- Chuyên ngành: Văn học dân gian. - Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Văn học dân gian Mã số . - Mô ̣t số vấn đề lý luâ ̣n chung về biểu tượng. - Khái niệm biểu tượng. - Đặc điểm của biểu tượng. - Phân biệt biểu tượng văn học với ẩn dụ, hình tượng. - Biểu tượng trong văn hóa và văn học dân gian. - Đặc điểm của biểu tượng trong văn hóa và văn học dân gian. - Dân ca và biểu tượng khèn trong đời sống văn hóa Mông. - Biểu tượng khèn trong đời sống văn hóa Mông. - Thống kê tần số xuất hiện của biểu tượng khèn trong dân ca Mông so. - với một số biểu tượng đồ vật khác. - Thống kê tần số xuất hiện của các hình thức biểu hiện của biểu tượng khèn trong dân ca Mông. - Khèn – biểu tượng vật thiêng trong nghi lễ tang ma. - Khèn – biểu tượng tình nam. - Một số hướng nghĩa biểu trưng khác của biểu tượng khèn. - Bảng thống kê tần số xuất hiện của biểu tượng khèn trong dân ca Mông. - Bảng thống kê tần số xuất hiện của biểu tượng khèn so với một. - số biểu tượng đồ vật khác trong dân ca Mông. - Bảng thống kê các hình th ức biểu hiện của biểu tượng khèn. - Biểu đồ hình cột thể hiện tần số xuất hiện biểu tượng khèn trong các tác phẩm. - Biểu đồ hình tròn thể hiện tần số xuất hiện biểu tượng khèn. - Biểu đồ hình cột thể hiện tần số xuất hiện của biểu tượng khèn. - và một số biểu tượng đồ vật khác trong dân ca Mông. - Biểu đồ hình tròn thể hiện tần số xuất hiện của biểu tượng khèn. - hiện của biểu tượng khèn trong dân ca Mông. - Văn hóa được biểu hiện dưới các hình thức khác nhau, nhưng dễ thấy nhất là khi nó tồn tại dưới hình thức các biểu tượng. - Biểu tượng luôn ở vị trí trung tâm, và được coi là tế bào của văn hóa. - Hay nói cách khác, biểu tượng chính là sự mã hóa những giá trị thuộc về tinh thần của loài người dọc theo trục thời gian.. - Muốn hiểu được ý nghĩa của biểu tượng, người ta cần phải giải mã ý nghĩa của những biểu tượng đó. - Việc giải mã biểu tượng không chỉ nhằm khám phá ra những giá trị văn hóa vĩnh hằng còn nằm ẩn trong đời sống cộng đồng mà còn hướng tới mở ra nhiều tầng ý nghĩa mới. - Điều này xuất phát từ chỗ biểu tượng là một thực thể sống động, luôn có sự đắp đổi ý nghĩa. - Biểu tượng được sinh ra từ sự tư duy và tưởng tượng của con người nên trong quá trình phát triển, biểu tượng không ngừng được bồi đắp, làm đầy. - Chính vì thế, ở nền văn học được thai nghén và sản sinh trong thời kỳ đầu tiên của xã hội loài người đã ẩn chứa những biểu tượng văn hóa vô cùng độc đáo.. - Và sâu hơn nữa, nó là nơi lưu giữ những biểu tượng gắn bó mật thiết với con người trong đời sống sinh hoạt và tâm linh.. - Chính vì có ý nghĩa vô cùng quan trọng như vậy nên tiếng khèn Mông, dù trải qua bao thăng trầm của cuộc sống, vẫn được lưu truyền qua nhiều thế hệ và tồn tại trong dân ca với tư cách là một biểu tượng vô cùng độc đáo.. - Từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài “Nghiên cứu biểu tượng khèn trong dân ca Mông từ văn hóa đến văn học dân gian”. - Lịch sử nghiên cứu biểu tượng trong dân ca Mông chịu sự tác động và chi phối bởi nhiều lĩnh vực khác như: nhân học biểu tượng, biểu tượng văn hoá, văn hoá dân gian, tín ngưỡng dân gian… Do đó, trước khi đề cập đến lịch sử nghiên cứu biểu tượng khèn trong dân ca Mông, chúng tôi xin được điểm qua những công trình, bài viết ít nhiều có liên quan đến vấn đề nghiên cứu:. - Lịch sử nghiên cứu biểu tượng ở Việt Nam. - Ở Việt Nam, việc nghiên cứu biểu tượng cũng đã được nhiều nhà nghiên cứu đề cập tới. - Công trình “Nguồn gốc và sự phát triển của kiến trúc biểu tượng và ngôn ngữ Đông Sơn” của nhà nghiên cứu Tạ Đức (1999) đã đề cập đến biểu tượng trong kiến trúc cổ truyền của Việt Nam trong cái nhìn bao quát toàn cảnh Đông Nam Á. - cũng như nguồn gốc và quá trình phát triển của các biểu tượng trong kiến trúc Đông Sơn [8].. - Bài nghiên cứu “Biểu tượng rùa trong văn hóa Việt Nam và thế giới” của tác giả Chu Thị Quỳnh Giao đã cho thấy rùa là con vật mang ý nghĩa biểu trưng khá độc đáo trong nền văn hóa Việt Nam và trong nhiều nền văn hóa khác nhau trên thế giới [11].. - Ngoài ra, có thể kể đến tên một số công trình của các nhà nghiên cứu khác như: Phạm Đức Dương (2002) với bài viết “ Thế giới biểu tượng tiếp cận từ góc độ văn hóa học” [6]. - Hồ Sĩ Vịnh (2004) với bài viết “Biểu tượng hình học trong thần thoại là gì” [78]. - Đinh Hồng Hải với “Nghiên cứu biểu tượng và vấn đề tiếp cận nhân học biểu tượng ở Việt Nam” [14]. - Trong những nghiên cứu này, các tác giả không chỉ dừng lại ở việc tô đậm khung lý thuyết về biểu tượng mà còn áp dụng nó vào từng trường hợp cụ thể. - Mặc dù khác nhau về đối tượng cũng như phương pháp giải mã biểu tượng nhưng nhìn. - chung, đây là những công trình nghiên cứu khá toàn diện về biểu tượng trong văn hóa Việt Nam.. - Ngoài ra, ở Việt Nam, biểu tượng còn được nghiên cứu lồng ghép trong nhiều công trình nghiên cứu đến văn hóa, văn học dân gian như:. - Chuyên luận “Nghiên cứu văn học dân gian từ mã văn hóa dân gian” của PGS.TS. - Nguyễn Thị Bích Hà được coi là một trong những công trình nghiên cứu về biểu tượng có tính quy mô và hệ thống. - Nhìn chung, chuyên luận là một tài liệu tham khảo có giá trị, đặc biệt phù hợp với hướng tiếp cận biểu tượng trong văn học dân gian từ các mã văn hóa dân gian [13].. - Trong chương này, bên cạnh việc giới thiệu khái lược những nội dung cơ bản của biểu tượng, tác giả đã phân tích một số những biểu tượng cơ bản trong ca dao Việt Nam qua sự đối sánh với văn chương bác học. - Những biểu tượng này thuộc hai nhóm lớn: nhóm thực vật gồm các biểu tượng khá phổ biến và quen thuộc như: biểu tượng cây trúc, cây mai, biểu tượng hoa nhài…;. - nhóm động vật gồm: biểu tượng con bống, con cò… Nhìn chung, tuy là một chuyên luận có trọng tâm nghiêng về thi pháp hơn nội dung nhưng trong. - Jean Chevalier, Alain Gheerbrant (1997), Lưu Huy Khánh - Nguyễn Xuân Giao - Phạm Vĩnh Cư phiên dịch, Từ điển biểu tượng văn hóa thế giới, Nxb Đà Nẵng, Trường viết văn Nguyễn Du.. - Chu Xuân Diên (2006), Văn hóa dân gian - mấy vấn đề phương pháp luận và nghiên cứu thể loại, Nxb KHXH, Hà Nội.. - Hoàng Thị Duyên (2010), Biểu tượng đô thị trong Thơ mới, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.. - Nguyễn Thị Ngọc Điệp, “Thế giới biểu tượng song đôi trong ca dao người Việt”, Tạp chí văn hoá dân gian, số . - Tạ Đức (1999), Nguồn gốc và sự phát triển của kiến trúc biểu tượng và ngôn ngữ Đông Sơn, Hội dân tộc học Việt Nam, Hà Nội.. - Chu Thị Quỳnh Giao (1999), “Biểu tượng rùa trong văn hóa Việt Nam và thế giới”, Tạp chí Văn hóa dân gian, số 1/1999. - Nguyễn Thị Bích Hà (2013), Nghiên cứu văn học dân gian từ mã văn hóa dân gian, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội.. - Đinh Hồng Hải (2007), Nghiên cứu biểu tượng và vấn đề tiếp cận nhân học biểu tượng ở Việt Nam, Viện nghiên cứu Văn hóa, Viện KHXH Việt Nam.. - Dương Ngọc Hải (2011), Biểu tượng nghệ thuật trong thơ Xuân Quỳnh, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội.. - Nguyễn Văn Hậu (2001), Về biểu tượng trong lễ hội dân gian truyền thống, Luận án tiến sĩ, Viện văn hóa, Hà Nội.. - Dương Thị Thanh Hiên (2000), Hệ thống hình ảnh biểu tượng trong truyện ngắn Nguyễn Minh Châu, Luận án tiến sĩ Ngữ văn, Viện ngôn ngữ.. - Bùi Thị Nguyệt Hồng (2003), Biểu tượng nghệ thuật trong truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.. - Lê Thị Minh Huệ (2013), Biểu tượng cá trong kho tàng ca dao ngưởi Việt, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội 21. - Trần Duy Hưng (2013), Biểu tượng trong dân ca nghi lễ tang ma của. - Trần Minh Hường (2007), Tiếp cận truyền thuyết “Con rồng cháu tiên” từ góc độ biểu tượng nghệ thuật, Tạp chí văn hoá dân gian, số . - Nguyễn Thị Ngân Hoa (2005), Sự phát triển của hệ thống biểu tượng trang phục trong ngôn ngữ thơ ca Việt Nam, Luận án tiến sĩ ngữ văn, Viện ngôn ngữ.. - Lê Đức Luận (2011), “Biểu tượng hoa trong văn học dân gian”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, số 328-2011.. - Lê Đức Luận (2012), “Biểu tượng long – rồng trong văn học dân gian người Việt”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, số 331-2012.. - Nguyễn Thị Minh (2008), Giải mã biểu tượng dòng sông trong bài ca tang lễ một số dân tộc vùng Bắc Bộ Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội.. - Triều Nguyên, “Về biểu tượng con chim quyên trong ca dao”, Tạp chí văn hoá dân gian, số . - Đặng Thị Oanh (2006), Giải mã biểu tượng lanh trong dân ca dân tộc H’Mông, Luận văn Thạc sĩ khoa học ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.. - Đặng Thị Oanh (2012), Biểu tượng nước từ văn hóa đến văn học dân gian của người Thái ở Tây Bắc Việt Nam, Luận án Tiến sĩ ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.. - Hùng Đình Quý (2005), Những bài khèn của người Mông ở Hà Giang, Hùng Đình Quý (sưu tầm), Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội.. - Radugin (dịch giả Vũ Đình Phòng) (2002), Từ điển bách khoa Văn hóa học, Viện nghiên cứu văn học nghệ thuật, Hà Nội.. - Trần Hữu Sơn (2006), Một số biểu tượng văn hoá dân gian Hmông, Tạp chí văn học nghệ thuật Lào Cai.. - Nguyễn Thị Minh Thành (2010), Giải mã biểu tượng con thuyền trong kho tàng ca dao người Việt, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.. - Bùi Văn Thành (2000), Thế giới biểu tượng thần thoại trong Mo Mường, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội.. - Hồng Thao (1997), Âm nhạc dân tộc H’mông, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội.. - Nguyễn Văn Thắng (2013), “Giải mã biểu tượng bát cơm, quả trứng, đôi đũa bông trong tang ma người Việt”, Tạp chí văn hoá dân gian, số . - Trần Ngọc Thêm (2011), Cơ sở văn hóa Việt Nam , Nxb Giáo dục, Hà Nội.. - Nguyễn Minh Thu (2011), Biểu tượng trăng trong ca dao người Việt, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội. - Dương Thị Hồng Thúy (2011), Biểu tượng mưa trong ca dao người Việt, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội.. - Nguyễn Thị Thường (2008), Văn hóa học, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.. - Bùi Xuân Tiệp (2005), “Bước đầu giải mã một số biểu tượng trong lễ hội Gầu Tào và dân ca giao duyên dân tộc Hmông”, Tạp chí văn hoá dân gian, số . - Đặng Diệu Trang (2006), “Thiên nhiên với thế giới nghệ thuật ẩn dụ và biểu tượng trong ca dao dân ca”, Tạp chí văn hoá dân gian, số . - Vũ Anh Tuấn (1884), “Về một số biểu tượng văn học dân gian miền núi”, Tạp chí Văn hóa dân gian, số 2/1984.. - Ngô Thị Tuyết (2013), Thế giới biểu tượng trong Di cảo thơ của Chế Lan Viên, Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn, Trường Đại học sư phạm Hà Nội.. - Hồ Sĩ Vịnh (2004), “Biểu tượng hình học trong thần thoại là gì. - Tạp chí văn hóa Nghệ thuật, số 9.. - Trần Quốc Vượng (chủ biên) (2008), Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội.. - Viện nghiên cứu văn hóa (2008), Tổng tập văn học dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam, tập 17, Nxb KHXH, Hà Nội.. - Viện nghiên cứu văn hóa (2007), Tổng tập văn học dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam, tập 18, Nxb KHXH, Hà Nội.. - Viện nghiên cứu văn hóa (2007), Tổng tập văn học dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam, tập 19, Nxb KHXH, Hà Nội.. - Viện khoa học Xã hội Việt Nam (2004), Văn hóa dân gian – một chặng đường nghiên cứu, Nxb KHXH, Hà Nội.