Thơ mới Việt Nam trong bối cảnh hiện đại hóa thơ ca Đông Á nửa đầu thế kỷ XX

- THƠ MỚI VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HIỆN ĐẠI HÓA THƠ CA ĐÔNG Á NỬA ĐẦU THẾ KỶ XX.
- Bối cảnh hiện đại hóa, thơ ca Đông Á, Thơ mới Việt Nam.
- Phong trào Thơ mới là một trong những thành tựu nổi bật của quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX.
- Bài viết này chủ yếu chỉ ra và phân tích đặc điểm cũng như tính chất của phong trào Thơ mới Việt Nam nhìn từ bối cảnh hiện đại hóa thơ ca Đông Á..
- Không thể phủ nhận tác động của trào lưu tư tưởng phương Tây đến quá trình hiện đại hóa của văn học Việt Nam nói chung cũng như sự ra đời của phong trào Thơ mới nói riêng.
- Tuy nhiên, phong trào Thơ mới ra đời cũng dựa trên nhu cầu cách tân của văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX trước ngưỡng cửa mở rộng và giao lưu về mặt văn hóa trong khu vực văn hóa Đông Á.
- Hơn nữa, các nước Đông Á, hay còn gọi là các nước trong khu vực đồng văn, đều đã từ bỏ hệ hình văn học trung đại chịu ảnh hưởng của Trung Quốc để học tập mẫu hình văn học phương Tây..
- Bên cạnh việc tiếp nhận và vận dụng mẫu hình văn học phương Tây với các trào lưu lãng mạn, tượng trưng hay siêu thực, các nhà Thơ mới Việt.
- Có thể thấy, phong trào Thơ mới mang tính cách tân nhưng không tách rời khỏi bản sắc văn học dân tộc và văn học khu vực Đông Á.
- Do vậy, vấn đề phong trào Thơ mới nhìn từ bối cảnh hiện đại hóa thơ ca Đông Á nửa đầu thế kỷ XX cần được nghiên cứu xác đáng..
- TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU THƠ MỚI VIỆT NAM VÀ PHONG TRÀO HIỆN ĐẠI HÓA THƠ CA ĐÔNG Á NỬA ĐẦU THẾ KỶ XX.
- Đối với sự hình thành và phát triển của phong trào Thơ mới Việt Nam, các nhà nghiên cứu chủ yếu nhấn mạnh sự tác động của văn học phương Tây..
- Tuy nhiên, gần đây, các nhà nghiên cứu còn chú trọng so sánh và liên hệ giữa phong trào Thơ mới Việt Nam với các nước trong khu vực.
- Tức là xem phong trào Thơ mới Việt Nam không chỉ là sản phẩm của nhu cầu đổi mới tự thân và hệ quả của quá trình tiếp xúc văn hóa phương Tây mà còn là kết quả của quá trình giao lưu văn học trong bối cảnh khu vực.
- Đây là những nghiên cứu mang tính định hướng mới về phong trào Thơ mới Việt Nam.
- Ở Việt Nam, nghiên cứu về văn học Đông Á chủ yếu là những nghiên cứu về các nền văn học riêng lẻ như Trung Quốc, Nhật Bản hay Hàn Quốc.
- Trong đó, những công trình dày dặn và công phu về các nền văn học Đông Á như Văn học Trung Quốc hiện đại Nguyễn Hiến Lê, 1993), Tổng quan lịch sử văn học Nhật Bản (Nguyễn Nam Trân, 2001), Nhà văn Nhật Bản thế kỷ XX (Đào Thị Thu Hằng, 2018.
- Ngoài ra còn các các bài nghiên cứu về văn học các nước Đông Á như Yếu tố nội sinh và ngoại sinh trong sự hình thành, phát triển “văn học mới” (Sin Munhak) Korea từ những phối cảnh nghiên cứu (Phan Thu Hiền, 2011), Phong cách thơ Ngải Thanh và những ảnh hưởng từ phái tượng trưng (Lê Quang Trường, 2011), Quá trình hiện đại hóa văn học Trung Quốc cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX: Sự tương tác giữa những chuyển biến tự thân với các ảnh hưởng từ thế giới bên ngoài (Phan Thu Vân, 2011), Một số ảnh hưởng của nghệ thuật phương Tây hiện đại trong sáng tác của Yasunari Kawabata (Hà Văn Lưỡng, 2011),....
- Cho đến nay, có khá nhiều hội thảo khoa học cũng như công trình nghiên cứu về khu vực văn học Đông Á.
- Văn học Việt Nam trong bối cảnh giao lưu văn hóa khu vực và quốc tế do Viện Văn học và Viện Haward Yenching tổ chức vào ngày tại Hà Nội với sự tham gia của gần 200 nhà khoa học Việt Nam, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nga, Hàn Quốc, Đài Loan.
- Với Hội thảo này, văn học Việt Nam được xem xét trong một bối cảnh rộng gắn với xu thế giao lưu và hội nhập đang diễn ra trên thế giới.
- Về một mặt nào đó, những vấn đề đặt ra ở Hội thảo này cũng có thể đồng thời được đặt ra trong thực tiễn phát triển ở nhiều nền văn học thuộc nhiều quốc gia khác nhau.
- Hội thảo đã hướng tới những lý giải khoa học về thực tiễn văn học như là hệ quả của giao lưu và hội nhập trong bối cảnh khu vực..
- Tiếp theo, Hội thảo Quốc tế Quá trình hiện đại hóa văn học Nhật Bản và các nước khu vực văn hóa chữ Hán: Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc (từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX), được tổ chức vào tháng 3/2010 của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh.
- Đây là hội thảo nằm trong khuôn khổ của đề án Phát triển Tài nguyên Nghiên cứu và Giảng dạy văn học Hàn Quốc ở Việt Nam..
- Cuốn sách là khối tư liệu đồ sộ về bối cảnh giao lưu văn học Đông Á thông qua hai nền văn học Nhật Bản và Việt Nam.
- Được chia làm hai phần văn học Đông Á cổ điển và hiện đại, những bài viết trong công trình này đã tóm lược những vấn đề trọng tâm..
- học Đông Á, đánh giá những hiện tượng văn học tiêu biểu, so sánh và liên hệ giữa các nền văn học với phương pháp tiếp cận hiện đại.
- Công trình này có đóng góp rất lớn cho việc nghiên cứu khu vực văn học Đông Á..
- Những Hội thảo và công trình nghiên cứu kể trên đã cung cấp nhiều kiến thức cũng như tư liệu về văn học khu vực văn học Đông Á ở nhiều phương diện như lịch sử hình thành phong trào hiện đại hóa văn học, bối cảnh giao lưu văn học khu vực hay so sánh và chỉ ra nét tương đồng giữa nền văn học các nước..
- Hơn nữa, những công trình kể trên còn mang tính định hướng và mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới xoay quanh vấn đề hiện đại hóa Việt Nam trong bối cảnh giao lưu văn học khu vực ở quá khứ cũng như hiện nay..
- Phong trào hiện đại hóa thơ ca vào nửa đầu thế kỷ XX không phải là hiện tượng văn học riêng lẻ mang tính cục bộ mà là trào lưu mang tính chất khu vực và lần lượt xuất hiện ở hầu hết các nước Đông Á vào những năm từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX.
- Mặc dù có sự chênh nhau đôi chút về mặt thời gian nhưng các nước trong khu vực văn học chữ Hán, hay nói cách khác là khu vực Đông Á, phong trào hiện đại hóa thơ ca đều hình thành và phát triển mạnh mẽ.
- Phong trào Thơ mới ở các nước Đông Á vào đầu thế kỷ XX còn gánh vác sứ mệnh tiên phong cho phong trào hiện đại hóa văn học, cắt đứt với mẫu hình văn học Trung Quốc đang rơi vào tình trạng trì trệ, bế tắc.
- Mặt khác, phong trào Thơ mới ở các nước Đông Á không chỉ là hệ quả của con đường duy tân văn học mà còn chứng tỏ khả năng tiếp thu và sáng tạo trên cơ sở học tập các trào lưu tư tưởng phương Tây..
- hợp phong trào Thơ mới ở Hàn Quốc (Chu Yo-han, Hong Say-ong.
- tiếp nhận thông qua khúc xạ ở môi trường văn học Nhật Bản nhưng cũng phát triển mạnh mẽ..
- Tuy nhiên, điểm chung bao trùm bầu sinh quyển của phong trào Thơ mới ở các nước Đông Á là khát vọng khẳng định vị trí của “Cái Tôi cá nhân”, vốn bị kiềm tỏa bởi môi trường văn học trung đại..
- Nếu xét về mặt niên biểu, có thể thấy, phong trào Thơ mới ở Việt Nam hình thành có phần chậm trễ hơn các nước trong khu vực như Nhật Bản (1882), Trung Quốc (1921), Triều Tiên (1926), Việt Nam (1932).
- Do vậy, phong trào Thơ mới ở Nhật Bản sớm hình thành và phát triển mạnh mẽ là điều tất nhiên.
- đại hóa văn học sau này.
- Có thể nói, do những điều kiện khách quan và những biến thiên của lịch sử mà phong trào Thơ mới ở Việt Nam đã khởi động chậm hơn so với các nước trong khu vực.
- Tuy nhiên, phong trào Thơ mới Việt Nam vẫn diễn ra sôi nổi và trở thành hiện tượng văn học độc đáo của tiến trình văn học Việt Nam và khu vực..
- Con đường hiện đại hóa văn học ở các nước Đông Á có điểm chung là đều do thơ ca mở đường tiên phong.
- Ở Nhật Bản, đất nước đi đầu trong việc học tập và tiếp thu trào lưu tư tưởng phương Tây cũng bắt đầu hành trình hiện đại hóa văn học bằng thơ ca.
- Còn phong trào Thơ mới ở Triều Tiên (Sinchesi – Newstyle poems) hình thành và phát triển từ khoảng .
- Phong trào hiện đại hóa thơ ca các nước Đông Á xuất phát từ nhu cầu duy tân xã hội và văn học.
- Điểm chung của phong trào hiện đại hóa thơ ca ở các nước Đông Á đều lựa chọn tiếp thu mẫu hình văn học phương Tây với các bước là dịch, cách tân hình thức và cuối cùng là khai sinh phong trào Thơ mới phù hợp với thể trạng của nền văn học dân tộc.
- Qua đó, có thể thấy rằng, lựa chọn học tập mẫu hình phương Tây cho công cuộc duy tân xã hội và văn học của các nước Đông Á là lựa chọn phù hợp:.
- Trong thơ ca, Nhật Bản được biết đến bởi sự đa dạng và sinh động với các trào lưu văn học phương Tây như chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa tượng trưng, chủ nghĩa siêu thực,… Tập thơ đầu tiên của khuynh hướng lãng mạn chủ nghĩa ở Nhật Bản là Cỏ non (Wakanashu) của nhà thơ Shimazaki Toson vào năm 1897, gồm 51 bài thơ và 1 bài tựa.
- Khuynh hướng hiện đại hóa thơ ca tiếp theo của khu vực văn học Đông Á là trào lưu tượng trưng..
- Điều này cho thấy những nỗ lực trong tiếp nhận và cập nhật các trào lưu thơ ca thời thượng chủ nghĩa hiện đại của văn học Triều Tiên..
- Trong phong trào Thơ mới Triều Tiên, Chu Yo-han là người mở đầu cho thơ văn xuôi.
- Tuy nhiên, những dấu ấn của thơ siêu thực trong văn học Đông Á chứng tỏ sự cập nhật cũng như nỗ lực tiếp nhận những trào lưu tư tưởng mới của phương Tây.
- Đồng thời, điều này còn chứng tỏ sức ảnh hưởng của chủ nghĩa hiện đại đối với văn học Đông Á.
- Thêm nữa, chủ nghĩa tượng trưng và siêu thực là hai trào lưu thời thượng ở phương Tây lúc bấy giờ, do vậy thơ ca Đông Á không phải tái diễn lại trào lưu đã qua mà là cập nhật bắt kịp xu thế văn học phương Tây.
- Trong bối cảnh vừa hiện đại hóa xã hội và văn học thì đây là nỗ lực đáng ghi nhận của phong trào thơ ca Đông Á đầu thế kỷ XX.
- Vì vậy, phong trào hiện đại hóa thơ ca Đông Á dù.
- trong thời gian ngắn và với nhiều điều kiện khách quan bất lợi nhưng đã đạt được nhiều thành tựu cũng như tiệm tiến gần với xu thế văn học thế giới..
- Sự lựa chọn mẫu hình văn học phương Tây không chỉ là do áp lực và tác động bên ngoài mà còn theo nhu cầu tự thân của văn học Việt Nam.
- Việc nền giáo dục Hán học bị bãi bỏ cũng là một trong những lý do khiến cho Việt Nam không tiếp tục lựa chọn mẫu hình văn học Trung Quốc mà trở thành “quan hệ song hành” như nhận định của Trần Đình Sử trong bài Cuộc gặp gỡ Đông Tây và cơ duyên tiến bộ của văn học các nước Đông Á (Qua thực tiễn văn học Trung Quốc và Việt Nam).
- Theo nhà nghiên cứu Đỗ Lai Thúy, cần ghi nhận sự nỗ lực của những nhà Nho tiến bộ và các trí thức Tây học trong việc dung hòa yếu tố truyền thống và ngoại lai khi hiện đại hóa văn học.
- Phong trào Thơ mới cũng là một trong những kết quả của những nỗ lực đó:.
- Do đó, yêu cầu bức thiết đặt ra cho nền văn học lúc bấy giờ không chỉ đổi mới về quan niệm, tư tưởng như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh hay Tản Đà mà là một cuộc cách tân từ hình thức cho đến tư tưởng.
- Nền văn học mới theo hướng hiện đại hóa không phải là một sản phẩm tự nhiên mà có.
- Phong trào Thơ mới Việt Nam không chỉ đóng vai trò cách tân hình thức thơ ca mà còn gánh vác sứ mệnh tiên phong trên con đường hiện đại hóa văn học và xã hội Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX.
- Về cơ bản, tiến trình phát triển của phong trào Thơ mới Việt Nam được chia làm ba giai đoạn nếu xét ở phương diện thời gian.
- Đây là bản dịch thơ mang ý nghĩa đặt những viên gạch đầu tiên cho phong trào Thơ mới Việt Nam.
- cũng Ở chặng đường này, vẫn còn có sự đấu tranh giữa phong trào Thơ mới và Thơ cũ..
- hiện tượng văn học sử.
- Phong trào Thơ mới Việt Nam cũng đã nỗ lực tiếp nhận trên cơ sở xây dựng cuộc đối thoại giữa trào lưu văn học phương Tây và truyền thống thơ ca dân tộc.
- Đây là điều đáng tiếc bởi thời gian hiện đại hóa văn học quá ngắn ngủi cùng với những điều kiện bất lợi của lịch sử.
- Việt Nam là một trong bốn nước Đông Á đồng văn tiếp nhận mẫu hình văn học phương Tây trong quá trình hiện đại hóa.
- Văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX đã tiếp thu và vận dụng hầu hết các trào lưu tư tưởng của phương Tây thời hiện đại với nhịp độ mau lẹ.
- Phong trào Thơ mới là một trong những thành tựu nổi bật của quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX..
- Có thể nói, phong trào Thơ mới là một.
- Phong trào Thơ mới trở thành một hiện tượng văn học tiêu biểu của tiến trình văn học Việt Nam hiện đại và là nền tảng vững chắc cho thơ ca sau này..
- Dù trong những điều kiện không thuận lợi của bối cảnh lịch sử, chính trị nhưng văn học Việt Nam đã tận dụng những lợi thế khi tiếp thu trực tiếp văn hóa phương Tây thông qua thực dân Pháp cũng như gắn bó chặt chẽ với khu vực văn học Đông Á.
- Do đó, Thơ mới Việt Nam với tư cách là phong trào cách tân thơ ca lúc bấy giờ đã nhanh chóng được hình thành và phát triển.
- Hơn nữa, Thơ mới Việt Nam còn cùng với thơ ca khu vực Đông Á đồng hành cùng thế giới hoàn chỉnh diện mạo một số trào lưu văn học như tượng trưng, siêu thực.
- Vì vậy, không thể phủ nhận vai trò của khu vực văn học Đông Á trong quá trình hình thành và phát triển phong trào Thơ mới Việt Nam.
- Bên cạnh tiếp nhận trực tiếp mẫu hình văn học phương Tây thông qua Pháp, văn học Việt Nam còn tiếp nhận gián tiếp cũng như những khúc xạ của nó qua môi trường văn học Đông Á.
- Điều này góp phần hình thành bản sắc độc đáo của phong trào Thơ mới trong môi trường văn học Việt Nam do có thể dung hòa cả tính chất hiện đại của phương Tây và truyền thống phương Đông.
- Có thể xem, liên hệ chặt chẽ với khu vực văn học Đông Á trong quá trình hiện đại hóa theo mẫu hình phương Tây là điểm thuận lợi của Thơ mới Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX..
- Thứ nhất, đến nửa đầu thế kỷ XX, văn học Việt Nam thoát khỏi sự chi phối của văn học Trung Quốc..
- Đặc biệt, phong trào Thơ mới chịu ảnh hưởng sâu sắc mẫu hình văn học phương Tây từ chủ nghĩa lãng mạn đến tượng trưng và siêu thực.
- Thơ mới Việt Nam cũng dần chuyển dịch từ mô hình truyền cảm sang gợi cảm, cập nhật xu hướng văn học thế giới..
- Thứ hai, mặc dù, phong trào Thơ mới Việt Nam đi sau các nước trong khu vực về mặt thời gian nhưng cũng đã cập nhật hầu hết các khuynh hướng văn học phương Tây như lãng mạn, tượng trưng và siêu thực.
- Hơn nữa, phong trào Thơ mới cũng đạt những thành tựu đáng ghi nhận và có vị trí quan trọng tiến trình văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX.
- Có thể nói, với những thành tựu đó, phong trào Thơ mới Việt Nam cũng góp phần cùng các nước trong khu vực văn học Đông Á hiện đại hóa thi ca nửa đầu thế kỷ XX..
- Thứ ba, có thể nói, Thơ mới Việt Nam có thể xem là một mảnh ghép của phong trào thơ ca Đông Á nửa đầu thế kỷ XX.
- Tuy nhiên, phong trào Thơ mới Việt Nam cũng là hệ quả của quá trình giao lưu khu vực, tiếp thu mẫu hình phương Tây và kết hợp nội lực truyền thống văn học dân tộc.
- Bằng chứng là phong trào Thơ mới Việt Nam có ba dòng thơ chính, trong đó có dòng thơ dân tộc hóa.
- Qua đây, có thể rút ra bài học kinh nghiệm, trong quá trình phát triển của văn học phải luôn đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ, đó là duy trì những nét truyền thống và tiếp thu các thành tố bên ngoài để đổi mới..
- Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, văn học Việt Nam cần có nhiều sự nỗ lực hơn để tiếp cận với xu thế thế giới.
- Tuy nhiên, văn học Việt Nam còn cần phải quan tâm và có sự kết nối chặt chẽ với khu vực văn học Đông Á.
- Không chỉ là tiếp thu những tư tưởng văn nghệ mà văn học Việt Nam còn nên giao lưu, trao đổi kinh nghiệm trong sáng tác cũng như nghiên cứu văn học.
- Do vậy, để cập nhật xu thế văn học thế giới, văn học Việt Nam cũng cần chú trọng liên hệ chặt chẽ với văn học khu vực Đông Á.
- Hiện nay, văn học Việt Nam tiếp nhận nhiều khuynh hướng và trào lưu sáng tác, phê bình và nghiên cứu mới từ khu vực cũng như thế giới, chẳng hạn như thuyết nữ quyền, phê bình giới, phê bình sinh thái,… Từ những kinh nghiệm hiện đại hóa văn học nói chung và phong trào Thơ mới Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX, văn học Việt Nam cần tận dụng trước hết là nội lực truyền thống, sau đó là phát huy học hỏi và tiếp thu kinh nghiệm từ các nước trong khu vực và thế giới..
- Trần Đình Sử (2011).Cuộc gặp gỡ Đông Tây và cơ duyên tiến bộ của văn học các nước Đông Á (Qua thực tiễn văn học Trung Quốc và Việt Nam)