Phát triển dịch vụ Thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư ở Việt Nam

- ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ.
- PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT CHO KHU VỰC DÂN CƢ Ở VIỆT NAM.
- Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số .
- LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ.
- Công trình được hoàn thành tại: Khoa Kinh tế Chính trị-Đại học Kinh Tế-Đại học Quốc Gia Hà Nội.
- Luận án được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc Gia chấm luận án tiến sĩ họp tại Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội..
- Thư viện Quốc gia Việt Nam.
- Bên cạnh đó, trong thời gian học tập của giai đoạn Nghiên cứu sinh, tác giả đã luôn nhận được sự quan tâm, hỗ trợ, chỉ bảo, tạo điều kiện của các thầy cô, cán bộ nhân viên của Khoa Kinh tế chính trị, của Trƣờng Đại học Kinh tế-Đại học quốc Gia Hà Nội, các thành viên hội đồng khoa học và các đơn vị/cơ sở nghiên cứu khác, tác giả xin được gửi lời cảm ơn chân thành và lời chúc sức khỏe tới tất cả các Thầy cô và các Anh chị..
- Sau gần 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới, nền kinh tế đất nước đang từng bước phát triển theo hướng thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế.
- Các công cụ kinh tế thị trường trong nền kinh tế nước ta đang ngày càng được hoàn thiện và phát triển để phục vụ tốt hơn quá trình phát triển nền kinh tế đất nước.
- Với đặc điểm là một nền kinh tế đi sau, có điểm xuất phát thấp nên quá trình hoàn thiện các hệ thống thiết chế kinh tế thị trường là một công việc khá khó khăn nhất là các hoạt động liên quan đến tài chính-ngân hàng, lĩnh vực huyết mạch của nền kinh tế..
- Hoạt động của hệ thống Tài chính-Ngân hàng-Thanh toán luôn chiếm vị trí quan trọng của nền kinh tế quốc dân.
- Với tư cách là doanh nghiệp "đặc biệt", hoạt động của các NHTM đều liên quan hết thảy đến các pháp nhân nhân và thể nhân trong nền kinh tế..
- Từ đó dẫn đến cách tiếp cận chưa thật sự phù hợp đối với vai trò quan trọng của hoạt động thanh toán trong nền kinh tế, thậm chí có nhiều lúc chúng ta đã hiểu các DVTT một cách chủ quan dẫn đến những thói quen thanh toán chi trả của người dân đôi khi đã trở thành một cản trở cho quá trình phát triển và minh bạch hóa nền kinh tế.
- Chính vì vậy, hoạt động phát triển các DVTT qua ngân hàng trước những năm 1990 phát triển chậm và manh mún.
- Quá trình này đã dẫn đến hệ thống NHTM chưa thực sự làm tròn vai trò là một TGTT khi mà số lượng người dân tiếp cận và sử dụng dịch vụ do NHTM cung cấp chưa nhiều, tỷ lệ sử dụng thanh toán tiền mặt trong hoạt động thanh toán, chi trả của người dân khá cao.
- Đến khoảng năm 2000, với đại bộ phận dân cư, dịch vụ TTKDTM vẫn là cái gì đó khá xa xỉ, phương tiện thanh toán chủ yếu của họ vẫn là tiền mặt như là một hệ quả tất yếu từ tâm lý ăn chắc mặc bền của người dân.
- Điều này đã góp phần dẫn tới thực trạng là sự minh bạch của nền kinh tế nước ta được đánh giá chưa cao, hiệu quả trong sử dụng dịch vụ thanh toán.
- nói chung và dịch vụ TTKDTM vẫn còn thấp, tình trạng tham nhũng trong nền kinh tế có nhiều điều kiện hơn để phát triển.
- Đây cũng là vấn đề đã từng xảy ra đối với một số nền kinh tế đang phát triển khác..
- Tình trạng chậm phát triển của dịch vụ TTKDTM trong nền kinh tế tại nước ta được nhìn nhận có nhiều nguyên nhân nhưng một trong những nguyên nhân chủ yếu là sự yếu kém của hệ thống cơ sở hạ tầng thanh toán nói riêng và hệ thống NHTM nói chung dẫn đến tiền mặt đã trở thành sự lựa chọn chủ yếu của người dân.
- Ngay cả đến thời điểm này, một số nghiên cứu của các tác giả khác đã công bố vẫn nhìn nhận một thực tế là cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển dịch vụ TTKDTM cũng như chất lượng dịch vụ TTKDTM phục vụ người dân vẫn còn nhiều vấn đề cần cải thiện.
- Quy trình cung cấp dịch vụ chưa thật sự thuận tiện, còn rườm rà, thái độ phục vụ chưa chuyên nghiệp, sản phẩm dịch vụ đôi lúc còn manh mún nên chưa tạo ra sự yên tâm cho người dân khi lựa chọn sử dụng dịch vụ này..
- Đứng trước thực tế những đòi hỏi phát triển nền kinh tế hướng tới sự phát triển bền vững, hiệu quả, minh bạch và tuân theo các chuẩn mực hội nhập quốc tế.
- Việc phát triển dịch vụ TTKDTM nói chung và Dịch vụ TTKDTM cho đối tượng dân cư là yêu cầu tất yếu để đưa nền kinh tế hướng tới nền kinh tế thị trường hiện đại, tạo ra sự thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh và tiêu dùng của người dân.
- Đương nhiên, việc phát triển các dịch vụ TTKDTM sẽ không thể tách rời vai trò của các NHTM-định chế chủ yếu được phép làm chức năng cung ứng DVTT trong nền kinh tế Việt Nam.
- Theo tác giả, phát triển dịch vụ TTKDTM cho khách hàng dân cư cần phải có sự cải thiện, đổi mới, tập trung vào phân khúc khách hàng phù hợp để hạn chế sự bất cập, đơn điệu, hình thức hướng tới việc tạo thuận lợi thực sự cho người dân trong quá trình sử dụng dịch vụ..
- Sự phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư trong thời gian tới phải đảm bảo ba yếu tố chủ đạo là: (1) Tiếp tục mở rộng phạm vi sử dụng dịch vụ của người dân;.
- (2) Tăng chất lượng của các loại hình dịch vụ TTKDTM sẽ được người dân sử dụng theo tiêu chuẩn thuận lợi, an toàn, hiệu quả và giảm thiểu các mặt trái.
- (3) Phát triển dịch vụ TTKDTM phải gắn liền với các chính sách của nhà nước để đạt được lợi ích cân bằng cho cả người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế, hướng tới sự minh bạch, hiệu quả xã hội..
- Câu hỏi được đặt ra cho tác giả khi thực hiện đề tài là thực trạng của việc phát triển dịch vụ TTKDTM của người dân trong thời gian vừa qua như thế nào? và giải pháp nào để thúc đẩy phát triển dịch vụ TTKDTM cho người dân để đưa lại lợi ích, hiệu quả cho họ và từ đó tác động cộng hưởng đến sự phát triển của nền kinh tế? sẽ là những vấn đề cần phải được luận giải và trả lời.
- Trước thực trạng đó, trong quá trình học tập nghiên cứu, làm việc thực tế trong lĩnh vực cung ứng DVTT Ngân hàng, tác giả quyết định lựa chọn đề tài “Phát triển Dịch vụ Thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cƣ tại Việt Nam” để làm đề tài nghiên cứu..
- Góp phần phát triển lý luận/lý thuyết khoa học (điểm mới về lý thuyết) và giải quyết vấn đề thực tiễn cấp bách đòi hỏi của sự phát triển dịch vụ TTKDTM ở nước ta..
- Luận giải tính chuyên ngành: quan hệ kinh tế/lợi ích các bên tham gia dịch vụ TTKDTM: người dân, ngân hàng, nền kinh tế (về các phương diện hiệu quả hoạt động, tăng độ minh bạch, tăng thu ngân sách,tăng tiện lợi, an toàn trong quá trình giao dịch.
- Đề xuất các quan điểm và giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cho dân cư ở Việt Nam..
- Phát triển Dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư là gì? Và vai trò căn bản của phát triển TTKDTM đối với dân cư, nền kinh tế thị trường như thế nào?..
- Tình hình phát triển dịch vụ TTKDTM của khu vực dân cư ở Việt nam đang diễn ra thực tế như thế nào?.
- Làm thế nào để phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư nước ta trong thời gian tới?.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:.
- Tổng quan các công trình nghiên cứu trước đây về dịch vụ TTKDTM..
- Khái quá hóa các vấn đề lý luận liên quan đến dịch vụ TTKDTM.
- Thực hiện nghiên cứu kinh nghiệm phát triển dịch vụ TTKDTM đối với một số nước điển hình..
- Phân tích thực trạng phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư giai đoạn 2007-2014 ở nước ta..
- Đề xuất định hướng, giải pháp phát triển dịch vụ TTKDTM ở nước ta..
- Đề tài tập trung vào việc nghiên cứu về phát triển dịch vụ TTKDTM giành cho khu vực dân cư Việt Nam.
- Trong đó đặt trọng tâm vào nghiên cứu đánh giá sự phát triển, và lợi ích mà việc phát triển dịch vụ TTKDTM mang lại cho dân cư và nền kinh tế thị trường.
- Trên cơ sở đó đề xuất định hướng, giải pháp cho việc phát triển dịch vụ này một cách hiệu quả nhất, phù hợp với điều kiện thực tế Việt Nam..
- Phạm vi nghiên cứu.
- Vê không gian: Do khả năng, thời gian có hạn, đề tài chỉ tập trung vào nghiên cứu và đề ra giải pháp phát triển các dịch vụ TTKDTM thông qua các phƣơng tiện thanh toán thực hiện dịch vụ hiện đại, có hàm lƣợng ứng dụng CNTT cao theo xu thế chung của nhiều nƣớc thế giới đang triển khai nhƣ: Thẻ thanh toán (thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, thẻ trả trước), dịch vụ thanh toán điện tử (Internet banking, Mobile Banking, ví điện tử…) phục vụ nhóm khách hàng dân cư..
- Do dịch vụ TTKDTM còn có một số phương thức khác thuộc nhóm thanh toán chứng từ (lệnh chi, nhờ thu, Séc…) xuất hiện khá sớm trong quá trình hình thành dịch vụ thanh toán nhưng thông thường tính chất giao dịch không được ghi nhận theo thời gian thực (“Real time”)…trong xu hướng phát triển của công nghệ thông tin như hiện nay đang ngày càng không phải là ưu tiên lựa chọn của người dân nên luận án sẽ không đề cập sâu..
- Về nhóm khách hàng dân cư: theo quy định chung của Pháp Luật Việt Nam cũng như thông lệ trên thế giới, hành vi được phép đứng tên đăng ký sử dụng dịch vụ ngân hàng tài chính nói chung là những người đủ năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự.
- Tại Việt Nam, theo quy định hiện nay của nghị định 101/CP/2012 thì đối tượng được phép sử dụng dịch vụ TTKDTM là đối tượng từ 15 tuổi trở lên, do vậy khái niệm dân cư ở dây được hiểu là những cá nhân trong độ tuổi từ trưởng thành từ 15 tuổi trở lên..
- Ngoài ra, tại Việt Nam do quy định hiện hành của Pháp luật thì các NHTM là chủ thể duy nhất được phép cung ứng trực tiếp DVTT vì vậy các dịch vụ TTKDTM khác không thông qua hệ thống ngân hàng sẽ…chưa thuộc phạm vi đề cập sâu của lần nghiên cứu này..
- Về thời gian: Do giới hạn về dữ liệu, thời gian, Luận án dự kiến xem xét thực trạng phát triển dịch vụ TTKDTM trong giai đoạn trong quá trình sử dụng dữ liệu chạy mô hình, tác giả sẽ mở rộng phần quan sát thêm một số năm của một số biến số có liên quan trong giai đoạn từ 1994-2007 nhằm tăng độ tin cậy của dữ liệu phân tích..
- Phƣơng pháp nghiên cứu:.
- Tác giả thực hiện phương pháp nghiên cứu các tài liệu, dữ liệu thu thập được, kết quả điều tra khảo sát từ đó thực hiện phân tích, tổng hợp, quy nạp để đưa ra tìm ra các khoảng trống nghiên cứu và thực hiện luận giải về mặt lý luận, thực tiễn của hoạt động phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư..
- Thực hiện khảo sát điều tra phỏng vấn: Luận án thực hiện khảo sát, điều tra, phỏng vấn hai nhóm gồm: (1) 81 chuyên gia kinh tế và (2) 341 người dân đang sử dụng dịch vụ TTKDTM để đánh giá về các nội dung liên quan đến phát triển dịch vụ TTKDTM.
- Đối với mẫu mẫu khảo sát là các chuyên gia kinh tế-kỹ thuật, tác giả đã chọn mẫu dựa trên dự liệu về chức vụ, nghề nghiệp của những người công tác trong các lĩnh vực liên quan đến hoạt động thanh toán mà tác giả thu thập được trong quá trình làm việc tương tác trong những năm vừa qua gồm: Cán bộ quản lý Trung tâm thẻ các Ngân hàng;.
- Cán bộ Quản lý tại các đơn vị cung ứng dịch vụ hỗ trợ thanh toán.
- phóng viên báo chí và các giảng viên công tác tại các cơ sở đào tạo kinh tế-kỹ thuật-công nghệ ở trong và ngoài nước.
- Từ kết luận này kết hợp với mô hình toán kinh tế để đánh giá, kết luận về vấn đề nghiên cứu có liên quan đến đề tài..
- Luận án sẽ sử dụng mô hình toán kinh tế thông qua thông qua phương pháp hồi quy tuyến tính để với sự hỗ trợ của phần mềm Stata và Exel đánh giá về tương quan giữa tỷ lệ TTKDTM trong TPTTT của nền kinh tế với các biến số khác (GDP đầu người-GPC, thu NSNN) để xem xét về mức độ tác động liên quan giữa phát triển TTKDTM với lợi ích của người dân và Nhà nước thông qua hai biến đại diện này.
- Dựa trên kết quả dữ liệu hồi quy và một nhóm các giả thiết phù hợp để đảm bảo mô hình thể hiện các kết quả khoa học, tác giả sẽ thực hiện xem xét đưa ra các kết luận đánh giá mô hình trên cơ sở lý thuyết kinh tế học: (1)Mức độ giải thích tác động của TTKDTM với GPC và thu NSNN như thế nào.
- (2)“Ngưỡng” bắt đầu hiệu quả của phát triển TTKDTM bắt đầu từ khi nào.
- (3) Tỷ lệ phát triển TTKDTM của năm nay tác động đến các biến GPC, Thu NSNN năm sau như thế nào từ đó xác định mốc thời điểm TTKDTM bắt đầu tác động làm tăng/giảm các biến số trên.
- Việc này nhằm mục đích chứng minh sự phát triển TTKDTM có những tác động lợi ích rất cụ thể cho nền kinh tế từ đó đòi hỏi Nhà nước phải có các giải pháp phù hợp để tiếp tục phát triển loại hình dịch vụ quan trọng này.
- Ngoài ra, tùy từng nội dung, luận án cũng có sử dụng bộ chỉ số phản ánh mức độ phát triển của TTKDTM để đánh giá về thực trạng hiện tại của các công cụ TTKDTM phổ biến tại Việt Nam từ đó định vị chính xác tình hình này.
- Luận án có những đóng góp mới về mặt lý luận về dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt và phát triển thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư: (i) Hoàn thiện các khái niệm liên quan đến dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư;.
- (ii) Xác định rõ nội dung phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt giành cho khu vực dân cư thông qua các công cụ/phương tiện thanh toán hiện đại có ứng dụng công nghệ cao.
- (iii) Xác định bộ chỉ số đánh giá phát triển thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư, (iv) Hoàn thiện một bước việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư trong điều kiện phát triển của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.
- (v) Trên cơ sở khoa học kinh tế chính trị chuyên ngành, luận án đã làm rõ thêm vai trò của Nhà nước trong việc phát triển dịch vụ Thanh toán không dùng tiền mặt và lợi ích của phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư với nền kinh tế (vi) trình bày được kinh nghiệm quốc tế và mô hình phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư ở một số quốc gia điển hình..
- Từ mô hình khung nghiên cứu và các kết quả rút ra từ mặt lý luận, thực tiễn, Luận án xác định phát triển dịch vụ TTKDTM là nhiệm vụ quan trọng đối với nền kinh tế, trong đó kết quả xử lý mô hình và kết quả phỏng vấn chuyên sâu chuyên gia kinh tế, người dân.
- đều cho thấy dịch vụ TTKDTM có lợi ích đối với người dân, doanh nghiệp.
- Chính phủ (2011), “Đề án đảy mạnh phát triển TTKDTM tại Việt Nam giai đoạn .
- Vũ Thị Dậu, Đỗ Thế Tùng, Vũ Đức Thanh (2012), Giáo trình lý thuyết kinh tế của Karl Mark, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội..
- Nguyễn Thu Hà và nhóm tác giả (2012), Phát triển TTKDTM dành cho khu vực dân cư ở Việt Nam.
- Trần Nguyễn Minh Hải, Lê Công Hội, Dịch vụ Ngân hàng Thương mại Việt Nam trước cơ hôi và thách thức từ hiệp định TPP, Tạp chí Thị trương tài chính tiền tệ số 3+4/2015.
- Trịnh Thanh Huyền (2014), Đánh giá các điều kiện phát triển TTKDTM và một số đề xuất, Tạp chí Ngân hàng số 21/2014..
- Đặng Công Hoàn (2012), Chính sách của nhà nước trong phát triển thanh toán không dung tiền mặt: Kinh nghiệm phát triển thẻ thanh toán ở Hàn Quốc và một số Hàm ý cho Việt Nam, Tạp chí Ngân hàng.
- Đặng Công Hoàn (2013), Phát triển bền vững hoạt động thẻ thanh toán ở Việt Nam, Tạp chí tài chính, tháng 9/2013..
- Đăng Công Hoàn (2013), Giai pháp phát triển bền vững TTKDTM cho ở Việt nam.
- Đặng Công Hoàn (2010), Vài nét cơ bản về quá trình phát triển dịch vụ Thẻ ở Hàn Quốc, Tạp chí thị trường tài chính Tiền tệ..
- Đặng Công Hoàn (2011), Một số thuận lợi và thách thức trong quá việc phát triển thị trường thẻ thanh toán Việt Nam, Tạp chí thị trường tài chính tiền tệ.
- Đặng Công Hoàn (2014), Các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn dịch vụ TTKDTM của khách hàng.
- Kham Pha Panmalaythong (2012), “Hoàn thiện và phát triển TTKDTM ở Kho bạc Quốc gia Lào”, Luận án tiến sĩ kinh tế - Đại học Kinh tế Quốc Dân Hà Nội..
- Hoàng Tuấn Linh (2008), “Giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại các NHTM Nhà nước Việt Nam”, Luận án tiến sĩ kinh tế - Đại học kinh tế Quốc dân-Đại học Kinh tế Quốc dân..
- Lê Thị Phương Liên (2012), Nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán Quốc tế tại các NHTM Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế -Đại học Kinh tế Quốc Dân..
- Lê Văn Luyện, Trần Huy Tùng (2014), Bàn về các nhân tố ảnh hưởng tới dịch vụ trung gian.
- thanh toán tại Việt Nam, Tạp chí Ngân hàng số .
- NHNN Việt Nam (2007), Quy chế phát hành, thanh toán, sử dụng và cung cấp dịch vụ hỗ.
- NHNN Việt Nam (2014), Quy định các yêu cầu về an toàn bảo mật trang thiết bị phục vụ thanh toán Thẻ ngân hàng.
- NHNN Việt Nam (2014), Hướng dẫn về dịch vụ Trung gian thanh toán.
- NHNN Việt Nam Tài liệu các hội nghị của Hội đồng thanh toán Quốc gia , Vụ thanh toán- NHNN Việt Nam..
- NHNN Việt Nam (2014), Hướng dẫn về dịch vụ TTKDTM.
- NHNN Việt Nam, IDG (2015), Giải pháp đột phá phát triển dịch vụ ngân hàng Việt nam trên nền tảng công nghệ hiện đại, Kỷ yếu hội thảo Banking 2015.
- Đào Lê Kim Oanh (2012), Phát triển dịch vụ Ngân hàng Bán buôn và Bán lẻ tại Ngân hàng Đầu Tư và Phát triển Việt Nam, Luận án tiến sĩ Kinh tế-Đại học Ngân hàng TPHCM.
- Nguyễn Thị Thúy (2012), “Hoàn thiện cơ chế quản lý hoạt động thanh toán qua các Tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán ở Việt nam”.
- Luận án Tiến sĩ Kinh tế-Đại học Kinh tế Quốc Dân.
- Nguyễn Đức Thành và nhóm tác giả Báo cáo kinh tế Việt Nam.
- Techcombank (2015), Đề án phát triển thanh toán mPOS, Đề án xin phép NHNN thử nghiệm thanh toán POS qua di động