- PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG SUẤT LÚA VỤ ĐÔNG XUÂN TẠI VÙNG SINH THÁI NÔNG NGHIỆP VEN BIỂN TÂY ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG. - Hệ thống thủy lợi, sản xuất lúa, năng suất lúa, xâm nhập mặn. - Bài viết trình bày các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lúa vụ Đông Xuân tại vùng sinh thái nông nghiệp ven biển Tây ở Đồng bằng sông Cửu Long. - Đề tài sử dụng phương pháp hồi quy đa biến nhằm ước lượng các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lúa vụ Đông Xuân năm của nông hộ. - Qua đó cho thấy, năng suất trồng lúa bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bao gồm: số lần bón phân, số lần xịt thuốc diệt cỏ, tình trạng canh tác, hệ thống thủy lợi, tình trạng xâm nhập mặn, phương pháp xuống giống, và phương pháp thu hoạch. - Trong đó, số lần bón phân và số lần xịt thuốc diệt cỏ làm tăng năng suất lúa. - Bên cạnh đó, mô hình độc canh lúa cho hiệu quả cao hơn mô hình xen canh lúa về năng suất. - Thửa ruộng có hệ thống tưới tiêu cũng có năng suất cao hơn so với thửa ruộng sử dụng nước trời. - Kết quả cũng cho thấy, thửa ruộng sử dụng phương pháp thu hoạch bằng cơ giới và phương pháp sạ trực tiếp cho năng suất cao hơn thửa ruộng sử dụng phương pháp thu hoạch khác.. - Bên cạnh đó, nghiên cứu cho thấy xâm nhập mặn có tác động tiêu cực đến năng suất lúa.. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lúa vụ đông xuân tại vùng sinh thái nông nghiệp ven biển Tây Đồng bằng sông Cửu Long. - Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng trọng điểm về sản xuất lúa. - Năng suất lúa giảm do bị nhiễm mặn, phèn. - Nhiều nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất lúa đã được thực hiện bởi các nghiên cứu của Huỳnh Trường Huy (2007), Huynh và Yabe (2011), Phạm Quang Hà (2015), Nguyễn Tuấn Kiệt (2017), Nguyễn Thùy Trang và ctv.. - Các nghiên cứu này tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất lúa bao gồm lượng các yếu tố đầu vào như phân bón, thuốc BVTV, giống, diện tích. - Tuy nhiên, năng suất lúa tại vùng nghiên cứu, bên cạnh việc phụ thuộc vào các yếu tố bên trong và bên ngoài nông hộ, còn chịu tác động bởi BĐKH, cụ thể là XNM. - Các huyện được chọn này được xác định thuộc khu vực sản xuất lúa không thuận lợi (Chương trình CURE).. - Để đánh giá tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lúa, một hàm sản xuất có dạng dưới đây được sử dụng trong nghiên cứu này:. - 𝜕𝐿 𝑓 L Nghiên cứu áp dụng mô hình hồi quy đa biến tuyến tính để xác định mối quan hệ của các yếu tố ảnh hưởng tới năng suất lúa từ việc sản xuất lúa của nông hộ. - y i : Năng suất lúa (tấn/ha) của thửa ruộng trồng lúa thứ i. - X m : Yếu tố thứ m ảnh hưởng đến năng suất lúa (m=1-6). - D n : Biến giả, yếu tố thứ n ảnh hưởng đến năng suất lúa (n=1-9). - y i Năng suất (Biến phụ thuộc) Tấn/ha Huynh and Yabe (2011). - Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính với biến phụ thuộc là năng suất lúa và 16 biến độc lập (trong đó có 9 biến giả) bao gồm diện tích (X 1. - Diện tích đất canh tác lúa là diện tích đất ruộng của nông hộ dành cho việc sản xuất lúa. - Hiệu suất thay đổi theo quy mô, năng suất của các thửa ruộng có thể tăng, giảm hay không đổi. - (2017) đã xác định phân bón là một trong các yếu tố ảnh hưởng tích cực và mạnh nhất đến năng suất trồng lúa. - Do đó, số lần bón phân thích hợp có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất lúa. - Cỏ dại gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả sản xuất lúa do cạnh tranh dinh dưỡng với cây lúa khiến cây lúa sinh trưởng kém kéo theo sản lượng cùng năng suất thấp.. - Kỳ vọng số lần phun thuốc diệt cỏ có ảnh hưởng đối với năng suất lúa.. - Để cây lúa phát triển một cách thuận lợi, đảm bảo năng suất và sản lượng thu hoạch thì nông dân cần phải kiểm soát được liều lượng cũng như thời điểm thích hợp để phun thuốc BVTV. - Vì thế, kỳ vọng số lần phun thuốc BVTV có ảnh hưởng đến năng suất lúa.. - Do đó, kì vọng số lần dặm lúa có tác động tích cực đối với việc sản xuất lúa.. - Lượng giống sử dụng trong hoạt động canh tác lúa là một trong những yếu tố có tác động tích cực đến sản lượng, năng suất lúa thu hoạch (Max et al., 2017). - Do đó, lượng giống sử dụng được kỳ vọng có tác động đến năng suất lúa của nông hộ. - Nếu không được giám sát, nó có thể gây ra tổn thất năng suất rất lớn hoặc thậm chí trong một số trường hợp, nó có thể dẫn đến mất mùa (CIEM et al., 2011;. - Vì vậy, nghiên cứu này kì vọng cung cấp thêm các bằng chứng thực nghiệm về tác động của chi phí xịt thuốc BVTV đến năng suất sản xuất lúa trường hợp cho nông hộ tại địa bàn nghiên cứu, dấu kì vọng cho biến này có thể dương hoặc âm. - Biến này được tạo ra nhằm mục đích xem xét sự khác nhau giữa năng suất lúa của nông hộ ở các tỉnh trong vùng nghiên cứu.. - Sở hữu tư nhân càng được đảm bảo, càng mang tính cá nhân thì càng khuyến khích con người sử dụng hiệu quả, năng suất và sản lượng tăng lên nhanh chóng.. - Trong trường hợp độc canh lúa có nguy cơ làm đất suy kiệt nên nông hộ phải sử dụng nhiều phân bón để duy trì năng suất lúa. - Ngược lại, luân canh lúa và màu trong cải thiện độ màu mỡ của đất và tăng năng suất lúa (Trần Bá Linh và ctv., 2009).. - Vì thế, nghiên cứu kỳ vọng nông hộ có hệ thống tưới tiêu cho thửa ruộng lúa có năng suất cao hơn những hộ sử dụng nước trời.. - Mặn tác động mạnh mẽ tới sinh trưởng và phát triển của lúa, tùy thuộc vào giống lúa, tuổi mạ, phương pháp trồng, thời gian tiếp xúc với muối mà mức thiệt hại của năng suất khác nhau. - Năng suất lúa sẽ giảm nghiêm trọng nếu bị ảnh hưởng bởi nước mặn vào thời kỳ phát triển và đặc biệt là vào thời kỳ làm đồng và trổ (Nguyễn Văn Bo và ctv., 2016). - Do việc đất bị nhiễm mặn có thể gây ảnh hưởng xấu đến hiệu quả sản xuất lúa của nông hộ nên kỳ vọng biến này có giá trị hệ số ước lượng âm.. - (2008), chất lượng giống lúa (được đánh giá thông qua giống xác nhận) được sử dụng có tương quan dương đến năng suất sản xuất lúa. - Nông dân sản xuất lúa ở Việt Nam thường có 2 phương pháp xuống giống là sạ trực tiếp và cấy. - Việc lựa chọn phương pháp xuống giống có ảnh hưởng năng suất và doanh thu trồng lúa của nông hộ do những ưu, khuyết điểm của mỗi phương pháp. - vọng phương pháp xuống giống có ảnh hưởng đến năng suất lúa.. - Trong đó việc tiêu diệt cỏ dại từ trước thời điểm xuống giống giúp tạo điều kiện thuận lợi nhất để cây lúa phát triển, nhằm nâng cao năng suất và doanh thu trồng lúa.. - Việc sử dụng máy gặt đập liên hợp thay thế sức lao động thực hiện từng khâu trong thu hoạch lúa, góp phần giảm tổn thất trong thu hoạch, giảm tổn thất về sản lượng, năng suất lúa từ đó giảm tổn thất về thu nhập của nông hộ. - 3.1 Hiện trạng sản xuất lúa vụ Đông Xuân tại vùng VBT. - Trong giai đoạn tình hình sản xuất lúa của vùng VBT đã có sự sụt giảm về diện tích còn sản lượng và năng suất giảm trong năm 2016 do XNM làm thiệt hại nặng nề trong vụ Đông Xuân cuối năm 2015 đầu năm 2016, đến năm 2017 có sự phục hồi nhẹ. - Việc sản xuất lúa phần lớn còn phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên. - Bảng 3: Thực trạng sản xuất lúa vụ Đông Xuân tại vùng VBT ĐBSCL. - Năng suất Tấn/ha . - Kết quả về hiện trạng sản xuất lúa vụ Đông Xuân tại vùng VBT được trình bày ở Bảng 3.. - Sản lượng sản xuất trong vụ Đông Xuân của nông hộ trung bình 15,44 tấn dao động từ 0,00 đến 219,23 tấn. - Năng suất trung bình đạt 5,55 tấn/ha. - Trong vụ Đông Xuân 2017, doanh thu thu được từ sản xuất lúa của nông hộ trung bình là 4.470 nghìn đồng/ha. - Cụ thể đặc điểm và tình hình sản xuất lúa của nông hộ trong vụ Đông Xuân 2017 được thể hiện trong Bảng 4 và Bảng 5.. - Bảng 4: Đặc điểm và tình hình sản xuất của nông hộ tại địa bàn nghiên cứu. - Bảng 5: Kết quả thống kê mô tả các yếu tố sản xuất chính. - Đa số đất đai sản xuất của nông hộ chủ yếu là đất chính chủ (83,39. - thửa ruộng chỉ sản xuất lúa, còn lại 58,98% sản xuất lúa kết hợp các mô hình sản xuất khác. - 3.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lúa Kết quả ước lượng sau khi đã kiểm định các vi phạm trong mô hình hồi quy cho thấy mô hình phù hợp với bộ dữ liệu và kết quả có thể sử dụng được.. - Kết quả cho thấy năng suất lúa của nông hộ chịu ảnh hưởng bởi 7 yếu tố bao gồm: số lần bón phân (X 2. - Bảng 6: Kết quả mô hình hồi quy năng suất lúa. - Cụ thể, về phương diện thống kê, kết quả phân tích cho thấy, số lần bón phân (X 2 ) có ảnh hưởng đến năng suất sản xuất lúa của nông hộ. - Thật vậy vai trò của phân bón là hết sức quan trọng trong thâm canh tăng năng suất lúa và sự thiếu phân bón trong sản xuất làm hạn chế khả năng gia tăng năng suất (Phạm Sỹ Tân và ctv.,. - Thực tế khảo sát cho thấy với mức độ bón phân, cụ thể là số lần bón phân cần thích hợp với điều kiện thời tiết sẽ giúp năng suất sản xuất lúa tăng. - Kết quả cho thấy nông hộ sản xuất độc canh cây lúa cho năng suất cao hơn là nông hộ trồng xen canh, điều này ngược lại với kỳ vọng ban đầu. - Thực tế khảo sát tại địa bàn nghiên cứu cho thấy năng suất vụ lúa Đông. - Đồng thời nông hộ sẽ tập trung cho việc đầu tư và chăm sóc cho cây lúa giúp nâng cao năng suất canh tác.. - Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, nông hộ có hệ thống thủy lợi (D 4 ) phục vụ sản xuất sẽ có năng suất cao hơn nông hộ không có đầu tư. - Theo đó, năng suất lúa sẽ đạt giá trị cao nhất nếu được cung cấp nước một cách thích hợp và ngược lại (Lê Anh Tuấn, 2012). - Nghiên cứu cũng tìm thấy, tình trạng XNM (D 5 ) có ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất trồng lúa của nông hộ. - Kết quả này cũng phù hợp với nghiên cứu của Phạm Quang Hà (2015), theo đó năng suất tiềm năng và theo canh tác thông thường tại ĐBSCL giảm khoảng 0,2 đến 0,35 tấn/ha dựa trên các kịch bản biến đổi khí hậu lấy năm 2012 làm tham chiếu.. - Từ đó, các ion muối sẽ được tích tụ dần trong đất canh tác, làm cho độ mặn của đất có xu hướng tăng lên và ảnh hưởng đến năng suất cây trồng.. - Bên cạnh đó, kết quả cũng thể hiện phương pháp xuống giống (D 7 ) có tác động đến năng suất sản xuất lúa của nông hộ tại địa bàn nghiên cứu. - Cụ thể, năng suất lúa của các nông hộ sử dụng phương pháp gieo sạ trực tiếp cao hơn những nông hộ sử dụng phương pháp gieo sạ khác. - Thực tế cũng cho thấy, phương pháp sạ lúa trực tiếp có lợi cho nông hộ trong việc tiết kiệm lao động và sản xuất hiệu quả hơn. - Tuy nhiên, phương pháp này cũng dẫn đến rủi ro về cỏ dại làm năng suất lúa giảm. - Xu hướng phát triển của phương pháp sạ lúa trực tiếp sẽ dẫn đến sự lan rộng việc sử dụng thuốc diệt cỏ trong quá trình sản xuất lúa nhằm giúp giữ ổn định năng suất lúa (Tomita et al., 2003). - Kết quả nghiên cứu cho thấy số lần xịt thuốc diệt cỏ (X 3 ) có tác động tích cực đến năng suất sản xuất lúa. - Việc kiểm soát cỏ dại sẽ tạo điều kiện sinh trưởng tốt hơn cho cây lúa, từ đó có thể đạt được năng suất sản xuất cao hơn.. - Hơn nữa, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng phương pháp thu hoạch (D 9 ) có tác động đến năng suất lúa.. - Nông hộ thu hoạch bằng máy móc sẽ có năng suất lúa cao hơn những nông hộ thu hoạch bằng các phương pháp khác. - Bài viết tiến hành phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất sản xuất của nông hộ trồng lúa tại vùng sinh thái nông nghiệp VBT với 295 thửa ruộng, thuộc 224 nông hộ trồng trong vụ Đông Xuân 2018. - Bằng mô hình hồi quy đa biến, kết quả nghiên cứu đã cho thấy năng suất lúa của nông hộ tại địa bàn nghiên cứu chịu ảnh hưởng bởi 7 yếu tố bao gồm: số lần bón phân (X 2. - Dựa trên kết quả nghiên cứu trên, bài viết đề xuất những giải pháp cần thực hiện nhằm tăng năng suất lúa tại vùng VBT ĐBSCL như sau:. - Nhóm giải pháp về sản xuất. - Bên cạnh đó, việc kiểm soát cỏ dại cả trước khi sạ và sau khi sạ sẽ cho phép có được năng suất lúa cao.. - Để tối đa hóa năng suất lúa thì nông hộ có thể sản xuất chuyên canh lúa là một mô hình hiệu quả hơn so với các mô hình sản xuất khác tại khu vực nghiên cứu VBT. - Đặc biệt, phương pháp xuống giống trực tiếp do phương pháp có lợi thế hơn so với các phương pháp khác trong việc gia tăng năng suất.. - Phân tích tác động của khoa học kỹ thuật đến hiệu quả sản xuất lúa tại Cần Thơ và Sóc Trăng. - Tác động của biến đổi khí hậu lên năng suất cây lúa. - Ảnh hưởng của XNM đến sản xuất nông nghiệp, thủy sản huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. - Ảnh hưởng của các giai đoạn tưới mặn đến sinh trưởng và năng suất của 4 giống lúa trong điều kiện nhà lưới. - Nghiên cứu dự báo thay đổi năng suất lúa do tác động của biến đổi khí hậu ở Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông Hồng. - Một số biện pháp cải thiện năng suất lúa ba vụ trong đê bao tại huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang