- PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 5 THEO MÔ HÌNH VNEN. - Lịch sử đóng một vai trò rất lớn trong việc giáo dục thế hệ trẻ, nhất là đối với học sinh Tiểu học. - Dạy học lịch sử, không chỉ khơi dậy các nhân vật, sự kiện lịch sử mà làm tái hiện lại một cách sống động lịch sử hào hùng của dân tộc. - Lịch sử không thể tái hiện lại trước mắt học sinh trong phòng thí nghiệm hoặc trong thực tiễn mà thông qua việc tiếp xúc với những chứng cứ vật chất, những dấu vết của quá khứ, tạo ra ở học sinh những hình ảnh cụ thể, sinh động, chính xác về các sự kiện, hiện tượng lịch sử, tạo ra những biểu tượng về con người và hoạt động của họ trong bối cảnh thời gian, không gian xác định, trong những điều kiện lịch sử cụ thể.. - Trong dạy học phân môn Lịch sử lớp 5, kiến thức được ghi nhớ không phải là sự học thuộc, nạp vào trí nhớ của học sinh theo lối thầy đọc - trò chép, thầy giảng - trò nghe, học sinh học thuộc lòng theo thầy, theo sách giáo khoa mà là thông qua quá trình học sinh làm việc với sử liệu để tự tạo ra cho mình các hình ảnh lịch sử, tự hình dung về lịch sử đã diễn ra trong quá khứ.. - Chương trình Lịch sử lớp 5 phong phú về nội dung, đa dạng về thể loại, mỗi bài là một sự kiện, hiện tượng hay nhân vật tiêu biểu của một giai đoạn nhất định. - dưới nhiều hình thức dạy học khác nhau giúp học sinh lĩnh hội bài học một cách hứng thú, tích cực.. - Là một giáo viên đã nhiều năm trực tiếp giảng dạy ở lớp 5, tôi nhận thấy học sinh rất ít em thích học sử, các em chưa thực sự chủ động, tích cực trong giờ học một phần vì kiến thức lịch sử khô khan, một phần vì phương pháp dạy học của giáo viên chưa thực sự gây hứng thú cho học sinh. - Năm học trường Tiểu học Cầu Giát chúng tôi thực hiện mô hình dạy học VNEN cho học sinh lớp 4, tôi đã tìm tòi, áp dụng phương pháp đó vào dạy học phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 5 và đem lại hiệu quả. - Do vậy, tôi mạnh dạn chọn viết sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy học Lịch sử lớp 5 theo mô hình VNEN được minh hoạ qua bài “Thà hi sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước” nhằm giới thiệu với đồng nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử.. - NỘI DUNG. - QUAN ĐIỂM VỀ DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH VNEN 1. - Mục tiêu dạy học. - Trong mô hình dạy học VNEN, người ta hướng vào việc chuẩn bị cho học sinh sớm thích ứng với đời sống xã hội, hòa nhập và phát triển cộng đồng, tôn trọng nhu cầu, lợi ích, tiềm năng của người học. - Lợi ích và nhu cầu cơ bản chất của học sinh là sự phát triển toàn diện nhân cách. - Mọi nỗ lực giáo dục của nhà trường đều phải hướng tới tạo điều kiện thuận lợi để mỗi học sinh bằng hoạt động của chính mình - sáng tạo ra nhân cách của mình, hình thành và phát triển bản thân.. - Nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển năng lực (sáng tạo, chia sẻ…) cho học sinh.. - Quá trình dạy học lấy quá trình học của học sinh làm trung tâm. - Rèn luyện cách học, cách tư duy cho học sinh.. - liệu…) thông qua đó học sinh vừa tự lực nắm tri thức, kỹ năng mới, đồng thời được rèn luyện về phương pháp tự học, được tập dượt phương pháp nghiên cứu và tăng cường khả năng giao tiếp.. - Giáo viên quan tâm vận dụng vốn hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân và của tập thể học sinh để xây dựng bài học.. - Những dự kiến của giáo viên được tập trung chủ yếu vào các hoạt động của học sinh và cách tổ chức các hoạt động đó, cùng với khả năng diễn biến các hoạt động của học sinh để khi lên lớp có thể linh hoạt điều chỉnh theo tiến trình của tiết học, thực hiện giờ học phân hóa theo trình độ và năng lực của học sinh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự bộc lộ và phát triển tiềm năng của mỗi em.. - Hình thức dạy- học. - Chủ yếu học sinh được tổ chức học tập theo nhóm, mỗi nhóm 4-6 em, nhóm trưởng điều hành hoạt động của các thành viên trong nhóm mình.. - Giáo viên là người tổ chức, định hướng, điều hành quá trình hoạt động học tập của học sinh. - Trong quá trình học sinh hoạt động, giáo viên theo dõi các nhóm, giúp đỡ, hỗ trợ kịp thời khi các em gặp khó khăn.. - Định hướng cách dạy học như trên không mâu thuẫn với quan niệm truyền thống về vị trí chủ đạo, vai trò quyết định của giáo viên đối với chất lượng, hiệu quả dạy học.. - Quan điểm dạy học theo mô hình mới VNEN cần được quán triệt trong tất cả các khâu của quá trình dạy học: mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá. - Cũng cần lưu ý rằng khi vận dụng không nên máy móc và hình thức, giáo viên phải biết lựa chọn mức độ thích hợp với từng môn học, từng đối tượng học sinh, phù hợp với phương tiện thiết bị dạy học và điều kiện học tập của học sinh.. - THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHÂN MÔN LỊCH SỬ. - Trong quá trình giảng dạy phân môn này, học sinh khá thích thú khi được giáo viên dẫn dắt, được tìm hiểu qua hình ảnh, số liệu cụ thể và sinh động. - Song thực tế các em chỉ hiểu một cách lơ mơ, thường lẫn lộn giữa các sự kiện lịch sử và các nhân vật lịch sử, lúng túng khi nối ghép các sự kiện với thời gian, nhân vật,…làm ảnh hưởng đến việc xâu chuỗi kiến thức và kết quả học tập của các em. - Phương pháp dạy học còn mang nặng phương pháp truyền thống, chưa phát huy hết tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh. - Cách thức tổ chức cho học sinh học tập còn lúng túng, chủ yếu là giáo viên giảng giải, thuyết trình.. - Trong giờ học, học sinh ít được hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm để xây dựng kiến thức cần học, cần biết. - Việc học sinh tự tìm tòi khám phá để tìm ra kiến thức mới chưa được giáo viên chú trọng. - Vì thế giờ học không sôi nổi, học sinh cảm thấy nhàm chán, mệt mỏi, uể oải với giờ học Lịch sử, kiến thức không được khắc sâu nên các em thường rất nhanh quên.. - Học sinh và cha mẹ các em còn xem nhẹ các môn học ít tiết, họ cho rằng đây là môn phụ nên chỉ tập trung vào các môn học nhiều tiết như: Toán, Tiếng Việt. - Từ thực tế dạy - học của giáo viên và học sinh, tôi rút ra nguyên nhân tồn tại như sau:. - Về phía giáo viên:. - Giáo viên đã quen với phương pháp dạy học truyền thống nên ngại áp dụng phương pháp dạy học mới.. - Một số GV chưa nắm vững phương pháp, cách thức tổ chức cho học sinh hoạt động học tập để tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức mới của bài học.. - Năng lực của giáo viên hạn chế.. - Về phía học sinh:. - Một số không ít học sinh còn thụ động không chịu suy nghĩ, chỉ tiếp nhận những điều đã có sẵn.. - Kiến thức lịch sử ở tiểu học không được trình bày theo một hệ thống chặt chẽ mà chỉ chọn ra những sự kiện, hiện tượng nhân vật lịch sử tiêu biểu cho một giai đoạn lịch sử nhất định đưa vào chương trình phân môn lịch sử.. - Tuy vậy, những kiến thức trong phân môn lịch sử vẫn đảm bảo tính hệ thống và tính logic của lịch sử ở mức độ nhất định.. - Kiến thức lịch sử ở lớp 5 cũng không nằm ngoài cơ sở trên, gồm 32 tiết với các nhân vật lịch sử và sự kiện chính sau:. - Nhân vật lịch sử: Trương Định, Nguyễn Trường Tộ, Phan Bội Châu, Nguyễn Ái Quốc,.... - Sự kiện lịch sử: Hơn 80 năm chống thực dân Pháp Xô Viết Nghệ Tĩnh, các cuộc khởi nghĩa và hoạt động yêu nước chống thực dân Pháp đầu thế kỉ 20, thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Cách mạng tháng Tám năm 1945 và tuyên ngôn Độc lập (2/9/1945). - Một số bước cơ bản để dạy một tiết lịch sử ở sách giáo khoa hiện hành theo phương pháp VNEN.. - Mục tiêu quan trọng của dạy học Lịch sử ở Tiểu học là giúp học sinh có một số kiến thức cơ bản về các sự kiện, nhân vật lịch sử tiêu biểu, tương đối có hệ thống theo dòng thời gian lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước đến nay. - Bước đầu rèn luyện cho học sinh kĩ năng thu thập và xử lí thông tin. - phân tích tổng hợp thông tin để rút ra những nhận định về lịch sử.. - Để phát huy tính tích cực của học sinh trong phân môn lịch sử lớp 5 thì việc lựa chọn phương pháp dạy học và hướng dẫn học sinh cách học là rất quan trọng. - Giáo viên phải lựa chọn phương pháp sao cho phù hợp với từng bài, với từng đối tượng học sinh sao cho học sinh phải tự khám phá ra kiến thức (dưới sự hướng dẫn của giáo viên) vì hoạt động của trò là quá trình tự giác, tích cực, tự vận động, nhận thức và phát triển nhưng phải được điều khiển.. - Sách hướng dẫn của chương trình VNEN đã được thiết kế khá thuận lợi cho giáo viên và học sinh làm việc. - Vì trong sách thể hiện rất rõ mục tiêu, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. - Các hoạt động được chia ra cụ thể với các lôgô hướng dẫn học sinh học tập như: Hoạt động cá nhân, hoạt động cặp, hoạt động nhóm, hoạt động cả lớp, hoạt động với cộng đồng.. - Trong mỗi bài học có một số câu hỏi, câu lệnh để yêu cầu học sinh làm việc tìm hiểu nội dung bài học.. - mà học sinh xây dựng sự nhận thức đúng đắn về môn học, bài học theo phương pháp dạy học VNEN, người giáo viên phải phải nắm vững mục tiêu, nhiệm vụ của bài dạy. - Mỗi hoạt động được thiết kế cần chú ý đến quy trình để đưa ra các chỉ dẫn từng bước nhằm giúp học sinh tự học, dần đi tới kết quả của bài học. - Với mỗi phần của bài (VD: Nguyên nhân- Diễn biến- Kết quả- Ý nghiã), giáo viên phải thiết kế các câu hỏi, các hoạt động. - với các hình thức học (cá nhân, cặp đôi, nhóm, cả lớp) giúp học sinh dựa vào kênh chữ, kênh hình để các em trao đổi, thảo luận hoặc hoàn thành phiếu bài tập,...Khi chuẩn bị bài dạy, giáo viên xem cần tổ chức những hoạt động nào để đạt được mục tiêu bài học? Tổ chức các hoạt động đó như thế nào? Sử dụng các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nào? Cần những phương tiện dạy học gì?.... - Trên cơ sở các bước cơ bản đó, tôi đã đưa phương pháp dạy học VNEN vào thiết kế các bài dạy ở phân môn Lịch sử. - Đây là một dạng bài khó đối với cả giáo viên và học sinh. - Bước thứ tư: Tổ chức cho học sinh hoạt động trải nghiệm để tìm hiểu nội dung kiến thức bài học và cho học sinh báo cáo kết quả thu thập được.. - Bước thứ năm: Giáo viên cùng với học sinh đánh giá kết quả và chốt nội dung kiến thức.. - trắng trợn của kẻ thù, đồng thời cho học sinh thấy được tinh thần yêu nước và lòng quyết tâm chiến đấu đến cùng để bảo vệ độc lập chủ quyền của nhân dân ta. - Bước 2: Giáo viên chia mục tiêu thành các nội dung. - Bước 4: Tổ chức cho học sinh hoạt động tìm hiểu kiến thức của từng nhiệm vụ và báo cáo kết quả trải nghiệm được.. - Bước 5: GV cùng với học sinh đánh giá kết quả và chốt nội dung từng nhiệm vụ. - 2) Tiến trình dạy học:. - GV cho học sinh nghe bài hát: “Vùng lên nhân dân Việt Nam anh hùng”. - Yêu cầu học sinh ghi tên bài vào vở.. - Hoạt động cả lớp:. - “Lịch sử 4000 năm dựng nước và giữ nước của ông cha đã chứng minh VN tuy là một nước bé nhỏ nhưng rất anh dũng quật cường không chịu khuất phục trước một kẻ thù lớn mạnh nào”.. - Trong thời khắc lịch sử ấy, lời kêu gọi không chỉ riêng là lời của Bác mà chính là lời thiêng, lời khẩn thiết của non sông đất nước từ xưa vọng về thấm sâu vào trái tim của mỗi người dân Việt Nam.. - Học sinh đọc lại nội dung bài học.. - Tinh thần quyết chiến quyết thắng của ngày Toàn quốc kháng chiến đã liên tục được phát huy trong hơn ba ngàn ngày kháng chiến, chính là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến thắng lợi Điện Biên lịch sử huy hoàng.. - Lịch sử còn âm vang mãi lời Bác gọi, đầy ắp hào khí, kết tinh của hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, để cả dân tộc vùng lên, viết tiếp những trang sử mới, rất đỗi hào hùng.. - Trong năm học khi đã thống nhất trong khối chuyên môn lớp 5, đưa phương pháp VNEN vào dạy học Lịch sử. - Cũng qua bài dạy “Thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước” và thực hiện giảng dạy chương trình Lịch sử theo bài soạn như trên, tôi ra ba câu hỏi khảo sát chất lượng học sinh như trên đối với HS lớp 5C (cùng đối tượng như lớp 5A).. - Trước đây, lớp tôi các em rất sợ khi đến giờ Lịch sử và không thích học. - Kết quả năng lực học tập của học sinh:. - Áp dụng phương pháp dạy học trên, tất cả học sinh đều được làm việc, được tìm tòi khám phá. - Giáo viên làm việc ít hơn. - Tuy nhiên, để tiết dạy thành công thì đòi hỏi giáo viên phải linh hoạt trong quá trình tổ chức hướng dẫn học sinh học tập. - Khi dạy phân môn Lịch sử, trước hết giáo viên phải nắm được kiến thức lịch sử không chỉ ở khối lớp của mình đang dạy mà phải xâu chuỗi được cả một hệ thống kiến thức trong chương trình Tiểu học.. - Khai thác triệt để kênh hình, kênh thông tin ở SGK và tài liệu thu thập được để tạo cho học sinh niềm say mê, hứng thú học tập từ đó giúp các em chiếm lĩnh kiến thức một cách chủ động.. - Tìm tòi và phối hợp tốt các phương pháp, các hình thức tổ chức dạy học tích cực nhằm phát huy ở học sinh tính tò mò, ham học hỏi để em tự tìm tòi khám phá ra kiến thức mới. - Lời nói, ngữ điệu và cử chỉ của giáo viên là một yếu tốt rất quan trọng trong việc tổ chức, hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung bài học. - GV là người trợ giúp khi cần thiết và bao quát, kiểm soát quá trình hoạt động của học sinh).. - Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ mà tôi đã rút ra được trong quá trình trực tiếp giảng dạy và trao đổi, thống nhất thực hiện chuyên môn với đồng nghiệp trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 5 theo phương pháp mô hình VNEN trong năm học 2013-2014. - hiệu quả cao hơn nhưng bước đầu tôi thấy áp dụng biện pháp đó học sinh học tập tự giác hơn, hứng thú hơn, kết quả giờ dạy đạt cao hơn.. - Hiện nay, trường Tiểu học Cầu Giát chúng tôi đang thực hiện mô hình dạy học VNEN cho học sinh lớp 5. - Trong quá trình thực hiện đưa phương pháp VNEN vào dạy học, tiết học trên được đồng nghiệp đánh giá cao về hiệu quả bài dạy cũng như khả năng chiếm lĩnh kiến thức và giao tiếp của học sinh. - Vì thế, tôi cũng mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm của mình nhằm không ngừng nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử cũng như các môn học khác, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ của năm học này và những năm tiếp theo.. - Dạy học lấy học sinh làm trọng tâm (Giáo sư Lê Khánh Bằng).. - Tài liệu: Hướng dẫn học Lịch sử và Địa lí lớp 4 VNEN.