- KHẢO SÁT ĐẶC TÍNH HÌNH THÁI THỰC VẬT CỦA MỘT SỐ GIỐNG CHANH (CITRUS AURANTIFOLIA L.). - Đề tài được thực hiện nhằm phân biệt hình thái một số giống và tìm ra giống chanh có năng suất cao, phẩm chất tốt, ít nhiễm sâu bệnh. - Kết quả cho thấy nhà vườn hiện canh tác bốn giống chanh là chanh Núm, Tứ Quý, Tàu Rơi và Tàu Đùm. - Tuy nhiên, năng suất, thành phần năng suất, phẩm chất trái (Vitamin C và TA) của các giống khác biệt không có ý nghĩa. - Giống chanh Tứ Quý có kích thước lá lớn, trong khi giống Tàu Rơi và Tàu đùm có kích thước lá nhỏ, tỉ lệ dài/rộng lớn. - Giống chanh Núm có trái lớn nhưng vỏ dày. - Theo Nguyễn Bảo Vệ và Lê Thanh Phong (2011) ở ĐBSCL có hai giống chanh được trồng phổ biến là chanh Giấy, chanh Tàu. - Gần đây ngoài một số giống chanh nhập từ nước ngoài như chanh Mỹ không hạt, chanh Eureka, nhà vườn ở huyện Cái Bè tỉnh Tiền Giang cũng phát triển nhiều giống chanh của địa phương, khá đa dạng gây trở ngại cho nông dân muốn trồng mới, mở rộng diện tích chanh. - Do đó đề tài được thực hiện nhằm phân biệt sự khác nhau giữa các giống chanh, đồng thời xác định giống chanh có năng suất cao, phẩm chất tốt, ít bị nhiễm các loại dịch hại chính phục vụ cho nhu cầu mở rộng diện tích trồng chanh ở địa phương.. - Tương tự, hoa của các giống chanh cũng được mô tả theo một số chỉ tiêu của IPGRI như: độ dài cánh hoa, đường kính đài hoa, dạng hoa (hoa đực, hoa cái, hoa lưỡng tính), màu sắc hoa khi nở, số cánh/hoa, kích thước cánh hoa, số nhị. - Số liệu sau khi thu thập được phân tích thông kê theo kiểu ngẫu nhiên hoàn toàn với bốn nghiệm thức là bốn giống chanh Núm, Tàu Rơi, Tàu Đùm và Tứ Quý, 5 lần lập lại tương ứng với năm vườn khác nhau trong huyện, mỗi lần lập lại năm cây.. - 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1 Giống chanh tại huyện Cái Bè. - Kết quả điều tra cho thấy hiện nay nhà vườn ở huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang canh tác bốn giống chanh chủ yếu là Tàu Rơi (50. - Trong khi, các giống chanh Tàu Đùm, Tàu Rơi và Tứ Quý là những giống mới được trồng gần đây. - Qua ghi nhận của các hộ nông dân, giống chanh Núm rất khó xử lý ra hoa, nó đòi hỏi người nông dân phải có nhiều kinh nghiệm mới đạt được năng suất cao, các giống còn lại được nông dân ưa chuộng hơn vì các giống chanh này dễ ra hoa hơn, chỉ cần ngắt lá đọt hoặc bón phân liên tục cây sẽ ra hoa và cho trái quanh năm.. - số hộ trồng các giống chanh khác nhau được điều tra tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - 3.2 Đặc tính hình thái của bốn giống chanh 3.2.1 Dạng cây, thân, và cành. - Tán cây các giống chanh Núm, Tứ Quý, Tàu Đùm và Tàu Rơi tương đối giống nhau, có dạng cây hình thuôn theo mô tả của IPGRI (Hình 3). - Ở các giống chanh Tàu Rơi, tàu Đùm và Tứ Quý, cành mọc dầy đặc từ đỉnh cây tới gốc và mọc lan gần sát mặt đất, cây thấp hơn chanh Núm.. - Trái lại, giống chanh Núm có mật độ cành thưa, cây cao lớn hơn ba giống chanh còn lại.. - Hình 3: Dạng cây của các giống chanh khảo sát tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang a) Chanh Tàu Rơi, b) Chanh Tứ Quý, c) Chanh Núm, d) Chanh Tàu Đùm. - Lá có màu xanh, riêng giống chanh Tàu Rơi lá có màu xanh đậm. - Tuy nhiên, kết quả thống kê cho thấy sự khác biệt về màu sắc lá giữa các giống khác biệt không có ý nghĩa về mặt thống kê (Bảng 1). - Tai lá của các giống chanh đều thuộc dạng tiêu biến- dạng (1).. - Hình 4: Hình dạng lá bốn giống chanh tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Qua kết quả bảng 1 cho thấy chiều dài lá của bốn giống chanh có sự khác biệt qua phân tích thống kê ở mức ý nghĩa 5%. - Trong đó, giống chanh Tứ Quý có chiều dài lá lớn nhất (8,2 cm) khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5% so với ba giống chanh còn lại là chanh Núm (7,7 cm), chanh Tàu Rơi (7,5 cm) và Tàu Đùm (7,0 cm). - Chiều rộng lá của giống chanh Tứ Quý lớn nhất (3,7 cm), khác biệt có ý nghĩa so với giống Tàu Rơi (3,2 cm) và Tàu Đùm (3,1 cm). - Tỷ lệ chiều dài/chiều rộng của bốn giống chanh có khác biệt có ý nghĩa qua phân tích thống kê ở mức ý nghĩa 5%, điều này cho thấy giữa các giống có sự khác biệt về kích thước lá.. - Bảng 1: Kích thước lá (cm) và độ khác màu sắc lá (∆E) của bốn giống chanh được khảo sát tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Các số trong cùng một cột có chữ theo sau giống nhau không khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5. - khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%. - ns: khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5. - Số gân lá của bốn giống chanh có sự khác biệt có ý nghĩa qua phân tích thống kê ở mức ý nghĩa 5%. - Tương tự như số gân lá hai bên gân chính, tổng số gân lá của bốn giống chanh cũng có sự khác biệt qua phân tích thống kê ở mức ý nghĩa 5%.. - Bảng 2: Số gân lá của bốn giống chanh được thu tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang Giống Số gân lá Bên 1 Số gân lá Bên 2 Tổng số gân lá Chanh Núm 8,1 c 8,3 c 16,3 c Chanh Tứ Quý 9,1 ab 9,2 ab 18,3 ab Chanh Tàu Rơi 8,5 bc 8,9 bc 17,4 bc Chanh Tàu Đùm 9,7 a 9,9 a 19,5 a. - Các số trong cùng một cột có chữ theo sau giống nhau khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5. - *khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%, ns: khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%.. - Hoa của các giống chanh thuộc loại lưỡng tính, có năm cánh, bầu noãn hình bầu dục, cánh hoa có màu tím nhạt (Hình 5). - Nhà vườn cho biết mùa vụ ra hoa của hai giống chanh Tàu Rơi và Tàu Đùm là tháng 3, 4, 5. - Nhìn chung, không có sự khác biệt nhiều về các đặc tính hình thái hoa giữa các giống. - Hình 5: Đặc điểm hoa bốn giống chanh tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - a) Chanh Núm. - b) Chanh Tàu Rơi. - c) Chanh Tàu Đùm. - d) Chanh Tứ Quý Bảng 3: Kích thước hoa của bốn giống chanh tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Chanh Tàu . - ns: Khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%.. - Bao phấn của các giống chanh mọc hơi cao hơn nướm nhụy, có màu vàng đậm đối với giống chanh Núm và màu vàng nhạt hơn đối với các giống còn lại. - Chiều dài và chiều rộng bao phấn của các giống khảo sát cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa qua phân tích thống kê (Bảng 4). - Tuy nhiên, số chỉ nhị của bốn giống chanh khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 1%. - Giống chanh Tàu Rơi có số chỉ nhị (23,8) khác biệt có ý nghĩa so với hai giống chanh Núm (23,16) và Tứ Quý (22,68) nhưng khác biệt không có ý nghĩa so với giống Tàu đùm (23,5 chỉ nhị).. - Bảng 4: Kích thước bao phấn và số chỉ nhị bốn giống chanh tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Các số trong cùng một cột có chữ theo sau giống nhau khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%.. - **Khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 1%. - ns: khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%.. - Trái của bốn giống chanh đều có dạng hình cầu-dạng 1 (Hình 6), đỉnh trái có núm, đáy trái hơi lõm-dạng 5. - Giống chanh Núm có kích thước trái lớn vượt trội hơn so với các giống (Bảng 5). - Hình 6: Đặc điểm trái của bốn giống chanh tại Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - d) Chanh Núm. - Đường kính trái của bốn giống chanh khác biệt có ý nghĩa qua phân tích thống kê ở mức ý nghĩa 1%. - Giống chanh Núm có đường kính trái lớn nhất (5,1 cm), nhỏ nhất là giống Tàu Đùm (4,4 cm) (Bảng 5). - Chiều cao trái của bốn giống chanh cũng khác biệt có ý nghĩa ở mức 1%, trong đó giống chanh Núm có chiều cao trái lớn nhất (5,41 cm) khác biệt so với các giống còn lại. - Trọng lượng trái phụ thuộc vào đặc tính giống (IPGRI, 1999), qua các số liệu phân tích có thể thấy giống chanh Núm có kích thước và trọng lượng trái lớn hơn hẳn các giống còn lại.. - Bảng 5: Kích thước trái của bốn giống chanh được thu tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang Giống chanh Đường kính trái (cm) Chiều cao trái (cm) Trọng lượng trái (g). - ns: khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%:. - Độ khác màu sắc vỏ trái (∆E) của bốn giống chanh khác biệt không có ý nghĩa qua phân tích thống kê nhưng độ dày vỏ và số múi trong trái của các giống khác biệt có ý nghĩa thống kê. - Giống chanh Núm có độ dầy vỏ trái (2,8 mm) hơn so với các giống còn lại (Bảng 6), trong khi giống chanh Tứ Quý có số múi/trái nhiều nhất (9,6 múi/trái).. - Bảng 6: Màu sắc vỏ trái, độ dầy vỏ và số múi trong trái của bốn giống chanh được thu tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Các số trong cùng một cột có chữ theo sau giống nhau khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%. - *khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5%. - Các chỉ tiêu về số hạt và trọng lượng hạt của bốn giống chanh khác biệt không có ý nghĩa qua phân tích thống kê. - Các giống chanh có số hạt dao động từ 15-17 hạt (Bảng 7). - Trọng lượng hạt của các giống chanh trung bình là 1,1g, dao động trong khoảng 1-1,2 g.. - Bảng 7: Một số đặc điểm về hạt trong trái của bốn giống chanh tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang Giống Số hạt Trọng lượng hạt (g). - Nhìn chung, giữa các giống chanh khảo sát không có sự khác biệt về hàm lượng Vitamin C (trung bình 25,9 mg) và TA (trung bình 1,1%) trong trái (Bảng 8).. - khác biệt ở mức ý nghĩa 1%. - Mặc dù chanh Núm là giống có kích thước lớn nhất trong các giống khảo sát nhưng hàm lượng nước trong trái lại không khác biệt so với chanh Tứ Quý và Tàu Rơi. - Điều đó có thể do độ dày vỏ trái của giống chanh Núm lớn hơn so với các giống khác (Bảng 6).. - Bảng 8: Một số đặc điểm về phẩm chất của bốn giống chanh tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Chanh Núm a. - Chanh Tàu Rơi a. - Chanh Tàu Đùm b. - Các số trong cùng một cột có chữ theo sau giống nhau khác biệt không có ý nghĩa thống kê ở mức ý nghĩa 5% qua phép thử LSD. - Năng suất trung bình của bốn giống chanh được điều tra tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang là 72,6 kg/cây/năm, biến động trong khoảng từ 88,1 (chanh Tàu Đùm. - Hình 7: Năng suất (kg/cây/năm) của bốn giống chanh được điều tra tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - ns: Khác biệt không có ý nghĩa.. - Nhìn chung, giống chanh Núm và Tàu Đùm tương đối ít nhiễm sâu bệnh so với các giống khác.. - Bảng 9: Mức độ nhiễm sâu bệnh trên bốn giống chanh được điều tra tại huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. - Giống Chanh. - Chanh Tàu Rơi. - Về mặt hình thái, giữa các giống chanh có sự khác biệt có ý nghĩa ở các chỉ tiêu như kích thước lá, tỉ lệ dài/rộng của lá và số gân/lá. - Giống chanh Tứ quý có kích thước lá lớn, trong khi giống Tàu Rơi và Tàu đùm có kích thước lá nhỏ tỉ lệ dài/rộng lớn. - Nhìn chung, rất khó phân biệt được các giống chanh nếu chỉ dựa trên các đặc điểm hình thái.. - Năng suất của các giống chanh không có sự khác biệt có ý nghĩa về mặt thống kê.. - Tuy nhiên, trọng lượng trái, bề dày vỏ trái, số múi/trái và hàm lượng nước trong trái có sự khác biệt giữa các giống. - Giống chanh Núm có trái lớn nhưng vỏ dày.. - Các chỉ tiêu về thành phần năng suất và phẩm chất trái (Vitamin C và TA) không có sự khác biệt.. - Các giống chanh mới phát triển như Tàu Rơi, Tàu Đùm, Tứ Quý, ngoài đặc tính dễ ra hoa (theo ghi nhận từ nông dân) hơn chanh Núm, không có đặc điểm nổi bật về năng suất, phẩm chất, và mức độ nhiễm sâu bệnh.. - Nhện đỏ, bọ trĩ, ghẻ và vàng lá thối rễ là sâu bệnh gây hại phổ biến trên cây chanh, trong đó giống chanh Núm là giống bị nhiễm sâu bệnh tương đối thấp so với các giống khác đặc biệt là bệnh vàng lá thối rễ gây chết cây chanh.. - Giống chanh Núm có trái lớn, vỏ dày và mức độ nhiễm sâu bệnh tương đối thấp nhưng có lẽ do khó xử lý ra hoa nên không được nhà vườn ưa chuộng so với các giống mới như giống Tàu Rơi, cần nghiên cứu kỹ thuật xử lý ra hoa vụ nghịch để