- VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƯ TRONG VIỆC HẠN CHẾ VÀ KHẮC PHỤC Ô NHIÊM MÔI TRƯỜNG. - (NGHIÊN CỨU LÀNG NGHỀ HUYỆN Ý YÊN. - CHƢƠNG 1.Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG VÀ TRÁCH NHIỆM CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG VIỆC HẠN CHẾ VÀ KHẮC PHỤC Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG LÀNG NGHỀ. - Ô nhiễm môi trƣờng và các khái niệm liên quan. - Khái niệm ô nhiễm môi trƣờng. - Các dạng ô nhiễm môi trƣờng. - 1.2 Làng nghề và ô nhiễm môi trƣờng. - 1.2.1 Khái niệm làng nghề. - 1.2.2 Đặctrƣng của làng nghề. - 1.2.3 Phƣơng thức sản xuất tại làng nghề và ảnh hƣởng của nó đến môi trƣờng. - Cộng đồng dân cƣ nhân tố quan trọng trong hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề. - Khái niệm cộng đồng dân cƣ. - Vai trò của làng nghề đối với sự phát triển kinh tế, đời sống của cộng đồng dân cƣ. - Vấn đề ô nhiễm môi trƣờng làng nghề và sức khỏe cộng động. - Trách nhiệm, mức độ tham gia bảo vệ môi trƣờng làng nghề của cộng đồng dân cƣ, chính quyền địa phƣơng. - CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG LÀNG NGHỀ VÀ HOẠT ĐỘNG BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ HUYỆN Ý YÊN, NAM ĐỊNH. - Điều kiện kinh tế - xã hội và lịch sử phát triển làng nghề huyện Ý Yên. - 2.1.2 Đặc điểm sản xuất, vị trí địa lý, quy mô của các làng nghề huyện Ý Yên. - 2.1.3 Ảnh hƣởng của làng nghề đến sự phát triển kinh tế, xã hội đến cộng đồng dân cƣ huyện Ý Yên. - Phƣơng thức sản xuất và nguồn gây ô nhiễm môi trƣờng làng nghề huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. - 2.2.1 Đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề thủ công mỹ nghệ Mây tre đan (gọi tắt Làng nghề Mây, tre, đan) từ phân tích quy trình sản xuất và báo cáo của chính quyền địa phƣơng xã Yên Tiến, huyện Ý Yên. - Đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề Đúc, dát đồng, cơ khí (làng nghề Đúc đồng) từ phân tích quy trình sản xuất và báo cáo của chính quyền địa phƣơng xã Yên Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, Error! Bookmark not defined.. - Đánh giá thực trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề đồ gỗ từ phân tích quy trình sản xuất và báo cáo của chính quyền địa phƣơng xã Yên Ninh, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. - 2.3.Vai trò, mức độ tham gia hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề của cộng đồng dân cƣ huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. - Đánh giá mức độ ô nhiễm môi trƣờng làng nghề qua kết quả khảo sát ý kiến của cộng đồng dân cƣ huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. - Ảnh hƣởng ô nhiễm môi trƣờng tại làng nghề huyện Ý Yên đến sức khỏe và đời sống của cộng đồng dân cƣ. - Mức độ tham giacủa cộng đồng dân cƣ trong hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề. - Chính sách, hoạt động và sự quan tâm của chính quyền địa phƣơng đến ô nhiễm môi trƣờng làng nghề huyện Ý Yên. - MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ CHỦ YẾU LÀ GIA ĐÌNH, DÒNG HỌ, TỔ CHỨC CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI THÔNG QUA TẦN XUẤT VÀ HIỆU QUẢ THAM GIA, TỔ CHỨC HỌAT ĐỘNG HẠN CHẾ VÀ KHẮC PHỤC Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG LÀNG NGHỀ TẠI HUYỆN Ý YÊN, TỈNH NAM ĐỊNH. - Một số nhân tố trong làng nghề là nguyên nhân tác động đến mức độ tham gia của cộng đồng trong hoạt động bảo vệ môi trƣờng làng nghề tại huyện Ý Yên. - Định hƣớng, thay đổi nhận thức, quan điểm của cộng đồng dân cƣ trong mối quan hệ làng xóm với cơ sở sản xuất. - Nhóm giải pháp tham gia bảo vệ môi trƣờng của các tổ chức chính trị - xã hội. - Nhóm giải pháp tham gia của dòng họ trong việc bảo vệ môi trƣờng làng nghề. - 3.5.Một số khuyến nghị về công tác quản lý ô nhiễm môi trƣờng làng nghề huyện Ý Yên. - Vai trò của cộng đồng dân cư trong việc hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trường làng nghề tỉnh Nam Định (Nghiên cứu trường hợp làng nghề huyện Ý Yên). - Chính sách đổi mới của kinh tế, định hƣớng phát triển làng nghề tại vùng nông thôn đã mang lại cho luồng sinh khí mới cho các ngành nghề thủ công – truyền thống tại Việt Nam. - Trong 10 năm trở lại đây, làng nghề phát triển nhanh chóng cả về số lƣợng và quy mô, tính đến năm 2013 cả nƣớc có khoảng 1500 làng nghề, làng nghề này đƣợc phân bố đều ở cả 3 miền, tại Đồng bằng Sông Hồng có khoảng 800 làng nghề, phân bố chủ yếu ở các tỉnh: Hà Tây có 280 làng nghề, Thái Bình có 187 làng nghề, Bắc Ninh có 59 làng nghề, Hải Dƣơng có 65 làng nghề, Nam Định có 90 làng nghề, Thanh Hóa có 127 làng nghề. - Số lao động làm nông nghiệp trong các làng nghề chiêm một tỉ lệ thấp dƣới 30% tổng số lao động tại làng nghề. - Nhƣ vậy phát triển làng nghề kéo theo sự phát triển, thay da đổi thịt kinh tế nông thôn là một định hƣớng đúng, nhƣng một sự phát triển cần phải cân đối trong quy hoạch và quản lý chặt chẽ ngay từ phía nhà nƣớc, thì mới tạo nên sự chắc chắn và bền vững.. - Tuy nhiên hiện nay trong hệ thống quản lý làng nghề Việt Nam đang có sự chồng chéo, không đồng nhất cụ thể: Chính phủ quy định Bộ NN&PTNT quản lý các hộ, cá nhân. - Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng quản lý chất thải. - Bộ Công thƣơng quản lý DN ở nông thôn, nhƣng mỗi tỉnh lại phân công khác nhau dẫn đến phân tán, chồng chéo (27 tỉnh, thành phân cho sở NN&PTNT, 22 tỉnh, thành là sở Công thƣơng, còn lại là thuộc các sở KH&ĐT, LĐTB&XH, liên minh HTX)…điều này khiến hiệu quả hoạt động kinh doanh và bảo vệ môi trƣờng của các làng nghề chƣa cao.. - Nguyên nhân tiếp theo khiến cho môi trƣờng làng nghề bị ô nhiễm đó là do sự phát triển bộc phát, sản xuất nhỏ lẻ theo hình thức thủ công truyền thống là chính, việc đầu tƣ xây dựng hệ thống xử lý chất thải rất khó thực hiện do kinh phí quá lớn so với doanh thu của mỗi xƣởng sản xuất, nên chất thải làng nghề không qua quá trình xử lý đã trở thành nguyên nhân gây ô nhiễm môi trƣờng nghiêm trọng, ảnh hƣởng đến cuộc sống, sức khỏe của cộng đồng dân cƣ làng nghề và vùng phụ cận.. - Mặc dù chính quyền địa phƣơng cũng đã dùng nhiều biện pháp để giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trƣờng, nhƣng do đặc thù sản xuất hộ gia đình phân tán nên việc quản lý chất thải của xƣởng sản xuất rất khó. - Hiện nay gần nhƣ dân cƣ làng nghề vẫn có thái độ coi trọng vấn đề kinh tế hơn là quan tâm tới hậu quả của việc xả thải ra môi trƣờng. - Theo Tôi đây là nguyên nhân chính khiến vấn đề ô nhiễm môi trƣờng làng nghề ngày càng trở nên nghiêm trọng. - Và để cải thiện môi trƣờng làng nghề, bên cạnh sự quan tâm của chính quyền địa phƣơng, thì cộng đồng dân cƣ tại làng nghề và chủ mỗi xƣởng sản xuất cần phải nhận thức đƣợc tác động động tiêu cực mà ô nhiễm môi trƣờng mang tới, và cùng chung tay vào hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề. - Đây là lý do Tôi chọn đề tài “ Vai trò của cộng đồng dân cƣ trong việc hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề tỉnh Nam Định (nghiên cứu trƣờng hợp huyện Ý Yên).. - Đóng góp lý luận: Với đề tài nghiên cứu này, tôi mong muốn đóng góp thêm vào hệ thống phƣơng pháp giải quyết ô nhiễm môi trƣờng nói chung và môi trƣờng làng nghề nói riêng theo hƣớng tiếp cận đƣa ra những giải pháp nhằm thay đổi thái độ và tạo điều kiện để cộng đồng dân cƣ tích cực, tự giác tham gia hoạt động hạn chế và khắc phục ô nhiễm môi trƣờng làng nghề.. - Đóng góp cho hoạt động thực tiễn: Qua việc nghiên cứu thực trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề huyện Ý Yên, Nam Định, Tác giả muốn thông qua những số liệu thống kê nghiên cứu hiện trạng ô nhiễm môi trƣờng làng nghề, nhận thức bảo vệ môi trƣờng của ngƣời dân làng nghề hiện nay, giúp nhà nghiên cứu, nhà quản lý, cộng đồng dân cƣ có cái nhìn toàn diện hơn, sâu sắc hơn về vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, dòng họ, cá nhân, gia đình trong việc giảm tác hại của ô nhiễm môi trƣờng làng nghề đến đời sống, sức khỏe của ngƣời dân.. - Ô nhiễm môi trƣờng nói chung và ô nhiễm môi trƣờng làng nghề nói riêng là vấn đề đƣợc xã hội và nhiều nhà nghiên cứu quan tâm.. - Quan tâm đến vấn đề môi trƣờng làng nghề có:. - Sách “Làng nghề Việt Nam và môi trường”, tác giả Đặng Thị Kim Chi, NXB Khoa học kĩ thuật, 2005, cuốn sách là công trình nghiên cứu tổng quan nhất về ô nhiễm môi trƣờng làng làng nghề. - Tác giả đã nêu rõ từ lịch sử phát triển, phân loại, các đặc điểm cơ bản làng nghề cũng nhƣ hiện trạng kinh tế, xã hội của các làng nghề Việt Nam hiện nay.. - Tác giả đã phân loại các làng nghề Việt Nam thành 5 nhóm nghề chính và đƣa ra hiện trạng môi trƣờng các làng nghề. - Qua đó cũng nêu rõ các tồn tại ảnh hƣởng tới phát triển kinh tế và bảo vệ môi trƣờng của làng nghề, nêu dự báo phát triển và mức độ ô nhiễm đến năm 2010, một số định hƣớng xây dựng chính sách đảm bảo phát triển làng nghề bền vững và đề xuất các giải pháp cải thiện môi trƣờng cho từng loại hình làng nghề của Việt Nam. - Tác giả đã cùng các đồng nghiệp nghiên cứu trƣờng hợp ô nhiễm môi trƣờng tại 3 làng nghề ở Bắc Ninh: Làng nghề sản xuất giấy Dƣơng Ô, làng nghề tái chế sắt thép Đa Hội, và làng nghề tái chế nhựa Minh Khai, tác giả đã chứng minh đƣợc nồng độ ô nhiễm bụi, nhiệt, không khí, nƣớc… tùy thuộc vào loại hình sản xuất của làng nghề. - Và tác giả cũng chỉ ra đƣợc tại những làng nghề ô nhiễm thì tuổi thọ trung bình của ngƣời dân sẽ giảm hơn so với những làng nghề thuần nông khác.. - Báo cáo môi trường quốc gia: Môi trường làng nghề Việt Nam, Tổng cục mô trƣờng (2008). - Khác với cách phân loại nhóm làng nghề của Đặng Kim Chi, trong báo cáo đã phân loại làng nghề thành 6 nhóm làng nghề và báo cáo cũng khẳng định đƣợc tầm quan trọng của làng nghề trong quá trình chuyển dịch cơ cấu – kinh tế nông thôn theo hƣớng kinh công nghiệp hóa – hiện đại hóa và cải thiện đáng kể thu nhập, đời sống của ngƣời dân góp phần vào xóa đói giảm nghèo ở nông thôn, giải quyết việc làm, phát triển thu nhập. - Tuy nhiên một thực trạng đang tồn tại ở các làng nghề là phát triển kinh tế không đi kèm với bảo vệ môi trƣờng, và ô nhiễm môi trƣờng đang trở thành thách thức lớn đối với việc bảo vệ môi trƣờng, phát triển bền vững cho nông thôn. - Trong chƣơng 2, chƣơng 3 của báo cáo, đã nêu lên hiện trạng, nguyên nhân và cách thức xử lý ô nhiễm và ảnh hƣởng của nó đến đời sống kinh tế - xã hội của cộng đồng dân cƣ ( các loại bệnh phổ biến, đặc trƣng cho từng loại ô nhiễm trong mỗi làng nghề). - Bên cạnh đó Báo cáo cũng nêu lên những bất cập, khó khăn trong công tác quản lý môi trƣờng làng nghề tại Việt Nam hiện nay, và đƣa ra các giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật quản lý môi trƣờng làng nghề. - Quy hoạch tập trung cơ sở sản xuất làng nghề. - Báo cáo đã đƣa ra số liệu ô nhiễm rất chi tiết cho từng loại hình làng nghề và thể hiện đƣợc hiện trạng ô nhiễm môi trƣờng chung cho các làng nghề Việt Nam. - Giải pháp báo cáo đƣa ra cũng mang tính khái quát cao, chung cho tất cả các làng nghề. - Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2008), Báo cáo môi trường quốc gia 2008 – Môi trường làng nghề Việt Nam. - Công ty Môi trƣờng Tầm nhìn xanh, Kho tài liệu môi trường, http://www.gree-vn.com , 4. - Đặng Kim Chi (2005), Làng nghề Việt Nam và môi trường, NXB Khoa học và kỹ. - Đặng Kim Chi (2005), Tài liệu hường dẫn áp dụng các giải pháp cải thiện môi trường cho làng nghề thủ công mỹ nghệ: Đề tài nghiên cứu khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng các chính sách và biện pháp giải quyết vấn đề môi trường ở các làng nghề Việt Nam, NXB Khoa học và kĩ thuật. - Thân Trung Dũng (2009), Quản lý xung đột môi trường trong phát triển làng nghề bằng xây dựng khu sản xuất tách biệt và lập quỹ phòng chống ô nhiễm môi trường (nghiên cứu làng nghề sơn mài Hạ Thái –Hà Nội), Khoa khoa học quản lý, ĐHKHXH&NV. - Vũ Cao Đàm, Giải quyết xung đột môi trường trong các làng nghề nội dung tất yếu của quản lý môi trường, http://www.doko.vn, ngày cập nhật 22/09/2014. - B.S Bạch Quốc Khang, Bùi Xuân Toái, Nguyễn Thị Thu Quế (2005), Sổ tay hướng dẫn xây dựng kế hoạch phát triển làng nghề sử dụng phương pháp có sự tham gia của cộng đồng dân cư, NXB Nông nghiệp. - Bá Khanh, Làng nghề bức tử môi trường, http://www.thiennhien.net , ngày cập nhật 15.9.2014. - Lê Thị Minh Lý (2003), Làng nghề và việc bảo tồn giá trị văn hóa phi vật thể, Tạp chí di sản văn hóa số 4/2003, tr68-71. - Đặng Đình Long (2005), Tính cộng đồng và xung đột môi trường làng nghề ở ĐB Sông Hồng – Thực trạng và xu hướng biến đổi, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. - Phòng Tài nguyên và Môi trƣờng huyện Ý Yên (2012), Tổng hợp kết quả thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp trên địa bàn huyện Ý Yên năm 2011, năm 20112. - B.S Nguyễn Thị Hồng Tú (2005), Những vấn đề sức khỏe và an toàn trong các làng nghề Việt Nam, NXB Y Học. - Đỗ Thị Thạch (2006), Báo cáo tổng quan khoa học Khôi phục và phát triển làng nghề ở ĐBSH nước ta hiện nay, Viện Công nghệ, xã hội và khoa học 27. - UBND tỉnh Nam Định (2012), Danh sách công nhận nghề, làng nghề, làng nghề. - UBND xã Yên Xá (2013), Báo cáo công tác kiểm tra thanh tra và xử lý vi phạm pháp luật bảo vệ môi trƣờng. - Trần Quốc Vƣợng Bảo tồn và phát trển làng nghề truyền thống Việt Nam, Kỷ yếu hội thảo quốc tế