- NHỮNG GIÁ TRỊ NỔI BẬT CỦA CẢNH QUAN KARST. - Hệ thống cảnh quan karst Việt Nam là một bộ phận của vành đai karst nhiệt đới, có liên hệ với karst nhiệt đới ẩm khu vực Đông Nam Á và Nam Trung Quốc. - Các nghiên cứu của các nhà địa lý, địa chất Việt Nam và nước ngoài đều cho rằng karst Việt Nam là cảnh quan karst nhiệt đới điển hình (J. - Đào Trọng Năng, 1979), có nhiều đặc trưng khác biệt với các cảnh quan karst vùng ôn đới, vùng cực, vùng khô, vùng bán khô (J. - Glazek, 1966), cùng với karst ở Nam Trung Quốc tạo nên cảnh quan karst nhiệt đới gió mùa duy nhất trên trái đất (G. - Đó là khu vực karst có sự phân hoá khá đa dạng và điển hình với các cảnh quan khối núi karst phân cắt yếu (khu vực Cúc Phương), cảnh quan karst bị phân cắt mạnh với các khối sót (khu vực Trường An - Bích Động) và cảnh quan thung lũng, đáy trũng và đồng bằng karst. - Các cảnh quan karst này được hình thành chủ yếu trên đá vôi thuộc hệ tầng Đồng Giao tuổi Triat giữa (T 2 đg. - Khối karst Tràng An - Bích Động nằm ở phía đông vùng đá vôi Ninh Bình, thuộc phạm vi các xã Trường Yên, Ninh Hoà, Ninh Xuân, Ninh Thắng, Ninh Vân, Ninh Hải và Gia Sinh. - Tại đây phân bố chủ yếu địa hình núi thấp với độ cao trung bình từ 150 - 200m, bị phân cắt mạnh mẽ tạo cảnh quan các dải karst, núi sót karst với các đỉnh dạng tháp, dạng chuông, sườn dốc. - Quá trình karst hoá trong khối đá vôi phát triển lâu dài, tạo nên nhiều cảnh quan có giá trị khoa học và có ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.. - Đặc điểm cảnh quan khu du lịch sinh thái Tràng An - Bích Động 2.1. - Khái q uát các nhân tố hình thành cảnh quan. - Cấu tạo nên cảnh quan karst khu vực Tràng An - Bích Động gồm chủ yếu các thành tạo trầm tích carbonat và lục nguyên tuổi Triat. - Trầm tích hệ tầng Đồng Giao (T2a đg) chiếm diện tích chủ yếu của khu du lịch, được đặc trưng bằng đá vôi màu xám sáng, phân lớp. - 2, Phụ hệ tầng trên (T2a đg2) phân bố ở trung tâm khu du lịch Tràng An - Bích Động, gồm đá vôi sáng màu, dạng khối hoặc phân lớp dày chuyển lên đá vôi hạt nhỏ xen các lớp mỏng vôi sét. - Đá vôi trong khu vực có hàm lượng CaO khá cao. - Xen kẽ trong vùng núi đá vôi là các thung lũng và các trũng karst kéo dài theo hướng của địa hình. - Quá trình karst ở đây diễn ra tương đối mạnh và hình thành các dạng địa hình karst nhiệt đới tương đối điển hình, bao gồm:. - Địa hình karst trên mặt: Phổ biến trong khu vực là các khối karst sót với đỉnh d ạng tháp, vòm, chuông và sườn vách dốc đứng. - Tại ph ần rìa khối là các thung lũng và đồng bằng karst ven rìa rộng lớn, địa hình phẳng, dễ ng ập úng vào mùa mưa. - Thung lũng karst trong khu vực là địa hình trũng kéo dài, bắt đầu từ đồng bằng và lấn sâu vào khối núi, bị ngập nước quanh năm. - Hang động karst: Hệ thống hang động ở Tràng An - Bích Động bao gồm cả hang ho ạt động lẫn hang đã ngừng hoạt động (còn gọi là hang hoá thạch). - T ổng lượng mưa ở tiểu vùng cảnh quan này đạt >1800mm/năm. - Bên cạnh đó, hệ thống ao, hồ, đầm hình thành do hoạt động nhân sinh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo cảnh quan và điều tiết nước trong khu vực. - Khu vực núi đá vôi có độ dốc lớn và lớp đất không xác định thích hợp với các loài thực vật ưa canxi. - Đặc điểm các đơn vị cảnh quan. - Khu v ực Tràng An - Bích Động nằm trong phụ kiểu cảnh quan có mùa đông rét, nhi ệt độ trung bình tháng I là 16,20C với 2 tháng khô (XII, I), lượng mưa >1.800 mm/năm. - Sự tương tác giữa hoàn lưu khí quyển và địa hình đã để lại cho lãnh thổ nghiên c ứu những nét đặc thù riêng và sự phân hoá đó được thể hiện qua hệ thống phân lo ại cùng với những đặc điểm cảnh quan như sau:. - H ạng cảnh quan núi thấp karst phát triển trên các khối karst bị phân cắt mạnh, đỉnh dạng vòm, tháp. - Theo sự phân hoá về thổ nhưỡng, thảm thực v ật, hạng cảnh quan này phân hoá thành 3 loại cảnh quan: 1. - Loại cảnh quan rừng thứ sinh trên đất feralit nâu vàng (Fv) phân bố rải rác trên các đỉnh karst chia cắt mạnh khu v ực Tràng An - Bích Động, ưu thế các loài cây bụi có nguồn gốc nguyên sinh là Sặt (Arundinaria sp. - Lo ại cảnh quan trảng cây bụi thứ sinh trên đất Fv và 3. - Lo ại cảnh quan rừng trồng trên đất Fv.. - H ạng cảnh quan đồi cát bột kết, phiến sét ưu thế các quá trình bóc mòn, xâm th ực, rửa trôi bề mặt gồm các loại cảnh quan: 1, Loại cảnh quan trảng cây bụi thứ sinh trên đất feralit vàng đỏ (Fs), gồm 1 dạng cảnh quan trên địa hình sườn cát bột kết ưu th ế quá trình rửa trôi bề mặt độ dốc 15 - 250, tầng dày trung bình (50 - 100cm). - 2, Loại c ảnh quan trảng cỏ thứ sinh trên đất Fs gồm 1 dạng cảnh quan trên địa hình sườn cát b ột kết, ưu thế quá trình rửa trôi bề mặt, độ dốc 15 - 250, tầng dày trung bình (50 - 100cm). - 3, Lo ại cảnh quan quần xã thực vật khu dân cư nông thôn trên đất Fs phân bố ở khu vực Gia Sinh có diện tích nhỏ, thực vật chủ yếu là vườn tạp (cây ăn quả vườn t ạp, rau xanh) cung cấp sản phẩm vườn nhà cho gia đình dùng.. - H ạng cảnh quan thung lũng và đáy trũng tích tụ hỗn hợp aluvi - deluvi - proluvi có địa hình thoải, độ dốc từ 0 - 30, thành phần vật chất là cát bột màu nâu xám.. - H ạng cảnh quan này bao gồm 4 loại cảnh quan.. - Phân tích giá tr ị khoa học và thẩm mỹ các cảnh quan. - Khu du l ịch Tràng An - Bích Động với lợi thế về cảnh quan đá vôi độc đáo là m ột trong những khu vực giàu tiềm năng về du lịch. - Nhiều danh lam thắng cảnh kỳ thú, nhi ều hang động nổi tiếng như Tam Cốc - Bích Động. - Để làm nổi bật giá trị của khu du lịch này, trong đó cần nhấn mạnh t ới mục tiêu phát triển du lịch sinh thái, cần phải nhận thức đầy đủ về giá trị khoa học và th ẩm mỹ của các cảnh quan.. - Các vùng karst luôn được sự quan tâm của các nhà khoa học và quản lý do sự độc đáo của quá trình karst liên quan tới sự thành tạo các dạng địa hình trên mặt và ng ầm. - Hình ảnh về karst nhiệt đới vừa mô tả là hoàn toàn phù hợp với khối karst Tràng An - Bích Động. - T ừ những phân tích trên cho thấy khối karst Tràng An - Bích Động là karst nhi ệt đới điển hình. - Để có được những địa hình karst dạng tháp, chuông với các sườn vách d ốc, các đồng bằng ven rìa rộng lớn, các thung lũng kéo dài. - khối karst Tràng An - Bích Động phải trải qua những giai đoạn tiến hoá lâu dài. - Dấu ấn của sự tiến hoá này được thể hiện khá rõ trên địa hình và trầm tích.. - Trong khối núi đá vôi Trường Yên - Bích Động và lân cận phân bố khá rộng rãi các hang động phân bố trên các bậc độ cao 40 - 60m, 20 - 30m, 10 - 15m, 4 - 6m;. - Chúng tạo nên nhiều cảnh quan độc đáo, có giá trị thẩm mỹ cao trong khu du l ịch.. - Tính đa dạng và độc đáo của cảnh quan. - V ề đá gốc: Các vùng karst lớn của Việt Nam nêu trên hầu hết đều phát triển trên đá vôi hệ tầng Bắc Sơn tuổi Carbon - Permi. - Đá vôi cấu tạo nên vùng karst Ninh Bình thu ộc hệ tầng Đồng Giao, tuổi Triat. - Các đá vôi hệ tầng Đồng Giao thường có m ức độ biến vị yếu hơn, các lớp đá có thế nằm thoải, nhiều nơi nằm ngang, tạo điều ki ện hình thành cảnh quan karst dạng tháp độc đáo.. - Các nhà nghiên c ứu cũng thống nhất rằng vùng karst Hạ Long đã được thành tạo chủ yếu trong điều ki ện lục địa và cảnh quan vịnh Hạ Long chỉ mới được hình thành liên quan với biển ti ến Flandrian cực đại, cách ngày nay từ 4 - 6 nghìn năm.. - bị biển tràn ngập và tạo cảnh quan karst d ạng đảo. - Vào cuối Pleistocen, trong thời kỳ băng hà Vuộc, mực nước đại dương thấp hơn hiện nay đến 100m thì cả Hạ Long và Ninh Bình đều có cảnh quan karst sót trên đồng bằng ven biển. - S ự khác nhau của karst Tràng An - Bích Động và Phong Nha - Kẻ Bàng thể hi ện rõ rệt nhất là địa hình karst ở đây bị phân cắt mạnh hơn. - Giá tr ị thẩm mỹ của khu du lịch sinh thái thể hiện rõ ở cảnh quan karst trên mặt và c ảnh quan karst ngầm.. - *Giá tr ị thẩm mỹ của các cảnh quan karst trên mặt. - H ầu hết các kiểu và dạng địa hình có dạng đặc trưng của karst nhiệt đới với tính ch ất là karst già, tập trung chủ yếu ở khu vực Cố đô Hoa Lư và Tam Cốc - Bích Động.. - Địa hình karst rất phong phú, phổ biến hơn cả ở hai khu vực này là karst dạng xiên (Monocline karst) là m ột dãy núi đá vôi - một phần của cánh uốn nếp. - nghiêng và các kh ối đá vôi sót phát triển trên các vỉa đá đơn nghiêng này đã tạo nên nhi ều dạng địa hình lý thú.. - Tại phần rìa, trên bề mặt đồng b ằng thấp trũng nổi lên những núi sót, tạo cảnh quan núi đảo đặc trưng.. - Đó là địa hình karst được hình thành trên các trầm tích có độ phân lớp khác nhau. - Các đá vôi phân lớp mỏng tạo địa hình với các vỉa đá chồng xếp lên nhau như t ập sách.. - Hòn Ông Rùa và r ất nhiều các cảnh quan karst kỳ thú khác đã tạo nên sự huyền di ệu của khu du lịch sinh thái.. - Giá tr ị thẩm mỹ của các cảnh quan karst ngầm. - Trong các d ạng tài nguyên du lịch của vùng núi đá vôi Tràng An - Bích Động, hang động chiếm vị trí quan trọng hàng đầu. - Hệ thống hang động trong khu vực khá đa d ạng, tạo nên cảnh đẹp đặc sắc, có sức hút mạnh đối với du khách trong và ngoài nước. - Xét về mặt thẩm mỹ, nhiều hang động được mệnh danh là “Nam Thiên Đệ Nhị Động” và “Đệ Tam Động”. - Ở đây tồn tại nhiều loại hình hang động xuyên thủng, một s ố hang động đã từng là ngôi nhà chung của bầy người nguyên thuỷ và nhiều hang động gắn với những sự tích huyền thoại. - Vẻ đẹp hang động Tràng An - Bích Động hài hoà v ới môi trường thiên nhiên và vẻ đẹp văn hoá, lịch sử của một miền đất đa dạng về địa hình, là yếu tố luôn luôn tạo ra sự cảm nhận mới lạ của con người khi tham gia vào các ho ạt động du lịch.. - Ở khu vực Cố đô Hoa Lư và Tam Cốc - Bích Động số lượng hang động rất phong phú. - Hang động ở đây không chỉ phong phú về số lượng mà còn rất đa dạng về hình thái và ch ủng loại. - Một điều đáng chú ý là hang động ở khu vực này thường tập trung thành từng cụm có quan hệ mật thiết với nhau. - Hơn nữa, hang động được cấu tạo tầng lớp và liên hoàn. - Đó là dấu vết c ủa thời kỳ biển tiến, biển thoái nên những mực xâm thực cơ sở và các hang động liên thông v ới nhau. - Có thể nêu lên những đặc trưng cơ bản của hệ thống hang động Tràng An - Bích Động như sau:. - Hang động nằm trong khu vực núi đá vôi và tạo thành từng cụm. - Hang động Tràng An - Bích Động thường được kết cấu tầng lớp liên hoàn.. - M ột đặc điểm quan trọng nhất của hệ thống hang động là sự nguyên vẹn của t ạo hoá, các hang động đều còn nguyên thuỷ chưa bị biến dạng hay tạo dựng khác bởi bàn tay con người. - Ngoài những hang động đã được nhiều người biết đến, Tràng An - Bích Động còn nhiều hang động mới được phát hiện, và vô số các hang động còn ẩn sâu trong lòng r ừng núi bạt ngàn.. - Theo đặc tính có thể phân chia hang động ở Tràng An - Bích Động nói riêng và Ninh Bình nói chung thành 3 lo ại:. - Hang động xuyên thủng: như Tam Cốc động, hang Luồn, hang Lôi, Xuyên th ủy động. - Đây là loại hang động nằm giữa những quả núi lớn và có dòng sông chảy xuyên qua. - V ẻ đẹp hang động trên nền mây nước thường lung linh huyền ảo và gây được ấn tượng m ạnh mẽ về sự thoát tục.. - Hang động thông: thường ở lưng chừng núi hoặc có những mảng thông lên tr ời và những đường thông xuống dưới lòng đất. - Loại hang động này thường có nhiều th ạch nhũ đẹp và lạ.. - Đặc biệt, hang động ở Ninh Bình không chỉ có vẻ đẹp thần tiên mà mỗi hang động đều gắn với giá trị lịch sử, văn hoá và tín ngưỡng, đều gắn với truyền thuyết và có văn bia.. - Tam C ốc - Bích Động tập trung một số hang động đẹp là động Vàng, động Bích Động, động Tiên (dài 83m), động Thiên Hương, động Múa, hang Xuyên Thủy (dài 135m), hang Chùa, hang Ghé, hang C ả (172m), hang Giữa, hang Ba. - Khu v ực Tràng An - Bích Động là một thể tự nhiên thống nhất, được phát tri ển trên đá vôi thuộc hệ tầng Đồng Giao có tuổi Triat giữa (T2 đg). - Do đá vôi có độ tinh khi ết cao, bị biến vị kiến tạo yếu hơn các đá vôi có tuổi Paleozoi (điển hình cho đá vôi v ịnh Hạ Long, Phong Nha - Kẻ Bàng), có sự xen kẽ giữa đá vôi phân lớp mỏng và dày, đã tạo điều kiện cho quá trình karst, hình thành những cảnh quan độc đáo.. - Khu v ực nghiên cứu thuộc tiểu vùng cảnh quan karst Trường Yên, gồm các h ạng cảnh quan: cảnh quan núi thấp karst chia cắt mạnh. - cảnh quan đồi cát bột kết, phi ến sét ưu thế các quá trình bóc mòn, xâm thực, rửa trôi bề mặt và cảnh quan thung lũng và đáy trũng tích tụ hỗn hợp aluvi - deluvi - proluvi. - Nằm trên dải đồng bằng ven bi ển, khối karst này đã từng có cảnh quan núi đảo và hiện nay, chúng được ví như “Hạ Long C ạn” theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng của thuật ngữ này.. - Kh ối đá vôi Tràng An - Bích Động là điển hình cho karst nhiệt đới với các đỉnh dạng tháp, chuông điển hình. - đồng bằng karst ven rìa phát triển rộng với nhiều khối karst sót t ạo cảnh quan núi đảo điển hình. - Quá trình karst nhiệt đới đã tạo nên các cảnh quan karst trên m ặt và hệ thống hang động đa dạng, độc đáo.. - Địa hình karst ở Việt Nam