cung cấp các dịch vụ môi trường cho các bên có liên quan - v ới tư cách là một kênh bổ sung ngoài kênh thông tin truyền th ống theo kiểu chỉ huy - kiểm soát theo pháp luật môi trường, và do vậy có thể tạo ra cơ hội thực hiện các tranh luận cởi mở, bảo đảm minh bạch và giúp công tác quản lý môi trường tại các khu công nghiệp có thể được thực hiện một cách hiệu quả hơn..
- M ột hợp phần đặc biệt của dự án này là tiến hành kiểm toán năng lượng cho m ột số công ty đóng tại các khu công nghiệp được thí điểm và từ đó xây dựng các hướng dẫn thực hiện tiết kiệm năng lượng theo cách có thể áp dụng một cách dễ dàng..
- M ục đích của hợp phần này là nhằm trình diễn cách thức dịch vụ thông tin có thể giúp ngành công nghi ệp giảm tác động tới môi trường và khí hậu, đồng thời cũng là giảm chi phí s ản xuất..
- Các ngành công nghi ệp có thể gia tăng sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt tr ời, đồng thời các khu công nghiệp dọc theo bờ biển có thể xây dựng các bãi phong điện..
- Di ễn đàn chia sẻ thông tin môi trường đã được thử nghiệm tại một khu công nghi ệp và sẽ được trình diễn tại các khu công khác tại các tỉnh có liên quan tới SEMLA.
- D ự kiến mô hình diễn đàn chia sẻ thông tin môi trường sẽ được triển khai tại t ất cả các khu công nghiệp của Việt Nam trong các năm tới..
- “BĐKH đang gây ra sự suy thoái cho môi trường toàn cầu, đòi hỏi cả thế giới ph ải hành động một cách nhanh chóng hơn bao giờ hết”.
- Như vậy, việc thích ứng với BĐKH cần phải được giải quyết theo một chương trình/kế hoạch toàn diện của từng qu ốc gia và có hợp tác chặt chẽ với cộng đồng quốc tế để bảo vệ ngôi nhà chung của ta - Trái đất - nơi nguồn tài nguyên quý giá nhất là con người đang sinh sống..
- Trong APO c ủa Chương trình SEMLA có lồng ghép các yếu tổ tác động của BĐKH vào các hoạt động, ví dụ: (i) Quy hoạch sử dụng đất, (ii) Đánh giá môi trường chiến lược, (iii) Hệ thống thông tin đất đai và môi trường, (iv) Nâng cao nh ận thức, (v) Xây dựng năng lực, (vi) Sản xuất sạch hơn, (vii) Diễn đàn chia sẻ thông.
- tin môi trường các khu công nghiệp, v.v… Kết quả và các mô hình thành công sẽ được nhân r ộng trong phạm vi 6 tỉnh SEMLA và trên toàn quốc..
- Các kinh nghi ệm và ví dụ thực tế này là các yếu tố đầu vào và đóng góp quan tr ọng cho quá trình chuẩn bị và triển khai các kế hoạch hành động cụ thể để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về ứng phó với biến đổi khí hậu..
- D ự kiến chiến lược và nhiệm vụ quản lý đới bờ và thích ứng với biến đổi khí hậu trong Chương trình SEMLA.
- Báo cáo quốc gia đầu tiên của Việt nam: Hướng tới Công ước chung c ủa LHQ về biến đổi khí hậu..
- Chương trình Mục tiêu Quốc gia: Ứng phó với Biến đổi khí hậu (D ự thảo)..
- Chương trình SEMLA:.
- Tạp chí TNMT , S ố đặc biệt - Chương trình SEMLA: 13-17..
- Bi ến đổi khí hậu và các bi ện pháp thích ứng của Việt nam.
- “Báo cáo đánh giá lần 4 của UBLCPVBĐKH: Nhóm I: “Khoa học vật lý v ề biến đổi khí hậu”, Nhóm II: “Tác động, thích ứng và khả năng bị tổn thương”, Nhóm III:.
- “Gi ảm nhẹ biến đổi khí hậu”..
- Đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu - Các vấn đề chung..
- Cá c bước tiến bộ trong lồng ghép các n ội dung biến đổi khí hậu vào quy hoạch sử dụng đất ở Việt Nam.
- “Thích ứng với biến đổi khí hậu trong các chính sách, quy hoạch và chương trình phát triển t ại Việt nam, Hanoi Do Bộ TNMT, ICEM, SEMLA và IIED tổ chức):2-16.