- LỐI SỐNG VÀ VAI TRÒ CỦA LỐI SỐNG. - TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA NÔNG THÔN. - Lối sống, công nghiệp hóa nông thôn. - Ngày nay, trong xu thế phát triển con người, lối sống của người dân đã và đang thu hút sự quan tâm, chú ý của mọi người. - Trong bài viết này, dựa trên một số khái niệm và các số liệu điều tra xã hội học về lối sống của người dân nông thôn ở huyện Thanh Bình, tỉnh Đồng Tháp, mục tiêu hướng đến của bài viết là đưa ra cái nhìn về vai trò của lối sống trong tiến trình công nghiệp hóa hiện nay. - Trong quá trình thu thập thông tin vấn đề chủ yếu nhằm trả lời cho câu hỏi “Lối sống của người dân nông thôn hiện nay có tác động gì đến tiến trình công nghiệp hóa. - Vai trò lối sống được đề cập ở một số mặt cơ bản của ba nhóm vai trò là: (1) lối sống phát huy các giá trị truyền thống phục vụ cho tiến trình công nghiệp hóa. - (2) lối sống tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội trong quá trình công nghiệp hóa và mặt tiêu cực đang từng bước hình thành qua nhóm vai trò (3) lối sống tổ chức đời sống, liên kết cộng đồng giúp quá trình công nghiệp hóa phát triển bền vững. - Trong đó, kết quả nghiên cứu cho thấy lối sống vẫn đóng một vai trò quan trọng trong việc tác động hình thành tác phong công nghiệp của người dân trong tiến trình công nghiệp hóa diễn ra ở nông thôn ngày nay. - Cụ thể hơn lối sống có những vai trò tích cực và tiêu cực, những mặt tích cực thường thuộc hai nhóm vai trò (1) và (2) và nổi trội hơn, mặt tiêu cực tuy chưa rõ rệt nhưng nó cũng đã và đang được hình thành. - Trong xu thế phát triển con người, lối sống của người dân đã và đang thu hút sự quan tâm, chú ý của mọi người. - Lối sống được biết và nhắc đến rất nhiều trong sách, báo. - Lối sống được định nghĩa là một hệ thống những nét căn bản nói lên hoạt động của các dân tộc, các giai cấp, các tập đoàn xã hội, các cá nhân trong những điều kiện của một hình thái xã hội - kinh tế nhất định (Thanh Lê, 2001).. - Theo lối tiếp cận xã hội học, Bestushev-Lada lập luận rằng: “Nếu lối sống được coi như một phương thức hoạt động sống của con người thì hợp lý hơn cả là phải chọn các lĩnh vực hoạt động sống quan trọng nhất là nền tảng cho cơ cấu của lối sống. - Chính vì thế, trong xã hội đã hình thành được một nền tảng mang tính nguyên tắc để xây dựng một cơ cấu lối sống. - Bên cạnh đó, Huỳnh Khái Vinh (2001) đã khẳng định công nghiệp hóa, hiện đại hóa và kinh tế thị trường mở cửa thúc đẩy xã hội hóa và hiện đại hóa lối sống, từ đó tạo ra sự giao lưu, phát triển và cả những biến động thường xuyên của lối sống do sự tác động của xu hướng văn hóa đại chúng.. - Những nhận định trên cho thấy lối sống là yếu tố động luôn luôn thay đổi theo thời gian, theo lịch sử chứ nó không phải bất di bất dịch. - Vì thế, lối sống giữ một vai trò nhất định trong quá trình công nghiệp hóa, nhất là việc hình thành nên những con người mới với những lối sống mới đáp ứng cho một xã hội mới, xã hội công nghiệp hiện đại. - Dựa trên các khái niệm và nhiệm vụ của cuộc nghiên cứu, mục tiêu của bài viết xoay quanh vai trò của lối sống trong quá trình công nghiệp hóa, cụ thể hơn là các mặt nào của lối sống đã tác động tích cực và tiêu cực đến tiến trình công nghiệp hóa.. - Bảng hỏi phỏng vấn gồm hai phần: phần một là thông tin cá nhân, phần hai là các hoạt động kinh tế - xã hội, văn hóa lối sống. - Phần chính yếu là vai trò của lối sống tác động đến quá trình công nghiệp hóa tại địa phương.. - Phân tích định lượng thông qua Bảng hỏi, sử dụng loại thống kê mô tả bằng Phần mềm SPSS version 20 và tổng hợp kết quả Trao đổi nhóm để đưa ra những nhận định về lối sống của người dân nông thôn hiện nay.. - Cụ thể hơn, quá trình công nghiệp hóa đã tác động đến các mặt đời sống người dân nông thôn, trong đó đáng chú ý là các mặt: sinh hoạt, thay đổi việc làm, thu nhập, chi tiêu, môi trường và sức khỏe…. - 3.3 Vai trò của lối sống trong quá trình công nghiệp hóa nông thôn. - Kết quả nghiên cứu cho thấy, do tác động của quá trình công nghiệp hóa, vai trò của lối sống được thể hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau. - Bài viết này chỉ đề cập đến phần khảo sát một số mặt nổi trội và mặt mới hình thành trong các phần của ba nhóm vai trò tác động cơ bản đến quá trình công nghiệp hóa nông thôn, đó là: (1) vai trò lối sống phát huy các giá trị truyền thống phục vụ cho tiến trình công nghiệp hóa. - (2) vai trò lối sống tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội trong quá trình công nghiệp hóa. - và (3) vai trò lối sống tổ chức đời sống, liên kết cộng đồng giúp quá trình công nghiệp hóa phát triển bền vững. - Vai trò lối sống phát huy các giá trị truyền thống phục vụ cho tiến trình công nghiệp hóa gồm:. - Một số mặt trong lối sống quý trọng lao động, đề cao tinh thần yêu lao động. - Một số mặt lối sống đề cao tính cộng đồng, tính tập thể tạo ra sự đoàn kết cao trong cộng đồng. - Một lối sống coi trọng và đề cao đạo đức, lễ nghĩa.. - Vai trò lối sống tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội trong quá trình công nghiệp hóa gồm:. - Vai trò lối sống tổ chức đời sống, liên kết cộng đồng giúp quá trình công nghiệp hóa phát triển bền vững được cụ thể ở hai mặt: Tổ chức đời sống và liên kết cộng đồng.. - 3.3.1 Lối sống phát huy các giá trị truyền thống phục vụ cho tiến trình công nghiệp hóa. - Lối sống quý trọng lao động, đề cao tinh thần yêu lao động: Lao động giúp xã hội phát triển, người lao động là yếu tố giữ vai trò quyết định nhất trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội. - Số liệu cho thấy mức độ yêu quý lao động của người dân hiện nay vẫn ở mức “Bình thường. - Đó là nét nổi bật nhất trong lối sống của người dân nông thôn Nam bộ. - Kế thừa và phát huy lối sống truyền thống quý báo này sẽ cung cấp cho xã hội những con người hội tụ đủ các điều kiện để làm giàu cho chính bản thân họ và làm giàu cho gia đình và xã hội trong cộng đồng nông thôn. - Điều này ảnh hưởng đến lối sống công nghiệp hiện đại, làm chậm tiến trình hội nhập. - Vì thế, khi phát triển công nghiệp hóa cần có sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố, trong đó phải dựa trên nền tảng hoạt động lao động của người dân nông thôn (Kết quả Trao đổi nhóm).. - Lối sống đề cao tính cộng đồng, tính tập thể tạo ra sự đoàn kết cao trong cộng đồng: tính cộng đồng, tập thể là lợi ích luôn được đặt lên hàng đầu trong một nước xã hội chủ nghĩa. - Tinh thần tương thân tương ái hỗ trợ nhau của người dân nông thôn ngày nay đã dần thay đổi. - Kết quả nghiên cứu qua 150 người dân được phỏng vấn có 136 người (90,7%) cho rằng họ thường tham gia các hoạt động quyên góp, giúp đỡ người khác khi gặp khó khăn. - Kết quả này phù hợp với ý kiến nhận định về biểu hiện và đặc điểm của lối sống. - Bảng 1: Hình thức tham gia quyên góp của người dân nông thôn hiện nay. - Một lối sống coi trọng và đề cao đạo đức, lễ nghĩa. - Kết quả nghiên cứu cho thấy, đạo đức được người dân huyện Thanh Bình đánh giá qua các mặt cơ bản chính như: Làm từ thiện, thờ cúng những người có công. - Với suy nghĩ của người dân nông thôn việc làm từ thiện là. - để tích thêm công đức cho con cháu ngày sau, chính vì thế tinh thần đạo đức của người dân nông thôn phát huy một cách tốt nhất “tối lửa tắt đèn có nhau”, ý thức coi trọng lễ nghĩa không chỉ thể hiện ra bên ngoài bằng những hành động mà còn truyền nó vào trong tư tưởng tín ngưỡng của mình, có như thế ý thức đó mới thật sự bền vững qua hàng ngàn năm thúc đẩy tinh thần lối sống công nghiệp, dựa trên đạo đức thông qua sự kỷ luật của chính bản thân cá nhân cho một chuẩn mực giá trị thế hệ tương lai.. - Trên thực tế, đạo đức xã hội của người dân nông thôn hiện nay vừa có mặt tích cực vẫn còn mặt tiêu cực. - Nó thể hiện tinh thần nhân văn sâu sắc về cội nguồn của con người, giáo dục lối sống con cháu trong gia đình. - Kết quả này cho thấy sự không nhất quán ở tín ngưỡng coi ngày, giờ và cúng kiến để làm ăn của người dân nông thôn ngày nay. - Vì vậy, mỗi chúng ta cần suy nghĩ để vận dụng vào việc duy trì những lối sống cho phù hợp, hay loại bỏ những lối sống không còn phù hợp trong gia đình nhằm đưa phong trào xây dựng gia đình văn hóa ở nông thôn theo lối sống mới.. - 3.3.2 Lối sống tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội trong tiến trình công nghiệp hóa. - Điều này có tác động đến lối sống của người Việt Nam. - Đặc biệt, cuộc cách mạng tin học với hệ thống internet hoạt động hiệu quả làm tăng trí tuệ không chỉ trong ý thức, động cơ mà hành động của mỗi con người, thông tin ngày càng thu hẹp không gian và tăng tốc thời gian, làm tăng sự giao lưu hợp tác, sự liên kết mọi hoạt động, làm biến đổi lối sống tù túng, chật hẹp trước đây, hình thành lối sống công nghiệp và kéo theo nó là trình độ quản lý, tác phong làm việc hiện đại (Nguyễn Văn Hiên, 2010). - Trong hoạt động ngành nghề: Lựa chọn ngành nghề phù hợp là một phần quan trọng của sự phát triển cá nhân, gia đình trong lối sống ngày nay của người dân thôn quê. - Kết quả nghiên cứu cho thấy, có 19,1% người dân muốn con em mình chọn nghề theo ý thích của chúng, chiếm tỷ lệ cao nhất. - Điều này đã cho thấy suy nghĩ của người dân nông thôn. - Ngoài ra, ý định học tập để nâng cao trình độ của người dân nông thôn được cho biết qua kết quả nghiên cứu như sau: có ý định theo học lớp vi tính (16,5. - Bảng 3: Các khóa học được người dân quan tâm. - Tuy nhiên, tỷ lệ muốn đi học của người dân nông thôn còn thấp, trong số 150 người được phỏng vấn chỉ có 40% người dân có ý định đi học hay đang học. - Lối tiêu dùng của người dân nông thôn vượt rất xa nhu cầu và sở thích trước đây. - Chỉ trong một thời gian rất ngắn, lối sống tiêu dùng người Việt Nam chuyển mạnh từ tầm tiêu dùng của một nước nông nghiệp nghèo sang lối sống tiêu dùng của xã hội công nghiệp. - Kết quả nghiên cứu về hoạt động vui chơi giải trí khi rảnh rỗi của người dân thì loại phương tiện được dùng nhiều nhất là xem ti vi chiếm tỷ lệ 32,8%. - Lối sống hằng ngày của con người có lao động thì phải có nghỉ. - Vì vậy, lối sống vui chơi giải trí hợp lý sẽ mang lại hiệu quả cho công việc và ngược lại nếu nghỉ ngơi, vui chơi giải trí không được đáp ứng con người dễ rơi vào trạng thái chán nản, không có động lực làm việc sẽ ảnh hưởng đến chất lượng lao động. - Định hướng giá trị xác định phương pháp hành động, xu thế phát triển trí tuệ, tình cảm và sự nỗ lực của ý chí, vì vậy nó liên quan chặt chẽ đến lối sống của các cá nhân và các nhóm xã hội (Trần Thị Kim Xuyến, 2005). - Qua đó, thấy rằng người dân nông thôn định hướng giá trị sản xuất theo đúng lối sống lành mạnh, đúng với luật pháp.. - 3.3.3 Lối sống liên kết cộng đồng, giúp tiến trình công nghiệp hóa phát triển bền vững. - Lối sống của người dân góp phần tổ chức đời sống, liên kết mối quan hệ xã hội con người giúp cho xã hội ổn định và phát triển. - tham gia xây dựng phát triển xã hội, ngoài việc người dân nông thôn làm việc tạo ra thu nhập ổn định cuộc sống, họ còn tham gia các hoạt động văn hóa - xã hội thể hiện lối sống năng động trong cộng đồng, kết nối các thành viên trong cộng đồng. - Kết quả khảo sát được trình bày ở Bảng 4 dưới đây về mức độ tham gia của người dân nông thôn vào các hoạt động xã hội, cho thấy việc tham gia hoạt động văn hóa - văn nghệ - thể dục thể thao chiếm tỷ lệ cao nhất (39,1. - Tuy nhiên, trong số người dân nông thôn ngày nay vẫn có người ít tham gia hoặc không tham gia vào các hoạt động chung của cộng đồng (26,7%) điều này đang dần diễn ra không chỉ ở xã hội đô thị mà nó cũng được hình thành và có khuynh hướng phát triển ở nông thôn (Kết quả từ Trao đổi nhóm).. - kết với hàng xóm láng giềng luôn được coi trọng và xem đó như là một giá trị tinh thần của người dân nông thôn. - Tinh thần hàng xóm láng giềng đùm bọc giúp đỡ nhau khi khó khăn là tinh thần nhân văn, là nét văn hóa của con người, thể hiện lối sống nhân văn cao đẹp. - Qua phân tích về mối liên kết cộng đồng trên đây ta thấy hướng tích cực vẫn chiếm tỷ lệ cao và một phần tiêu cực vẫn còn tồn tại trong việc cố kết cộng đồng của người dân nông thôn ngày nay.. - Để phát huy những thành quả đạt được trong quá trình xây dựng môi trường văn hóa và đạo đức, lối sống của người dân trong huyện, chính quyền địa phương đã phát động các phong trào “Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh”. - Xây dựng môi trường đạo đức, lối sống bằng việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân thực hiện nếp sống văn hóa - văn minh. - Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đạt được, môi trường văn hóa đạo đức, lối sống vẫn còn một số hạn chế nhất định. - Trong các mặt cơ bản của ba nhóm vai trò cho thấy lối sống vẫn đóng một vai trò quan trọng trong việc tác động hình thành tác phong công nghiệp của người dân trong tiến trình công nghiệp hóa diễn ra ở nông thôn ngày nay. - Cụ thể hơn lối sống có những vai trò tích cực và tiêu cực, những mặt tích cực thường thuộc hai nhóm vai trò là: (1) lối sống phát huy các giá trị truyền thống phục vụ cho tiến trình công nghiệp hóa. - Mặt tích cực nổi trội thể hiện rõ ở các biến số vai trò như: Lối sống đề cao tính cộng đồng, tính tập thể tạo ra sự đoàn kết cao trong cộng đồng tinh thần tương thân tương ái hỗ trợ của người dân rất cao (90,7. - Lối sống quý trọng lao động, đề cao tinh thần yêu lao động thể hiện bản tính siêng năng cần cù, coi trọng và tận dụng sức lao động (73,3%. - người dân đồng thuận) và người dân nông thôn vẫn yêu thích công việc của mình. - Lối sống sinh hoạt ngày càng tiến bộ hơn thể hiện tính đa dạng hóa, đa phương hóa máy móc thiết bị hiện đại, hướng tới nền sản xuất nông nghiệp hiện đại và trên cơ sở đó mà hiện đại hóa nông thôn (100%) các cơ quan, xí nghiệp đều sử dụng máy vi tính cho công việc, hộ dân có máy vi tính (22,7. - Suy nghĩ của người dân nông thôn về hoạt động ngành nghề đã dần dần vượt ra khỏi định chế lệ thuộc vào đồng áng. - Trong hoạt động tiêu dùng và cách thức vui chơi giải trí thì lối tiêu dùng của người dân nông thôn vượt rất xa nhu cầu và sở thích trước đây từ tầm tiêu dùng của một nước nông nghiệp nghèo sang lối sống tiêu dùng của xã hội công nghiệp.. - Cần tiếp tục giữ vững và phát huy hơn nữa các nhóm lối sống đóng vai trò: thứ nhất, lối sống phát huy các giá trị truyền thống phục vụ cho tiến trình công nghiệp hóa. - thứ hai, lối sống tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội trong quá trình công nghiệp hóa. - Đối với nhóm thứ ba, lối sống tổ chức đời sống, liên kết cộng đồng giúp quá trình công nghiệp hóa phát triển bền vững vẫn còn giới hạn, chưa đạt đến yếu tố bền vững, cần được tiếp tục nghiên cứu.. - Bên cạnh đó, cần có những giải pháp tích cực để hạn chế những lối sống khép kín, lối sống không phù hợp với giá trị con người đang có khuynh hướng phát triển ở nông thôn.. - giáo dục thông qua các hoạt động sống của người dân. - Để đáp ứng xu thế thay đổi đó, điều cốt lõi ở đây là làm thế nào để các trường học trong địa bàn cần phải tạo ra sự kích thích học tập của người dân đặc biệt là thế hệ trẻ với mục đích là đáp ứng nhu cầu đang bị hụt hẫng và giúp người dân có kiến thức đúng đắn để tránh những lối sống tiêu cực ở cuộc sống nông thôn trong tiến trình công nghiệp hóa.. - Văn hóa, lối sống với môi trường. - Lối sống người Việt Nam dưới tác động của toàn cầu hóa hiện nay. - Lối sống xã hội chủ nghĩa và xu thế toàn cầu hóa. - Lối sống và những vấn đề đặt ra trong việc xây dựng lối sống trong giai đoạn hiện nay. - Giáo trình xã hội học lối sống