- Kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí nói chung và sách giáo khoa Địa lí 11 nói riêng chứa đựng một lượng kiến thức rất lớn của từng bài học. - Chương trình và nội dung sách giáo khoa Địa lí 11 cung cấp cho học sinh những kiến thức về khái quát nền kinh tế - xã hội thế giới, địa lí một số khu vực và quốc gia trên thế giới. - có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc học tập môn Địa lí 11 của học sinh. - Tuy nhiên, từ thực tế dạy học nhiều năm cho thấy, việc học sinh biết cách khai thác và sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 còn nhiều hạn chế và đạt hiệu quả chưa cao. - Từ thực tế đó, bản thân tôi đã viết sáng kiến kinh nghiệm: “Hướng dẫn học sinh khai thác có hiệu quả kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 (chuẩn. - “Hướng dẫn học sinh khai thác có hiệu quả kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 (chuẩn)”,. - Trên cở sở thực tiễn nhiều năm dạy học Địa lí 11, bản thân nhận thấy việc học sinh biết cách khai thác và sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí còn nhiều hạn chế và đạt hiệu quả chưa cao. - đề tài cung cấp một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh khai thác và sử dụng có hiệu quả kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11.. - Giúp học sinh biết cách phân tích các bản đồ, lược đồ để khai thác có hiểu quả kiến thức. - Nội dung của sách giáo khoa Địa lí nói chung và sách giáo khoa Địa lí 11 nói riêng thường được trình bày bằng kênh chữ và kênh hình. - Kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí là bao gồm các sơ đồ, lược đồ, bản đồ, ảnh chụp, biểu đồ, tranh vẽ và các bảng số liệu. - Kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 khá phong phú với nhiều loại khác nhau, chủ yếu là các sơ đồ, lược đồ, ảnh chụp, bảng số liệu, biểu đồ, bảng kiến thức.. - Cụ thể, sách giáo khoa Địa lí 11 gồm có:. - So với sách giáo khoa Địa lí lớp 10 thì sách giáo khoa Địa lí 11 ít sơ đồ hơn nhiều, chỉ với 7 sơ đồ. - Ngoài ra, sách giáo khoa Địa lí 11 gồm có rất nhiều bảng số liệu thống kê và các bảng kiến thức. - Kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí nói chung và sách giáo khoa Địa lí 11 nói riêng là một bộ phận quan trọng với chức năng vừa minh họa cho kiến thức được trình bày bằng kênh chữ vừa tự nó chứa đựng một lượng kiến thức lớn và quan trọng trong từng bài học. - Như đã trình bày ở phần trên, chương trình và nội dung sách giáo khoa Địa lí 11 cung cấp cho học sinh những kiến thức về khái quát nền kinh tế - xã hội thế giới, địa lí một số khu vực và quốc gia trên thế giới. - Vì vậy, việc hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình (đặc biệt là các bản đồ, ảnh chụp. - trong sách giáo khoa Địa lí 11 có nhiều ý nghĩa:. - Ngoài ra việc hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 còn có tác dụng giúp học sinh có thêm phương tiện trong học tập môn Địa lí (khi không có đủ bản đồ treo tường, tập bản đồ thế giới hoặc học sinh ngồi ở vị trí quá xa so với bảng. - giúp học sinh tự đánh giá kết quả học tập của mình về các mặt kĩ năng, tư duy địa lí.. - Theo anh (chị), việc khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11 có ý nghĩa như thế nào?. - Anh (chị) khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11 chủ yếu nhằm mục đích gì?. - Bổ sung kiến thức ĐLĐP cho học sinh. - Theo anh (chị) đánh giá thì việc khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11 có ảnh hưởng như thế đối với tâm lý của học sinh?. - Anh (chị) khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11 ở mức độ nào?. - Anh (chị) thường sử dụng biện pháp nào để đưa khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11. - Anh (chị) thường sử dụng nguồn tài liệu nào nhất để khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11?. - Anh (chị ) thường sử dụng nhóm phương pháp nào để khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11. - Anh (chị) thường sử dụng hình thức dạy học nào khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11?. - Tổng hợp kết quả khảo sát việc nắm kiến thức qua khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11 ở trường THPT. - Các giáo viên đều đồng ý cho rằng cần phải khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11 cho học sinh bởi nó có vai trò hết sức quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ.. - Hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 phải có hiệu quả cao, đáp ứng các yêu cầu về nội dung và phương pháp dạy học được quy định trong chương trình giáo dục. - Ngoài ra, không bỏ sót một kênh hình nào của sách giáo khoa, đồng thời phải biết hướng dẫn học sinh sử dụng chúng đúng lúc.. - Đối với học sinh. - Cần nhận thức đúng đắn về vai trò quan trọng của kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí nói chung và sách giáo khoa Địa lí 11 nói riêng đối với từng bài học địa lí.. - Thường xuyên rèn luyện kĩ năng sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí để khai thác các kiến thức địa lí chứ không chỉ dừng lại ở việc là để minh họa thêm cho kiến thức được trình bày bằng kênh chữ trong sách giáo khoa Địa lí.. - Học sinh cần nghiên cứu kênh hình của bài trong sách giáo khoa để xem những kênh hình liên quan đến những nội dung nào trong bài học được trình bày bằng kênh chữ. - Học sinh nên sử dụng mỗi kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí vừa để mô tả một số kiến thức vừa nhận xét, phân tích, giải thích một số kiến thức của bài học đã học trên lớp bằng cách ghi ra giấy nháp. - Nhờ đó giúp học sinh nhớ và hiểu kiến thức nhanh và lâu quên hơn.. - Học tập trên lớp: Ngoài đọc kênh chữ trong sách giáo khoa và nghe lời giảng của giáo viên thì học sinh cần sử dụng tối đa các kênh hình có trong bài học. - Do kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 khá phong phú với nhiều loại khác nhau, số lượng mỗi loại cũng khá nhiều. - Vì vậy, tôi chỉ trình bày mỗi loại 01 ví dụ về kinh nghiệm bản thân trong việc hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình sao cho có hiệu quả nhất.. - Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ bản đồ, lược đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11. - Sách giáo khoa Địa lí 11 gồm có 29 bản đồ, lược đồ trong 12 bài và một bản đồ các nước trên thế giới ở trang 4 và 5. - Nói về kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí thì bản đồ như một người “anh cả” có vai trò và ý nghĩa quan trọng trong dạy và học địa lí. - Trước hết vì nó là kiến thức được “lý giải” bằng đường nét cụ thể nhất và được ví như cuốn sách giáo khoa Địa lí thứ hai. - Các bản đồ, lược đồ trong sách giáo khoa giúp học sinh bồi dưỡng năng lực tự học, tự tìm tòi nghiên cứu.. - Trước khi hướng dẫn học sinh khai thác bất kì một bản đồ, lược đồ nào trong sách giáo khoa Địa lí 11 thì giáo viên cần yêu cầu học sinh nhắc lại một số kiến thức về bản đồ (hệ thống kinh vĩ tuyến, phương hướng. - Với bản đồ, lược đồ trình bày các nội dung về tự nhiên: Giáo viên hướng dẫn học sinh khai thác các bản đồ tự nhiên theo hệ thống câu hỏi như sau:. - Hầu hết các quốc gia được biên soạn trong sách giáo khoa Địa lí 11 đều là các quốc gia có lãnh thổ rộng lớn nên thiên nhiên phân hóa đa dạng. - Vì vậy, giáo viên phải hướng dẫn học sinh xác định ranh giới phân chia các vùng, miền của mỗi quốc gia.. - (Hình 8.1 – sách giáo khoa Địa lí – trang 61) Hình 8.1. - Địa hình và khoáng sản LB Nga (trang 61 – SGK Địa lí 11). - Dân cư, thì giáo viên hướng dẫn học sinh khai thác hình 10.4. - Phân bố dân cư Trung Quốc (trang 89 – sách giáo khoa Địa lí 11) theo các bước sau: Hình 10.4. - Phân bố dân cư Trung Quốc (trang 89 – SGK Địa lí 11). - Giáo viên hỏi học sinh: Mật độ dân số (người/km2) được chia làm mấy cấp? Đó là những cấp nào? Các đô thị lớn chia theo dân số (triệu người) gồm mấy loại?. - Còn về phần giải thích, theo phản xạ thì nhiều học sinh sẽ dựa vào phần nội dung kênh chữ trong sách giáo khoa và ghi vở cùng với lời giảng của giáo viên ở phần kiến thức trước vừa học – mục II để trả lời mà sẽ không chú ý đến việc khai thác kiến thức từ hình 10.1 (trang 87 – sách giáo khoa Địa lí 11) để trả lời. - Vì vậy lúc này giáo viên cần chú ý rèn luyện cho học sinh kĩ năng khai thác các kênh hình có liên quan (chồng xếp các bản đồ cùng lãnh thổ) để đối chiếu, so sánh, phân tích, tổng hợp và giải thích các kiến thức trong bài học một cách đầy đủ và khoa học nhất (phía đông có vị trí địa lí, điều kiện tự nhiện thuận lợi và kinh tế phát triển hơn nên dân cư tập trung đông đúc ở đây). - Địa hình và khoáng sản Trung Quốc (trang 87 – SGK Địa lí 11). - Phân bố sản xuất nông nghiệp của Trung Quốc (trang 94 – SGK Địa lí 11). - Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ các biểu đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11. - Để khai thác tốt các kiến thức từ các biểu đồ, giáo viên cần hướng dẫn học sinh thực hiện theo các bước sau:. - Ví dụ: Dựa vào hình 8.6 (sách giáo khoa Địa lí – trang 68), hãy nhận xét tốc độ tăng trưởng GDP của LB Nga. - Tốc độ tăng trưởng GDP của LB Nga (giá so sánh) giai đoạn trang 68 – SGK Địa lí 11). - Như vậy, biểu đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11 tuy không nhiều nhưng nó có vai trò bổ sung thêm cho phần kiến thức kênh chữ được đầy đủ hơn. - Ngoài các ví dụ trên còn có những biểu đồ khác, giáo viên ngoài việc hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức còn phải hướng dẫn học sinh cách chuyển hóa các biểu đồ thành các bảng số liệu, cách vẽ biểu đồ từ các bảng số liệu trong sách giáo khoa Địa lí.. - Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ ảnh chụp, tranh vẽ trong sách giáo khoa Địa lí 11. - Ảnh chụp, tranh vẽ (sau đây gọi chung là hình ảnh) trong sách giáo khoa Địa lí 11 gồm có 32 ảnh chụp và 01 tranh vẽ (hình 5.6. - Nó có một vai trò quan trọng là hình thành cho học sinh những biểu tượng địa lí cụ thể. - Tuy nhiên, từ thực tế dạy học trong nhiều năm, bản thân tôi nhận thấy còn nhiều giáo viên chưa chú trọng hướng dẫn học sinh khai thác các kiến thức từ hình ảnh trong sách giáo khoa Địa lí 11. - Và để hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ hình ảnh trong sách giáo khoa Địa lí 11 có hiệu quả cao, giáo viên cần lưu ý một số vấn đề sau:. - Để hướng dẫn học sinh có hiệu quả trong việc khai thác kiến thức từ hệ thống hình ảnh trong sách giáo khoa Địa lí 11, giáo viên nên dùng phương pháp nêu vấn đề, đàm thoại để hướng dẫn học sinh quan sát, tập trung vào các chi tiết quan trọng. - Ngoài ra, trong dạy học Địa lí 11 phần giới thiệu về các quốc gia, giáo viên nên sưu tầm thêm các tranh ảnh về các nước để giới thiệu cho học sinh. - Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ các sơ đồ trong sách giáo khoa Địa lí 11. - lúc này sơ đồ chính là mục đích – phương tiện truyền đạt của giáo viên và lĩnh hội kiến thức của học sinh.. - Với các sơ đồ trong sách giáo khoa giáo viên hướng dẫn học sinh dựa vào đó, kết hợp các phương tiện khác (bản đồ, hình ảnh…) mà phân tích, so sánh, rút ra các kết luận. - Giáo viên hướng dẫn học sinh trả lời câu hỏi sách giáo khoa: Dựa vào hình 7.3 trình bày những liên minh, hợp tác chính của EU. - Những trụ cột của ngôi nhà chung EU (trang 48 – SGK Địa lí 11). - Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ bảng số liệu, bảng kiến thức trong sách giáo khoa Địa lí 11. - Nếu có yêu cầu vẽ biểu đồ thì giáo viên hướng dẫn học sinh lựa chọn biểu đồ thích hợp nhất và các bước thực hiện.. - (trang 97 – SGK Địa lí 11) Năm. - Giáo viên bắt đầu hướng dẫn học sinh xác định biểu đồ thích hợp nhất để vẽ. - Hướng dẫn học sinh kết hợp khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 với các phương tiện dạy học khác. - Hệ thống kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 sẽ góp phần quan trọng để nâng cao hiệu quả giảng dạy nếu giáo viên hướng dẫn học sinh biết khai thác tốt những kênh hình đó. - Tuy nhiên để nâng cao hiệu quả khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 (cả lớp cùng quan sát), giáo viên có thể scan các hình đó rồi chuyển sang trình chiếu trên máy chiếu Projector hoặc tivi. - Bên cạnh đó giáo viên cũng phải hướng dẫn học sinh biết khai thác tập bản đồ thế giới và châu lục (thường gọi là Atlat thế giới) như một “cẩm nang” khi học tập địa lí lớp 11. - Việc khai thác kênh hình trong sách giáo khoa địa lí 11 cần có sự hỗ trợ của nhiều yếu tố khác nhau. - Để nâng cao hiệu quả học tập của học sinh và tăng cường khai thác kênh hình trong sách giáo khoa địa lí 11 cho học sinh, người giáo viên cần có các biện pháp cụ thể và thường xuyên thông qua việc đưa ra các câu hỏi trong những trường hợp sau:. - Giáo viên cần có các hình thức biểu dương, khen thưởng để khuyến khích tinh thần và kết quả học tập đối với những học sinh có vốn kiến khai thác kênh hình trong sách giáo khoa tốt, có ý thức học tập tích cực hăng hái, có khả năng vận dụng hiệu quả vào các bài học địa lí cụ thể.. - Sau khi hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11, tôi tiến hành khảo sát chất lượng của học sinh. - Tổng hợp kết quả khảo sát sau khi hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ kênh hình trong SGK địa lí 11 ở trường THPT Ngô Gia Tự. - Từ kết quả trên cho thấy, việc khai thác hiệu quả kênh hình trong sách giáo khoa Địa lí 11 là hết sức thiết thực.. - Khi được học tập địa lí dưới dạng tích hợp kiến thức khai thác kênh hình trong sách giáo khoa, học sinh có mức độ am hiểu và biết cách vận dụng các kiến thức thực tế địa lí địa phương vào các bài học trong SGK của nhóm thực nghiệm luôn cao hơn hẳn nhóm đối chứng.. - Địa lí lớp 11. - Trịnh Thị Huyền (2013), Sáng kiến kinh nghiệm “Khai thác kiến thức từ tranh ảnh trong sách giáo khoa vận dụng vào dạy học môn Địa lí lớp 11 ở trường THPT Quan Sơn 2”, Thanh Hoá.. - Lê Thông (Tổng chủ biên) và nnk (2007), Sách giáo khoa Địa lí 11, NXB Giáo dục, Hà Nội.. - Lê Thông (Tổng chủ biên) và nnk (2007), Sách giáo viên Địa lí 11, NXB Giáo dục, Hà Nội.. - Hồ Văn Việt (2012), Sáng kiến kinh nghiệm “Khai thác hiệu quả kênh hình sách giáo khoa trong dạy học Địa lí 11 (Ban cơ bản) ở trường THPT Cù Huy Cận”, Hà Tĩnh.