- Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học, đa hình di truyền và tính kháng với hóa chất diệt côn trùng của nhóm loài Anopheles leucosphyrus ở. - Việt Nam. - Chuyên ngành: Di truyền ho ̣c. - Phân tích isozyme và ADN để đánh giá tính đa hình di truyền của các thành viên trong nhóm loài Anopheles leucosphyrus ở Việt Nam. - Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tồn tại của một dạng mới có cấu trúc di truyền khác biệt so với các loài muỗi khác trong nhóm loài Anopheles leucosphyrus, mang đặc điểm hình thái cánh trung gian giữa Anopheles dirus và Anopheles takasagoensis. - Dạng muỗi này ở miền Bắc Việt Nam (tỉnh Bắc Kạn ) và tạm gọi là dạng Anopheles Bắc Kạn. - Đã xác định được mối quan hệ di truyền của các thành viên trong nhóm loài Anopheles leucosphyrus. - Nhóm loài Anopheles leucosphyrus ở Việt Nam có thể tồn tại hai hai thành viên là An. - Keywords: Hóa chất diệt côn trùng. - Đặc điểm sinh học. - Đa hình di truyền. - Di truyền học. - Bệnh sốt rét là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng trong máu Plasmodium spp. - Bệnh sốt rét có thể gây tử vong cho con người.. - Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), sau nhiều năm tiến hành chiến lược “tiêu diệt sốt rét”. - (từ năm trên thế giới vẫn còn trên 2 tỷ người/100 quốc gia sống trong vùng sốt rét lưu hành. - Ở Việt Nam, tình hình sốt rét những năm gần đây có cải thiện nhưng nguy cơ sốt rét quay trở lại vẫn còn là điều lo ngại của ngành Y tế và các cấp chính quyền. - Việc giám sát vector truyền bệnh có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong chiến lược phòng chống và tiêu diệt bệnh sốt rét. - Tuy nhiên, công việc này còn gặp nhiều khó khăn do các vector truyền bệnh rất đa dạng về tập tính, sinh lý, sinh thái, di truyền cũng như khả năng kháng hóa chất diệt côn trùng. - Nhiều loài trong nhóm loài này đóng vai trò là vector chính truyền bệnh sốt rét cho người tại vùng Đông Nam Á: Anopheles balabacensis, Anopheles latens, Anopheles leucosphyrus [94], Anopheles baimaii, Anopheles dirus. - Ở Việt Nam, Toumanoff (1936) đã phát hiện thấy muỗi thuộc nhóm loài Anopheles leucosphyrus và đặt tên là An.leucosphyrus, về sau loài muỗi này được chuyển tên thành An. - Những nghiên cứu sau này cho rằng ở Việt Nam có An. - Tuy nhiên, những nghiên cứu sử dụng chỉ thị phân tử của Manguin và cs (2002) lại kết luận rằng ở Việt Nam chỉ có một loài là An. - dirus s.s)? Như vậy thành phần loài của nhóm loài Anopheles leucosphyrus ở Việt Nam là chưa rõ ràng. - Các nghiên cứu tại Việt Nam chủ yếu tập trung vào loài An. - Hàng loạt công trình nghiên cứu từ năm 1962 đến nay đã khẳng định An. - dirus là loài muỗi hoang dại truyền sốt rét nguy hiểm, tuổi thọ dài, có vùng phân bố trùng với vùng phân bố của ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc P. - falciparum, gây ra các vụ dịch dai dẳng từ Thanh Hóa trở vào Nam, đặc biệt vào mùa mưa là mùa truyền bệnh sốt rét mạnh nhất của khu vực miền Trung - Tây nguyên.. - Để góp phần đánh giá thành phần loài, đặc điểm di truyền và đề xuất những ý kiến đóng góp vào việc lựa chọn những biện pháp phòng chống thích hợp với vector truyền sốt rét nguy hiểm này, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học, đa hình di truyền và tính kháng với hóa chất diệt côn trùng của nhóm loài Anopheles leucosphyrus ở Việt Nam”. - Xác định được đặc điểm sinh học và sự đa hình di truyền của các thành viên trong nhóm loài Anopheles leucosphyrus ở Việt Nam. - Xác định tính kháng hóa chất diệt côn trùng của loài An. - dirus ở Việt Nam.. - Vũ Đức Chính, Hồ Đình Trung, Nguyễn Đức Mạnh, Nguyễn Văn Châu Kết quả điều tra đa dạng tiết túc Y học tại Côn Đảo", Tạp chí phòng chống bệnh sốt rét và các bệnh ký sinh trùng (4), tr. - Nguyễn Long Giang, Nguyễn Thị Hoà, Nguyễn Thượng Hiền (1996), “Phân bố muỗi Anopheles (Meigen 1818) ở các tỉnh thành phía Nam Việt Nam và độ nhạy cảm của chúng với hoá chất diệt côn trùng”, Tóm lược các đề tài nghiên cứu khoa học 1991-1995 Phân viện Sốt rét - Ký sinh trùng và côn trùng thành phố Hồ Chí Minh, tr. - Lê Xuân Hợi (1995), Muỗi Anpheles Meigen 1818 trong quá trình phòng chống vectorở vùng đồi núi có lưu hành bệnh sốt rét thuộc miền Bắc Việt Nam, Luận án phó tiến sĩ, Đại học Tổng hợp Hà Nội, Hà Nội.. - minimus ở miền Bắc Việt Nam”, Tạp chí Y học dự phòng 2 (36), tr. - Trần Đức Hinh, Nguyễn Đức Mạnh, Hồ Đình Trung (1997), “Nghiên cứu điện di isozyme và di truyền tế bào của An. - dirus ở Việt Nam”, Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương tr. - minimus và nhóm loài Anopheles leucosphyrus liên quan đến khả năng truyền bệnh của chúng ở Việt Nam”, Báo cáo khoa học hội nghị côn trùng học toàn quốc lần thứ tư, tr. - Lê Xuân Hùng (1995), “Đánh giá nhạy cảm của Anopheles maculatus với hoá chất diệt hiện dùng ở Malaysia”, Thông tin phòng chống bệnh sốt rét và các bệnh ký sinh trùng (2), tr. - Phạm Thị Khoa Một số đặc điểm sinh học của muỗi Anpheles dirus Khánh Phú, Khánh Vĩnh, Khánh Hoà nuôi trong phòng thí nghiệm", Tạp chí phòng chống bệnh Sốt rét và các bệnh Ký sinh trùng (4), tr.73-78.. - dirus Khánh Phú, Khánh Vĩnh, Khánh Hoà trong phòng thí nghiệm", Tạp chí phòng chống bệnh Sốt rét và các bệnh Ký sinh trùng (1), tr. - "Bằng chứng di truyền tế bào của loài Anopheles dirus Khánh Phú, Khánh Vĩnh, Khánh Hoà", Thông tin phòng chống bệnh Sốt rét và các bệnh Ký sinh trùng (3), tr. - Nguyễn Đức Mạnh, Trần Đức Hinh, Nguyễn Thị Hương Bình (2001), “Nghiên cứu các loài đồng hình và vai trò truyền bệnh của muỗi An. - sp 1 (thuộc nhóm loài An.hyrcanus) ở Việt Nam”, Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương tr. - dirus ở thí điểm Khánh Phú, Khánh Vĩnh, Khánh Hòa", Báo cáo hội nghị khoa học toàn quốc chuyên ngành sốt rét- ký sinh trùng, côn trùng, tr. - takasagoensis Morlshita, 1946 ở Việt Nam", Báo cáo hội nghị Côn trùng học toàn quốc lần thứ 1, tr. - Nguyễn Đức Mạnh, Trần Đức Hinh, Lê Đình Công Bổ sung dẫn liệu điều tra về muỗi Anopheles và thực trạng phân bố véctơ sốt rét ở Việt Nam giai đoạn Thông tin phòng chống bệnh Sốt rét và các bệnh Ký sinh trùng (3), tr. - Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học 1975 Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Hà Nội, tr. - Vũ Thị Phan, Nguyễn Thọ Viễn, Nguyễn Đức Mạnh, Trần Đức Hinh Muỗi Anopheles (Cellia) balabacensis Baisai 1936 ở miền Nam Việt Nam", Báo cáo hội nghị khoa học toàn quốc năm 1982, tr. - Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học 1981-1985 Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Hà Nội, tr. - Lê Khánh Thuận, Trương Văn Có, Hồ Minh Hoàng (2001), ''Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của An. - dirus, các yếu tố thời tiết (nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa) liên quan đến lan truyền sốt rét ở thí điểm Vân Canh, Bình Định và Iakor, Chư Sê, Gia Lai. - Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương tr. - Trương Văn Tấn (1996), Nghiên cứu muỗi sốt rét Anopheles Meigen, 1818 (Diptera:. - Trương Văn Tấn, Sean Hewitt, Trần Gia Trung, Nguyễn Văn Văn Nghiên cứu dịch tễ, côn trùng truyền bệnh sốt rét và một số yếu tố liên quan ở cộng đồng dân tộc Sê Đăng tỉnh Quảng Nam", Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương tr. - Đào Minh Trang, Hồ Đình Trung (2008), “Nghiên cứu hoạt tính một số enzyme liên quan đến tính kháng hoá chất diệt côn trùng ở muỗi Anopheles minimus phân bố tại một số địa phương ở miền Bắc Việt Nam”, Tạp chí phòng chống bệnh sốt rét và các bệnh ký sinh trùng (4), tr. - Hồ Đình Trung Biến động mật độ, tỷ lệ đẻ của Anopheles minimus Sensu Lasto, Anopheles dirus, Anopheles sundaicus và vai trò truyền bệnh của chúng tại một số địa phương ở Đông Nam Á", Tạp chí phòng chống bệnh Sốt rét và các bệnh Ký sinh trùng (3), tr. - Tính ưa thích vật chủ và lựa chọn nơi đốt mồi của một số loài Anopheles tại các vùng sinh thái khác nhau ở Đông Nam Á", Tạp chí phòng chống bệnh Sốt rét và các bệnh ký sinh trùng (3), tr. - "Muỗi truyền sốt rét ở xã Khánh Vĩnh, Tỉnh Khánh Hoà, Miền Trung Việt Nam", Dự án nghiên cứu Sốt rét Khánh Phú, tr. - Nguyễn Tuyên Quang (1996), Nghiên cứu muỗi truyền sốt rét chủ yếu và một số yếu tố môi trường, con người ảnh hưởng tới tình hình bệnh sốt rét tại huyện Vân Canh, Bình Định, Luận án phó tiến sĩ, Trường Đại học Tổng hợp Hà nội, Hà Nội.. - Nguyễn Thọ Viễn, Nguyễn Sơn Hải, Nguyễn Tuyên Quang Những nhận xét về sinh thái muỗi trưởng thành truyễn sốt rét chủ yếu ở xã Khánh Phú ,tỉnh Khánh Hoà, miền Trung Việt Nam", Dự án nghiên cứu Sốt rét Khánh Phú, tr. - Nguyễn Thọ Viễn, Bùi Đình Bái, Nguyễn Văn Ngọ Biện pháp giải quyết sốt rét Vân Canh nơi có Ký sinh trùng kháng thuốc, muỗi truyền sốt rét An. - dirus trú ẩn ngoài nhà", Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học, tr. - "Cytogenetic studies of some species complex of Anopheles (Cellia) dirus in ThaiLand and Southeast Asia", The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine Public Health 15, pp.. - Population cytogenetics of the malaria vector Anopheles leucosphyrus group", The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health 19, pp. - (1988c), "Geographic distribution and biting behavious of four species of the Anopheles dirus complex (Diptera:. - Culicidae) in Thailand", The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health 19 (1), pp. - Intraspecific variation in sex heterochromatin of species B of the Anopheles dirus complex in Thailand", Genome 29, pp. - (1996), “A review of the use of ribosomal DNA (rDNA) to differentiate among cryptic Anopheles species”, Insect Molecular Biology 5(1), pp. - (1979), “Chromosomal differentiation and adaptation to human environments in the Anopheles gambiae complex”, Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene 73, pp. - (1996), „„Insecticide resistance. - (1998), “Sequence analysis of the rDNA internal transcribed spacer 2 of five species of South American human malaria mosquitoes”, DNA Sequencing 8(4), pp. - Grant D.F., Dietze E.C., and Hammock B.D. - Insecticide resistance development in Culex quinquefasciatus (Say), Aedes aegypti (L.) and Aedes albopictus (Skuse) larvae against malathion, permethrin and temephos", Journal of Tropical Biomedicine 22(1), pp. - Hemingway J., Hawkes N.J., McCarroll L., and Ranson H. - A rapid polymerase chain reaction based method for identifycation of the Anopheles dirus sibling species", The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health 32, pp. - A nicotinic acetylcholine receptor mutation conferring target-site resistance to imidacloprid in Nilaparvata lugens (brown planthopper)", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 102, pp. - Bionomics, taxonomy, and distribution of the major malaria vector taxa of Anopheles subgenus Cellia in Southeast Asia", An updated review 8, pp. - SCAR markers and multiplex PCR – based identifycation of isomorphic species in the Anopheles dirus complex in Southeast Asia", Medical and Veterinary Entomology 16, pp. - Molecular characterization of pyrethroid knockdown resistence (Kdr) in the major malaria vector Anopheles gambiae s.s", Insect Molecular Biology 7(2), pp. - McLain D.K., Collins F.H., Brandling-Bennett A.D., and Were J. - Resistanceassociated point mutations in insecticide insensitive acetylcholinesterase", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 91(13), pp. - A single amino acid substitution converts a carboxylesterase to an organophosphorus hydrolase and confers insecticide resistance on a blowfly", Proceedings of the National Academy of Sciences 94(14), pp. - The Anopheles dirus complex:. - (1993), “Evaluation of the polymerase chain reaction method for identifying members of the Anopheles gambiae (Diptera: Culicidae) complex in southern Africa”, Journal of Medical Entomology 30(5), pp. - A new classification for the Leucosphyrus Group of Anopheles (Cellia)", Mosquito systematic 11, pp.197 - 205.. - Anopheles (Cellia) dirus, a new spicies of the Leucosphyrus Group from Thailand (Diptera: Culicidae", Mosquito systematic 11, pp. - The American journal of Tropical Medicine and Hygiene 45(2), pp. - Alternative polymerase chain reaction method to identify Plasmodium species in human blood samples: the semi-nested multiplex malaria PCR (SnM-PCR)", Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene 96, pp. - Six new species of the Anopheles leucosphyrus group, reinterpretation of An. - Phylogeny of the Leucosphyrus Group of Anopheles (Cellia ) (Diptera: Culicidae) based on mitochondrial gene sequences", Annals of the Entomological Society of America Entomological Society of America 100, pp. - Anopheles dirus species E:. - Scarpassa V.M., and Tadel W.P. - (1993), “Identification of single specimens of the Anopheles gambiae complex by the polymerase chain reaction”, The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene 49, pp. - (1986), “Enzyme polymorphism‟s in the Anopheles gambiae (Diptera: Culicidae) complex relate to feeding and resting behavior in the Imbo Valley, Brundi”, Journal of Medical Entomology 33(4), pp. - (2000), “Ribosomal DNA sequence markers differentiate two species of the Anopheles maculatus (Diptera: Culicidae) complex in the Philippines”, Journal of Medical Entomology 37, pp. - Mutation of the para sodium channel of Drosophila melanogaster identify putative bindings sites for pyrethroids", Molecular Pharmacology 64(4), pp. - Identification of five species of the Anopheles dirus complex from Thailand, using allele- speciefic polymerase chain reaction", Medical and Veterinary Entomology 13, pp. - A diagnostic polymerase chain reaction assay species A and D of the Anopheles dirus (Diptera: Culicidea) species complex based on ribosomal DNA second internal transcribed spacer sequence", Journal of the American Mosquito control Association 14(4), pp