- PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÔNG TIN TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG SƢ PHẠM THỪA THIÊN HUẾ. - Hiện nay, việc phát triển năng lực thông tin cho ngƣời dùng tin tại thƣ viện các trƣờng Đại học, Cao đẳng là một vấn đề rất cần thiết. - Bài viết phân tích thực trạng công tác phát triển năng lực thông tin tại thƣ viện trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Thừa Thiên Huế với một số ƣu điểm và những hạn chế còn tồn tại. - Từ đó, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phát triển năng lực thông tin tại thƣ viện trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Thừa Thiên Huế.. - Từ khóa: Năng lực thông tin, Ngƣời dùng tin, Thƣ viện Đại học Summary:. - Ngày nay, trong thời đại công nghệ thông tin bùng nổ, ngƣời dùng tin ngày càng có nhiều cơ hội để tiếp cận thông tin một cách dễ dàng và thuận tiện hơn. - Với sự phát triển nhanh nhƣ vũ bão của mạng truyền thông Internet, với một lƣợng thông tin khổng lồ và tốc độ tăng trƣởng mạnh mẽ, có mặt ở mọi lúc mọi nơi, loại hình đa dạng mà ngƣời dùng tin có thể đọc, nghe, nhìn và xem. - Tuy nhiên, chính sự phát triển chóng mặt và không có kiểm soát của thông tin làm cho ngƣời dùng tin gặp nhiều khó khăn trong việc lựa chọn và sử dụng thông tin một cách hiệu quả. - Đối với môi trƣờng giáo dục đại học, cao đẳng – nơi nghiên cứu, học tập và giảng dạy của giảng viên, sinh viên thì việc lựa chọn, sử dụng và sáng tạo thông tin rất đƣợc chú trọng. - Vậy ngƣời dùng tin trong môi trƣờng đại học cần làm gì để có thể lựa chọn và sử dụng thông tin hiệu quả trong thời đại công nghệ thông tin ồ ạt nhƣ hiện nay?. - Thƣ viện Trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Thừa Thiên Huế những năm qua đã triển khai công tác phát triển năng lực thông tin cho giảng viên và sinh viên trong trƣờng;. - tuy nhiên công tác phát triển năng lực thông tin chỉ dừng lại ở mức giới thiệu thƣ viện,. - nội quy thƣ viện và cách thức tra cứu thông tin. - Chính vì vậy, nâng cao năng lực thông tin nhằm giúp ngƣời dùng tin trang bị những kiến thức và kỹ năng để lựa chọn và sử dụng thông tin một cách hiệu quả là việc làm rất cần thiết.. - Ý nghĩa của công tác phát triển năng lực thông tin (NLTT) cho sinh viên Khái niệm năng lực thông tin (Information literacy) lần đầu đƣợc đề cập đến vào năm 1974 bởi Paul Zurkowski, Chủ tịch Hội công nghiệp Thông tin (Mỹ). - “Theo Hiệp hội các thƣ viện Đại học và thƣ viện nghiên cứu Mỹ (ACRL, 1989) năng lực thông tin là sự hiểu biết và tập hợp các khả năng cho phép các cá nhân có thể nhận biết thời điểm cần thông tin và có thể định vị, thẩm định và sử dụng thông tin cần thiết một cách hiệu quả”(2). - Trong khi đó McKie khẳng định rằng "năng lực thông tin là khả năng nhận biết nhu cầu thông tin, tìm kiếm, tổ chức, thẩm định và sử dụng thông tin trong việc ra quyết định một cách hiệu quả, cũng nhƣ áp dụng những kỹ năng này vào việc tự học suốt đời"(1). - Nói một cách khác, khả năng tiếp cận và sử dụng thông tin, gọi tắt là NLTT là năng lực hay kỹ năng của mỗi ngƣời trong việc đáp ứng nhu cầu thông tin của bản thân. - Tại các thƣ viện các trƣờng Đại học và Cao đẳng ở nƣớc ta thời gian qua đã triển khai các chƣơng trình hƣớng dẫn và hỗ trợ ngƣời dùng tin ở mức độ: giới thiệu khái quát thƣ viện. - Cần phải hiểu rõ công tác phát triển NLTT cho ngƣời dùng tin không chỉ đơn giản ở những khâu trình bày trên mà nó bao gồm cả những kiến thức về các thể chế xã hội và các quyền lợi do pháp luật quy định để truy cập các nguồn thông tin. - Nhƣ vậy, xét về tổng thể, năng lực thông tin liên quan đến việc:. - Xác định nhu cầu thông tin - Xây dựng các biểu thức tìm tin - Lựa chọn và xác minh nguồn tin - Thẩm định thông tin. - Tổng hợp và sử dụng thông tin. - Đứng trƣớc yêu cầu đó, thƣ viện của các trƣờng Đại học và Cao. - Thƣ viện cung cấp tài liệu, thông tin phục vụ cho các cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên.. - Và một trong những nhiệm vụ trọng tâm của thƣ viện là trang bị cho ngƣời dùng tin NLTT để họ có thể lựa chọn và sử dụng thông tin hiệu quả trong “biển thông tin” quá ồ ạt và hỗn tạp đó.. - một sinh viên đƣợc trang bị kỹ năng và kiến thức thông tin tốt sẽ đọc nhiều hơn, biết tranh luận bằng cách sử dụng thông tin từ nhiều nguồn và ở nhiều góc độ khác nhau, biết sử dụng dẫn chứng để bảo vệ ý kiến của mình, có thể kết nối các ý tƣởng và các khái niệm, biết phân tích và tổng hợp thông tin, có thể trích dẫn thông tin một cách thống nhất và chính xác, đánh giá mức độ tin cậy và giá trị của thông tin, quản lý và tổ chức đƣợc thông tin”. - (6)…Do đó, có thể thấy rằng công tác phát triển NLTT cho sinh viên trong môi trƣờng Đại học là vô cùng cần thiết.. - Với việc chuyển đổi sang hình thức đào tạo tín chỉ của các trƣờng Đại học và Cao đẳng hiện nay yêu cầu tự học, tự nghiên cứu của sinh viên hiện nay là rất cao;. - cũng nhƣ sự đổi mới phƣơng pháp giảng dạy của giảng viên cần lựa chọn thông tin hữu ích nhất cho bài giảng. - Yêu cầu này buộc các thƣ viện cần chú trọng công tác phát triển NLTT bởi lẽ năng lực thông tin là yếu tố then chốt, quyết định sự thành công đối với học tập suốt đời. - Vai trò quan trọng nhất của thƣ viện Đại học, Cao đẳng và cán bộ thƣ viện ở đây là đào tạo ngƣời dùng tin sử dụng hiệu quả thông tin ở mọi loại hình khác nhau, từ tài liệu dạng giấy cho đến tài liệu điện tử hay tài liệu dạng số. - Phát triển NLTT cho sinh viên là giúp họ nhận ra đƣợc khi nào mình cần thông tin, có khả năng tra cứu, đánh giá và sử dụng hiệu quả thông tin, đáp ứng đƣợc yêu cầu trong quá trình học tập và cuộc sống của họ.. - Thực trạng công tác phát triển năng lực thông tin tại Thƣ viện Trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Thừa Thiên Huế. - Thƣ viện Trƣờng CĐSP TT Huế đƣợc hình thành cùng năm thành lập trƣờng (1976) với chức năng cung cấp thông tin, tài liệu cho công tác giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học của toàn thể cán bộ giảng viên, nhân viên và học sinh, sinh viên trong toàn trƣờng. - Vốn tài liệu/ Nguồn tin của thƣ viện tƣơng đối phong phú và đa. - Trụ sở và trang thiết bị của thƣ viện là tòa nhà KLF đƣợc xây dựng năm 2006, tƣơng đối khang trang và hiện đại. - Đội ngũ cán bộ thƣ viện trẻ, có trình độ chuyên môn ở mức khá nên tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động và công tác của thƣ viện.. - Tƣơng tự nhƣ các thƣ viện Đại học và Cao đẳng khác, hiện nay thƣ viện trƣờng CĐSP TT Huế vẫn chƣa xây dựng đƣợc bộ tiêu chuẩn về NLTT nhƣ một thành phần quan trọng quyết định nâng cao chất lƣợng giáo dục Đại học, Cao đẳng. - Thời gian qua, thƣ viện thực hiện công tác phát triển NLTT chỉ ở mức hƣớng dẫn sử dụng thƣ viện.. - Với loại hình đào tạo là bắt buộc đối với sinh viên năm thứ nhất (đối tƣợng là sinh viên mới nhập học) và đào tạo tự nguyện với ngƣời dùng tin có nhu cầu. - Giới thiệu khái quát về thƣ viện: Nguồn lực thông tin, cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng, các phòng phục vụ, kho, giá tài liệu. - Giới thiệu nội quy của thƣ viện: Hƣớng dẫn sinh viên xuất trình thẻ thƣ viện;. - các hình thức xử lý khi sinh viên vi phạm nội quy.. - Hƣớng dẫn tìm tin trong thƣ viện thông qua hệ thống mục lục và hệ thống tra cứu OPAC.. - -Hƣớng dẫn tìm tin và sử dụng thông tin trong trang thƣ viện số http://thuvienso.cdsphue.edu.vn/. - Việc tham gia đứng lớp hƣớng dẫn sử dụng thƣ viện cho sinh viên do bộ phận biên mục đứng lớp là chủ yếu (04 cán bộ phòng biên mục và 01 cán bộ phòng mƣợn). - Sinh viên sau khi đƣợc nghe các nội quy và hƣớng dẫn sẽ đƣợc tham quan kho, giá của thƣ viện và thực hành tìm tin trên mục lục tra cứu OPAC, tìm tin trong trang thƣ viện số.. - Với các hình thức và nội dung đào tạo nêu trên của thƣ viện trƣờng CĐSP TT Huế ngƣời dùng tin đã nắm đƣợc những yêu cầu cơ bản khi đến thƣ viện. - Tuy nhiên, bên cạnh đó có thể thấy rõ nội dung các khóa đào tạo kỹ năng thông tin của thƣ viện chƣa bám sát các tiêu chuẩn về NLTT mà chủ yếu là giới thiệu và hƣớng dẫn sử dụng các nguồn tin dạng in ấn và điện tử, cùng nội quy của thƣ viện…Những nội dung này thực sự chƣa đầy đủ để giúp sinh viên phát triển đƣợc NLTT cần thiết.. - Thời gian cho mỗi khóa học tƣơng đối ngắn, nội dung của các lớp đào tạo này chỉ là các chƣơng trình hƣớng dẫn sử dụng thƣ viện đơn thuần. - Thƣờng mỗi buổi tập huấn kéo dài 2 tiết (100 phút) trong khi đó tổ chức lớp học tƣơng đối đông nên khó có điều kiện để cán bộ thƣ viện và sinh viên trao đổi về những nội dung cần thiết.. - Nguyên nhân nữa là đại đa số cán bộ tham gia chƣơng trình phát triển NLTT tại thƣ viện chƣa có điều kiện tham gia các hội thảo chuyên đề chuyên sâu về NLTT, kiến thức thông tin. - Nội dung của các lớp hƣớng dẫn sử dụng thƣ viện còn nặng kiến thức thƣ viện, chƣa bám sát tiêu chuẩn về năng lực thông tin… hầu nhƣ chƣa cung cấp đƣợc các kỹ năng thông tin: kỹ năng tƣ duy phê phán, kỹ năng trình bày thông tin, kỹ năng sử dụng thông tin… do thƣ viện CĐSP TT Huế chƣa xây dựng chƣơng trình NLTT phù hợp với điều kiện của trƣờng. - việc thực hành tìm thông tin/tài liệu trên OPAC và tìm tin trong trang thƣ viện số chỉ mới ở mức tìm theo các tiêu chí đơn giản (tìm theo nhan đề, tìm theo tác giả và từ khóa), cán bộ thƣ viện chƣa kiểm tra đƣợc đầy đủ các sinh viên tham gia có khả năng lập đƣợc biểu thức tìm hay chƣa.. - Qua quan sát thực tế và những thu nhận đƣợc từ bộ phận phục vụ về quá trình sử dụng thƣ viện của sinh viên cũng nhƣ quá trình tự học vẫn còn xảy ra những hiện tƣợng: Một số sinh viên K38, K39 (năm 1 và năm 2) vẫn không biết cách tra cứu OPAC, không tìm đƣợc thông tin mình cần. - Một số sinh viên đến thƣ viện chỉ đọc mỗi tên sách để nhờ cán bộ thƣ viện tìm và lấy tài liệu. - Đa số sinh viên chƣa biết cách thẩm định nguồn tin có đáng tin cậy hay không? Không phân biệt đƣợc thông tin khoa học và thông tin đại chúng. - Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phát triển năng lực thông tin. - Từ thực tế về tình hình đào tạo ngƣời dùng tin ở các thƣ viện Đại học, Cao đẳng ở nƣớc ta nói chung cũng nhƣ tại thƣ viện CĐSP TT Huế nói riêng có thể thấy công tác phát triển NLTT chƣa thực sự đƣợc chú trọng. - Trong khi đó tại một số nƣớc khu vực Đông Nam Á đã kịp thời nhận thức đƣợc tầm quan trọng của việc phát triển năng lực thông tin đối với với việc tự học tập và học tập suốt đời nhƣ Thái Lan, Singapo.... - Muốn triển khai chƣơng trình NLTT có hiệu quả tại các thƣ viện trƣờng Đại học, Cao đẳng cần có sự quan tâm của. - từ đó, có những chỉ đạo, đầu tƣ thích đáng cho công tác phát triển năng lực thông tin.. - Để nâng cao hiệu quả công tác phát triển NLTT tại thƣ viện trƣờng CĐSP TT Huế cần thực hiện một số giải pháp sau:. - Cần tập trung nâng cao trình độ cán bộ thƣ viện, những ngƣời trực tiếp tham gia thiết kế, giảng dạy NLTT cho sinh viên. - Cán bộ thƣ viện triển khai chƣơng trình NLTT trƣớc hết phải là ngƣời có trình độ NLTT tốt, đặc biệt là kỹ năng khai thác và thẩm định thông tin. - Mặt khác cần trau dồi học hỏi các kỹ năng giao tiếp, truyền đạt thông tin một cách ngắn gọn, dễ hiểu đến ngƣời dùng tin dễ tiếp thu nhất. - Việc tổ chức nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ thƣ viện có thể đƣợc thực hiện nhờ sự phối hợp giữa cơ quan thông tin thƣ viện và các cơ sở giáo dục đào tạo, các chuyên gia sƣ phạm trong từng lĩnh vực.. - Thƣ viện CĐSP TT Huế cần căn cứ vào tình hình thực tế hiện tại để xây dựng chƣơng trình NLTT phù hợp với chính sách giáo dục và mục tiêu của trƣờng. - Cần xây dựng nội dung chƣơng trình NLTT không chỉ liên quan đến thƣ viện mà còn có những kỹ năng khác nhƣ: kỹ năng về công nghệ thông tin cơ bản (quản lý file tài liệu, đĩa quang, ổ cứng. - Chú trọng rèn luyện kỹ năng nhận diện và thể hiện nhu cầu tin, phân tích, tổng hợp và trình bày thông tin. - Ngoài ra, chƣơng trình này cũng cần đề cập đến vấn đề bản quyền và sở hữu trí tuệ, đạo đức trong việc sử dụng thông tin. - Chƣơng trình NLTT cần có thực hành một số kỹ năng để sinh viên dễ hiểu và dễ vận dụng trong học tập. - Cán bộ thƣ viện cần có sự giám sát, kiểm tra đối với kết quả thực hành của sinh viên.. - Để công tác phát triển NLTT đạt hiệu quả, cán bộ thƣ viện cần kết hợp chặt chẽ với giảng viên trong việc đƣa ra các hƣớng dẫn tìm kiếm thông tin, lựa chọn các nguồn tin và phân tích tin. - Cán bộ thƣ viện có trách nhiệm cung cấp cho sinh viên những nguồn thông tin và các khóa học về kỹ năng thông tin phù hợp, trong khi đó cán bộ giảng dạy và bộ phận tƣ vấn học tập lại đóng vai trò là những ngƣời khuyến khích và hƣớng dẫn sinh viên đạt đƣợc mục tiêu học tập độc lập và lối tƣ duy tích cực.. - Tăng cƣờng các kỹ năng thông tin: Nguồn tin của thƣ viện trƣờng CĐSP TT Huế ngày càng phong phú, đa dạng và không ngừng tăng lên do đó trƣớc tiên cần giúp ngƣời dùng tin hiểu rõ nguồn lực thông tin của đơn vị (bao gồm tổng quan đặc điểm nguồn tin, chi tiết hƣớng dẫn các phƣơng thức tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ thƣ viện. - Đây chính là điều kiện quan trọng giúp sinh viên khai thác tối đa nguồn lực thông tin của thƣ viện.. - Thƣ viện cần chú trọng đào tạo kỹ năng khai thác thông tin cho NDT. - NDT cần nắm đƣợc các phƣơng thức tìm kiếm thông tin từ cơ bản đến nâng cao, tùy thuộc vào nhu cầu và trình độ khai thác thông tin của họ. - thẩm định và đánh giá thông tin, áp dụng thông tin, tổ chức và lƣu trữ thông tin thu thập đƣợc cũng rất cần thiết.. - Biên soạn nội dung chƣơng trình NLTT này thành tài liệu học tập và phát cho sinh viên khi các em tham gia lớp học. - Phát tờ rơi về thƣ viện, thƣ viện số và cách thức tìm tin trong cơ sở dữ liệu, trên trang thƣ viện số…. - Thƣ viện cần kiểm tra và xem xét mạng nội bộ, mạng internet, đƣờng link truy cập trang thƣ viện http://klfcdsp.huecity.vn/. - trang thƣ viện số http://thuvienso.cdsphue.edu.vn/. - Bên cạnh việc tổ chức lớp học về năng lực thông tin (bắt buộc) cho sinh viên năm thứ nhất cần thƣờng xuyên mở lớp cho những ngƣời dùng tin có nhu cầu nhƣ giảng viên hoặc sinh viên muốn học.. - Tóm lại, công tác phát triển năng lực thông tin tại các thƣ viện Đại học, Cao đẳng nói chung và tại thƣ viện trƣờng CĐSP TT Huế nói riêng có một vai trò rất quan trọng đối với ý nghĩa tự học, học tập suốt đời của sinh viên. - Do đó, công tác này cần đƣợc lãnh đạo của ngành giáo dục, của Nhà trƣờng cũng nhƣ lãnh đạo thƣ viện quan tâm và có chính sách đầu tƣ đúng mức. - Hiện nay, công tác phát triển năng lực thông tin tại thƣ viện CĐSP TT Huế chỉ mới dừng lại ở mức hƣớng dẫn sử dụng thƣ viện cho sinh viên, vì vậy cần sự nỗ lực của nhân viên thƣ viện trong việc xây dựng chƣơng trình. - Đƣa chƣơng trình năng lực thông tin thành học phần bắt buộc đối với sinh viên toàn trƣờng. - Để công tác này đạt hiệu quả cao thƣ viện nên kết hợp với giảng viên để xây dựng một chƣơng trình năng lực thông tin phù hợp chƣơng trình đào tạo với sinh viên trong trƣờng. - Tăng cƣơng các kỹ năng thông tin cho sinh viên.. - Đào tạo nguồn nhân lực thƣ viện – thông tin trong bối cảnh xã hội thông tin và nền kinh tế tri thức. - Năng lực thông tin với giáo dục đại học. - Phát triển năng lực thông tin cho ngƣời dùng tin - một cách tiêp cận để tối ƣu hóa hiệu quả sử dụng các sản phẩm và dịch vụ thông tin phục vụ nghiên cứu giáo dục đào tạo. - Nâng cao hiệu quả công tác phát triển kiến thức thông tin cho sinh viên Đại học ở Việt Nam. - Công tác đào tạo kỹ năng thông tin tại Trung tâm học liệu Đại học Cần Thơ. - Đổi mới công tác đào tạo kiến thức thông tin tại Đại học Thái Nguyên, Kỷ yếu Hội nghị Hoạt động thông tin – thƣ viện với vấn đề đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam. - Xây dựng thƣ viện số ở trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Thừa Thiên Huế. - Hệ thống tìm tin tại thƣ viện trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Thừa Thiên Huế: Luận văn Thạc sỹ