- LAO ĐộNG Nữ DI CƯ GIúP VIệC NHà Từ ĐồNG BằNG SÔNG CửU LONG TớI THàNH PHố Hồ CHí MINH. - Từ những nghiờn cứu đú cú thể thấy, trong dũng người nhập cư vào Thành phố Hồ Chớ Minh, tỷ lệ những người trẻ tuổi và lao động nữ ngày càng tăng. - Trong số những lao động giỳp việc nhà cú cỏc cụ gỏi người dõn tộc thiểu số đến từ cỏc tỉnh đồng bằng sụng Cửu Long. - Với việc nghiờn cứu “Lao động nữ di cư giỳp việc nhà từ đồng bằng sụng Cửu Long tới Thành phố Hồ Chớ Minh” trong giai đoạn từ năm 1990 đến nay, tỏc giả hy vọng sẽ bổ sung thụng tin cho hệ thống tư liệu nghiờn cứu di dõn ở Việt Nam. - Tư liệu dựng trong bỏo cỏo này chủ yếu lấy từ cỏc cuộc phỏng vấn cấp cộng đồng, cấp hộ gia đỡnh được thực hiện tại phường 9, thị xó Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh và cỏc phỏng vấn sõu số lao động nữ hiện đang giỳp việc nhà tại Thành phố Hồ Chớ Minh.. - Dự ỏn VIE/95/004: Bỏo cỏo Thành phố Hồ Chớ Minh, 1998. - về di dõn tự do vào Thành phố Hồ Chớ Minh (Viện kinh tế Thành phố Hồ Chớ Minh, 1997)…. - Cú thể núi di dõn đến cỏc thành phố lớn là chủ đề được nhiều nhà nghiờn cứu quan tõm trong thời gian vừa qua. - Nghiờn cứu về lao động nữ di cư làm nghề giỳp việc nhà ở cỏc thành phố lớn như Thành phố Hồ Chớ Minh, thành phố Hà Nội, cho đến nay, theo hiểu biết của chỳng tụi, vẫn cũn rất ớt. - Người giỳp việc nhà tại Thành phố Hồ Chớ Minh” của Đỗ Thị Như Tõm do Nhà xuất bản Trẻ phỏt hành. - Tài liệu này cho thấy những người giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh rất thiếu kiến thức về HIV/AIDS và những hiểu biết của họ về việc chăm súc sức khoẻ cho bản thõn hầu như khụng cú.. - Bỏo cỏo về “Thực trạng lao động trẻ em giỳp việc nhà ở cỏc nước Đụng và Đụng Nam Á” của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO. - Nội dung của bỏo cỏo đó giúng lờn hồi chuụng bỏo động về việc sử dụng bất hợp phỏp lao động trẻ em để giỳp việc nhà tại cỏc nước này.. - Đồng thời nú cũn cho thấy khoảng trống trong nghiờn cứu di dõn tại Việt Nam là đối tượng lao động nữ giỳp việc nhà, trong đú cú lao động nữ người dõn tộc thiểu số đến từ đồng bằng sụng Cửu Long.. - Nghiờn cứu “Lao động nữ di cư giỳp việc nhà từ đồng bằng sụng Cửu Long tới Thành phố Hồ Chớ Minh” là một nghiờn cứu mang đậm tớnh chất giới. - Từ thực tế cú một số gia đỡnh quen biết của nhúm nghiờn cứu và một số thõn nhõn, bạn bố của nhúm đều cú người giỳp việc nhà là người Khmer đến từ Trà Vinh. - Sự ngẫu nhiờn lý thỳ này đặt ra cõu hỏi, cú phải phụ nữ Khmer ở Trà Vinh chỉ thớch làm người giỳp việc nhà?. - Cú phải vỡ nghốo khổ mà phụ nữ Khmer đi giỳp việc nhà?. - Tuy nhiờn, những người này về Thành phố Hồ Chớ Minh làm gỡ, làm ở đõu… thỡ bộ phận chức năng của phường khụng nắm được chớnh xỏc.. - UBND phường 9 khẳng định, trong 10 khúm của phường, khúm nào cũng cú người về Thành phố Hồ Chớ Minh kiếm sống nhưng phường khụng nắm được khúm nào cú nhiều phụ nữ Khmer về Thành phố Hồ Chớ Minh làm nghề giỳp việc nhà. - Từ danh sỏch hộ dõn do cỏc Khúm trưởng cung cấp, nhúm nghiờn cứu đó chọn được 54 hộ gia đỡnh để phỏng vấn sõu, tỡm hiểu vấn đề di cư núi chung và di cư làm nghề giỳp việc nhà tại Thành phố Hồ Chớ Minh. - Trong số 54 hộ gia đỡnh núi trờn, cú 31 hộ gia đỡnh cú con gỏi, em gỏi, chỏu gỏi, hoặc vợ đó và đang giỳp việc gia đỡnh ở Thành phố Hồ Chớ Minh. - Tuy chỉ cú 31 hộ/54 hộ cú người nhà đang giỳp việc ở Thành phố Hồ Chớ Minh, nhưng số lao động nữ ra đi từ những gia đỡnh này lờn tới con số 43 vỡ cú một số gia đỡnh cú 2, hoặc 3 chị em cựng đi. - Con số 43 khụng bao gồm số lao động trong cựng gia đỡnh tới Thành phố Hồ Chớ Minh kiếm sống nhưng khụng làm cụng việc giỳp việc nhà.. - “Lao động nữ di cư giỳp việc nhà từ đồng bằng sụng Cửu Long tới Thành phố Hồ Chớ Minh”.. - Thụng tin cơ bản của những hộ gia đỡnh cú thõn nhõn là người giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh. - Từ những phỏng vấn sõu cỏc hộ gia đỡnh cú con em đang giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh, nhúm nghiờn cứu đó thu được những thụng tin cơ bản sau:. - Nếu phõn tớch thu nhập theo tỷ lệ đúng gúp của cỏc thành viờn trong gia đỡnh thỡ bỡnh quõn số tiền của thõn nhõn đang giỳp việc tại Thành phố Hồ Chớ Minh gửi về đạt 428.570VND/thỏng, chiếm từ 29 - 30% tổng thu nhập/thỏng của hộ. - Đỏnh giỏ về số tiền do con, em đang giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh gửi về, trừ PV4 là hộ khỏ giả, khụng lấy tiền của con, cũn lại tất cả cỏc hộ gia đỡnh trong mẫu đều khẳng định, đú là khoản thu nhập hết sức quan trọng đó giỳp họ chấm dứt cảnh thiếu đúi giỏp hạt mỗi năm vài ba thỏng và thoỏt khỏi nợ nần.. - PV13 cho biết: ”Sau gần hai năm giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh, hai con gỏi của bà đó giỳp gia đỡnh trả hết nợ, hằng năm khụng cũn cảnh đúi ăn lỳc giỏp hạt, lại mua sắm được tivi, đầu mỏy và lo tiền học cho đứa ỳt”.. - PV18 cũng cho biết, hai vợ chồng ụng được một chủ xưởng xe đạp ở Thành phố Hồ Chớ Minh mướn, chồng làm bảo vệ, vợ làm người giỳp việc nhà nờn “thu nhập của cả hai đó giỳp gia đỡnh tụi trả được mún nợ truyền kiếp và cũn cú tiền để đi thăm nuụi con trai trong tự”.. - PV22 núi về đứa con gỏi đang giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh như sau: ”Chỏu S. - Đồng tiền từ cỏc lao động nữ giỳp việc nhà gửi về khụng chỉ giỳp gia đỡnh trang trải nợ nần, lo toan cuộc sống thường ngày, mà nú cũn nhen lờn những mơ ước thay đổi cuộc sống. - ”Sau một thời gian giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh, hai đứa con gỏi của ụng đó đưa người em trai lờn thành phố học nghề sửa xe, hàn xe, bõy giờ mỗi thỏng nú cũng đó cú lương 700.000đ”.. - Một trong 4 hộ này là hộ 17, cú hai con đang giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh. - So với những người mẹ trong khúm cú con đang giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh thỡ mẹ của hai em là người duy nhất thiết lập được mối quan hệ tốt với. - Con gỏi ụng giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh đó được 6 thỏng, khi gặp chỳng tụi ụng núi: ”6 thỏng rồi mà nú chưa được lờn lương, tụi sẽ cho nú nghỉ việc chỗ này để kiếm chỗ khỏc lương cao hơn”…. - Khi tỡm hiểu về thỏi độ của cỏc thành viờn trong gia đỡnh đối với nghề giỳp việc nhà của con em mỡnh, nhúm nghiờn cứu đó nhận được những phản hồi hết. - Nếu như gia đỡnh của PV23 “tự hào với lối xúm vỡ nhiều gia đỡnh trong khúm mong con gỏi họ lớn nhanh để đi giỳp việc nhà gặp được gia chủ tốt, cú thu nhập cao như con gỏi tụi”, thỡ PV2 cú mẹ đang làm giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh núi thẳng với nhúm nghiờn cứu rằng: “Tụi thấy xấu hổ khi để mẹ mỡnh đi làm cỏi việc hầu hạ người khỏc. - “Từ ngày mẹ tụi giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh, nhà tụi khụng cũn cảnh thiếu đúi 3 thỏng mỗi năm, cỏc con tụi đó cú quần ỏo mới vào đầu năm học. - Bà Thạch O, mẹ của hai cụ gỏi đang giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh cho biết: “Ba đứa em của Mỹ Linh và Mỹ Lan lớn rồi nhưng nhất định khụng chịu đi thành phố làm việc như hai chị, chỳng núi chỳng khụng muốn lờn thành phố làm như chị hai, chị ba, đú là làm mướn, chỳng muốn làm cụ giỏo. - Gia đỡnh PV34 cú chồng làm mướn, vợ gỏnh nước thuờ, cú con gỏi lớn giỳp việc ở Thành phố Hồ Chớ Minh thỏng nào cũng gửi tiền về lo chi xài trong nhà và tiền học cho ba em, nhưng mẹ cỏc cụ núi dứt khoỏt: “Cũn ba đứa này (chỉ vào ba đứa con đang ăn cơm), vợ chồng tụi khụng cho đi thành phố giỳp việc nhà nữa mà cố gắng cho chỳng ăn học để làm việc khỏc”.. - Tuy nhiờn, phần lớn cỏc hộ gia đỡnh đều muốn cho con em họ tiếp tục giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh. - Như vậy, việc phõn tớch cỏc thụng tin cơ bản thu được từ những phỏng vấn sõu cấp hộ cho thấy, toàn bộ cỏc hộ gia đỡnh (kể cả PV4) cú con đang giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh đều cú sự cải thiện cuộc sống từ khi cho con đi giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh. - 1/10 hộ gia đỡnh trong mẫu được vay tiền từ quỹ xoỏ đúi giảm nghốo… Tuy nhiờn, nếu đỏnh giỏ một cỏch tổng thể thỡ việc giảm nghốo của cỏc hộ gia đỡnh trong mẫu thật sự khả thi từ khi cú tiền của con em giỳp việc nhà từ Thành phố Hồ Chớ Minh gửi về. - Song, quỏ trỡnh ra đi của cỏc lao động giỳp việc nhà trong mẫu hoàn toàn mang tớnh tự phỏt cho nờn bản thõn nú chứa đựng nhiều rủi ro và người chịu đựng rủi ro nhiều nhất lại chớnh là những lao động nữ này.. - Những thụng tin thu được từ lao động giỳp việc nhà a) Chõn dung nữ lao động giỳp việc nhà. - Về thời gian làm việc tại Thành phố Hồ Chớ Minh: người đó làm ớt nhất là 5 thỏng, người cao nhất (tớnh đến thời điểm trả lời phỏng vấn) là 18 năm. - Tuy nhiờn, theo nội dung phỏng vấn nhúm cú thành phần là cỏn bộ quản lý cấp xó, khúm, cho biết, vào những năm đầu 80, ở phường 9 đó cú một vài hộ cho con em đi giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh.. - Cú 5/43 lao động nữ giỳp việc nhà trong mẫu tự quyết định chuyện ra đi của mỡnh, cũn lại là do cha mẹ nhờ người mụi giới (cũ) dẫn dắt.. - Như phần phỏng vấn cấp hộ gia đỡnh đó núi, hầu hết số lao động giỳp việc nhà ra đi từ phường 9 đều cú hoàn cảnh kinh tế gia đỡnh khú khăn, cựng quẫn, ộo le. - Số ớt cũn lại, tuy gia đỡnh khụng mấy khú khăn, nhưng bản thõn rất thớch lờn Thành phố Hồ Chớ Minh làm việc. - Và dịp may đó đến với cụ khi gia đỡnh người anh họ đồng ý cho cụ lờn giỳp việc nhà. - Cụ theo bạn bố đi làm ở Thành phố Hồ Chớ Minh từ năm 13 tuổi, đến năm 17 tuổi cụ quay về Trà Vinh chữa bệnh, khỏi bệnh, cụ lấy chồng. - Sau đú, cụ thấy buồn và tỡm cỏch quay trở lại Thành phố Hồ Chớ Minh làm việc cho đến nay. - Đến nay, sau 18 năm làm việc tại Thành phố Hồ Chớ Minh, cụ cho chỳng tụi biết, vẫn chưa cú ý định quay về Trà Vinh.. - Những trường hợp cũn lại đều cho biết họ đi giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh vỡ hoàn cảnh kinh tế gia đỡnh quỏ khú khăn và cũng vỡ muốn bỏo hiếu cha mẹ. - hợp cụ thể này là đi giỳp việc nhà ở Thành phố Hồ Chớ Minh. - Với những trỏch nhiệm và quan niệm sống như vậy, cỏc lao động nữ giỳp việc nhà trong mẫu sẽ sống và làm việc ở Thành phố Hồ Chớ Minh ra sao?. - Trước khi đến Thành phố Hồ Chớ Minh, hầu hết cỏc lao động nữ trong mẫu khụng biết Thành phố Hồ Chớ Minh ở đõu, mỡnh sẽ giỳp việc cho một gia đỡnh như thế nào, cú dễ chịu khụng. - Cụng việc cụ thể ra sao,… Cỏc cụ chỉ biết rằng cú gia đỡnh ở Thành phố Hồ Chớ Minh cần người giỳp việc và nếu đồng ý, “cũ” sẽ đưa cỏc cụ đi. - PV22 cho biết: “Bà Cam (cũ) đến nhà hỏi mỏ em cú muốn cho con gỏi lờn thành phố giỳp việc khụng, mỏ em đồng ý liền vỡ bà Cam núi gia chủ tốt lắm”.. - Khi lờn Thành phố Hồ Chớ Minh, phải sống trong một mụi trường hoàn toàn khỏc lạ, nhà nào biết nhà đú, cỏc lao động trong mẫu sẽ thớch nghi như thế nào? Họ làm việc ra sao trong điều kiện mới lạ đú?. - PV23 giỳp việc cho một gia đỡnh ở Thủ Đức, từ thứ hai đến thứ sỏu chỉ cú cụ và 4 con chú giống Berger của Đức sống trong ngụi nhà 3 lầu, thứ bảy, chủ nhật gia đỡnh chủ mới từ Thành phố Hồ Chớ Minh về. - Khỏc với cỏc lao động nữ di cư đến Thành phố Hồ Chớ Minh làm việc trong cỏc nhà mỏy hoặc bỏn hàng rong, phải lo chỗ ăn, chỗ ở rất vất vả, cỏc lao động nữ giỳp việc nhà trong mẫu tuy được chủ bao ăn, ở và cung cấp cho một số nhu yếu phẩm khỏc như chăn, màn, xà bụng, kem đỏnh răng, thậm chớ cả băng vệ sinh. - Nhưng khụng phải người giỳp việc nào cũng được đi chợ, phần lớn lao động trong mẫu chỉ quanh quẩn làm việc trong nhà, khụng được ra ngoài. - PV15 hiện đang giỳp việc cho một gia đỡnh cú mẹ già 92 tuổi nằm bất động từ mấy năm nay. - Để cú nhận xột khỏch quan hơn về những thụng tin thu được từ cỏc lao động giỳp việc nhà, chỳng tụi đó trũ chuyện với một số gia chủ về người giỳp việc của họ. - Những gia chủ đó gặp nhúm nghiờn cứu đều thừa nhận, lao động nữ giỳp việc nhà người Khmer chịu khú, thật thà, nhưng khụng nhanh nhẹn như những người giỳp việc đến từ cỏc tỉnh phớa Bắc và ngụn ngữ rất khú nghe.... - Vỡ vậy, thỳ giải trớ duy nhất của lao động giỳp việc nhà trong mẫu là xem tivi.. - Nếu so với những lao động nữ đến Thành phố Hồ Chớ Minh đang làm việc trong cỏc cơ sở sản xuất hay bỏn hàng rong thỡ cú vẻ như lao động giỳp việc nhà trong mẫu cú cụng việc dễ chịu hơn, thu nhập ổn định, lại khụng mất tiền ăn, tiền ở. - PV15 cho biết: “Khi mới lờn thành phố làm việc (1998), em nặng 58kg, nay (2006) chỉ cũn 48kg. - Như đó núi, quỏ trỡnh đến với nghề giỳp việc nhà của cỏc lao động trong mẫu hoàn toàn tự phỏt nờn cũng gặp rất nhiều rủi ro. - PV1 cho biết: “Em đang làm thỡ bà chủ cho nghỉ việc vỡ người giỳp việc cũ là người Việt quay lại. - Ngược lại, trong mẫu cũng cú một số trường hợp giỳp việc nhà tự ý bỏ việc vỡ thấy cụng việc quỏ vất vả, khụng thớch hợp, vớ dụ PV8. - PV14… Trong mẫu cũn cú một số trường hợp cựng làm cho một gia chủ, nhưng mức lương giữa hai người giỳp việc hoàn toàn khỏc nhau. - Cũng liờn quan đến mối quan hệ giữa chủ nhà và người giỳp việc là hiện tượng lạm dụng tỡnh dục. - PV24 giỳp việc cho gia đỡnh bà V. - PV1 sinh 1981, đang giỳp việc cho một gia đỡnh ở quận Bỡnh Thạnh cho biết:. - Những kết quả nghiờn cứu của đề tài “Lao động nữ di cư giỳp việc nhà từ đồng bằng sụng Cửu Long tới Thành phố Hồ Chớ Minh” bước đầu đó cú những cõu trả lời cho cỏc cõu hỏi nghiờn cứu được đặt ra. - Lý do ra đi của hầu hết lao động nữ giỳp việc nhà chủ yếu xuất phỏt từ yếu tố kinh tế gia đỡnh thật sự khú khăn.. - Hiện nay, nhu cầu về lao động giỳp việc nhà ở cỏc thành phố rất lớn. - Chỉ tớnh riờng tại Thành phố Hồ Chớ Minh, một thành phố cú hơn 8 triệu dõn với khoảng một triệu hộ gia đỡnh, nếu chỉ 10% số hộ này cú nhu cầu giỳp việc thỡ lực lượng lao động giỳp việc nhà ở đõy đó lờn tới hàng trăm ngàn người. - Nhưng cho đến nay, cỏc cơ quan hữu quan vẫn chưa coi giỳp việc nhà là một nghề trong xó hội. - Thành phố Hồ Chớ Minh đó cú một số cơ sở đào tạo người giỳp việc nhà, nhưng hầu hết là đào tạo người giỳp việc hướng tới xuất khẩu với mức học phớ khụng phải để dành cho những lao động đến từ vựng sõu, vựng xa. - [1] Tư liệu điều tra chọn mẫu của đề tài “Lao động nữ di cư giỳp việc nhà từ đồng bằng sụng Cửu Long tới Thành phố Hồ Chớ Minh”.. - [6] Viện Kinh tế Thành phố Hồ Chớ Minh, “Bỏo cỏo kết quả điều tra di dõn tự do vào Thành phố Hồ Chớ Minh”, thỏng 9/1997, Dự ỏn VIE/95/004.. - [15] Huang ping, “Đụ thị hoỏ và di dõn ở Trung Quốc”, Bỏo cỏo khoa học tại Hội thảo Giảm nghốo trong quỏ trỡnh đụ thị hoỏ ở Thành phố Hồ Chớ Minh, 2004.. - [17] Hội thảo quốc gia tăng cường năng lực xõy dựng chớnh sỏch di dõn nội địa ở Việt Nam, Phần I: Tổng quan về di dõn, Thành phố Hồ Chớ Minh, số 2/1998, Dự ỏn VIE/95/004, Hà Nội, 1998.. - nghiờn cứu trường hợp Thành phố Hồ Chớ Minh”, trong Phỏt triển đụ thị bền vững, NXB Khoa học Xó hội, Hà Nội, 2002.. - [20] Mark Vanlandingham, “Di dõn và vấn đề sức khoẻ”, Bỏo cỏo khoa học tại Hội thảo: Giảm nghốo trong quỏ trỡnh đụ thị hoỏ ở Thành phố Hồ Chớ Minh, 2004.. - [23] Nguyễn Bay, “Nghề giỳp việc - nhu cầu đột biến”, bỏo Tuổi trẻ . - [28] Nguyễn Văn Tài và cỏc cộng tỏc viờn, Di dõn tự do nụng thụn - thành thị ở Thành phố Hồ Chớ Minh, NXB Nụng nghiệp, Thành phố Hồ Chớ Minh, 1998.. - [29] Philip Guest, Vấn đề di dõn và đụ thị ở Đụng Nam Á, Bỏo cỏo khoa học tại Hội thảo: Giảm nghốo trong quỏ trỡnh đụ thị hoỏ ở Thành phố Hồ Chớ Minh, 2004.. - Chương trỡnh quốc tế xoỏ bỏ lao động trẻ em (IPEC) Bangkok, Thực trạng lao động trẻ em giỳp việc nhà ở cỏc nước Đụng và Đụng Nam Á.. - [33] Trương Sĩ Ánh, Di dõn, nguồn nhõn lực, việc làm và đụ thị hoỏ ở Thành phố Hồ Chớ Minh, NXB Chớnh trị Quốc gia, Hà Nội, 1996, Dự ỏn VIE/93/PO2.. - [34] Tạp chớ Lao động và xó hội, Điều tra dõn nhập cư ở Thành phố Hồ Chớ Minh: Những giải phỏp từ sức ộp đụ thị, số . - [35] Viện Nghiờn cứu kinh tế Thành phố Hồ Chớ Minh, Di dõn, nguồn nhõn lực, việc làm và đụ thị hoỏ ở Thành phố Hồ Chớ Minh, NXB Khoa học Xó hội, 2002.. - [37] Vừ Nguyệt Thương, “Buồn vui nghề giỳp việc gia đỡnh”, bỏo Phỏp luật, chuyờn đề, 3/2004.. - [38] Liờn đoàn Lao động Thành phố Hồ Chớ Minh, Tỡm hiểu về Bộ luật Lao động và Luật Cụng đoàn Việt Nam, 1994.