- ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI. - TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN. - NGHIÊN CỨU TÍNH ĐA DẠNG SINH HỌC. - VƯỜN QUỐC GIA XUÂN THỦY LÀM CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỊNH HƯỚNG CHO BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN. - NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC. - Luận văn tốt nghiệp trong chương trình đào tạo Thạc sỹ Khoa học môi trường của học viên được hoàn thành là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện và tích lũy kiến thức tại trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội, cùng với sự hướng dẫn, dạy bảo tận tình của các thầy cô giáo khoa Môi trường và sự tham khảo ý kiến của các bạn đồng học.. - Học viên xin được cảm ơn tổ chức JICA, Cục Bảo tồn Đa dạng Sinh học – Bộ Tài nguyên Môi trường cùng các chuyên gia về đa dạng sinh học - Viện Sinh Thái và Tài nguyên Sinh vật, cán bộ Vườn quốc gia Xuân Thủy, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định đã tạo điệu kiện và giúp đỡ tận tình để học viên có cơ hội học tập và khảo sát thực địa tại khu vực nghiên cứu. - 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU. - Error! Bookmark not defined.. - Tổng quan các nghiên cứu về đa dạng sinh học hệ sinh thái đất ngập nƣớc trên Thế giới và Việt Nam. - Tổng quan các nghiên cứu về đa dạng sinh học đất ngập nƣớc trên Thế giới Error! Bookmark not defined.. - Tổng quan các nghiên cứu về đa dạng sinh học đất ngập nƣớc ở Việt Nam Error! Bookmark not defined.. - Các hƣớng nghiên cứu về đa dạng sinh học, bảo tồn và phát triển Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Trƣớc khi thành lập Vƣờn quốc gia Xuân Thủy . - Sau khi thành lập Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Khái quát điều kiện - tự nhiên, kinh tế - xã hội Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Bookmark not defined.. - Lịch sử hình thành Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Điều kiện tự nhiên Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Điều kiện kinh tế - xã hội Vƣờn quốc gia Xuân ThủyError! Bookmark not defined.. - Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUError! Bookmark not defined.. - Đối tƣợng nghiên cứu. - Phƣơng pháp nghiên cứu. - Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU. - Đánh giá hiện trạng Đa dạng sinh học Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Đa dạng các kiểu hệ sinh thái Vƣờn quốc gia Xuân ThủyError! Bookmark not defined.. - Đa dạng các quần xã thực vật chủ yếu tại Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Đa dạng thành phần loài động vật, thực vật Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Đánh giá các lợi ích Đa dạng sinh học Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Lợi ích bảo vệ môi trƣờng và hệ sinh thái. - Lợi ích bảo tồn Đa dạng sinh học. - Đánh giá các tác động tới Đa dạng sinh học Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Khai thác trái phép và quá mức tài nguyên sinh vậtError! Bookmark not defined.. - Sử dụng đất nuôi trồng thủy sản và nƣớc mặt chƣa hợp lýError! Bookmark not defined.. - Định hƣớng và đề xuất các giải pháp cho bảo tồn và phát triểnError! Bookmark not defined.. - Định hƣớng cho công tác bảo tồn Đa dạng sinh họcError! Bookmark not defined.. - Mô hình sinh kế phát triển kinh tế - xã hội bền vữngError! Bookmark not defined.. - Vƣờn quốc gia Xuân Thuỷ - Huyện Giao Thuỷ - Tỉnh Nam ĐịnhError! Bookmark not defined.. - Sơ đồ các tuyến, điểm khảo sát thực địa VQG Xuân Thủy tháng 6/2014Error! Bookmark not defined.. - Các hệ sinh thái ở vùng ĐNN ở Vƣờn quốc gia Xuân Thuỷ...30 Hình 4. - Cấu trúc thành phần loài giữa các bộ chim ở VQG Xuân ThủyError! Bookmark not defined.. - Các loài chim di cƣ quý, hiếm đƣợc ƣu tiên bảo tồnError! Bookmark not defined.. - Nồng độ dầu mỡ khoáng trong nƣớc mặt khu vực VQG Xuân Thuỷ năm 2010Error! Bookmark not defined.. - Diện tích, dân số và mật độ dân số 5 xã vùng đệm Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Cơ cấu kinh tế của các xã vùng đệm VQG Xuân ThủyError! Bookmark not defined.. - Phân bố thành phần các taxon thực vật tại VQG Xuân ThủyError! Bookmark not defined.. - Các loài thực vật xâm nhập tại VQG Xuân Thủy. - Số lƣợng loài thực vật nổi tại VQG Xuân Thủy. - Sản lƣợng, giá trị của hoạt động nuôi trồng và khai thác thủy sản trong vùng lõi Vƣờn quốc gia Xuân Thủy. - Các loài thực vật có giá trị trong RNM Giao Thủy Error! Bookmark not defined.. - Khả năng hấp thụ cacbon của một số cây ngập mặn tại Xuân ThủyError! Bookmark not defined.. - Doanh thu, số lƣợng khách du lịch tham quan Vƣờn quốc gia Xuân ThủyError! Bookmark not defined.. - Tình trạng khai thác tài nguyên trong vùng lõi Vƣờn quốc gia Xuân Thủy năm 2013. - ĐDSH Đa dạng sinh học. - DLST Du lịch sinh thái. - ĐNN Đất ngập nƣớc. - HST Hệ sinh thái. - RMN Rừng ngập mặn. - VQG Vƣờn quốc gia. - VQG Xuân Thủy là vùng đất và bãi bồi nơi sông Hồng đổ ra biển thuộc huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định, có tổng diện tích tự nhiên là 15.100 ha bao gồm: 7.100 ha vùng lõi VQG Xuân Thủy (đất nổi 3.100 ha. - Bãi bồi cửa sông ven biển cũng là nơi có tiềm năng về kinh tế và giá trị đa dạng sinh học. - Với Quốc tế VQG Xuân Thủy còn là Ga chim quan trọng đối với dòng chim di trú Quốc tế, trong số đó có loài cò mỏ thìa mặt đen, là loài chim đã đƣợc ghi vào sách đỏ của IUCN về các loài đang có nguy cơ bị tuyệt chủng.. - Hiện nay, việc quản lý bảo vệ tài nguyên môi trƣờng ở VQG Xuân Thủy vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề phức tạp. - Do dân số quá đông, thiếu công ăn việc làm nên sức ép về khai thác nguồn lợi tự nhiên của ngƣời dân từ vùng đệm lên vùng lõi VQG Xuân Thủy ngày càng lớn. - Mặt khác, hoạt động sản xuất của vùng đệm nuôi trồng thủy sản và sản xuất nông nghiệp cũng là nguyên nhân gây ra tác động xấu về môi trƣờng, tác động tiêu cực đến cân bằng sinh thái tự nhiên đe dọa sự phát triển bền vững Vƣờn quốc gia.. - Từ những vấn đề cấp thiết ở trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Nghiên cứu tính đa dạng sinh học Vườn quốc gia Xuân Thủy làm cơ sở khoa học định hướng cho bảo tồn và phát triển”.. - Đề tài hƣớng tới mục tiêu đánh giá đƣợc hiện trạng đa dạng sinh học, các áp lực tác động và các giá trị lợi ích của VQG Xuân Thuỷ, định hƣớng cho công tác bảo tồn và phát triển cho Vƣờn trong thời gian tới.. - Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu, chúng tôi đã thực hiện các nội dung nghiên cứu nhƣ sau:. - Đánh giá hiện trạng đa dạng sinh học Vƣờn quốc gia Xuân Thủy.. - Đánh giá lợi ích đa dạng sinh học Vƣờn quốc gia Xuân Thủy.. - Đánh giá các tác động lên đa dạng sinh học Vƣờn quốc gia Xuân Thủy.. - Chúng tôi hy vọng những nội dung nghiên cứu này là những tƣ liệu hữu ích góp phần giúp các nhà hoạch định chính sách có các hoạt động ƣu tiên cải thiện công tác quy hoạch phát triển, quản lý và sử dụng hợp lý các dạng tài nguyên thiên nhiên cũng nhƣ bảo vệ nguồn lợi sinh vật, bảo tồn đa dạng sinh học, đồng thời đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội về nhiều mặt của cộng đồng.. - Lê Huy Bá (2003), Du lịch sinh thái, NXB Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh.. - Báo cáo hiện trạng đa dạng sinh học Vườn quốc gia Xuân Thủy (2014) 3. - Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, 1997. - Nguyễn Viết Cách (2007), Giải quyết các mâu thuẫn cơ bản trong Công tác quản lý bảo tồn và phát triển bền vững VQG - Khu Ramsar quốc tế Xuân Thủy.. - Cục bảo vệ Môi trƣờng (2006), Thu thập và hệ thống hóa thông tin tư liệu về nghiên cứu và quản lý vùng đất ngập nước hiện có ở Việt Nam, Hà Nội.. - Lê Diên Dực (1989), Kiểm kê đất ngập nước Việt Nam, Trung Tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trƣờng, trƣờng Đại học Tổng hợp Hà Nội.. - Brands (1996), Kỷ yếu Hội thảo quốc gia về Mối quan hệ giữa phục hồi hệ sinh thái rừng ngập mặn và nuôi trồng hải sản ven biển Việt Nam. - Phan Nguyên Hồng (2004), Báo cáo về lịch sử nghiên cứu Đất ngập nước Việt Nam.. - Phan Nguyên Hồng, Lê Xuân Tuấn, Phan Thị Anh Đào (2007), Đa dạng sinh học ở Vườn Quốc gia Xuân Thủy, MERC - MCD, Hà Nội, Việt Nam.. - Hệ Sinh thái RNM vùng ven biển ĐB sông Hồng.. - Luận án Tiến sĩ Sinh học.. - Đỗ Văn Nhƣợng, Hoàng Ngọc Khắc (2002), “Một số dẫn liệu về Giáp xác (Crustacea) trong hệ sinh thái rừng ngập mặn xã Giao Lạc, Giao Thuỷ, Nam Định”, Tạp chí khoa học trường ĐHSPHN, 4, tr. - Đỗ Văn Nhƣợng, Hoàng Ngọc Khắc (2003), “Dẫn liệu bước đầu về một số nhóm động vật đáy ở rừng ngập mặn Giao Thuỷ, Nam Định”, Báo cáo khoa học Hội nghị toàn quốc lần thứ hai, nghiên cứu cơ bản trong sinh học, Nông nghiệp, Y học, Huế, tr. - Đỗ Văn Nhƣợng, Hoàng Ngọc Khắc (2004c), “Kết quả nghiên cứu về họ cua vuông (Grapsidae) trong hệ sinh thái rừng ngập mặn Giao Thuỷ, tỉnh Nam Định”, Tạp chí khoa học trường ĐHSPHN, 4, tr. - (MCD) Trung tâm Bảo tồn Sinh vật biển và Phát triển cộng đồng (2009), Tiếp cận đồng quản lý trong nuôi trồng thủy sản với quy mô nhỏ: Nghiên cứu điển hình tại xã Giao An, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định.. - Hoàng Thanh Nhàn, Hồ Thanh Hải, Lê Xuân Cảnh (2013), Hôi nghị Khoa học toàn quốc về Sinh thái và Tài nguyên sinh vật lần thứ 5, Đa dạng sinh học Vườn quốc gia Xuân Thủy, tỉnh Nam Định.. - Hoàng Thị Thanh Nhàn (2014), Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng chỉ thỉ đa dạng sinh học đất ngập nước ven biển ở Việt Nam, trường hợp tại Vườn quốc gia Xuân Thủy, Nam Định.. - Quy hoạch quản lý bảo vệ và phát triển vƣờn quốc gia Xuân Thủy tỉnh Nam Định giai đoạn . - Sở Tài nguyên và Môi trƣờng tỉnh Nam Định (2008). - Kế hoạch chiến lược Quản lý Vườn Quốc gia Xuân Thủy, Nam Định. - Sở Tài nguyên môi trƣờng tỉnh Nam Định (2010), Ứng dụng công nghệ GIS đánh giá hiện trạng môi trường nước mặt khu vực Vườn quốc gia Xuân Thủy.. - Đào Mạnh Sơn, Nguyễn Dƣơng Thạo, Nguyễn Quang Hùng (2008), Đánh giá tác động môi trường tại các đầm nuôi tôm trong vùng lõi vườn quốc gia Xuân Thủy, Nam Định, Hải Phòng tháng 12/2008.. - Đỗ Hữu Thƣ, Nguyễn Thế Cƣờng, Trần Thị Phƣơng Anh (2013), Hội nghị Khoa học toàn quốc về Sinh thái và Tài nguyên sinh vật lần thứ 5, Nghiên cứu về thảm thực vật và thành phần các loại taxon trong hệ thực vật tại Vườn quốc gia Xuân Thủy về đề xuất các chỉ thị đa dạng sinh học, tỉnh Nam Định.. - Nguyễn Đình Tạo, Hoàng Thanh Nhàn (2013), Hội nghị khoa học toàn quốc về sinh thái và tài nguyên sinh vật lần thứ 5: Đa dạng sinh học cá vùng của sông Ba Lạt và Vườn quốc gia Xuân Thủy tỉnh Nam Định.. - ĐH Quốc Gia Hà Nội.. - Lê Xuân Tuấn và cộng sự (2005), Nghiên cứu chất lượng và thành phần phytoplankton trong rừng ngập mặn trồng tại xã Giao Lạc, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định. - Đỗ Văn Tứ, Lê Hùng Anh, Nguyễn Tống Cƣờng (2013), Hội nghị khoa học toàn quốc về sinh thái và tài nguyên sinh vật lần thứ 5: Thành phần loài và sự phân bố của động vật đáy cỡ lớn ở Vườn quốc gia Xuân Thủy tỉnh Nam Định.. - Nguyễn Hoàng Trí (2006), Lượng giá kinh tế hệ sinh thái rừng ngập mặn - Nguyên lý và ứng dụng