- Ngày 19 tháng 8 năm 1945, cuộc Tổng khởi nghĩa đã nổ ra và thành công ở Hà Nội, mở đường thắng lợi cho cuộc Cách mạng tháng Tám trên phạm vi toàn quốc. - Mùa xuân năm 1941, sau 30 năm bôn ba hải ngoại, Hồ Chí Minh trở về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam giữa lúc toàn thế giới đang bị nhấn chìm trong cơn bão lửa khốc liệt của cuộc Thế chiến II. - Đây là hội nghị đánh dấu sự hoàn chỉnh căn bản bước chuyển hướng chiến lược quyết đoán của bộ chỉ huy cách mạng nước ta, mở đường cho thắng lợi vĩ đại của dân tộc ta trong cuộc đấu tranh giải phóng trường kỳ. - Cũng chính tại đây, một tư duy chiến lược và sách lược khoa học, sáng tạo và quyết đoán trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam đã được xác lập và phát huy cao độ, trở thành bản lĩnh trí tuệ của Đảng và của dân tộc ta trong những thập kỷ tiếp theo.. - Quyết định chuyển hướng chiến lược cách mạng của Đảng và Hồ Chí Minh trước hết dựa trên cơ sở phân tích khoa học và dự báo chính xác diễn biến của tình hình thế giới trong bối cảnh cuộc Thế chiến đang diễn ra không chỉ tàn khốc mà còn hết sức phức tạp, ẩn chứa nhiều khả năng dẫn tới những sự biến bất ngờ. - Marr, đã hết sức ngạc nhiên và khâm phục những phân tích và dự báo tình hình chính xác của Hồ Chí Minh và ban lãnh đạo Đảng 1 . - Vậy mà Hồ Chí Minh và những nhà lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương (ĐCSĐD) ở Pác Bó lại dự báo sớm và chắc chắn về việc này, và đây là điều đã diễn ra chỉ hơn một tháng sau đó . - Quan trọng hơn, Hội nghị Trung ương VIII còn dự đoán chính xác rằng nước Đức phát xít sẽ bị đánh bại và: “Nếu cuộc đế quốc chiến tranh lần trước đã đẻ ra Liên Xô, một nước xã hội chủ nghĩa thì cuộc đế quốc chiến tranh lần này sẽ đẻ ra nhiều nước xã hội chủ nghĩa, sẽ do đó mà cách mạng nhiều nước thành công.” 2. - Về diễn biến của cuộc Thế chiến II ở châu Á - Thái Bình Dương, Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã phán đoán rằng Nhật Bản sẽ tấn công các thuộc địa của Anh và Mỹ.. - Vậy mà Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã dám xác quyết, rằng thắng lợi cuối cùng sẽ thuộc về Liên Xô và các lực lượng chống phát xít. - Đây là một phán đoán không chỉ chính xác mà còn vô cùng dũng cảm, để rồi sau đó dân tộc ta dưới sự lãnh đạo của Việt Minh đã “gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít”. - Đây chính là cơ sở pháp lý quốc tế vững chắc để sau này Hồ Chí Minh luận chứng về tính chính đáng chính trị (political legitimation) của nền độc lập dân tộc của Việt Nam và của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trong bản Tuyên ngôn Độc lập đọc ngày 2 tháng 9 năm 1945 4. - 3) Các nhóm yêu nước và cách mạng, chống cả Pháp và Nhật, bao gồm một số đảng phái của người Việt Nam ở Trung Quốc và lực lượng yêu nước và cách mạng do ĐCSĐD lãnh đạo. - So sánh lực lượng như vậy, có thể thấy ĐCSĐD chiếm ưu thế rõ rệt về lực lượng và ảnh hưởng, song việc đánh giá đúng tình hình và xác định đúng vị trí của phong trào yêu nước và cách mạng nước ta là “gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít”, giương cao ngọn cờ “đánh Pháp, đuổi Nhật” ngay từ khi phe Trục còn đang thắng thế là một quyết định chiến lược đúng đắn và vô cùng dũng cảm (nhưng không mạo hiểm!) 5 . - Và chính quyết định này của Hội nghị Trung ương VIII đã không những mở đường cho quá trình xây dựng lực lượng, phán đoán thời cơ khởi nghĩa, tranh thủ sự ủng hộ quốc tế, mà còn đảm bảo tính pháp lý quốc tế của cách mạng Việt Nam và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà sau khi giành được chính quyền. - Quyết định chiến lược có tầm vóc trí tuệ lớn lao nhất chính là quyết định của Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng trong việc chuyển hướng chiến lược cách mạng. - Nghị quyết của Hội nghị Trung ương VIII khẳng định: “Vậy thì cuộc cách mạng Đông Dương hiện tại không phải là cuộc cách mạng tư sản dân quyền, cuộc cách mạng phải giải quyết hai vấn đề: phản đế và điền địa nữa, mà là cuộc cách mạng chỉ phải giải quyết một vấn đề cần kíp “dân tộc giải phóng”, vậy thì cuộc cách mạng Đông Dương trong giai đoạn hiện tại là một cuộc cách mạng dân tộc giải phóng” 6 . - Để đi được đến quyết định như trên, ĐCSĐD và cá nhân lãnh tụ Hồ Chí Minh đã phải trải qua nhiều thử thách gay go, phức tạp và kéo dài. - Vì vậy, Hồ Chí Minh cho rằng cần phải “Xem xét lại chủ nghĩa Mác về cơ sở lịch sử của nó, củng cố nó bằng dân tộc học phương Đông.” 8 . - Theo cách tư duy đầy sáng tạo đó, dựa trên tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, Hồ Chí Minh đã phát hiện ra rằng ở phương Đông và ở Việt Nam “Chủ nghĩa dân tộc là động lực to lớn của đất nước”. - Với tinh thần đó, Hồ Chí Minh đã truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào phong trào yêu nước và phong trào công nhân Việt Nam, lập ra Đảng Cộng sản Việt Nam vào đầu năm 1930 với cương lĩnh chính trị đầu tiên thể hiện sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc với cuộc đấu tranh giải phóng xã hội, giải phóng con người.. - Thế nhưng, như chúng ta đã biết, dưới ảnh hưởng của Quốc tế Cộng sản, từ tháng 10 năm 1930, cương lĩnh chính trị và tư tưởng nói trên của Hồ Chí Minh đã chính thức bị ban lãnh đạo mới của Đảng thủ tiêu 10 . - Như vậy, có thể nói về phương diện nhận thức, đến thời kỳ tư duy chính trị của Đảng đã có những chuyển biến đáng kể và đã gần đi tới được tư tưởng cách mạng của Hồ Chí Minh. - Trái lại, Đảng và các tổ chức quần chúng của mình lại luôn kêu gọi quần chúng công nông tổ chức kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động (1/5), Ngày Quốc tế chống chiến tranh (1/8), kỷ niệm Quảng Châu công xã, kỷ niệm Cách mạng tháng Mười Nga, kỷ niệm “3 L” 15 v.v. - Chính những khuyết điểm nói trên đã làm cho lực lượng cách mạng do Đảng lãnh đạo bị thu hẹp đáng kể. - Quyết định thứ ba của Hội nghị Trung ương VIII bên bờ Khuổi Nậm có tầm vóc trí tuệ vô cùng to lớn, góp phần quyết định khơi nguồn sức mạnh vô địch của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, tạo nên khối đoàn kết dân tộc rộng lớn và bền vững nhất, đó là quyết định thành lập Việt Nam Độc lập Đồng Minh, nói tắt là Việt Minh.. - Đây chính là vấn đề đã được Hồ Chí Minh quan tâm ngay từ đầu, khi Người về Quảng Châu, liên hệ với Tâm Tâm Xã, lập ra Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (tháng 6 năm 1925). - Đây là một sáng tạo đặc biệt của Hồ Chí Minh về phương diện tổ chức. - “mặt trận” này chưa thực sự là nơi quy tụ sức mạnh của quần chúng để tạo nên một sức mạnh tổng hợp trong đấu tranh yêu nước và cách mạng.. - Việc lập ra Mặt trận Việt Minh chính là sự quay trở lại mô hình tổ chức đầu tiên của Hồ Chí Minh, thông qua đó đã giải quyết thoả đáng mối quan hệ giữa Đảng - tổ chức quần chúng - mặt trận. - Như chúng ta đều biết, các tổ chức thành viên của Việt Minh đều có tên là Cứu quốc hội, như Nông dân Cứu quốc hội, Công nhân Cứu quốc hội, Thanh niên Cứu quốc hội, Phụ nữ Cứu quốc hội, Việt Nam Cứu quốc hội, Nhi đồng Cứu vong hội v.v. - Đảng Dân chủ Việt Nam sau khi thành lập cũng trở thành một thành viên của Việt Minh. - Quan trọng hơn là vấn đề Đảng đưa các tổ chức đó thống nhất vào trong Mặt trận Việt Minh như thế nào và Đảng lãnh đạo mặt trận Việt Minh ra sao?. - Trong phần lớn các công trình đã công bố về Cách mạng tháng Tám và Mặt trận Việt Minh, hầu như không mấy ai để ý đến những nguyên tắc tổ chức Việt Minh đã được nêu ra trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương VIII. - Thứ nhất, sự thống nhất của Việt Minh là thống nhất trên thực tế, thông qua hành động chung của các đoàn thể cứu quốc như tranh đấu chung, hiệu triệu chung.. - Thứ hai, “Việt Minh chỉ có hệ thống ngang mà không có hệ thống dọc”.. - Thứ ba, cơ sở quan trọng nhất để tạo nên sự thống nhất của Việt Minh là chủ nghĩa yêu nước, là “sự thống nhất lực lượng để tranh đấu thực hiện vấn đề độc lập cho đất nước.”. - Ở đây, chúng tôi đặc biệt lưu ý đến nguyên tắc tổ chức thứ hai của Việt Minh: chỉ có hệ thống ngang mà không có hệ thống dọc. - Các đoàn thể cứu quốc trong một tổng thì cùng lập ra Việt Minh tổng. - Nếu tách riêng Việt Minh ra như một tổ chức biệt lập thì kiểu tổ chức này sẽ trở nên vô cùng nguy hiểm, bởi nó chỉ có thể phát triển theo bề ngang, theo chiều rộng, mà không có sức cố kết hệ thống theo chiều dọc từ trên xuống dưới. - Tuy nhiên, Mặt trận Việt Minh không đứng biệt lập mà nó là một mặt trận dân tộc thống nhất do ĐCSĐD lãnh đạo. - Chính hệ thống tổ chức của Đảng đã tạo nên hệ thống lãnh đạo theo chiều dọc của Việt Minh theo nguyên tắc cấp uỷ ngang cấp nào thì lãnh đạo Việt Minh cấp đó. - Một mặt Việt Minh có thể phát triển thuận lợi. - theo chiều rộng mà vẫn không bị rơi vào tình trạng mất kiểm soát, chệch hướng, đồng thời Đảng vừa lãnh đạo được Việt Minh mà không ảnh hưởng tới nguyên tắc tổ chức bí mật của mình. - Nghị quyết Hội nghị Trung ương VIII còn nói rõ hai phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Việt Minh như sau: Thứ nhất, trong khuôn khổ của Việt Minh, với tư cách một đoàn thể cứu quốc, Đảng “đưa ra chính sách cách mạng của mình đề nghị với Việt Minh”, và quan trọng hơn là “Ở đó nhờ chính trị đúng đắn của Đảng và tinh thần hy sinh của Đảng ta sẽ có ảnh hưởng lớn và uy tín mạnh để lãnh đạo toàn dân tranh đấu chống quân thù. - Thứ hai, nhờ các đảng viên tham gia các đoàn thể cứu quốc “đem chính sách của Đảng ta tuyên truyền phổ biến trong Việt Minh 20. - Từ những gì đã trình bày ở trên, có thể nói việc tổ chức ra Mặt trận Việt Minh là một sáng tạo độc đáo, tạo tiền đề cơ bản nhất để quá trình chuẩn bị lực lượng cho cuộc Cách mạng tháng Tám diễn ra một cách khoa học, hiệu quả. - Trên thực tế, trong thời gian từ 1941 đến 1945, quá trình xây dựng lực lượng cách mạng của Đảng ở mỗi xứ, mỗi khu vực có những đặc trưng riêng khác nhau, song, trên căn bản vẫn dựa trên những nguyên tắc đầy sáng tạo nói trên của Mặt trận Việt Minh.. - Trong quá trình xây dựng lực lượng cho cuộc Cách mạng tháng Tám, việc Trung ương Đảng và Mặt trận Việt Minh quyết định xây dựng An toàn khu (ATK) ở ngay sát nách Hà Nội là một sáng tạo có tầm quan trọng chiến lược đặc biệt. - Về bản chất, ATK (bao gồm cả ATK 1 và ATK 2) là một loại hình căn cứ cách mạng đặc biệt. - Nó đặc biệt là vì trong lịch sử dân tộc và lịch sử cách mạng trên thế giới, khi xây dựng căn cứ thì người ta thường phải đặt lên hàng đầu yếu tố “địa lợi”, do đó thường đặt ở các vùng núi rừng hiểm trở. - Hơn nữa, ATK phải là bàn đạp để Đảng và Việt Minh phát triển lực lượng vào nội thành Hà Nội, nhờ đó mà có thể phát động được tổng khởi nghĩa ở đó khi thời cơ chín muồi.. - dựa chủ yếu vào sự ủng hộ và che chở của các cơ sở cách mạng vô cùng trung kiên. - Vị thế và điều kiện của các làng nghề, nơi thợ thủ công và nhà buôn đi lại, trao đổi tấp nập, chính là cách che giấu lực lượng tốt nhất cho cách mạng. - Cuộc đấu tranh ngoại giao của Việt Minh và Hồ Chí Minh trong thời kỳ cũng là một loại hoạt động có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Tám và đây cũng là một biểu tượng của bản lĩnh và trí tuệ sáng tạo của dân tộc ta. - Chúng ta đều biết, tháng 8 năm 1942, Hồ Chí Minh đã đi sang Trung Quốc thực hiện sứ mệnh tìm kiếm sự ủng hộ quốc tế cho Việt Minh và cuộc đấu tranh giải phóng của toàn dân tộc ta. - Phải nhấn mạnh rằng trong lịch sử cách mạng thế giới, hiếm khi có trường hợp lãnh tụ tối cao rời khỏi vị trí “người cầm lái” để tự mình đi thi hành một nhiệm vụ cụ thể như vậy. - Nhưng với tầm nhìn chiến lược sáng suốt và xa rộng, Hồ Chí Minh sớm nhận ra rằng trong bối cảnh vô cùng phức tạp của cuộc Thế chiến II, việc giành được sự ủng hộ và công nhận chính thức của các lực lượng quốc tế chống phát xít là vấn đề có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với vận mệnh của cách mạng nước ta. - Vì vậy sau khi thành lập Việt Minh, xác định rõ chiến lược và sách lược chủ yếu cho cách mạng Việt Nam, Người đã phó thác toàn bộ công tác lãnh đạo và tổ chức các hoạt động khác cho Trung ương Đảng và các cán bộ cách mạng khác, tự mình đảm đương sứ mệnh đấu tranh ngoại giao đầy khó khăn, nguy hiểm.. - Chúng ta đều biết, chuyến đi thứ nhất của Hồ Chí Minh không những không thành công mà Người còn bị chính quyền Trung Hoa Quốc dân đảng bắt giam từ cuối tháng 8 năm 1942 đến tháng 9 năm 1943. - Trong thời gian đó nhiều lần tính mạng Hồ Chí Minh thực sự bị đe doạ nghiêm trọng.. - Vậy mà chỉ sau một thời gian ngắn, sau khi đã kịp thời ra lệnh hoãn cuộc khởi nghĩa non ở Cao - Bắc - Lạng và ra chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, tháng 2 năm 1945, Hồ Chí Minh lại bất chấp mọi hiểm nguy đi sang Trung Quốc tiếp tục cuộc đấu tranh ngoại giao. - Việt Minh đã bắt liên lạc được với quân Đồng minh, cụ thể ở đây là với Mỹ, thế lực Đồng minh mạnh nhất, quan trọng nhất ở châu Á - Thái Bình Dương khi đó.. - Tuy không được Mỹ và Đồng minh chính thức công nhận, nhưng một sự hợp tác có hiệu quả giữa Việt Minh và OSS (Office of Strategic Service) đã được xác lập. - Tất cả những diễn biến trên, xét về hiệu quả thực chất, thì có thể không đáng kể, nhưng xét dưới góc độ khuếch trương thanh thế cho Việt Minh với tư cách là thành viên của lực lượng Đồng minh đang thắng thế thì ý nghĩa lại vô cùng to lớn.. - Thắng lợi có ý nghĩa chiến lược to lớn này của cuộc đấu tranh ngoại giao của Hồ Chí Minh và Mặt trận Việt Minh còn tiếp tục có ảnh hưởng quan trọng đến quá trình giành và giữ chính quyền của nhân dân ta sau này, trong giai đoạn đầy khó khăn, phức tạp.. - Nghệ thuật chớp thời cơ, giành chính quyền của Đảng, Mặt trận và nhân dân ta trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã được ghi nhận là một trong những bằng chứng hùng hồn nhất về bản lĩnh, trí tuệ vô song và sự thăng hoa tột độ của tinh thần dân tộc trong thời khắc ngàn năm có một “đem sức ta mà giải phóng cho ta”. - Ở đây, chúng tôi chỉ muốn nói kỹ hơn về bản lĩnh sáng tạo của cán bộ Đảng, Việt Minh và nhân dân Hà Nội (thành Hoàng Diệu) trong quá trình giành chính quyền từ ngày 14 đến ngày 19 tháng 8 năm 1945.. - Cuộc họp kéo dài tới tận ngày hôm sau thì đi tới quyết định lập ra Uỷ ban Quân sự Cách mạng Hà Nội (UBQSCMHN) 21 . - Bên cạnh công việc chủ yếu nhất là chỉ đạo việc gấp rút chuẩn bị lực lượng cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội, UBQSCMHN đã xúc tiến được một số việc mà theo chúng tôi là có ý nghĩa rất quan trọng, nếu không nói là quyết định, đối với thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Tám ở Hà Nội.. - Nhận được thông tin này, UBQSCMHN đã xử lý tình huống rất nhanh và táo bạo bằng cách lệnh cho các cơ sở Việt Minh huy động quần chúng bí mật mang theo cờ đỏ sao vàng đi dự mít tinh. - Quảng đại quần chúng biểu thị sự ủng hộ mạnh mẽ những chủ trương của Việt Minh.. - Thực ra, đây là một phương án theo đúng nghị quyết của Hội nghị Quân sự Cách mạng Bắc Kỳ tháng 4 năm 1945 để ứng phó trong tình huống xấu nhất.. - Đồng thời, nó cũng cho thấy là Bộ Tổng Tham mưu Nhật sẵn sàng thương lượng với Việt Minh. - Quá trình này diễn ra về cơ bản là nhanh, gọn, không có đổ máu, thực sự như một ngày hội cách mạng của hàng triệu quần chúng. - Binh lính và sỹ quan ở đây về căn bản đã đồng ý giao nộp vũ khí cho cách mạng. - Giữa lúc đó quân Nhật cho xe tăng đến chặn các góc phố gần đó, thái độ của một số binh lính và sỹ quan trong Trại Bảo an binh lập tức thay đổi, lăm le chống lại cách mạng. - Rất nhanh chóng, lãnh đạo Việt Minh đã điều động quần chúng do một số nữ sinh mặc áo dài trắng dẫn đầu đến chặn trước xe tăng Nhật, hô khẩu hiệu đòi họ không can thiệp vào công việc nội bộ của người Việt Nam. - Như vậy, có thể thấy cuộc Tổng khởi nghĩa ở Hà Nội đã nổ ra và giành thắng lợi nhanh gọn, ít đổ máu là nhờ cán bộ và nhân dân Hà Nội đã biết vận dụng vô cùng sáng tạo các chủ trương của Đảng và Việt Minh trong việc nhận định tình hình, nắm bắt thời cơ, dũng cảm đấu tranh trung lập hoá quân Nhật và kịp thời xử lý sáng tạo các tình huống bất thường trên cơ sở dựa chắc vào áp lực to lớn của quần chúng. - 65 năm đã trôi qua, nhìn lại chặng đường lịch sử chuẩn bị lực lượng và chớp thời cơ giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám, chúng ta có thể thấy rõ những quá trình, những sự kiện và những thời khắc ghi đậm dấu ấn của bản lĩnh trí tuệ, tư duy sáng tạo, và đặc biệt là sự phát huy cao độ sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước Việt Nam. - Từ trang sử vẻ vang của Cách mạng tháng Tám, có thể rút ra nhiều bài học quý báu cho sự nghiệp Đổi mới, hội nhập và chấn hưng đất nước hiện nay. - Đây chính là cái “bất biến” được Hồ Chí Minh nhắc đến trong sách lược “dĩ bất biến ứng vạn biến” mà Người đã sử dụng để chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua muôn thác ghềnh trước, trong và sau Cách mạng tháng Tám 1945.. - 3 Chẳng hạn, việc Hội nghị phán đoán về khả năng cách mạng bùng nổ ở Đức và Nhật Bản là không đúng, bởi lẽ trong suốt thời kỳ chiến tranh, tuyệt đại đa số nhân dân hai nước này đã ủng hộ các chính phủ của họ.. - Marr còn cho rằng Hồ Chí Minh có thể được xem như thành viên đầu tiên của “phe Đồng minh” chống phát xít, bởi vì Người đã đạt đến ý tưởng này sớm hơn nhiều nhà lãnh đạo sau đó của Đồng minh. - 8 Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 1, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.465.. - 9 Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 1, sđd, tr.466 - 467.. - 12 Xem: Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 3, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.90. - Thực ra, vì bị nghi ngờ là một phần tử dân tộc chủ nghĩa nên ngay từ những năm Hồ Chí Minh đã từng bị Quốc tế Cộng sản để cho rơi vào tình thế “ăn không ngồi rồi”, không được hoạt động. - Xem: Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 2, sđd, tr.324 - 326.. - 13 Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 3, sđd, tr.147.. - 14 Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 3, sđd, tr.158.. - 15 Kỷ niệm ngày mất của ba lãnh tụ cách mạng thế giới Lenin, Rosa Luxemburg, Karl Liepknecht.. - 17 Hai tài liệu tuyên truyền phổ biến ở khu vực Cao - Bắc - Lạng thời kỳ là bài Lịch sử nước ta do Hồ Chí Minh sáng tác năm 1941 (do Việt Minh Tuyên truyền bộ xuất bản năm 1942) và bài Ngũ tự kinh Việt Minh (tương truyền do Võ Nguyên Giáp sáng tác).. - 21 Uỷ ban Quân sự Cách mạng Hà Nội gồm có: Nguyễn Khang, Uỷ viên thường vụ Xứ uỷ làm Chủ tịch;. - Theo: Trần Quang Huy, “Hà Nội trong rạng đông kỷ nguyên Hồ Chí Minh”, in trong: 19/8: Cách mạng là sáng tạo, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam xuất bản, Hà Nội, 1995, tr.24.. - 22 Trần Quang Huy, “Hà Nội trong rạng đông kỷ nguyên Hồ Chí Minh”, trong: 19/8: Cách mạng là sáng tạo, sđd, tr.31.. - 23 Trần Quang Huy, “Hà Nội trong rạng đông kỷ nguyên Hồ Chí Minh”, trong: 19/8: Cách mạng là sáng tạo, sđd, tr.34 - 35.. - 24 Trần Quang Huy, “Hà Nội trong rạng đông kỷ nguyên Hồ Chí Minh”, trong: 19/8: Cách mạng là sáng tạo, sđd, tr.27 - 28.. - 25 Trần Quang Huy, “Hà Nội trong rạng đông kỷ nguyên Hồ Chí Minh”, trong: 19/8: Cách mạng là sáng tạo, sđd, tr.35.. - 26 Trần Quang Huy, “Hà Nội trong rạng đông kỷ nguyên Hồ Chí Minh”, trong: 19/8: Cách mạng là sáng tạo, sđd, tr.46.