- MỘT CÁI NHÌN VỀ PHỤ NỮ CỦA NGUYỄN DU QUA NHÂN VẬT HOẠN THƯ TRONG TRUYỆN KIỀU. - Lịch sử nghiên cứu. - Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. - Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu. - CHƯƠNG 1: HOẠN THƯ TRONG HỆ THỐNG NHÂN VẬT TRUYỆN KIỀU. - Hình tượng người phụ nữ trong sáng tác của Nguyễn Du. - Hoạn Thư trong hệ thống nhân vật người phụ nữ trong Truyện Kiều. - HOẠN THƯ. - Tính cách nhân vật Hoạn Thư. - Sự thâm độc, nham hiểm, tàn nhẫn trong tính cách nhân vật Hoạn Thư. - Hoạn Thư với tính cách thông minh, biết điểm dừng, có tình cảm nhân bản. - Hoạn Thư nhân vật phức tạp, đa dạng, phong phú. - Hoạn Thư trong tư cách người phụ nữ và người quý tộc. - Bi kịch của Hoạn Thư trong tư cách người phụ nữ . - Nỗi đau của Hoạn Thư trong tư cách một người thuộc tầng lớp quý tộc. - Phiên tòa công lý và kết cục dành cho Hoạn Thư. - Kết cục dành cho Hoạn Thư. - Sáng tạo của Nguyễn Du khi xây dựng nhân vật Hoạn Thư. - Nghệ thuật xây dựng ngôn ngữ nhân vật. - Phân tích nội tâm nhân vật qua ngôn ngữ độc thoại Error! Bookmark not defined.. - Khắc họa tính cách nhân vật qua ngôn ngữ đối thoại. - Nhân vật tự kể chuyện mình. - Giới Kiều học đã vận dụng nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau để cắt nghĩa và tìm ra những giá trị đặc sắc của Truyện Kiều. - Nếu ở phương pháp thi pháp học nhà nghiên cứu có thể xem xét các biện pháp nghệ thuật trong tác phẩm như việc kể chuyện, điểm nhìn trần thuật, không gian nghệ thuật hay thời gian nghệ thuật thì ở phương pháp xã hội học nhà nghiên cứu có thể xem xét nhân vật trong các mối quan hệ giai cấp. - Tuy nhiên, ở nội tại mỗi một phương pháp nghiên cứu cũng đã tồn tại những hạn chế nhất định.. - Phương pháp xã hội học đã đạt được những thành tựu quan trọng tuy nhiên cách nhìn xã hội trong Truyện Kiều như là xã hội phong kiến, theo quan điểm giai cấp đã bộc lộ một số chỗ bất ổn. - Những năm 50, 60 của thế kỷ 20, nhiều học giả sa vào phương pháp xã hội học dung tục để lý giải Truyện Kiều. - Nhà sử học Minh Tranh, nhà triết học Trần Đức Thảo, Trương Tửu… đều có những cách vận dụng xã hội học dung tục theo minh họa, biến nhân vật và quan hệ nhân vật thành giai cấp và quan hệ giai cấp. - Không phủ nhận những thành tựu các nhà nghiên cứu này mang lại, nhưng mặt khác việc vận dụng phương pháp xã hội học đối với Truyện Kiều đã phản ánh cái giới hạn của phương pháp: “Cái giới hạn của phê bình mác xít là coi con người là biểu trưng của một giai cấp, mà không chú ý đến cá nhân nhà văn, đến sự lựa chọn của nhà văn trong cùng một hoàn cảnh, một môi trường, một xã hội, một nguồn gốc, có kẻ phản ứng như thế này có kẻ phản ứng như thế khác, chính cái sự lựa chọn ấy mới xác định tư cách và hành động của nhà văn. - Đặc biệt, đối với nhân vật thuộc tầng lớp giai cấp phong kiến thống trị như Hoạn Thư thì việc vận dụng phương pháp xã hội vào nghiên cứu một mặt sẽ thiếu tính khách quan, mặt khác sẽ không vẽ đủ bản chất tính cách của một nhân vật phức tạp.. - Chính vì vậy, từ quan điểm nhân học văn hóa, lấy con người làm bản vị, xem xét con người từ phương pháp bản thể luận sẽ là một phương pháp nghiên cứu khác bổ trợ cho việc tìm hiểu thế giới nhân vật trong Truyện Kiều nói chung và nhân vật Hoạn Thư nói riêng.. - Vấn đề người phụ nữ trong văn học Việt Nam là một kiểu nhân vật đánh dấu bước trưởng thành của nhận thức về đời sống hiện thực và đánh dấu quá trình thay đổi, vận động, phát triển của tư duy văn học. - Xét nhân vật phụ nữ từ góc độ bản thể luận, đề cao cảm xúc, bản năng, tâm lý, hành động. - trong văn học trung đại, không nhắc đến tác gia Nguyễn Du quả thực là một thiếu sót. - Nhắc đến Nguyễn Du mà không nhắc đến thế giới nhân vật phụ nữ trong Truyện Kiều và trong thế giới nhân vật phụ nữ trong Truyện Kiều mà không xét đến nhân vật Hoạn Thư cũng sẽ là một thiếu sót.. - Ở những phương diện cụ thể, trong những hoàn cảnh điển hình Nguyễn Du xây dựng nên những hình tượng người phụ nữ khác nhau. - đời bể dâu của nàng Kiều hay số phận chồng chung có chừa ai đâu của Hoạn Thư trong Truyện Kiều. - Quan niệm về người phụ nữ của Nguyễn Du chính là sự phát triển cả về quan niệm sáng tác cũng như quan niệm thẩm mỹ và sự trưởng thành trong nhận thức người phụ nữ về hiện thực xã hội và sáng tạo nghệ thuật.. - Đặt vấn đề nghiên cứu nhân vật Hoạn Thư, luận văn kế thừa thành quả khoa học của nhiều thế hệ đi trước để tiếp tục tìm hiểu cái mới trong quan niệm về con người của Nguyễn Du. - Tuy nhiên, việc lý giải các vấn đề xung quanh nhân vật Hoạn Thư trong Truyện Kiều của Nguyễn Du một cách có hệ thống, phân tích ý nghĩa đột phá xét về sự tiến bộ lịch sử của sự nhìn nhận cái mới mà Nguyễn Du tạo nên chưa được giới nghiên cứu dành cho mối quan tâm và vị trí xứng đáng. - Bên cạnh những đóng góp về mặt nghiên cứu văn học, luận văn còn góp phần vào việc nhìn nhận chính xác về hình tượng nhân vật Hoạn Thư. - Lý giải về bản chất nhân vật Hoạn Thư - nhân vật đa dạng, phức tạp bậc nhất trong hệ thống nhân vật văn học trung đại. - Dịch chuyển và xóa bỏ quan niệm của đối tượng tiếp nhận văn học nhìn Hoạn Thư một chiều với tính cách tàn ác, mưu mô và thâm hiểm. - Nói đến Truyện Kiều trong giới nghiên cứu văn học thì không ai phủ nhận sự “ưu ái” mà các nhà nghiên cứu dành cho tác phẩm xuất sắc này. - Xưa nay, nghiên cứu Truyện Kiều được tiếp cận ở nhiều phương pháp khác nhau như thi pháp học, văn hóa học, phân tâm học, phong cách học… Những nghiên cứu này chủ yếu tập trung vào nhân vật chính là Thúy Kiều. - Riêng với nhân vật Hoạn Thư, việc nghiên cứu chưa có. - Hoặc trong khía cạnh làm nổi bật hệ thống nhân vật phản diện trong Truyện Kiều, hoặc trong khía cạnh làm nổi bật nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Du, hoặc trong khía cạnh làm nổi bật các vấn đề xã hội trong Truyện Kiều…. - Do đó, để hiểu đúng về nhân vật Hoạn Thư cũng như thấy được những cái mới của Nguyễn Du khi xây dựng nhân vật này cần phải có cái nhìn lịch đại, xét nhân vật trong cả một quá trình để liên hệ, so sánh, từ đó chỉ ra những đóng góp mới mẻ của Nguyễn Du so với các giai đoạn lịch sử văn học trước đó cũng như so với sự thể hiện nhân vật phụ nữ của nhiều tác giả sống cùng thời hoặc gần thời Nguyễn Du.. - Trên hành trình thưởng thức nghệ thuật Truyện Kiều suốt hơn 200 năm qua, cái tên Hoạn Thư được nhắc đến trong hàng chục công trình, bài viết khác nhau. - Tựu chung, việc nghiên cứu, nhận xét, đánh giá về nhân vật Hoạn Thư là khác nhau và nhiều khi mâu thuẫn, đối lập nhau. - Về cơ bản, các nghiên cứu này có thể chia làm hai hướng. - Hướng thứ nhất, là loạt các bài nghiên cứu nhìn nhân vật Hoạn Thư là một nhân vật phản diện, cùng với các nhân vật phản diện khác, Hoạn Thư là nguyên nhân làm cho Thúy Kiều phải gánh chịu bao nỗi bất hạnh. - Các tác giả đều thống nhất với nhau rằng, Hoạn Thư là biểu tượng của cái ghen khủng khiếp, một con người lắm mưu, nhiều kế, một kẻ ác độc đến tàn nhẫn, sẵn sàng chà đạp lên phẩm giá con người để trả mối tư thù. - Hướng thứ hai, một số nhà nghiên cứu nhìn Hoạn Thư theo hướng tích cực, thị không chỉ đơn thuần là phạm nhân khi là nguyên nhân gây nên số phận bất hạnh của nàng Kiều mà thị cũng là một nạn nhân, một nhân vật bi kịch của chế độ đa thê trong xã hội phong kiến đương thời. - Nguyễn Đôn Phục trong bài Văn chương và nhân vật trong truyện Thúy Kiều có bàn về chị Hoạn Thư như sau: “Xét trong Truyện Thúy Kiều, cái người. - có tâm cơ, có thủ đoạn, có quyền pháp, có ngữ ngôn nhất là chị Hoạn Thư. - Chỉ một câu luận bàn ngắn gọn đã thấy được nét bản chất của Hoạn Thư… Lại là một tay soạn kịch khéo: xem như hồi vợ chồng thù tạc ngồi trên, gọi con Hoa ra ngồi dưới chuốc rượu gẩy đàn. - Trong công trình Truyện Kiều và chủ nghĩa hiện thực của Nguyễn Du, đứng trên quan điểm giai cấp Lê Đình Kỵ lên án Hoạn Thư: “Hoạn Thư có mấy lần khen ngợi tài hoa của Kiều, nhưng cũng là để đi đến đưa Kiều ra giữ chùa tụng kinh ở Quan Âm các, mượn tay nhà phật để hủy hoại tài hoa của Kiều. - Hoạn Thư xót thương cái thân thế chìm nổi của Kiều, nhưng chính Hoạn Thư đã đạp tan tành cái mối tình lẽ mọn thực ra cũng rất hẩm hiu của Kiều và đã trực tiếp dọn đường cho Bạc Bà, Bạc Hạnh đẩy Kiều xuống vực thẳm của kiếp sống giang hồ. - Ngược lại với quan điểm trên, các nhà nghiên cứu như Nguyễn Văn Thắng, Đào Duy Anh, Nguyễn Lộc, Đông Hồ, Thích Nhất Hạnh…có những quan điểm mới khi nhìn nhận lại bản chất nhân vật Hoạn Thư. - Nguyễn Văn Thắng trong Kim Vân Kiều án cho rằng: “Một mặt Hoạn Thư đáng ghét và tội không nên coi nhẹ, song mặt khác có chỗ cần xem xét kỹ: Bắt được quả tang Kiều và Thúc Sinh tình tự mà giả bộ như không biết. - Kết luận: Hoạn Thư tình dường cũng khá - Vì Thúc Sinh vụng xử hóa xui nên” [31, tr.136] do đó ông quyết định tha bổng cho Hoạn Thư. - Đánh giá cao về tính cách nhân vật Hoạn Thư, trong Khảo luận về Kim Vân Kiều, Đào Duy Anh viết:… “Hoạn Thư thực là người biết phải chăng, dẫu khi cần ràng buộc thì ràng buộc riết, mà khi đáng buông thả thì buông thả. - Nhận xét này có nghĩa là nhân vật Hoạn Thư không phải là người hoàn toàn xấu giống như những mẫu hình nhân vật trong văn học cùng thời và trước đó.. - Nhìn nhận Hoạn Thư một cách toàn diện hơn phải kể tới Nguyễn Lộc khi ông viết: “Hoạn Thư là một nhân vật xấu nhưng không hoàn toàn xấu hẳn. - Trong số những kẻ hành hạ Thúy Kiều, Hoạn Thư là người duy nhất biết đến tài, đến tình của nàng”. - Từ nhận thức này, ông tiến hành phân tích sâu sắc cách Nguyễn Du thể hiện nhân vật Hoạn Thư: “Tuy nhiên, một vài nét “biết điều” ấy không làm thay đổi bản chất của nhân vật, không biến Hoạn Thư xấu thành tốt, mà chỉ làm cho nhân vật có tính cách đời sống hơn, sinh động, đa dạng hơn… Duy chỉ có Hoạn Thư là nhân vật phản diện mà Nguyễn Du không sử dụng bút pháp trào phúng…. - Nguyễn Du không đồng tình Hoạn Thư, với cách hành hạ tai ác của Hoạn Thư. - Nhưng đối với Hoạn Thư Nguyễn Du thấy không thể coi thường”.[21, tr.409]. - Đặt nhân vật Hoạn Thư dưới giáo lý Phật giáo, Đông Hồ và Thích Nhất Hạnh có những nhận xét khá sắc sảo. - Trong bài viết Một điểm phật tính trong Truyện Kiều, Đông Hồ nói: “Văn Truyện Kiều thật là đột ngột. - Tuy biết rằng đó cũng là một cách Hoạn Thư giam lỏng nàng Kiều, bắt nàng và Thúc Sinh phải thường trực chịu đựng trong cảnh:. - Lê Nguyên Cẩn (2011),Tiếp cận Truyện Kiều từ góc nhìn văn hoá, Nxb Thông tin và Truyền thông.. - Nguyễn Du (1999), Truyện Kiều, Bùi Kỷ và Trần Trọng Kim hiệu khảo, Nxb Thanh niên.. - Thích Nhất Hạnh, Thả một bè lau - Truyện Kiều dưới cái nhìn Thiền quán, http://thuvienhoasen.org/a13982/tha-mot-be-lau-nhat-hanh, 04.1.2012. - Nguyễn Văn Hoàn (2009), “Trương Tửu và việc nghiên cứu Truyện Kiều”, Tạp chí Khoa học Xã hội (số 4).. - Đông Hồ (1965), “Năm ba điều nghĩ về Truyện Kiều”, Văn hóa nguyệt san (số 10&11).. - Đông Hồ, “Một điểm phật tính trong Truyện Kiều”, http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=13131&rb . - Lê Đình Kỵ (1970), Truyện Kiều và chủ nghĩa hiện thực của Nguyễn Du, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.. - Nguyễn Bách Khoa (1946), Nguyễn Du và Truyện Kiều, Hàn Thuyên xuất bản.. - Đặng Thanh Lê (1979), Truyện Kiều và thể loại truyện Nôm, Nxb Khoa học xã hội.. - Lê Xuân Lít (2010), Hai trăm năm nghiên cứu bàn luận Truyện Kiều, Nxb Giáo dục.. - Vũ Đình Long (1923), Nhân vật Truyện Kiều, Nam phong, số 68.. - Nguyễn Lộc (1965), “Ngôn ngữ nhân vật trong Truyện Kiều”, Tạp chí văn học, (số 11).. - Nguyễn Lộc (1990), Nguyễn Du con người và cuộc đời, Nxb Đà Nẵng.. - Nguyễn Lộc, Ngôn ngữ nhân vật trong Truyện Kiều, http://khoavanhoc- ngonngu.edu.vn/home/index.php?option=com_content&view=article&id=5400%3 Angon-ng-nhan-vt-trong-truyn-kiu&catid=63%3Avn-hc-vit-. - Lê Thị Hồng Minh (2015), Sức mạnh của ngôn từ : Ngôn ngữ nhân vật qua Truyện Kiều &. - Phan Ngọc (2001), Tìm hiểu phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều, tái bản, Nxb Thanh niên, Hà Nội.. - Phan Ngọc (1985), Phong cách Nguyễn Du trong Truyện Kiều, Nxb Giáo Dục.. - Phạm Đan Quế (1991), Truyện Kiều đối chiếu, Nxb. - Phạm Đan Quế (2000), Truyện Kiều và các nhà nho thế kỷ 19, Nxb Văn Học, Hà Nội.. - Nhiều tác giả (2005), Truyện Kiều và lời bình, Nxb. - Tuyển tập nghiên cứu văn học, Nxb Hội nhà văn.. - Trương Tửu (1957), Truyện Kiều và thời đại Nguyễn Du, Nxb Xây dựng, Hà Nội.. - Hoài Thanh (1998), Quyền sống của con người trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, in lại trong Nguyễn Du về tác giả tác phẩm, Nxb Giáo dục.. - Trần Nho Thìn (2007), Truyện Kiều : Khảo- chú- bình, Nxb Giáo dục.. - Hà Văn Thùy, Chiêu tuyết cho nàng Hoạn Thư. - Trịnh Bá Đĩnh, Nguyễn Hữu Sơn, Vũ Thanh (1999), Nguyễn Du về tác gia và tác phẩm, Nxb Giáo dục.. - Huyễn Ý (2008), Truyện Kiều qua cái nhìn của người học Phật, Nxb Tổng hợp HCM.