- (4) mô hình lúa – chuối, (5) mô hı ̀ nh lu ́ a - chuối - ca. - (6) mô hı ̀ nh trồng dây thuô ́ c ca ́ và (7) mô hı ̀ nh trô ̀ng tra ̀ m. - Theo kết quả tính toán có 3 mô hình có hiệu quả kinh tế cao và ít tác động đến môi trường được lựa chọn đề xuất là mô hình chuô ́ i, mô hình lúa - chuô ́ i va ̀ mô hı ̀ nh lu ́ a - chuố i - ca ́ với lợi nhuận tương ứng là 35,1 triệu đồng/ha/năm, 39,4 triệu đồng/ha/năm va ̀ 37,8 triệ u đô ̀ng/ha/năm.. - Vấn đề đă ̣t ra cho sản xuất nông nghiê ̣p ở vùng đê ̣m U Minh Ha ̣ hiê ̣n nay là làm sao cho ̣n được mô hı̀nh canh tác có hiê ̣u quả để nâng cao mức sống của người dân nhằm giảm thiểu tác động bất lơ ̣i lên hệ sinh thái rừng, điều này không những có ý nghı̃a về. - Phân tích quản lý đất của nông hộ: Dựa vào việc bố trí mô hı̀nh canh tác khác nhau của nông hộ, các nguồn thu nhập từ sử dụng đất và các ngành nghề khác trong nông hộ.. - Phân tích lợi nhuận: Bao gồm đầu tư và thu nhập mô hı̀nh canh tác khác nhau của nông hộ.. - Ưu tiên cho các mô hı̀nh có tỷ suất lợi nhuận/chi phí cao.. - Thang điểm đánh giá từ 1 – 6 dựa vào số liệu tỷ suất lợi nhuận đã tính cho từng loại mô hı̀nh theo số liệu điều tra. - Mô hı̀nh trồng rừng là bắt buô ̣c nên không thực hiê ̣n đánh giá hiê ̣u quả đối với mô hı̀nh trồng rừng.. - Các loại mô hı̀nh có thời gian xoay vòng đồng vốn càng nhanh, điểm càng cao. - Qua kết quả Bảng 4, đối với mô hı̀nh lúa – chuối - cá có diện tích đất sản xuất trung bình lớn nhất 2,77 ha/hộ, khá cao so với các mô hı̀nh khác. - Do nằm trong vùng đệm nên mô hı̀nh trồng rừng cũng chiếm diê ̣n tı́ch lớn 2,19 ha.. - Mô hı̀nh lúa 1 vu ̣ có diện tích đất trung bình 1,68 ha/hộ.. - (6) Rừng 2,19 23,1. - Tuy nhiên, mô hı̀nh lúa 2 vu ̣ lại có diện tích đất trung bình thấp hơn là 0,53 ha/hô ̣ do đă ̣c điểm thời tiết, thổ nhưỡng và nguồn nước ta ̣i đi ̣a phương chưa đáp ứng nhu cầu canh tác. - Mô hı̀nh trồng chuối có diê ̣n tı́ch đất trung bı̀nh 0,48 ha/hô. - Lúa chuối là mô hı̀nh có diện tích đất trung bình thấp nhất 0,48 ha/hộ do người dân chı̉ tận du ̣ng bờ lı́p trên ruô ̣ng lúa để trồng thêm chuối, chưa đầu tư nhiều nên chưa chiếm ưu thế trong vùng. - Mô hı̀nh chuối trồng và thời gian thu hoa ̣ch kéo dài từ 5 - 6 năm. - Mô hı̀nh trồng rừng kéo dài từ 8- 10 năm sau đó được trồng la ̣i. - Hiê ̣n nay, mô ̣t số hô ̣ còn canh tác thêm mô hı̀nh dây thuốc cá thời gian trồng đến khi thu hoa ̣ch khoảng 18 tháng và cũng được trồng từ. - Rừng Dây thuốc cá. - 3.2 Đánh giá hiê ̣u quả kinh tế và đề xuất các mô hı̀nh. - 3.2.1 Cơ cấu chi phí và thu nhập của từng mô hı ̀ nh a. - Chi phí và thu nhập mô hı ̀ nh lu ́ a 1 vụ. - Theo kết quả điều tra về chi phí trong quá trình sản xuất của mô hı̀nh lúa 1 vu ̣ bao gồm: chi phí giống, chi phí vật tư (chi phí phân bón, thuốc trừ sâu bệnh), chi phí lao động (làm cỏ, gieo sạ, cắt lúa), chi phí thuê máy móc (cày, trục, tuốt lúa, vận chuyển, phơi sấy) (Bảng 9). - Bảng 9: Hiệu quả kinh tế từ mô hı̀nh lúa 1 vu ̣ Đơn vị tính (DVT): ngàn đồng/năm/ha. - Các hô ̣ dân ở đây chı̉ canh tác 1 vu ̣ lúa do đi ̣a hı̀nh cao vào mùa khô, lượng nước ở các kênh không đáp ứng đủ. - Theo nghiên cứu của Đồng Ngo ̣c Phượng (2012), chi phı́ đầu tư của mô hı̀nh lúa 1 vu ̣ ở. - Nhìn chung, đây là mô hı̀nh kém hiệu quả nhưng la ̣i là mô hı̀nh canh tác khá phổ biến ở vùng đê ̣m hiê ̣n nay, nông dân vẫn chọn để canh tác vì một số lý do cơ bản sau: Đất nhiễm phèn, chỉ có thể trồng lúa. - Chi phí và thu nhập của cây lúa trong mô hı ̀ nh lu ́ a 2 vụ. - Đối với mô hı̀nh lúa 2 vu ̣ cho lợi nhuâ ̣n cao hơn so với lúa 1 vu. - Năng suất cao là 1 lợi thế cho mô hı̀nh này. - Bảng 10: Hiệu quả kinh tế từ mô hı̀nh lúa 2 vu. - vùng đê ̣m VQGUMH. - Chi phí và thu nhập của mô hı ̀ nh trồng chuối Theo kết quả điều tra chi phí trong quá trình sản xuất của mô hı̀nh chuối bao gồm: chi phí giống, chi phí vật tư (chi phí phân bón, thuốc trừ sâu bệnh), chi phí lao động (làm cỏ, trồng cây), chi phí lên lı́p. - Tổng chi phí trung bình của mô hı̀nh khoảng 12,19 triệu đồng/năm/ha. - Bảng 11: Hiệu quả kinh tế từ mô hı̀nh trồng chuối. - Ngoài ra, mô hı̀nh này có. - khả năng xoay đồng vốn nhanh, đối với chuối trưởng thành trung bı̀nh mỗi tháng có thể thu hoa ̣ch 3 lần, chuối là mô hı̀nh lý tưởng để người dân trong vùng cải thiê ̣n kinh tế hô ̣ gia đı̀nh. - người dân cho biết ho ̣ muốn chuyển sang mô hı̀nh trồng chuối vı̀ loa ̣i cây trồng này thı́ch hợp với điều kiê ̣n tự nhiên của vùng, năng suất cao, giá cả và thi ̣ trường đầu ra hiê ̣n nay tương đối ổn đi ̣nh, chı̉ cần đầu tư ban đầu có thể cho sản phẩm kéo dài từ 4 - 5 năm. - Tuy nhiên, theo số liê ̣u điều tra chı̉ có 7,58 % diê ̣n tı́ch đất thực hiê ̣n mô hı̀nh này do chi phı́ đầu tư ban đầu khá cao người dân không có vốn để. - Chi phí và thu nhập của mô hı ̀ nh lu ́ a - chuô ́ i Đối với mô hı̀nh lúa - chuối loa ̣i cây trồng cho thu nhâ ̣p chı́nh vẫn là cây lúa, người dân chı̉ tâ ̣n du ̣ng đất bờ kinh thủy lợi để trồng thêm chuối để kiếm thêm thu nhập.. - Bảng 12: Hiệu quả kinh tế của mô hı̀nh lúa - chuối. - Mô hı̀nh này khá phổ biến ở khu vực nghiên cứu, chuối đem lại thu nhâ ̣p ổn đi ̣nh, tuy nhiên người dân ở đây chưa có điều kiê ̣n để chuyển đổi sang mô hı̀nh trồng chuối mà chı̉ trồng trên bờ kinh để kiếm thêm thu nhâ ̣p. - Theo kết quả điều tra về chi phí trong quá trình sản xuất của mô hı̀nh lúa – chuối bao gồm: chi phí giống, chi phí vật tư (chi phí phân bón, thuốc trừ sâu bệnh), chi phí lao động (làm cỏ, gieo sạ, cắt lúa, trồng cây), chi phí thuê máy móc (cày, trục, tuốt lúa, vận chuyển, phơi sấy). - Tổng chi phí của mô hı̀nh lúa - chuối khoảng 23,19 triệu đồng. - Thu nhập cho mô hı̀nh lúa là 54,08 triệu đồng, thu nhâ ̣p từ chuối là 8,47 triê ̣u đồng. - Tổng thu nhâ ̣p cho cả mô hı̀nh vào khoảng 62,55 triê ̣u đồng trừ chi phı́ lợi nhuận trung bình là 39,37 triệu đồng (Bảng 12).. - Chi phí và thu nhập của mô hı ̀ nh lu ́ a – chuối - ca. - Chi phı́ trong quá trình sản xuất của mô hı̀nh lúa – chuối - cá bao gồm: chi phí giống, chi phí vật tư (chi phí phân bón, thuốc trừ sâu bệnh), chi phí lao động (làm cỏ, gieo sạ, cắt lúa, trồng cây), chi phí thuê máy móc (cày, trục, tuốt lúa, vận chuyển, phơi sấy, sáng múc, lên lı́p, bơm nước, tác đı̀a). - Tổng chi phí trung bình của mô hı̀nh khoảng 21,08 triệu đồng. - Người dân có thu nhập từ mô hı̀nh là 58,47 triệu đồng, trong đó. - thu nhâ ̣p từ lúa là 30,37 triê ̣u đồng, từ trồng chuối là 14,51 triê ̣u đồng, mô hı̀nh cá là 13,58 triê ̣u đồng.. - Bảng 13: Hiệu quả kinh tế từ mô hı̀nh trồng lúa – chuối - cá. - trung bı̀nh mỗi ký khoảng. - 60 ngàn đồng. - Mô hı̀nh này đem la ̣i lợi nhuâ ̣n ổn đi ̣nh và tương đối cao, tuy nhiên mô hình này chı̉. - Chi phí và thu nhập mô hı ̀ nh trồng dây thuô ́c ca. - Theo kết quả điều tra về chi phí trong quá trình sản xuất của mô hı̀nh trồng dây thuốc cá bao gồm:. - Mô hı̀nh đem la ̣i lợi nhuận trung bình là 86,94 triệu đồng/vụ (Bảng 14).. - Bảng 14: Hiệu quả kinh tế từ mô hı̀nh trồng dây thuốc cá. - Đây là mô hı̀nh mới được thực hiê ̣n ở mô ̣t số hô ̣ dân, mô hı̀nh đem la ̣i hiê ̣u quả kinh tế cao. - Thời gian từ khi gieo trồng đến khi thu hoa ̣ch khá dài khoảng 18 - 24 tháng, thời gian xoay đồng vốn châ ̣m, mô hı̀nh chı̉ thı́ch hợp cho những hô ̣ có kinh tế tương đối ổn đi ̣nh có khả năng xoay sở kinh tế. - trong thời gian chờ thu hoa ̣ch sản phẩm, đây cũng là mô ̣t bất lợi cho người dân khi thực hiê ̣n mô hı̀nh này. - Mô ̣t số hô ̣ trong vùng đã vươn lên nhờ mô hı̀nh dây thuốc cá với năng suất cao, giá bán ổn đi ̣nh đây cũng được coi là mô ̣t mô hı̀nh có triển vo ̣ng, Tuy nhiên, để có thể giúp người dân canh tác. - mô hı̀nh này cần có sự hỗ trợ về vốn và kỹ thuâ ̣t của địa phương.. - Chi phí và thu nhập mô hı ̀ nh trô ̀ ng r ừ ng Chi phí và thu nhập trong quá trình sản xuất của mô hı̀nh trồng rừng bao gồm: chi phí giống, chi phí lao động (lên lı́p, trồng cây, thu hoa ̣ch), thuế. - trồng rừng.. - Bảng 15: Hiệu quả kinh tế từ mô hı̀nh trồng rừng. - Mô hı̀nh đem la ̣i lợi nhuận trung bình là 1,9 triệu đồng/ha/năm (Bảng 15). - Tuy hiê ̣u quả đồng vốn đem la ̣i cao nhưng thời gian canh tác dài, rừng tràm chủ yếu là trồng quảng canh để bán gỗ cừ chưa kết hợp chế biến công nghiê ̣p nên mô hı̀nh này thực tế không đem la ̣i hiê ̣u quả cho người dân. - Theo điều tra người dân thực hiê ̣n mô hı̀nh này là do có quy đi ̣nh của nhà nước và để bảo vê ̣ môi trường, hê ̣ sinh thái tự nhiên.. - 3.2.2 Đa ́ nh gia ́ va ̀ đê ̀ xuấ t ca ́ c mô hı ̀ nh canh ta ́ c co ́ hiê u qua. - (4) Tính tiếp cận của mô hı̀nh Dễ Dễ Dễ Dễ Dễ Dễ. - Bảng 17: Kết quả so sánh cặp các chỉ tiêu đánh giá mô hı̀nh. - Tổng chi phí của mô hı̀nh lúa 1 vu. - chuối chiếm ưu thế vì chi phí thấp được đánh giá cao điểm nhất về tổng chi phı́, được 3 điểm, kế đó là chi phı́ mô hı̀nh lúa- chuối, lúa- chuối- cá được 2 điểm, mô hı̀nh lúa 2 vu. - hı̀nh: chuối, lúa- chuối, lúa- chuối- cá được đánh giá cao nhất được 4 điểm vı̀ có thể xoay vòng đồng vốn nhiều hơn 2 lần/ năm. - Trong khi đó mô hı̀nh lúa 2 vu ̣ đồng vốn được xoay vòng 2 lần/ năm nên đươ ̣c đánh giá 3 điểm, đối với mô hı̀nh lúa 1 vu ̣ thời gian xoay đồng vốn chı̉ 1 lần/ năm nên được 2 điểm. - Mô hı̀nh dây thuốc cá chı̉ được 1 điểm vı̀. - Các mô hı̀nh chuối, lúa- chuối, lúa- chuối- cá, dây thuốc cá điều được đánh giá là thı́ch nghi cao với điều kiê ̣n tự nhiên của vùng được 6 điểm, mô hı̀nh lúa 1 vu ̣ và lúa 2 vu ̣ thı́ch nghi trung bı̀nh được 4 điểm. - Đối với chỉ tiêu khả năng phát triển của mô hı̀nh, các mô hı̀nh đều có khả năng phát triển cao, được 3 điểm, ngoại trừ mô hı̀nh lúa 1 vu. - Chỉ tiêu về chính sách hỗ trợ của Nhà nước: các mô hı̀nh lúa 1 vu. - Các mô hı̀nh còn la ̣i không có chı́nh sách hỗ trợ, được 1 điểm.. - Đối với chỉ tiêu thị trường tiêu thụ: có 5 mô hı̀nh được đánh giá có thị trường tiêu thụ mạnh đó là: lúa 1 vu. - Kết quả tổng hợp điểm các chỉ tiêu xếp hạng ưu tiên chọn lựa loại mô hı̀nh phù hợp về kinh tế, xã hội như sau: chuối được xếp hạng 1. - Qua đó cho thấy mô hı̀nh chuối là chọn lựa thích hợp nhất cho vùng nghiên cứu với lợi nhuâ ̣n cao, thi ̣ trường ổn đi ̣nh, kỷ thuâ ̣t canh tác dễ tiếp câ ̣n và thời gian xoay đồng vốn nhanh đây là mô hı̀nh hứa he ̣n đem la ̣i sự phát triển kinh tế cho vùng, bên ca ̣nh đó. - người dân có thể cho ̣n mô hı̀nh lúa- chuối- cá tâ ̣n du ̣ng kênh mương quanh ruô ̣ng lúa, nguồn giống có sẵn trong tự nhiên để nuôi cá và bờ ruô ̣ng để. - trồng chuối tăng thêm thu nhâ ̣p nông hộ. - Mô hı̀nh lúa- chuối cũng được khuyến khı́ch vı̀ thı́ch hợp với truyền thống canh tác, điều kiê ̣n tự nhiên và. - Sau khi tổng hợp kết quả đánh giá điểm của các chỉ tiêu (Bảng 18) cho thấy, mô hình chuối được đánh giá cao nhất (28 điểm), kế đến là mô hình lúa – chuối - cá (25 điểm) và mô hı̀nh lúa - chuối (24 điểm). - Như vậy, ba mô hình được đề xuất phát triển cho vùng hiện tại là mô hình chuối, mô hı̀nh lúa – chuối -cá và mô hình lúa - chuối. - Mô hình canh tác trong vùng nghiên cứu tương đối đa dạng, có 7 mô hı̀nh canh tác chính được khảo sát như sau: lúa 1 vu. - Trong đó trồng tràm là mô hı̀nh bắt buô ̣c để bảo vê ̣ rừng và hê ̣ sinh thái đối với vùng đê ̣m hiê ̣n nay.. - Theo kết quả đánh giá đề tài lựa chọn được ba mô hình canh tác thích hợp với nhiều điều kiện tự nhiên và có hiệu quả kinh tế cao trong vùng là mô hı̀nh chuối, mô hình lúa - chuối – cá, mô hı̀nh lúa – chuối.. - Cần khuyến cáo người dân áp du ̣ng các mô hı̀nh có hiê ̣u quả kinh tế đã được nghiên cứu. - Đối với mô hı̀nh lúa cần có giải pháp về nguồn nước cho người dân vào mùa khô để rửa phèn và tăng vu ̣ sản xuất.. - (4) Tính tiếp cận của mô hı̀nh . - (6) K/năng phát triển mô hı̀nh . - Mô hı̀nh rừng + gác kèo ong + cá tự nhiên cũng là mô ̣t mô hình triển vọng để tăng thu nhâ ̣p cho các hộ dân có thời gian nhàn rỗi và đảm bảo yêu cầu bảo vệ rừng của vùng đệm.