- CÁC TRUNG TÂM ĐÔ THỊ NHỎ VỚI VAI TRÒ NHƯ CÁC ĐIỂM NÚT TƯƠNG TÁC, TRAO ĐỔI VÀ CHUYỂN TIẾP. - S ự đô thị hoá nhanh chóng là một động lực nhưng vẫn là một hiện tượng mới t ại Việt Nam. - Trong bài viết này, những thành phố nhỏ (đặc biệt là các thành phố quận huyện) chính là một điểm nút hoà nhập có tầm quan trọng tiềm tàng mới dành được một ít sự quan tâm nhờ các nghiên cứu. - Những tranh luận về chính sách hiện thời tại Việt Nam liên quan đến việc quy hoạch không gian ngoài ra còn tính đến vai trò của các thành phố nhỏ bên trong hệ thống các thành phố lớn. - Hệ thống phân loại quốc gia đối với các trung tâm đô thị giao cho các thành phố nhỏ một vai trò chủ chốt như "trung tâm cấp tỉnh đẩy mạnh phát triển trung tâm nông thôn và/hoặc quận huyện". - Theo tính toán chính thức, các trung tâm đô thị nhỏ thuộc loại "Hạng V". - đại diện cho số lượng rất lớn các trung tâm đô thị bên trong hệ thống phân loại quốc gia. - 612 trong số 703 trung tâm đô thị tại Việt Nam được ghi nhận thuộc về nhóm này (Coulthart et al. - Trong khi các thành phố nhỏ không cung cấp nơi cư trú cho phần lớn dân số đô thị cũng như chưa trải qua mức tăng trưởng dân số đô thị cao nhất, tuy nhiên do phân tán trên diện rộng và ở các vùng lân cận, họ lại đóng vai trò thiết yếu cho sự hoà nhập của vùng nông thôn. - M ột phân tích về những quy trình cục bộ trong những thành phố nhỏ không chỉ h ứa hẹn một sự thấu hiểu tốt hơn về những động lực của sự phát triển khu vực mà còn hi ểu hơn những quy trình ra quyết định và những cơ cấu quyền lực ở cấp độ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày của tỷ lệ lớn dân chúng. - Những không gian này được mô tả bằng những sự chênh lệch về sự phân phối các nguồn lực và nh ững sự khác biệt trong phong cách sống - thuộc tính ngoài ra còn áp dụng vào sự pha tr ộn cuộc sống nông thôn và thành thị trong các thành phố nhỏ. - Khái niệm về nh ững không gian do đó có thể giúp nắm bắt được tác động của những mối liên kết gi ữa thành phố nhỏ và các trung tâm khác nằm trong hệ thống đô thị, những liên kết tr ở thành những dòng người, tiền bạc, hàng hoá hoặc thông tin. - Trong khi Long coi nh ững những không gian xã hội chủ yếu là những "hoàn cảnh xã hội", xem những trung tâm đô thị nhỏ như những không gian ngoài ra còn nhấn mạnh một chiều không gian (Long 2001: 241). - Tôi muốn đề xuất ba không gian để xem xét k ỹ lưỡng thêm, cụ thể là những tương tác giữa thành phố và nông thôn, nhà nước và nhân dân cũng như giữa người tiêu dùng và nhà sản xuất (nghĩa là thị trường).. - Qu ỹ Dân số LHQ dự đoán tỷ lệ đô thị hoá tăng 3% hàng năm trong các năm từ 2005 đến 2010 (UNFPA 2007). - Những trung tâm đô thị lớn hưởng lợi khi nguồn lực và đồng vốn trào vào gần đây có đi kèm với sự phát triển kinh tế nhanh chóng tại Việt Nam. - Tuy nhiên, s ự phát triển đô thị nhanh và dòng chảy di dân tràn vào đang đặt chính quy ền đô thị dưới sức ép ngày càng tăng. - Hiện tại 70% GDP ở Việt Nam phát sinh t ừ các trung tâm đô thị, cho dù trong số này chỉ chiếm 27% dân số quốc gia. - Mức đô thị hoá vẫn còn tương đối thấp ở Việt Nam tuy nhiên lại mở ra cơ hội cho những chính sách m ới gây tác động lên những xu hướng địa lý và nhân khẩu học đảm bảo cho s ự phát triển bình đẳng và bền vững hơn.. - Các trung tâm đô thị nhỏ và vừa đặc biệt quan trọng đối với các khu vực đang tr ải qua sự biến đổi nhanh như Việt Nam. - Do quy mô và cơ cấu của mình, những trung tâm đô thị nhỏ/các thành phố quận huyện có khả năng phải xử lý những vấn đề đô thị hoá và phát tri ển theo cách linh hoạt hơn so với các thành phố lớn. - Nh ững thành phố nhỏ cho thấy một mối liên kết then chốt giữa các vùng đô thị và nông thôn đan xen vào nhau ngày càng nhiều hơn, thu hút những dòng chảy của người, hàng hoá, tài chính và thông tin trong khu v ực và toàn cầu. - trung gian trong h ệ thống các thành phố, sự phát triển của những thành phố nhỏ có thể khi ến những trung tâm này trở thành những điểm đến lựa chọn hấp dẫn cho dân nhập cư, lưu giữ họ ở lại trong địa phương của mình và qua đó giảm đi sức ép lên các trung tâm đô thị lớn hơn. - Những thành phố nhỏ như mối dây liên kết giữa các thế giới nông thôn và thành th ị có thể đẩy mạnh sự phát triển bên trong nông thôn bằng cách đẩy m ạnh sự hoà nhập của các khu vực nông thôn và trong dòng chảy các nguồn lực của địa phương. - Là một trung tâm d ịch vụ trong địa bàn nông thôn, những thành phố nhỏ còn mang lại sự tiếp c ận đối với những cơ sở hành chính, y tế và giáo dục, đến lượt mình lại cho tiếp cận bình đẳng hơn đến các hàng hoá và dịch vụ.. - M ột không gian trung tâm đó là sự tiếp xúc giữa nhà nước và nhân dân. - Những trung tâm đô thị nhỏ có sự liên quan về mặt chính trị như những điểm nút trao đổi và ti ếp xúc. - Khi những trung tâm đô thị nhỏ đại di ện cho cấp chính quyền địa phương, chúng còn đóng vai trò then chốt trong các quá trình tương tác và trao đổi giữa nhà nước và nhân dân. - Ở cấp quận huyện nơi có đặt nh ững thành phố nhỏ, đại diện cho cấp thẩm quyền thực thi thấp nhất. - Căn cứ theo vai trò hành chính được chỉ định của mình, những thành phố nhỏ đặc biệt là những thủ ph ủ quận huyện có đặc trưng một thành phần kinh tế nhà nước khá lớn. - Không gian th ứ ba bên trong các thành phố nhỏ đủ tư cách nghiên cứu sâu hơn liên quan đến những cuộc tiếp xúc trong ngành kinh tế. - Những thành phố nhỏ phát sinh nh ững cơ hội tuyển dụng không phải làm việc trên cánh đồng biểu hiện ở những con s ố ngày càng tăng những hộ dân nông thôn phụ thuộc vào phương kế sinh nhai được bảo đảm. - Ngành kinh tế đặc biệt là ngành kinh doanh nhỏ trong các thành phố nh ỏ là rất quan trọng khi đóng vai trò như những trung tâm địa phương sản xuất và phân ph ối, là vai trò thiết yếu cho sự phát triển kinh tế của các thành phố nhỏ và khu v ực nông thôn bao quanh. - Một phân tích về ngành kinh doanh nh ỏ do đó có thể đưa ra cái nhìn sâu hơn vào những kết cấu quyền lực, sự phân ph ối các nguồn lực và tổ chức xã hội trong những thành phố nhỏ. - Họ dựa vào mạng lưới làm việc hiệu quả nhằm bảo đảm sự tiếp cận với những ngu ồn lực tài chính, vốn, lao động, thông tin và những nguồn lực chiến lược khác - nh ững nguồn lực có vẻ như là đặc biệt hiếm hoi trong những thành phố nhỏ. - Trong bối cảnh này, cơ cấu ngành kinh tế trong các thành phố nhỏ lưu ý nh ững chênh lệch quyền lực mạnh mẽ. - Thị trường lao động trong những trung tâm đô thị nhỏ bị phân mảnh cao liên quan đến trình độ, thu nhập, an ninh v.v. - Các trung tâm đô thị nhỏ trong các cơ cấu hành chính Việt Nam. - Trước hết điều quan trọng là phải xác định những trung tâm đô thị nhỏ tại Việt Nam. - Do đó một cái nhìn vào sự phân loại chính thức những thành phố là điều cần thiết. - Hai hệ thống riêng biệt tồn tại: một hệ thống phân loại các trung tâm đô thị theo dân số, mật độ dân số, tỷ lệ phần trăm dân số làm việc ngoài sự cung cấp cơ sở hạ tầng và nông nghiệp. - Các trung tâm đô thị được phân chia thành sáu hạng, hạng một "Các thành phố Đặc biệt", bao gồm Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. - Hạng thấp thấp là cá c trung tâm Hạng V (Coulthart et al, 2006). - Song song với nghiên cứu tình huống sau đây, bài viết này chỉ nhìn vào những trung tâm đô thị Hạng V, tạo thành phần lớn tất cả các trung tâm đô thị tại Việt Nam, theo đó một điểm trong nghiên cứu này là ví dụ.. - Những chức năng, trách nhiệm và những năng lực của các trung tâm đô thị được xác định theo cấp bậc hành chính của họ, không trực tiếp căn cứ theo sự xếp loại.. - Tuy nhiên, toàn bộ các thành phố Hạng V đều có thể được tìm thấy trong cùng một cấp bậc hành chính, cấp bậc của thị trấn. - Những thành phố đều có thể phục vụ như các thủ đô quận huyện. - Nếu một thành phố quận huyện phát triển đến một cấp bậc cao hơn trong sự phân cấp đô thị, quận huyện phải chỉ định một thủ đô quận huyện mới, do cơ. - (Vũ: thông tin riêng) các trung tâm Hạng V có cùng cấp bậc hành chính như các xã. - Kết quả, các cơ quan trong các trung tâm Hạng V tiếp nối một cơ cấu tương tự và cùng chịu trách nhiệm như các xã ở nông thôn. - Chẳng hạn, các cơ quan của một thành phố có thể không có quyền lực để quyết định việc sử dụng đất mà sẽ phải tham khảo cấp cao hơn (Vũ: thông tin cá nhân). - Để khắc phục những khó khăn này, nâng cao năng lực được các tổ chức tiến hành như Hiệp hội các Thành phố Việt Nam. - Vai trò dự kiến đối với các thành phố nhỏ ở Việt Nam. - Những công cụ chính chính phủ sử dụng nhằm quản lý và tạo ảnh hưởng lên những quá trình đô thị hoá là những kế hoạch then chốt được chuẩn bị cho bốn cấp hành chính, mỗi kế hoạch liên quan đến lĩnh vực mà các cơ quan tương ứng phải chịu trách nhiệm: các kế hoạch định hướng (chính sách quốc gia), các kế hoạch khu vực , các kế hoạch chính (tỉnh hoặc thành phố) và các kế hoạch khu vực chi tiết (khu vực, khu công nghiệp hay các dự án). - Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, phê chuẩn Kế hoạch Định hướng Chính Phát triển các Trung tâm Đô thị của Việt Nam đến năm 2020 của Bộ Xây dựng, nêu rõ "Những trung tâm nhỏ và trung. - bình sẽ đảm nhận các chức năng của các trung tâm kinh tế, văn hoá và dịch vụ của các địa phương". - và "các thành phố nhỏ sẽ là những trung tâm kinh tế, văn hoá và dịch vụ cho các xã hoặc các cụm xã nhằm thúc đẩy quá trình đô thị hoá nông thôn và xây dựng những vùng nông thôn mới". - Trong khi rất chung chung như thế, những tuyên bố này tuy nhiên lại nhận thức được tầm quan trọng của các thành phố nhỏ đối với sự phát triển của nông thôn, quốc gia và đô thị hoá. - Khi Kế hoạch Định hướng không lâu sau khi được phê chuẩn đã được nhìn nhận là không còn ăn nhập với những sự phát triển đô thị nữa, dẫn đến việc chuẩn bị một kế hoạch được sửa đổi:. - Trong khi đang cần thiết phát triển một h ệ thống các trung tâm đô thị và những trung tâm cấp dưới, bao gồm những trung tâm đô thị nhỏ và vừa, cần phải chấp nhận rằng vẫn còn không rõ ràng việc hệ thống này sẽ như thế nào và phải làm như thế nào để đạt tới mục tiêu này. - Th ị trấn được thành lập năm 1988 là một trung tâm đô thị đầu tiên của huyện và v ẫn còn nguyên cho đến tận hôm nay. - Tốc độ đô thị hoá của huyện đạt 5,9% là huyện có t ốc độ đô thị hoá thấp thứ ba của tỉnh Sơn La, tuy nhiên đó là trung tâm đô thị nhỏ nh ất của toàn tỉnh. - Trung tâm đô thị kế tiếp về phía tây là Hat Lot và phía đông là Mộc Châu. - c ấp huyện nhỏ nhất của Sơn La lại nằm ngay giữa hai thành phố lớn nhất sau Thành ph ố Sơn La. - Th ị trấn được phân loại chính thức là Trung tâm Đô Thị Hạng 5, nghĩa là thị tr ấn được trao cho vai trò của một trung tâm hành chính, kinh tế, văn hoá, thương mại và d ịch vụ, qua đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của huyện (Bộ Xây dưng 2003:. - Mọi người từ khắp mọi nơi của huyện đều đến đây bán mua những sản phẩm nông nghiệp cho nhau hay những người dân đô thị của thị trấn tại chợ địa phương hay trên con phố để sử dụng hàng ngày. - Qua đó, vai trò truyền thông của các thành phố chợ trên các vùng cao, như Michaud và Turner mô tả vẫn còn nắm vai trò quan trọng cho đến ngày nay (200: 86). - Họ phải di chuyển ra thành phố thường xuyên để làm việc trong các ngành dịch vụ như nhà hàng hoặc trong khách sạn. - Một chiến lược đó là di chuyển toàn bộ hộ dân ra thành phố nhằm xây dựng việc kinh doanh tại đó trong khi vẫn giữ lại một phần gia đình kiếm sống bằng nông nghiệp. - Điều này chỉ áp dụng được đối với những hộ gia đình ở khá gần thành phố và có đất nông nghiệp gần thành phố để tiện đi lại trong thời gian ngắn.. - Nhu cầu của người dân thành phố và các du khách đến thành phố mang đến những người nông dân cơ hội tham gia vào các hoạt động phi nông nghiệp, mà không phải di chuyển đi xa hơn, qua đó tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại. - Yên Châu cũng có liên kết nội địa với các trung tâm đô thị cao hơn. - Ngoài người dân thành phố ra, khoảng 600 học sinh từ toàn huyện đều đến trường học. - Tốt nghiệp trường học này là bước đi đầu tiên tiến lên cấp cao hơn, chỉ có thể thực hiện được tại những thành phố khác. - Sau khi tốt nghiệp, nhiều học sinh hoặc đến Hà Nội học hay về thành phố Sơn La học tại Trường Sư Phạm. - Ngoài ra, những người được phỏng vấn nói ra họ đến làm việc tại Yên Châu hy vọng rằng họ có thể học được các kỹ năng cần thiết để có thể di chuyển đến các trung tâm đô thị lớn hơn, chẳng hạn như Hà Nội.. - Thành phố nhỏ do đó mang lại cho dân số nông thôn của huyện những cơ hội tham gia vào các hoạt động đi kèm với cái hiện đại và tham gia vào sự phát triển toàn diện của đất nước.. - Trong khi hoàn cảnh này có thể mang lại lợi ích cho sự phát triển hợp nhất trong huyện và giảm sự phân chia thành thi - nông thôn, một vài khía cạnh cản trở một quy trình quy hoạch đô thị mang lại lợi ích cho cả thị trấn và những khu vực xung quanh.. - Liên quan đến sự phát triển đô thị của thị trấn, “Kế hoạch xây dựng thị trấn Yên Châu” của huyện và tỉnh là tài liệu quan trọng nhất (UBND tỉnh Sơn La: 1999). - thông tin riêng) Tuy nhiên, trong một kế hoạch đô thị hơn gần đây nhất của tỉnh, trong khi vẫn nhận rõ những sự khác biệt, lặp lại những con số cao không thực tế (Bộ Xây dưng: 2003). - Điều này khẳng định quan điểm của Coultharts về những kế hoạch quy hoạch đô thị trong những kế hoạch này có bao gồm những kế hoạch được lý tưởng hoá về những gì các cơ quan và những nhà hoạch định mong muốn, hơn là những quyết sách khả thi. - Nhiều cơ quan dịch vụ công và chính phủ như Extension Service hoặc Ngân hàng Nông nghiệp, đều được định hướng theo những khu vực nông thôn xung quanh hơn là nhằm vào thành phố và cư dân của thành phố. - Trong khi thị trấn có số lượng lớn những nhà buôn kiểu này, họ còn phát hiện thấy những khu định cư mới đô thị bên ngoài dọc theo Quốc lộ 6. - Trong những trường hợp như thế này, thành phố nhỏ đóng vai trò như một nơi truyền thụ kiến thức, từ đây thông tin được phân phối cho các khu vực xung quanh bằng sự di chuyển tự nhiên của người dân.. - Thành phố nhỏ là một không gian kinh tế khá phức tạp giữa rất nhiều thành phần của cả hai khu vực thành thị và nông thôn trong và ngoài huyện. - Yên Châu là một thành phố chợ vùng cao điển hình theo sự mô tả của Michaud và Turner (2004). - Tuy nhiên những cơ cấu và ảnh hưởng đối với thành phố đang ngày trở nên khác biệt. - Trong bài viết này, chúng tôi chỉ có thể chú ý đến một số vấn đề, trong khi những vấn đề khác đều có tầm quan trọng như nhau, chẳng hạn như vai trò của thành phố trong hệ thống đô thị cấp tỉnh và cấp quốc gia, những quá trình bên trong các chính sách của chính quyền và cả nước. - Ví dụ như việc xây dựng nhà máy thuỷ điện Sơn La có một tác động sâu sắc lên sự phân bổ dân số và hệ thống đô thị ở tỉnh Sơn La, qua đó tác động lên thị trấn Yên Châu.. - Nói tóm lại, những gì Titus đã viết năm 1998 cũng đúng đối với Yên Châu: Sự phát triển của những thành phố nhỏ còn phụ thuộc nhiều vào những yếu tố bên ngoài, ví như sự phát triển phía trong nội địa và những quy trình vĩ mô cũng như những chính sách vĩ mô ở các cấp quốc gia, quốc tế và toàn cầu. - Tuy nhiên, tác động mà một thành phố nhỏ cụ thể có lên tác động cục bộ của những sự phát triển chung này chỉ có thể được đánh giá bằng một nghiên cứu ở cấp so sánh. - Do đó chúng tôi hy vọng thu hút được sự chú ý vào một vài vấn đề đáng để bàn luận và rằng những thành phố nhỏ sẽ thu hút được sự quan tâm của những nhà nghiên cứu tại Việt Nam cũng như ngoài nước... - Bộ Xây dưng, Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn (Ministry of Construction, Institute of Urban and Rural Planning) (2003): Quy hoạch tổng thể hệ thống đô thị và khu dân cư nông thôn tỉnh Sơn La Đến năm 2020. - Chiến lược Phát triển Đô thị: Những thách thức của Đô thị hoá Nhanh và Chuyển đổi sang nền Kinh tế Thị trường. - Chính quyền Địa phương tại Việt Nam. - Quyết đinh Phê chuẩn những Định hướng Kế hoạch chính Phát triển các Trung tâm Đô thị của Việt Nam đến năm 2020. - Phê chuẩn Kế hoạch Phát triển Đô thị.. - (1998): Thành phố Nhỏ được quan tâm lại. - Thành phố và vùng Nội địa tại các Quốc gia Đang phát triển. - trưởng đô thị