- ĐỀ BÀI: PHÂN TÍCH BÀI THƠ TÂY TIẾN CỦA NHÀ THƠ QUANG DŨNG A. - Giới thiệu tác giả Quang Dũng và bài thơ Tây Tiến (Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài, Tây Tiến là bài thơ được tác giả viết bằng cả tâm tình của một người từng gắn bó và trải nghiệm với cuộc đời người lính Tây Tiến). - Hoàn cảnh sáng tác: Rời xa đoàn quân Tây Tiến chưa bao lâu, hồi ức kỉ niệm về chiến trường xưa và đồng đội cũ vẫn đầy ắp trong tim, cứ thế mà trào ra theo nỗi nhớ, tuôn chảy thành bài thơ.. - Ban đầu bài thơ có tên: Nhớ Tây Tiến - Những nội dung cần làm rõ. - Nỗi nhớ khung cảnh chiến trường Tây Bắc của nhà thơ. - Cảnh đêm liên hoan ở cùng biên giới Việt – Lào tưng bừng, rộn rã và cảnh sông nước Châu Mộc huyền ảo, thơ mộng hiện lên qua nỗi nhớ tác giả.. - Chân dung người lính Tây Tiến hào hùng mà hào hoa, với lí tưởng đẹp “chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”, với cái chết – bất tử đầy bi tráng.. - Bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng ra đời trong hoàn cảnh chung đó.. - Bài thơ sáng tác tại Phù Lưu Chanh vào năm 1948 khi Quang Dũng đã chuyển đơn vị. - Nhưng những ngày tháng Quang Dũng chiến đấu, sống ở đoàn quân Tây Tiến chưa lâu, với những kỷ niệm khó quên nên nỗi nhớ Tây Tiến da diết, cồn cào trong lòng tác giả. - Toàn bài thơ là một nỗi nhớ. - Tác giả nhớ về cuộc sống gian khổ, nhớ về kỷ niệm những đêm liên hoan, về cái âm u, hoang dã của rừng núi và in đậm nhất là nỗi nhớ của người lính Tây Tiến.. - Ra đi kháng chiến khi còn là thanh niên, học sinh Hà Nội, Quang Dũng trở thành người lính. - Kỷ niệm làm người lính Tây Tiến đã xa mà lại rất gần, để ghi nhớ lại, tác giả phải bật lên:. - "Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!". - Câu thơ kết thúc bằng dấu chấm than cùng âm hưởng của vần ơi, tạo nên sức mạnh lớn. - Hình ảnh đó là tiếng nói của Quang Dũng vang vọng đến đoàn quân Tây Tíên?. - Không ! Đó là tiếng lòng của tác giả “xa rồi Tây Tiến ơi!” nhưng tấm lòng thì vẫn tha thiết lắm ! Âm hưởng câu thơ có sức vọng làm cho tiếng lòng của Quang Dũng như xoáy vào tâm hồn người đọc rung theo những xúc cảm do câu đầu mang lại để đến với nỗi nhớ Tây Tiến:. - Nỗi nhớ mới lạ lùng làm sao? “Nhớ chơi vơi. - Nỗi nhớ “chơi vơi” là nỗi nhớ không định hình khó nắm bắt đã diễn tả bằng lời. - Nỗi nhớ ấy vừa bao la, bát ngát lại vừa có chiều sâu. - Một người ngoài cuộc hẳn không thể có nỗi nhớ ấy. - Chỉ có Quang Dũng với nỗi lòng của mình mới có nỗi nhớ ấy mà thôi. - Cùng vẫn sử dụng vần “ơi”, câu thơ có sức lan toả rộng.. - Vần “ơi” lan ra theo nỗi nhớ “chơi vơi” của tác giả.. - Quang Dũng nhớ đầu tiên là nhớ về rừng núi. - "Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi Mường Lát hoa về trong đêm hơi Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây súng ngửi trời. - Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.". - Nhà thơ Tố Hữu đã từng có những câu thơ:. - Tố Hữu mô tả thẳng cảnh sống người lính. - Quang Dũng không làm thế, Quang Dũng chỉ mô tả cái hoang vu, hoang dã của một vùng rừng núi nhưng qua cảnh đó ai cũng hiểu rằng đời lính là như thế đó. - Hơn thế, cần phải nhớ rằng đoàn quân Tây Tiến hầu như toàn là những chàng trai trẻ Hà Nội theo tiếng gọi kháng chiến ra đi, nhiều người còn là học sinh nên cảnh núi rừng càng xa lạ, đáng sợ hơn. - Quang Dũng là người trong cuộc sống hiểu tâm lý ấy rất rõ.. - Nỗi nhớ rừng núi bắt đầu bằng những cuộc hành quân.. - "Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi.". - Những cuộc hành quân đi qua và những cuộc hành quân mới lại tiếp nối trong cuộc đời người lính của Quang Dũng. - Nhưng có lẽ cái mỏi mệt của những cuộc hành quân lần đầu sẽ không bao giờ đi qua cùng năm tháng cũng như rừng sương “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi” sẽ in mãi dấu ấn, câu thơ chùng xuống, đều đều gợi lên sự mỏi mệt, bải hoải làm ta tưởng chừng như đoàn quân Tây Tiến sắp ngã, sắp chìm đi trong sương.. - Câu thơ ấy đã xoá đi cái mỏi mệt của đoàn quân Tây Tiến, để đoàn quân tiếp bước.. - Những khó khăn lại cứ rải trên đường người lính đi qua:. - Chỉ riêng “heo hút cồn mây” đã gợi một không khí vắng vẻ, hoang sơ của núi rừng, súng ngửi trời cộng vào cái vẻ đơn độc của những người lính khi đứng giữa đèo cao.. - "Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.". - Cứ như thế, với những câu vần bằng xen vào giữa những câu vần trắc, âm hưởng đoạn thơ trở nên trùng điệp hơn, âm điệu ấy cứ theo suốt bài thơ, cùng với cách dùng từ cổ kính của Quang Dũng góp phần tạo nên nét lãng mạn mà hào hùng cho bài thơ.. - Đứng trước bức tranh dữ dội ấy, ai cũng thầm nghĩ: vậy người lính sống thế nào nhỉ?. - "Anh bạn dãi dầu không bước nữa Gục lên súng mũ bỏ quên đời Chiều chiều oai linh thác gầm thét Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người.". - Quang Dũng tả rất thực những khó khăn của cuộc kháng chiến mà đoàn quân Tây Tiến đã gặp nhưng không làm bài thơ trở nên bi thảm, lòng người bi quan mà chỉ để ca ngợi người lính. - Tác giả lại tiếp tục đưa ta đến với người lính cũng bằng ngòi bút rất thực ấy. - Nhưng anh hùng làm sao, những con người đã ngã xuống ấy! Người lính không chịu nỗi gian khổ đã hi sinh nhưng cũng tìm được cho mình một tư thế chết của người chiến sĩ:. - “Bỏ quên đời” chỉ là cách nói nhằm giảm nhẹ sự mất mát, tang thương khi người lính từ trần. - Dáng đứng của anh giải phóng quân đi mãi vào lòng những người dân trong kháng chiến chống Mĩ thì dáng ngã gục xuống của anh lính cụ Hồ hẳn sẽ không phai mờ trong tâm hồn của Quang Dũng, của đoàn quân Tây Tiến và của những người tham gia kháng chiến. - Người lính ra đi nhưng đồng đội anh lại tiếp bước.. - "Chiều chiều oai linh thác gầm thét Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người.". - Hình như có ai đó đã nói về cách sử dụng từ “Mường Hịch” của Quang Dũng. - Nhưng nét lạc quan, vui vẻ của người lính vẫn chẳng thể mất dọc cuộc hành trình.. - “Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.". - Quang Dũng lại nhớ về những kỉ niệm của những đêm liên hoan. - Nhịp điệu câu thơ hình như có cái gì nao nức, rộn rã:. - Có nhớ dáng người trên độc mộc Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa.". - Cái dữ dội, hoang dã của thiên nhiên trong hai khổ thơ đầu như biến mất đi sau những kỉ niệm vui của đoàn quân Tây Tiến. - Câu thơ với hai chữ “kìa em” vừa mang vẻ ngạc nhiên vừa mang nụ cười thoải mái của người chiến sĩ. - Cùng với sự vui tươi, người lính Tây Tiến còn sống với bản lĩnh lãng mạn, với tâm hồn giàu chất thơ, giàu cảm xúc của mình. - Quang Dũng xa Tây Tiến nhưng khoảng thời gian ấy chưa lâu nên kỉ niệm Tây Tiến vẫn như nguyên vẹn. - Nỗi nhớ “chơi vơi” trải khắp bài thơ nhưng cô đọng vẫn là ở nỗi nhớ về người línhTây Tiến. - Có lẽ người lính Tây Tiến, hình ảnh của họ đã ăn sâu tận trong máu thịt tác giả:. - “Tây Tiến đoàn quân không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm”. - Câu thơ đầu hoàn toàn tả thực về người lính kháng chiến, nổi tiếng bởi tên gọi “Vệ trọc”. - Giữa rừng núi hoang sơ, nạn sốt rét là nạn mà người lính thường mắc phải. - "Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi.". - Sốt rét là bệnh tiêu biểu thường gặp ở người lính khi Quang Dũng nói về điều này, tác giả còn muốn cho ta biết, người lính Tây Tiến sống như thế đấy! Họ s61ng đ46 chiến đấu với quân thù nhưng lại phải chiến đấu với cả gian khổ, bệnh tật nữa. - Giữa bao nhiêu khó khăn người lính vẫn. - Nét dữ tợn của người chiến sĩ Tây Tiến ở đây không làm nhạt đi tí nào hình ảnh người lính Tây Tiến trong ta. - “Dữ oai hùm” làm mất đi sự yếu đuối của “đoàn quân không mọc tóc” và của “quân xanh màu lá”, câu thơ trên giúp cho câu thơ sau tiếp tục:. - Đây chính là hai câu thơ tập trung nhất vẽ nên bức tranh người lính Tây Tiến và. - Hai câu thơ vừa mang nét lãng mạn của người chiến sĩ vừa có nét hào hùng. - Mắt người lính “trừng” nhưng không hề mang nét dữ tợn, đấy chỉ là quyết tâm của họ. - Hai câu thơ trên đã có thời bị đưa ra chỉ trích cùng với bài thơ là buồn rớt, là bi quan, là tiểu tư sản. - nhưng cái buồn ở đây không làm mất đi quyết tâm củangười lính Tây Tiến. - Người lính Tây Tiến chiến đấu cho ai? Mục đích của họ hướng tới là gì nếu không phải quê hương mà cụ thể là Hà Nội. - Người lính mơ về Hà Nội, về người thiếu nữ Hà Nội thì chính những mộng mơ ấy đã tiếp sức mạnh cho người chiến sĩ sống và chiến đấu. - Hai câu thơ chính vì thế lãng mạn mà rất hào hùng. - Người lính Tây Tiến gặp bao nhiêu gian khổ. - "Rải rác biên cương mồ viễn xứ.". - Câu thơ đọc lên nghe sao mà bi thảm quá. - Từ “rải rác” làm ta cảm giác người lính Tây Tiến ngã xuống, ngã xuống nhiều trong cuộc chiến đấu, làm ta cảm giác thấm thía cái lạnh khi những con người phải từ giã cuộc đời. - Câu thơ trầm xuống xoáy vào lòng ta nỗi buồn không thể thốt nên lời, ta tưởng chừng câu thơ sau sẽ không cất nổi mình, nhưng ngược lại:. - Câu thơ lại nhẹ nhàng như không hề mang chút bi thảm của những nấm mồ viễn xứ. - Câu thơ trước tạo nên cái “bi”, câu thơ sau tạo nên nét “tráng”. - Cái không khí bi quan biến mất, chỉ còn lại nét ngang tàng, chút thanh thản của người lính Tây Tiến. - Đó là lí do tại sao người lính Tây Tiến chẳng tiếc đời xanh. - Cách dùng từ “áo bào” làm câu thơ trở nên cổ kính hơn. - Hơn thế, có chăng Quang Dũng có lí khi dùng từ “về đất” ngoài ý giảm nhẹ sự đau thương ? Quang Dũngkhông muốn có bất cứ giọt nước mắt nào rơi trên thi hài người lính Tây Tiến. - Người lính Tây Tiến sống lãng mạn, hào hùng thì chết cũng phải như vậy.. - Đấy chính là lí do tác giả có ý sử dụng từ cổ kính và nói theo lối nói của người lính Tây Tiến. - Quang Dũng muốn rằng người línhTây Tiến chiến đấu là cho quê hương thì sữ ra đi của họ là nhẹ nhàng, thanh thản: họ về với đất. - Câu thơ vì thế mất đi nét bi thảm vốn có. - Người lính Tây Tiến ra đi nhưng hình ảnh của anh không bao giờ mờ phai trong tâm trí congười. - Hình ảnh người lính và những kỷ niệm đậm mãi trong lòng Quang Dũng và mỗi chúng ta.. - "Tây Tiến người đi không hẹn ước Đường lên thăm thẳm một chia phôi Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy. - Hồn về sầm nứa chẳng về xuôi.". - Ấy là Tây Tiến!. - Hình ảnh người lính Tây Tiến lung linh ngời sáng với cả hào khí dân tộc!